Az Gelişmiş Ülkeler Arası İktisadi Birleşmeler: Asya Kıtası 4

XII. BÖLÜM DERS NOTLARI: AVRUPA BİRLİĞİ
DIŞINDAKİ EKONOMİK GRUPLAŞMALAR
Sunumlarda Paul R.
Krugman ve Maurice
Obstfeld tarafından
yazılmış “International
Economics: Theory and
Policy” ve Halil
Seyidoğlu tarafından
yazılmış “Uluslararası
İktisat: Teori, Politika
ve Uygulama” isimli
ders kitabları temel
alınmıştır.
Ders: Uluslararası
İktisat ve Dış
Ticaret Politikası
Öğr. Gör. Elşen BAĞIRZADE
Azerbaycan Devlet İktisat Üniversitesi
Türk Dünyası İşletme Fakültesi
Bakü - 2011
İçindekiler








Giriş .................................................................................................... 3
İktisdi Birleşmeler Teorisi ve Az Gelişmiş Ülkeler ........................... 4
Sanayileşmiş Ülkelerin İktisadi Birleşmeleri ..................................... 5
Az Gelişmiş Ülkeler Arası İktisadi Birleşmeler: Amerika Kıtası ..... 11
Az Gelişmiş Ülkeler Arası İktisadi Birleşmeler: Afrika Kıtası ........ 18
Az Gelişmiş Ülkeler Arası İktisadi Birleşmeler: Asya Kıtası .......... 25
Coğrafi Bölge Esasına Dayanmayan Birleşmeler ............................ 32
Kaynaklar ......................................................................................... 37
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.
Slide 9-2
Giriş
 İkinci Dünya Savaşından sonra dünyada pek çok iktisadi



birleşme hareketi görülmüştür.
Hatta o kadar ki, bazı yazarlar bu dönemi “iktisadi
birleşmeler çağı” olarak nitelendirmişlerdir.
Bunda Avrupa Birliğinin gösterdiyi başarıların kuşkusuz
büyük rolü olmuştur.
Bu akımlar genellikle iki yönde gelişmiştir:
• Coğrafi bölge temeline dayanan birleşmeler(AB, ASEAN)
• Ortak din, siyasal ve ekonomik rejim gibi faktörlere
dayanan birleşmeler (OECD, İslam Konferansı Teşkilatı)
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.
Slide 9-3
İktisdi Birleşmeler Teorisi ve
Az Gelişmiş Ülkeler
 Az gelişmiş ülkelerin iktisadi birlikler kurmalarındaki ana


etken sanayileşmelerini hızlandırma arzularıdır. Yani tek
başlarına başaramadıklarını birlikte gerçekleştirmeyi
umarlar.
Az gelişmiş ülkelerin sanayileşmiş ülkelerle bir
ekonomik birleşmeye girmesi bu ülkeler için büyük
olasılıkla başarısızlık doğuracaktır.
Aynı zamanda az gelişmiş ülkelerin kendi aralarındaki bir
ekonomik birleşmenin başarısızlığı altyapı imkanlarının
yetersizliği ve rakip ekonomiler olması faktörlerine de
bağlıdır.
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.
Slide 9-4
Sanayileşmiş Ülkelerin İktisadi
Birleşmeleri
 1. AVRUPA BİRLİĞİ (EU)
• Asya Pasifik Ekonomik İşbirliği (APEC)’ den sonra
dünya ticaretinde ticaret hami en yüksek olan örgüt
AB’dir.
• Dünya ihracatının % 36,8’i ve ithalatının ise %34,9’u
AB’e aittir.
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.
Slide 9-5
Sanayileşmiş Ülkelerin İktisadi
Birleşmeleri

2. AVRUPA SERBEST TİCARET BÖLGESİ (EFTA)
• 4 Ocak 1960 Stockholm Anlaşmasıyla kurulmuştur.
• Kurucu üyeler: İngiltere, Norveç, Danimarka, Avusturya,
•
•
•
•
•
•
Portekiz, İsveç ve İsviçre
1970’de İzlanda, 1986’da Finlandiya üye olmuştur.
1973 ’de İngiltere ve Danimarka ayrılmıştır.
Sonralar Portekiz, İsveç, Finlandiya ve Avusturya ayrılmıştır.
Ekim 1991’de AB ile Avrupa Ekonomik Alanı (EEA) Anlaşması
imzalanmıştır (Sanayi maları üzerinde serbest ticareti öngörür).
Çeşitli ülkeler ve ülke grupları ile Serbest Ticaret ve İşbirliği
Anlaşmaları vardır (Örneğin, Türkiye, Doğu ve Orta Avrupa
ülkeleri).
Dünya ihracatındaki payı % 2.3, ithalatındaki payı ise %1.8 ’dir.
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.
Slide 9-6
Sanayileşmiş Ülkelerin İktisadi
Birleşmeleri
 3. Kuzey Amerika Serbest Ticaret Bölgesi (NAFTA)
• 12 Ağustos 1992 ’de ABD, Kanada ve Meksika arasında
•
•
•
•
imzalanan anlaşmayla ortaya çıkmıştır.
Tipik bir serbest ticaret bölgesi anlaşnmasıdır.
Anlaşma sanayi ve tarım ürünlerini kapsamaktadır.
Aynı zamanda çevre korunması, sınai ve fikri mülkiyet
hakları, kara ve hava taşımacılığı gibi hizmetleri de
kapsamaktadır.
Dünya ihracatındaki payı %18.8, ithalatında ise %25.1’dir.
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.
Slide 9-7
Sanayileşmiş Ülkelerin İktisadi
Birleşmeleri

4. Asya ve Pasifik Ekonomik İşbirliği (APEC)
• Dünyadaki ekonomik bloklar içerisinde ticaret hacmi en yüksek
•
•
•
•
•
•
•
olandır.
Yaklaşık dünya ihracatında %47.0, ithalatında ise %50.0 paya sahiptir.
1989 yılında oluşturulan bir ekonomik işbirliği örgütüdür.
Üyeleri: Avusturalya, Kanada, Japonya, Güney Kore, Yeni Zelanda,
ABD, Brunei, Endonezya, Malezya, Filipinler, Singapur, Tayland, Çin
Halk Cumhuriyeti, Hong Kong ve Taiwan.
Ülker arasında ticaretin serbestleştirilmesi, dış yatırımlar, teknoloji
trensferi, enerji ve telekomünikasyon gibi alanlarda işbirliğini öngörür.
Bir danışma ve görüşme forumu niteliği taşır.
Yılda bir kez bakanlar düzeyinde toplanır.
Singrapur’da daimi sekretaryası vardır.
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.
Slide 9-8
Sanayileşmiş Ülkelerin İktisadi
Birleşmeleri
 5. Kuzey Ülkeleri (Nordik) Topluluğu
• Üyeleri: Danimarka, Finlandiya, İzlanda, Norveç ve
İsveç’tir.
• Gerçek anlamda bir iktisadi birleşmehareketi
olmaktadn çok, İskandinav ülkeleri arasında çeşitli
uluslararası sorunlar karşısında ortak tutum, görüş ve
işbirliği oluşturmaya yönelik bir anlaşma
miteliğindedir.
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.
Slide 9-9
Sanayileşmiş Ülkelerin İktisadi
Birleşmeleri
 6. Baltik Gümrük Birliği
• Nisan 1990 yılında Litvanya, Letonya ve Estonyanın
kendi aralarında kurdukları bir gümrük birliğidir.
• 2004 yılında AB’e üyeliklerinden sonra birliğin bir
anlamı kalmamaıştır.
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.
Slide 9-10
Az Gelişmiş Ülkeler Arası
İktisadi Birleşmeler: Amerika Kıtası

1. Latin Amerika Entegrasyon Bölgesi, LAIA ve LAFTA
• Latin Amerika Serbest Ticaret Bölgesi (LAFTA), 1 Şubat 1960’da yedi üyenin (Arjantin,
•
•
•
•
•
•
•
Brezilya, Meksika, Şili, Paraguay, Peru, Uruguay) imzaladığı Montevideo Anlaşması ile
kurulmuştu.
1961’de Kolombiya, Ekvador, 1966’da Venezuella, 1967’de Bolivya’nın katılmasıyla
LAFTA, bütün Güney Amerika ve Meksikayı kapsayacak biçimde genişletildi.
LAFTA bir serbest ticaret bölgesi anlaşmasına dayanmakla, üyeler arasında ticaretin belli
bir takvime bağlı olarak serbestleştirilmesini ve bölgede tarımsal kalkınma ve sanayileşme
politikalarının uyumlaştırılmasını amaçlıyordu.
Amaçlar doğrultusunda önemli sayılabilecek başarılar elde edilmesine rağmen, 1967’de
bir duraklama ve gerileme dönemine girildi ve bu arada kuruluşa üye bir grup ülke de
kapsamı daha dar ola And Paktını kurdular.
1980 yılında süresi dolan Montevideo Anlaşması’nı yenilemek için yapılan görüşmeler
sonuçsuz kalınca LAFTA resmen sona erdi ve yerine Latin Amerika Entegrasyon Bölgesi
(LAIA) adlı örgüt kuruldu.
LAIA, LAFTA’ya göre daha esnek bir kuruluştur. LAFTA’nın tersine, bir takvim veya
miktar hedefi içermeden, uzun dönemde yavaş yavaş bir Latin Amerika ortak pazarının
oluşturulmasını öngörür.
LAIA üyesi ülkeler gelişmiş, göreceli olarak az gelişmiş(Bolivya, Ekvador, Paraguay) ve
orta derecede gelişmiş olarak üç grupa ayrılmış ve son iki grubu diğerlerinin rekabetine
karşı korumak için bazı özel düzenlemeler öngörülmüştür.
LAIA’nın dünya ihracat ve ithalatındaki payı yüzde 5.2 olmuştur.
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.
Slide 9-11
Bölgesel Ticaret
Anlaşmaları (RTA)
Canada
United States
Mexico
Venezuela
Colombia
Peru
Brazil
RTAs in America
NAFTA
(3)
CARICOM
(13)
CACM
(5)
ANDEAN
(5)
MERCOSUR (4)
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.
Boliv ia
Argentina
Slide 9-12
Az Gelişmiş Ülkeler Arası
İktisadi Birleşmeler: Amerika Kıtası

2. And Ülkeleri PAktı (AP)
• 1969 yılında daha aktif entegrasyonu sürecine girmek isteyen LAFTA
üyeleri Cartagena Anlaşmasıyla And Ülkeleri Paktını kurmuştur.
• LAIA’nın bir alt grubudur.
• Kurucu Üyeleri: Bolivya, Kolombiya, Ekvador, Peru ve Şili.
• Daha sonra Venezuela örgüte üye olmuş, Şili ise çekilmiştir.
• Bir birileriyle ideolojik yakınlığı olan ülkelerden oluşan daha dar kapsamlı
birliktir.
• Amaçları sanayi üretiminin artırılması ve çeşitlendirilmesi, bölge
kaynakalrının en üst düzeyde kullanılması, verimliliğin yükseltilmesi, ölşek
ekonomilerinden yararlanma ve entegrasyon yararlarının dengeli biçimde
dağıtılması olmuştur.
• Göreceli olarak geri kalmış Bolivya ve Ekvadora özel statü tanınmıştır.
• LAFTA’dan farklı tarafı “üyelikte eşitlik” ve “eşit dağıtım”dır.
• Dünya ihracatındaki payı yüzde 0.8 ve ithalatındaki payı yüzde 0.7’dir.
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.
Slide 9-13
Az Gelişmiş Ülkeler Arası
İktisadi Birleşmeler: Amerika Kıtası

3. Orta Amerika Ortak Pazarı (CACM)
• 1960 sonlarında Managuada (Nikaragua) Ekonomik Entegrasyon
•
•
•
•
•
Genel Anlaşması imzalanmış ve Orta Amerika Ortak Pazarı
(CACM) kurulmuştur.
Anlaşmaya katılan ülkeler Guatemala, El Salvador, Honduras,
Nikaragua ve Kosta Rikadir.
Temel amacı üye ülkelerde sanayileşme hızlarını artırmaktır.
Önceleri ithal ikamci politikalar izleyen üye ülekeler, 1970-den
sonra ihracatı özendirme yoluna girdiler
Bu dönemde Honduras da üyelikten çekilmiştir.
Dünya ihracındaki payı yüzde 0.2, ithalındaki payı ise 0.3
düzeyindedir.
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.
Slide 9-14
Az Gelişmiş Ülkeler Arası
İktisadi Birleşmeler: Amerika Kıtası

4. Karaib Ülkeleri Topluluğu (CARICOM)
• 1973 yılında Chagauramas Anlaşması ile kurulmuş bulunan Karaib
•
•
•
•
Ülkeleri Topluluğunun üyeleri İngiliz Uluslar Topluluğuna Bağlı şu
Karaib ülkeleridir: Bahamlar, Barbados, Belize, Guetemala,
Jamaika, Trinidad ve Tobago, Antiguana ve Barbuda, Dominik
Cumhuriyeti, Grenada, Mentserrat, Sait Kitts ve Nevis, Saint Lucia,
Saint Vincent ve Grenadines.
CARICOM toplam nüfusu 5 milyondur.
Geri kalmış bir bölgedir ve dışa bağımlıdırlar.
CARICOm üye ülkeler arasında gümrük birliği kurulmasını ve dış
politikaların uyumlaştırılmasını öngörür.
Dünya ihracatının yüzde 0.15, ithalatının ise 0.19’a sahiptir.
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.
Slide 9-15
Az Gelişmiş Ülkeler Arası
İktisadi Birleşmeler: Amerika Kıtası
 5. Doğu Karaib Devletleri Örgütü (OECS)
• CARICOM kurucuları olarak gösterilen ülkelerden son
yedisi, Doğu Karaib ülkeleri Örgütünü oluşturmuştur.
• Diğer bir ifadeyle OECS CARICOM’un bir alt grubu
niteliğindedir.
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.
Slide 9-16
Az Gelişmiş Ülkeler Arası
İktisadi Birleşmeler: Amerika Kıtası
 6. Güney Ortak Pazarı (MERCOSUR)
•
•
•
•
Güney Ortak Pazarı 1991 yılında kurulmuştur.
Kurucu üyeler: Arjantin, Breziliya, Paraguay ve Uruguay
1996’da Bolivya ve Şili de üyeliğe katılmıştır.
1995 yılında ortak gümrük tarifesi uygulayarak bir gümrük
birliği haline gelmiştir.
• 2005 yılına kadar ticaretin tam olarak serbestleştirilmesini
öngörmüştür.
• Aynı zamanda “demokrasi güvencesi” ilkesine
dayanmaktadır. Yani demikratik rejimden ayrılan bir
ülkenin üyeliğine son verilir.
• Dünya ticaretindeki payı yüzde 1.5 civarındadır.
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.
Slide 9-17
Az Gelişmiş Ülkeler Arası
İktisadi Birleşmeler: Afrika Kıtası
 1. Arap Magreb Birliği (UMA)
• Magreb üyeleri Kuzey BAtı Afrikada yer alan Fas, Tunus,
Cezayir, Libya ve Moritanyadır.
• BU çerçevede ekonomik, siyasal ve ticari alanda işbirliği
yapmaktadırlar.
• Dünya ticaretindeki payları çok düşüktür.
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.
Slide 9-18
Bölgesel Ticaret Anlaşmaları (RTA)
COMESA
Ülkeleri
Egypt
Sudan
Ethiopia
Uganda Kenya
Zaire
Angola
Zambia
Namibia
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.
Zimbabw e
Madagascar
Slide 9-19
Az Gelişmiş Ülkeler Arası
İktisadi Birleşmeler: Afrika Kıtası
 2. Merkezi Afrika Devletleri Ekonomik Topluluğu
(ECCAS)
• Afrika kıtasının merkezinde bulunan Kamerun, Orta Afrika
Cumhuriyeti, Çad, Kongo, Ekvator Ginesi ve Gabon
tarafından kurulmuştur.
• Bölgenin ekonomik kalkınmasına yardımcı olmak üzere
bir gümrük birliği kurulması ve ekonomik işbirliğinin
geliştirilmesi örgütün başlıca amaçlarıdır.
• Dünya ihracat ve ithalatındaki payları yüzde 0.27 ve yzde
0.14’tür.
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.
Slide 9-20
Az Gelişmiş Ülkeler Arası
İktisadi Birleşmeler: Afrika Kıtası
 3. Batı Afrika Devletleri Ekonomik Topluluğu
(ECWAS)
• Afrikanın Batısında yer alan ülkeler tarafından
oluşturulmuştur.
• Bazı alt grupları vardır.
• Bunlardan birisi Mano Nehri Birliği, diğeri Batı Afrika
Ekonomik Topluluğu’dur.
• Amacı öteki az gelişmiş ülke gruplarında olduğu gibi
sanayileşme ve iktisadi kalkınmadır.
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.
Slide 9-21
Az Gelişmiş Ülkeler Arası
İktisadi Birleşmeler: Afrika Kıtası
 4. Mano Nehri Birliği (MRU)
• MRU, ECOWAS’ın bir alt grubudur.
• Üyeleri: Gine, Liberya ve Sierra Leone’dir.
• Daha sıkı ilişki içindeki ülkeler arasında kurulan dar
kapsamlı bir grup niteliğindedir.
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.
Slide 9-22
Az Gelişmiş Ülkeler Arası
İktisadi Birleşmeler: Afrika Kıtası

5. Batı Afrika Ekonomik Topluluğu (CEAO)
• 1973’te Abican Anlaşmasıyla kurulmuştur.
• ECOWAS’ın diğer bir alt grubudur.
• Üyeleri: Fildişi Sahili, Senegal, Mali, Moritanya, Nijer ve Yukarı
•
•
•
•
Volta’dır.
Fildişi Sahili dışında hepsi ilkel ve yoksul tarım ülkesidr.
Amacı üyelerin dengeli ve uyumlu kalkınmasını sağlamaktır.
Ortak bölgesel piyasanın kurulmasını ve dışa karşı ortak tarife
uygulamasını öngörür. Ayrıca mali politikalar, bilim, teknoloji ve
sanayi yatırımları gibi alanlarda işbirliğine gidilmesi amaçlanır.
CEAO daha sonraları COMESA olarak ismi değiştirilmiş ve
kapsamı genişletilmiştir.
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.
Slide 9-23
Az Gelişmiş Ülkeler Arası
İktisadi Birleşmeler: Afrika Kıtası

6. Afrikadaki Öteki Birleşmeler
• Doğu ve Güney Afrika Tercihli Ticaret Bölgesi 1981 yılında
•
•
kurulmuştur. İleride bir gümrük birliği hedeflemektedir. Doğu ve
Güney Doğu Afrika ülkelri arasında kurulmuş olup, kuzeyde
Sudan’dan güneyde Mozambik’e kadar olan bölgeni kapsamaktadır.
Üyeleri Angola, Mozambik, Burundi, Namibya, Comoros, Rwanda,
Cibuti, Seyşel, Eritre, Somali, Etiyopya, Sudan, Kenya, Swaziland,
Lesotho, Uganda, Madagaskar, Tanzanya, Malawi, Zambiya,
Morityus ve Zimbabwe’dir.
Diğeri Merkezi Afrika Devletleri Topluluğu (ECCAS)’dır. Merkezi
Afrika ülkeleri arasında kurulan bir gümrük birliği örgütüdür. Üyeleri
Burundi, Ekvator Ginesi, Kamerun, Gabon, Merkezi Afrika
Cumhuriyeti, Rwanda, Çad, Sao Tome ve Principe ve Kongo’dur.
Güney Afrika Kalkınma Topluluğu (SADC) güney Afrika ülkeleri
arasında ticareti geliştirmek ve üye ülkelerin ekonomik
kalkınmalarını hızlandırmak amacı güder.
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.
Slide 9-24
Az Gelişmiş Ülkeler Arası
İktisadi Birleşmeler: Asya Kıtası

1. Güney Doğu Asya Ulusları Birliği (ASEAN)
• Üye ülkeler: Brunei Darussalem, Endonezya, Malezya, Filipinler, Singapur ve
Tayland.
• Çakartada bir Sekretaryası bulunmaktadır.
• 1967 yılında Bangkok Deklerasyonu ile kurulsa da, ondan sonraki 10 yıl içinde
bir etkinlik gösterememişti. Vietnam’ın birleşmesinin üye ülkeler açısından
doğurduğu askeri tehdit karşısında, 1976 Şubat ’ında Bali ’de imzalanan GüneyDoğu Asya Dostluk ve İşbirliği Anlaşması ile Birliğe yeniden işlerlik
kazandırldı.
• Birlik amaçları arasında gıda ve enerji başta olmak üzere, temel mal ve
hizmetlerin sağlanmasına yönelik büyük ölçükli sanayi tesisleri kurma, ticareti
serbestleştirme, üçüncü piyasalar açılma ve öteki uluslararası ekonomik ve mali
konularda işbirliği sağlama gibi konular yer almaktadır.
• ASEAN ülkeleri ekonomik alanda işbirliğini artırmak üzere 1992 ’de aralarında
bir serbest ticaret bölgesi kurma kararı aldılar. Böylece AFTA yeni bir blok
olarak ortaya çıktı.
• ASEAN ülkelerinin dünya ihracat ve ithalatındaki payları sırasıyla yüzde 6.3 ve
yüzde 5.4 olmuştur.
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.
Slide 9-25
Bölgesel Ticaret Anlaşmaları
ASEAN ülkeleri
Myanmar
Viet Nam
Lao PDR
Thailand
Philippines
Cambodia
Malaysia
Malaysia
Indonesia
Indonesia
Indonesia
Indonesia
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.
Slide 9-26
Az Gelişmiş Ülkeler Arası
İktisadi Birleşmeler: Asya Kıtası
 2. Bangkok Anlaşması
• Bangkok Anlaşması’nın bir kısım üyeleri, ASEN ’ı
oluşturduğu halde, geriye kalan Bangladeş, Hindistan,
Laos, Kore Cumhuriyeti ve Sri Lanka gibi ülkeleri ise
kendi aralarında ayrı bir ekonomik grup kurdular.
• Bankok Anlaşması kapsamındakı ülkelerin dünya ihracat
ve ithalatındaki payları yüzde 7 ’nin üzerindedir.
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.
Slide 9-27
Az Gelişmiş Ülkeler Arası
İktisadi Birleşmeler: Asya Kıtası
 3. Güney Asya Bölgesel İşbirliği Topluluğu (SAARC)
• SAARC, ekonomk kalkınma amacıyla işbirliğine ve
ticaretin geliştirilmesine ağırlık veren bir ekonomik
gruplaşma hareketidir.
• Üyeleri arasında Bangladeş, Bhutan, Hindistan, Maldivler,
Nepal, Pakistan ve Sri Lanka yer alır.
• Dünya ticaretindeki apyı yüzde 1 dolayındadır.
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.
Slide 9-28
Az Gelişmiş Ülkeler Arası
İktisadi Birleşmeler: Asya Kıtası

4. Ekonomik İşbirliği Teşkilatı (EKİT-ECO)
• Türkiye, İran ve Pakistan arasında kurulmuş bulunan KAlkınma İçin
•
•
•
•
•
Bölgesel İşbirliği Teşkilatı’nın (RCD) bir uzantısı niteliğinde olup
1985 yılında faaliyete geçmiştir.
Bu 3 ülke önceleri daha çok askeri kurluş olan Merkezi Anlaşma
Örgütü (CENTO) içinde işbirliğine gitmiştiler.
1964 yılında iktisadi, teknik ve kültürel işbirliği için Kalkınma İçin
İşbirliği Teşkilatı (RCD) ’nı oluşturdular.
1985 yılında bu kurumun yerini EKİT almıştır.
1992 Kasım ayında Afganistan, Azerbaycan, Kazkistan, Kırgızistan,
Özbekistan, Tacikistan ve Türkmenistan da ECO ’a katılmıştır.
KKTC de özel statü ile katılmıştır.
Dünya ihracatı ve ithalatı içindeki payları sırasıyla yüzde 1.34 ve
yüzde 1.36 düzeyindedir.
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.
Slide 9-29
Az Gelişmiş Ülkeler Arası
İktisadi Birleşmeler: Asya Kıtası
 5. Maşrek
• Mısır, Suriye, Ürdün ve Lübnan arasındaki bir ekonomik
ve siyasal işbirliği kurulmuştur.
• Amaçları ve nitelikleri yönünden Magreb’in benzeridir.
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.
Slide 9-30
Az Gelişmiş Ülkeler Arası
İktisadi Birleşmeler: Asya Kıtası
 6. Körfez İşbirliği Konseyi (GCC)
• 1981 yılında Suudi Arabistan, Kuveyt, Bahreyn, Birleşik
Arap Emirlikleri, Umman ve Katar gibi Orta Doğu’nun
petrol ihracatçısı ülkeleri arasında kuruldu.
• Merkezi Riyad ’dadır.
• Amacı bu ülkeler arasında siyasal ve ekonomik konularda
işbirliği sağlanmasıdır.
• Dünya ihracatının yzde 2.6 ’ı, ithalatının ise 1.4 ’ü bu
ülkelerin payına düşmektedir.
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.
Slide 9-31
Coğrafi Bölge Esasına
Dayanmayan Birleşmeler

1. İktisadi İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD)
• 1961 yılında Avrupa İktisadi İşbirliği Örgütü’nün (OEEC) yerine kurulmuştur. Dar anlamda bir
•
•
•
•
•
•
•
iktisadi birleşme hareketi sayılmaz, Batılı ülkeler arasında işbirliği ve dayanışma sağlamaya
yöneliktir.
Tüm batılı demokratik ülkeler, Japonya ve Türkiye OECD üyesidir.
AB ve EFTA gibi topluluklar OECD’nin birer bölgesel kuruluşu durumundadır.
OEEC’nin devamı olarak kurulduğunda, üye ülkeler arasında ekonomilerin güçlenmesine
yardımcı olmak, ekonomik etkinliği artırmak, piyasa mekanizmasının aksaklıklarını gidermek,
serbest ticareti geliştirmek, sanayileşmiş ülkelerde ve az gelişmiş ülkelerde hızlı büyümeye
yardımcı olmak gibi amaçlar güdüyordu. Sonradan bu amaclar diğer ülkelere yönelik
genişletilmiştir.
OECD içinde ortak kararaların alınmasında ve ortak tutumların belirlenmesinde özellikle yedi
büyük Batılı sanayileşmiş ülkenin önemli rolü vardır. Bu ülkeler ABD, Kanada, Japonya,
Fransa, Almanya, İtalya ve İngiltere’dir. Bunlara Yediler Grubu (G-7) adı verilir. Zaman zaman
Rusya da katılarak G-8 haline gelmektedir.
Batılı ülkelerin gelişmekte olan ülkelere dış yardımları da OECD içindeki Kalkınma
Yardımları Komitesi (DAC) kanalıyla verilir.
OECD ’nin en üst organı, üyeleri için bağlayıcı kararlar almak yetkisine sahip olan Konsey
’dir. Ayrıca Konseye bağlı çalışmalar yapan bir Yürütme Komitesi vardır. Yönetim görevi ise
Sekretaryası tarfından yerine yetirilir.
Dünya ihracat ve ithalatındaki payı yüzde 64 ve yüzde 67 dolayındadır.
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.
Slide 9-32
Coğrafi Bölge Esasına
Dayanmayan Birleşmeler
 2. Arap Birliği ve Arap Ortak Pazarı
• 1945’lerde kurulan Arap Birliği teşkilatı, Arap
dünyasında siyasal işbirliğinin gerçekleştirilmesi
amacı güder.
• Birlik üyeleri 1965 yılında bir Arap Ortak pazarı
(ACM) kurdular. Kurucu üyeler Irak, Ürdün, Kuveyt,
Surye, Birleşik Arap Emirlikleri ve Mısır’dır.
• Ortak Pazar üye ülkeler arasında sanayi ürünleri
alanında tarifelerin kaldırılmasına ve üçüncü ülkelere
karşı ortak tarife uygulamasını öngörür.
• Daha sonraları Mısır ’ın üyeliği askıya alınmış Libya
ve Moritanya ise üyeliğe kabül edilmiştir.
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.
Slide 9-33
Coğrafi Bölge Esasına
Dayanmayan Birleşmeler
 3. Petrol İhraç Eden Ülkeler Teşkilatı (OPEC)
• 1960’ta kurulmuştur.
• Üyeleri arasında petrol ihracatçısı Arap ülkelerile İran,
Endonezya, Nijerya ve Venezuela gibi Arap olmayan
ülkeler de bulunur.
• Dünya ihracat ve ithalatındaki payı sırasıyla yüzde 6.0
ve 3.5 dolayındadır.
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.
Slide 9-34
Coğrafi Bölge Esasına
Dayanmayan Birleşmeler

4. İslam Konferansı Teşkilatı(OIC)
• 1969 yılında kurulmuştur.
• Islam ülkeleri arasında sosyal, kültürel, ekonomik ve bilimsel alanlarda işbirliğini sağlamak,
uluslararası toplantılarda islam ülkelerinin birlik içinde hareket etmelerine yardımçı olmak gibi
amaçları vardır.
• Azerbaycan, türkmenistan ve diğer türk Cumhuriyetlerinin katılmalarıyla üye sayısında önemli
artış olmuş ve 1998’de bu sayı 51’e ulaşmıştır.
• Ekonomik açıdan öteki birleşme türlerine göre daha gevşek ilişkiler üzerine kuruludur.
• Ekonomik ve Ticari İşbirliği (İSEDAK), Sosyal ve Kültürel olmakla 3 daimi komiteden
oluşmaktadır. İslam Dayanışma Fonu ve İslam Kalkınma Bankası ise örgütün mali kurumlarıdır.
• Başkanlığını Türkiyenin yürüttüğü İSEDAK en önemli komitedir.
• En yetkili organı İslam ülkeleri devlet ve hükümet başkanları konferansıdır. Buna kısaca İslam
Zirvesi Konferansı da denir. Üç yılda bir üye ülkelerden birisinde toplanır.
• Diğer organlar ise yılda bir kez toplanan dışişleri bakanları konferansı ile genel sekreterliktir.
• Gerek zirve, gerekse dışişler bakanları konferansında alınan kararlar genel sekreterlik tarafından
yerine yetirilir.
• Örgütün merkezi Suudi Arabistan’ın Cidde kentindedir.
• İslam Kalkınma Bankasına bağlı bir Uzun Süreli Ticaret Finansmanı Mekanizması kurulmuştur.
• Aynı zamanda İhracat Kredi Sigortası ve Yatırımların Gaantisi Kurumu 1994 yılında, İslam
Kalkınma Bankası ’ın bünyesinde faaliyete geçmiştir.
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.
Slide 9-35
Coğrafi Bölge Esasına
Dayanmayan Birleşmeler
 5. Bağımsız Devletler Topluluğu (CIS)
• SSCB yıkılmasından sonra 1991’de Rusya’nın ve
Baltik devletleri dışında yeni bağımsız devletlerin
katılımıyla (Rusya, Ukrayna, Beyaz Rusya, Moldova,
Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Türkmenistan,
Tacikistan, Azerbaycan, Ermenistan, Gürcistan) yeni
bir ekonomik işbirliği örgütü olarak kurulmuştur.
• Dünya ihracat ve ithalatındaki payları sırasıyla yüzde
2.4 ve yüzde 1.6’dır.
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.
Slide 9-36
Kaynaklar



P. Krugman and M. Obstfeld, International
Economics: Theory and Policy, Seventh Edition
Pearson – Addison Weasley.
H. Seyidoğlu, Uluslararası İktisat: Teori, Politika
ve Uygulama, XV. Baskı, İstanbul, 2008.
R. Karluk, Uluslararası Ekonomi: Teori ve
Politika, VI. Baskı, İstanbul, 2009.
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.
Slide 9-37