Teknolojiyi “içsel” veya “dışsal”

XVII. BÖLÜM DERS NOTLARI: ULUSLARARASI
TEKNOLOJİ AKIMLARI
Sunumlarda Paul R.
Krugman ve Maurice
Obstfeld tarafından
yazılmış “International
Economics: Theory and
Policy” ve Halil
Seyidoğlu tarafından
yazılmış “Uluslararası
İktisat: Teori, Politika
ve Uygulama” isimli
ders kitabları temel
alınmıştır.
Ders: Uluslararası
İktisat ve Dış
Ticaret Politikası
Öğr. Gör. Elşen BAĞIRZADE
Azerbaycan Devlet İktisat Üniversitesi
Türk Dünyası İşletme Fakültesi
Bakü - 2011
İçindekiler
 Giriş ............................................................................. 3
 Teknolojik gelişme ve dış ticaret ................................ 4
 Teknolojiyi “içsel” veya “dışsal” kullanma ................ 5
 Teknoloji transferi kanalları ........................................ 6
 Teknoloji transferi politikaları ..................................... 7
 Kaynaklar .................................................................... 8
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.
Slide 9-2
Giriş





Uluslararası ekonomik ilişkiler ağının bir parçası da teknolojidir.
Hala araştırma ve geliştirme faaliyetlerine ayrılan kaynakların
GSYİH içerisindeki payları yüzde olarak Japonyada 3, ABD’de
2.8, AB ülkelerinde ise 2 dolayında olduğu halde, Türkiyede 0.5,
Azerbaycanda 0,2’dir.
Sanayi teknolojisi alanında çokuluslu şirketler adeta tekelci
konumdadırlar.
Az gelişmiş ülkelerin de çok uluslu şirketlerce üretilen
teknolojilere ulaşabilmeleri ancak “teknoloji transferti” yoluyla
olabilmektedir.
GATT’ın Uruguay toplantısında sınai ve fikri mülkiyet haklarının
korunmasıyla ilgili yeni kararlar alınmıştır.
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.
Slide 9-3
Teknolojik gelişme ve dış ticaret

Teknoloji iki yönden dış ticarete konu olabilir:
• Mal ticaretini geliştirici etkisi,
• Doğrudan doğruya teknolojinin kendisinin uluslararası ticarete konu
olması.



Teknoloji yabancı bir firmadan patent satın almak veya lisans
anlaşması yapmak yoluyla ithal edilebilir.
Aynı zamanda yeni teknoloji mal şeklinde (makine) de satın
alınabilir.
Az gelişmiş ülkelerin ihtiyaç duydukları teknolojiyi Batılı çok
uluslu şirketlerden ithal etmeleri ve bu teknolojilerin emek
tasarrufu sağlayan nitelikte olması, az gelişmiş ülkeler bakımından
bazı özel sorunlar doğurur.
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.
Slide 9-4
Teknolojiyi “içsel” veya “dışsal”
kullanma


Bir teknolojik yenilik icat eden firma, bu yeniliği hangi koşullar
altında lisans anlaşması gibi yollarla yabancı üreticilere kiralamalı
(dışsal kullanım), hangi koşullar altında da bu teknolojiyi kendi
üretiminde kullanarak (içsel kullanım) elde edeceği ürünü dış
piyasalara ihraç etmelidir?
Aşağıdaki durumlarda dışsal kullanım daha uygun olabilir:
• Yabancı piyasa konusunda yeterli bilgiye sahip olunmaması, dolayısıyla
•
•
•

bu piyasalara doğrudan yatırım yapma riskinin yüksekliği,
Yabancı ülke piyasasının göreceli olarak önemsiz bir yer tutması,
Firmanın aynı anda birçok ülkede birden üretimi yürütecek bir
kapasiteye sahip olmaması,
Halen başkalarının da bu teknolojiyi elde etmiş veya teknolojinin
başkaları tarafından kolaylıkla taklit edilebilir olması.
Bu koşulların tersi bir durumda ise teknolojinin firma tarafından içsel
olarak kullanılması, yani üretimin firma tarafından ana ülkede
gerçekleştirilip buradan dış ülkelere ihracat yapılması firma açısından
daha uygun olur.
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.
Slide 9-5
Teknoloji transferi kanalları
 Başlıca teknoloji transfer kanalları aşağıdakilerdir:
• Sermaye malları ithaliyle sağlanan teknoloji,
• Dolaysız yabancı sermaye yatırımları (doğrudan yabancı
yatırımlar yoluyla),
• Yalın biçimde teknoloji ithali (patent, lisans v.s)
• Bilimsel konferanslar, teknik bültenler ve yabancı bilim
adamı değişimi programları,
• Teknik yardım programları (hibe veya düşük ücretli)
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.
Slide 9-6
Teknoloji transferi politikaları
 1960’lı yıllardan itibaren Asya, Afrika ve Latin



Amerikasındaki az gelişmiş ülkeler, sanayileşmiş
ülkelerin dolayısız uluslararası yatırım politikaları ile
teknoloji transferi politikalarını eleştirmeye başlamıştır.
1964 yılında UNCTAD kurulduktan sonra az gelişmiş
ülkeler diğer konularda olduğu gibi teknoloji transferi
kohusunda da görüşlerini bu örgüt aracılığıyla savunma
olanağı elde ettiler.
1980’lı yıllardan sanayileşmiş ülkeler teknoloji transferi
konusunda daha liberal politikalar izlemeye başlamışlar.
Şuan DTÖ’nün dünya ticaret sisteminde teknoloji
transferi konusunda özel bir anlaşması mevcuttur.
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.
Slide 9-7
Kaynaklar



P. Krugman and M. Obstfeld, International
Economics: Theory and Policy, Seventh Edition
Pearson – Addison Weasley.
H. Seyidoğlu, Uluslararası İktisat: Teori, Politika ve
Uygulama, XV. Baskı, İstanbul, 2009.
R. Karluk, Uluslararası Ekonomi: Teori ve Politika,
VI. Baskı, İstanbul, 2009.
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.
Slide 9-8