Uluslararası İktisat

I. BÖLÜM DERS NOTLARI
GİRİŞ: ULUSLARARASI İKTİSATIN KAPSAMI
Ders: Uluslararası
İktisat ve Dış
Ticaret Politikası
Sunumlarda Paul R.
Krugman ve Maurice
Obstfeld tarafından
yazılmış “International
Economics: Theory and
Policy”, James Gerber
tarafından yazılmış
“International
Economics” ve Halil
Seyidoğlu tarafından
yazılmış “Uluslararası
İktisat: Teori, Politika
ve Uygulama” isimli
ders kitabları temel
alınmıştır.
Öğr. Gör. Elşen BAĞIRZADE
Azerbaycan Devlet İktisat Üniversitesi
Türk Dünyası İşletme Fakültesi
Bakü - 2011
İçindekiler










Giriş ................................................................................................................................... 3
Uluslararası İktisatın (International Economics) konusu nedir? ..................................... 11
Uluslararası İktisat ve Uluslararası Ekonomik İlişkiler ................................................... 12
Uluslararası İktisatın Yapısı ............................................................................................ 13
Uluslararası İktisat ve Genel Ekonomi ............................................................................ 14
Uluslararası İktisatın 12 sorunu ....................................................................................... 15
Uluslararası Ticaret ve Parasal İlişkiler Arasındaki Temel Fark ..................................... 16
Uluslararası Ticaret ve Parasal Politiklar Arasında Kordinasyon Sorunu ....................... 18
I. Bölümün temel kavramları .......................................................................................... 19
Kaynaklar ......................................................................................................................... 20
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.
Slide 1-2
Giriş: Örnek Olay veya Asya
Krizinin (1997) düşündürdükleri

1997 yılı yazında Doğu Asyada ekonomik kriz
çıktı.Tailand’da başlayan kriz kısa zamanda Endonezya,
Malazya, Filipinler ve Güney Kore’yi kapsadı. Ulusal
paralar değer kaybetti, sermaye piyasaları iflas etti
ve krediler kesildi. Çeşitli ülkeler olağanüstü
borçlar için IMF’e başvurdu ve 1997 yılının sonlarına
kadar IMF bu ülkelere yardımın şartlarını gözden
geçirmeye başladı. Acil müdahele edilmesi gereken
sorun olmasına rağmen, bu global boyut kazandı. Şöyle
ki, Japonya ve Avrupa Bankaları bölgeye verdikleri
büyük hacimli kötü brçlarla (bad loans) yüz yüze
kaldılar. Kuzey ve Güney Amerika sermaye piyasaları
telaşlı yatırımcıların baskısını hissetti ve Amerikan
firmaları depresyona uğramış Asya ulusal paralarıyla
yapılan ucuz ithalat dalgasının zararlarına
hazırlandı. Böylece, artık her hangi bir bölgede
ortaya çıkacak ekonomik krizin tüm dünyanın ekonomik
istikrarını boza bileceği ve bu yönelimin son bir kaç
onyılda hakim olduğu bir daha kanıtlandı.
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.
Slide 1-3
Giriş

Uluslararası iktisat öğretimi şimdiki gibi hiç bir zaman önemli
olmamıştır.
• XXI. yüzyılın başlarında milletler mal ve hizmetler ticareti, para
•
•
akımları ve yatırımlar yoluyla bir birileriyle önceki dönemlere
kıyasla daha geniş bir ilişki içerisine girmiştir.
II. Dünya savaşından bugüne, diğer ifadeyle son 60 yılda dünya
üretimi veya dünya geliri 6 kat arttığı halde, dünya ticareti 12 kat
artmıştır.
Şekil 1.1 gösteriyor ki, ABD için uluslararası ticaretin önemi
ABD ekonomisinin tamamıyla kıyasladığımızda neredeyse 3 kat
daha fazla artmıştır.
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.
Slide 1-4
Giriş
Şekil 1-1: ABD Milli Gelirinin yüzdesi olarak İhracat ve İthalat
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.
Slide 1-5
Giriş
Exports and imports as a percentage of Turkish GNI
Exports, Imports (percentage of Turkish GNI)
35
30
25
20
15
10
5
0
1975 1976 1977 1978 1979 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999
years
Exports/GNI
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.
Imports/GNI
Slide 1-6
Giriş: Açıqlıq indeksi
 Açıqlıq indeksi (Index of Openness) = [İxrac
(Exports) + İdxal (Imports)] / GSYİH (GDP)
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.
Slide 1-7
Giriş
ABD'nin açıklık endeksi (1890-2000)
30%
26,2%
25%
20,6%
20%
15%
15,8%
12,1%
11,3%
10,9%
10%
8,2%
5%
0%
1890
1910
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.
1930
1950
1970
1990
2000
Slide 1-8
Giriş
ABD
Mal ihracı / GSYİH
Mal ihracı / Mal üretimi
50
41,3
40
30
20
10
8,9
3,6
7,7
0
1950
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.
2000
Slide 1-9
Giriş: Dünya Ekonomisinde
Temel Çağdaş Yönelimler








Küreselleşme,
Ülkeler arasında ekonomik bağımlılığın (interdepency)
derinleşmesi,
Dış ekonomik ilişkilerdeki gelişmelerin hemen her ülkede çok
yakından ve hassas bir şekilde izlenilmesi,
Çokuluslu şirketlerin dünya ekonomisindeki hızlı yayılmaları,
Ekonomik refah düzeyleri açısından ülkelerin gelişmiş ve az
gelişmiş şekilde kesin ayrılmaları,
Az gelişmiş ülkelerin önemli Dış Borc Sorunun ortaya çıkması,
Bölgesel ekonomik birleşmelerin giderek yaygınlaşması,
Uluslararası kuruluşların rölünün artması.
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.
Slide 1-10
Uluslararası İktisat’ın konusu nedir?

Uluslararası iktisat bağımsız milletler arasında mevcut olan
karşılıklı ekonomik ilişkileri öğretir.
• Uluslararası ticaret ve yatırımların düzenlenmesinde hükümetlerin
•
•

rolü önemlidir.
Analitik olarak, uluslararası piyasalar hükümetlere şirketlerin alt
gurupları aleyhine ayrımcılık yapmak olanağı vermektedir.
Hükümetler aynı zamada döviz arzını kontrol etmektedir.
Uluslararsı iktisat öğretimi konusunu tekrar düşünmeye iten
çeşitli olaylar ve yayınlar mevcuttur.
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.
Slide 1-11
Uluslararası İktisat ve Uluslararası
Ekonomik İlişkiler
 Uluslararası Ekonomik İlişkilerin türleri:
•
•
•
•
Malların ve hizmetlerin uluslararası ticareti
Uluslararası sermaye akımları
Uluslararası teknoloji akımları
Uluslararası işgücü akımları
 Uluslararası Ekonomik İlişkiler = Dış Ticaret + Emek

akımları + Sermaye akımları + Teknoloji akımları
Uluslararası İktisat, İktisat biliminin Uluslararası
Ekonomik İlişkileri öğrenen bir dalıdır.
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.
Slide 1-12
Uluslararası İktisatın Yapısı
ULUSLARARASI İKTİSAT
ULUSLARARASI TİCARET
ULUSLARARASI
PARASAL İLİŞKİLER
(Uluslararası Finans Teorisi)
Uluslararası
Ticaret
Teorisi
Uluslararası
Ticaret
Politikası
ULUSLARARASI EKONOMİK
KALKINMA İLİŞKİLERİ
-Uluslararası Sermaye Akımları
-Uluslararası Teknoloji Akımları
-Uluslararası İşgücü Akımları
-Uluslararası Ekonomik Sorunlar
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.
Slide 1-13
Uluslararası İktisat ve Genel Ekonomi
 Uluslararası İktisat Genel Ekonominin kullandığı


mikro ve makro ekonomik analiz tekniklerini
kullanır. Ama onları farklı bir çerçeveye, yani en az
iki ülkeden oluşan bir modele uygular.
Genel iktisat kuramı, bir tek kapalı ekonominin
sorunları ile ilgilenirken, uluslararası iktisat iki ya da
daha çok dışa açık ekonominin sorunları ile ilgilenir.
Kısaca Uluslararası İktisat genel iktisadın ele aldığı
konuları uluslararası ortamda inceler.
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.
Slide 1-14
Uluslararası İktisatın 12 sorunu
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
Dış ticaretin faydaları (Gains from trade)
Ücretler, iş yerleri ve proteksionizm (Wages, Jobs and Protection)
Dış ticaret açıkları (Trade deficits)
Bölgesel ticaret anlaşmaları (Regional trade agreements)
Dış ticaret anlaşmazlıklarının çözümü (The Resolution of Trade Confilicts)
Uluslararası kurumların rölü (The Role of International Institutions)
Döviz kurları ve makroekonomi (Currency rate and macroeconomy)
Mali krizler ve global enfeksiyon (Financial crises and global contagion)
Sermaye akımları ve gelişmekte olan ülkelerin borçları (Capital flows and the
debt of developing countries)
Krizler ve Latin Amerikada reformlar (Crisis and reform in Latin America)
Doğu Asyada ihracata dayalı büyüme (Export-led growth in East Asia)
Eski sosialist cumhuriyetlerin dünya ekonomisine entegrasyonu (The
integration of Ex-Socialist Countries into World Economy)
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.
Slide 1-15
Uluslararası Ticaret ve Parasal
İlişkiler Arasındaki Temel Fark
 Uluslararası ticaret uluslararası ekonominin ilk önce
reel işlemleri üzerinde odaklanmaktadır.
• Bu işlemler malların veya ekonomik kaynakların elle
tutulabilir taahütlerinin fiziksel hareketini
kapsamaktadır.
– Örneğin: ABD ile AB arasında Avrupanın tarım
ürünlerinin ihracını desteklemesile ilgili uyuşmazlık.
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.
Slide 1-16
Uluslararası Ticaret ve Parasal
İlişkiler Arasındaki Temel Fark
 Uluslararası parasal analiz uluslararası ekonominin
parasal tarafı üzerinde odaklanmaktadır.
• ABD dolarının dış satınalma gücü gibi finansal
işlemler.
– Örneğin: ABD dolarının dış mübadele değerinin onun
serbest hareketine veya hükümet faaliyetile stabilize
edilmesine olanak tanıyıb tanımaması konusunda
tartışma.
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.
Slide 1-17
Uluslararası Ticaret ve Parasal Politiklar
Arasında Kordinasyon Sorunu
 Uluslararası politika kordinasyonu
• Uluslararası İktisatın temel sorunu, ülkelere ne yapmalı
olduklarını söyleyecek dünya hükümetinin (world
government) olmadığı durumda çeşitli ülkelerin ticaret
ve parasal politikaları arasında kabüledilebilir derecede
uyumun nasıl sağlanacağıdır.
 Uluslararası Sermaye Piyasası (The International
Capital Market)
• Uluslararası sermaye piyasalarında riskler vardır:
– Paranın değer kaybetmesi
– Ulusal Taahüttlerin Yerine Getirilememesi Durumu
(National default)
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.
Slide 1-18
I. Bölümün temel kavramları
 Uluslararası iktisat (international economics)
 Uluslararası ekonomik ilişkiler (international economic



relations)
Küreselleşme (globalization)
Entegrasyon (integration)
Açıklık endeksi (index of openness)
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.
Slide 1-19
Kaynaklar




P. Krugman and M. Obstfeld, International
Economics: Theory and Policy, Seventh Edition
Pearson – Addison Weasley.
James Gerber, International Economics, Third
Edition, Pearson Education , 2005.
H. Seyidoğlu, Uluslararası İktisat: Teori, Politika
ve Uygulama, XV. Baskı, İstanbul, 2003.
R. Karluk, Uluslararası Ekonomi: Teori ve
Politika, VI. Baskı, İstanbul, 2002.
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.
Slide 1-20