bitişiklik kuramları

advertisement
BİTİŞİKLİK VE BAĞDAŞIMCILIK
KURAMLARI
John Broadus Watson
Edwin Ray Guthrie
Edward Lee Thorndike
Hedef ve Kazanımlar
 Watson’ ın psikoloji bilimine katkılarını kavrayabilme.
 Watson’ın görüşlerini eğitim açısından doğrularını kavrayabilme.
 Guthrie’nin öğrenme ve öğrenmenin koşullarına ilişkin temel ilkelerini
kavrayabilme.
 Guthrie’nin alışkanlıkları yok etmeye ilişkin görüşlerinden uygun olanları
eğitimde kullanabilme.
Watson






Davranışçılığın kurucusudur.
Yapısalcılığa karşı çıkmıştır.
Çevrecidir.
Bitişikçidir.
Bir kuramcıdan çok bir savunucudur.
Korku, kaygı vb. bazı uyarıcılara gösterilen
Tepkilerin koşullama yoluyla giderilebileceğine
Yönelik deneyler yapmıştır.
 Birey herhangi bir uyarıcıya en son yapılmış
ve En sık tekrarlanmış tepkiyi gösterir.
Watson ‘ın Psikoloji Bilimine İlgin Görüşleri





Davranışlar yaşantı yoluyla değişir.
Psikolojide de yalnız somut ve gözlenebilir davranışlar ölçülebilir.
‘’Zihin boş bir levhadır.’’görüşünü benimser.
Bebek istenilen şeklin verilebildiği bir hamurdur.
Bir bebek koşullanma yoluyla trapezci,
Müziyen, suçlu, vb yetişkin haline
getirilebilir. Bunun için bireyin koşullanacağı
çevresel koşulların önemi büyüktür.
Watson’ ın Öğrenmeye İlişkin Görüşleri
 Davranışların başlangıç noktası olarak refleksleri kabul eder.
 Öğrenme, koşullu ve koşulsuz uyarıcıların birbirine çok yakın zamanda
verildiğinde meydana gelmektedir.
 Bir bebeğe bir tavşan gösterilir ve aynı anda çekiç ve örs yardımıyla yüksek
bir ses çıkarılır. Bebek ağlamaya başlar. Bu olay birkaç defa tekrarlanır. Bir
süre sonra bebek tavşanı yüksek ses olmadan gördüğünde de ağlamaya
başlar.
En Son ve En Sık İlkesi
 Bir uyarıcıya verilecek tepki, o uyarıcıya karşı en son yapılmış ve en sık
tekrarlanmış tepkidir.
 Okulda matematik problemi çözmekten hoşlanmayan bir öğrenci
karşılaştığı benzer bir başka matematik problemini çözmekten de
hoşlanmayacaktır.
Guthrie
 Öğrenmede tüm zihinsel öğeleri
reddeder.
 Öğrenmenin tek yasasının bitişiklik
yasası olduğunu savunur.
Bitişiklik Yasası
 Uyarıcı ile tepkinin birbirine bağlanması öğrenmenin temelini oluşturur.
 Bitişiklik ilkesi bir uyarıcı durumu ile birlikte bulunan bir hareketin aynı
uyarıcı ile karşılaşıldığında yeniden görülmesi olarak açıklanabilir.
 ‘’Dikkat edilen şey, yapılan şey için işaret haline gelir.’’
Öğrenimde Tek Deneme
 Bir uyarıcı bir tepki ile ilk kez bitiştiği
zaman en yüksek birleştirici, çağrıştırıcı
gücünü kazanır.
 Yapılan tekrarlar çağrıştırıcı gücünü
arttırmaz.
 Davranışı mikro düzeyde inceler
Alıştırmanın Beceriyi Geliştirme Nedeni




Davranış-beceri-etkinlik
Davranış:mikro tepki
Etkinlik bir dizi davranıştan oluşur.
Beceri etkinliklerden oluşur.
 Örneğin davranışı: telefonu açma
 Etkinlik: makas kullanarak kesme
yapıştırma
 Beceri: Araba kullanma, 10 parmak
klavye kullanma
Uyarıcı Üreten Hareket
 Urarıcı-açık tepki(uyarcı üreten
hareket)-açık tepki-(uyarıcı üreten
hareket)- açık tepki.
 Örn: Masada çalan telefonun
yanıtlanması
Güdülenme-Dürtüler
 Guthrie nin öğrenme kuramında
güdülenme durumu önemli bir yer
taşımaz.
 Güdülenme durumu sadece çağrışımlar
bağların oluşturduğu hareketleri
belirlemesi bakımından önemlidir.
 Dürtü (içsel uyarım) hareketin başlangıcı
açısından önemlidir.
 Dürtü organizmayı amaca ulaşıncaya
kadar aktif tutar.
 Aç bir kedi tok bir kediden farklı hareket
eder. Dolayısıyla öğrenmesi farklı olur.
Amaçlar
 Guthrie ye göre amaçlar süreğen uyarıcıyı
koşullanan tepkilerdir.
 Birey yada herhangi bir organizma bir şeyi
organize ederken bir plan yapar ve onu
uygular.
 Yani, başka bir zaman organizma, aynı
amaca ulaşmak için en son durumda
yaptığı davranışlar dizisini yapar.
Pekiştirme
 Guthrie, ödülün ürünü etkilediğine inanmakla birlikte, etki yasasına ve
koşullanmanın pekiştirme ilkesine dayalı olduğu görüşüne karşıdır.
 Çağrışımsal öğrenmeye pekiştirme ile hiçbir şey eklenmemektedir.
 Pekiştirme uyarıcı koşullarını değiştirerek öğrenmemeyi yada öğrenilen
bağın yok olmasını engeller.

Örneğin kedi-balık deneyi
Ceza
 Guthrie ye göre , cezalandırılan davranışla onu meydana getiren uyarıcı
koşullar arasındaki birlikteliği yok edip aynı uyarıcıyla cezalandırılan
davranışa zıt bir davranışın birlikte olması sağlanmalıdır.
 Bir kız çocuğu her eve girişinde şapkasını ve mantosunu yere atmaktadır.
Annesi bu davranışına karşıonu azarlayıp şapkasını ve mantosunu yerine
astırır. Bu durum böyle devam ederken, bir gün anne, kızının manto ve
şapkasını asma tepkisini uyaran uyarıcının onu azarlaması olduğunu
farkeder. Bu sefer çocuk şapka ve mantosunu yere atınca annesi onları alıp
dışarı çıkmasını ve tekrar girmesini söyler. Çocuk içeri girer girmez annesi
şapka ve mantosunu asmasını söyler. Bu durum bi kaç defa sürer ve çocuk
manto ve şapkasını asmayı öğrenir.
Alışkanlıkları Bıraktırma Yöntemleri
Eşik Yöntemi
 Eşik, bir tepki oluşturabilecek en düşük değerdeki uyarılmadır.
 Uyarıcı çok az dozda verilerek istenmeyen tepkinin çağrışımını
engeller. Uyarıcı dozu zamanla yavaş yavaş arttırılır.
 Bütün olarak yeşil zeytini yiyemeyen ve tüküren bir çocuğa zeytini
çok ufak parçalara bölerek verilebilir. Tadı sevimsiz gelse de
tükürme tepkisini uyandırmaz. Hatta zamanla zeytini zevkle yiyebilir.
Yorgunluk(bıktırma) Yöntemi
 Yorgunluk yönteminde, uyarıcıyı organizmada tepkisel bir yorgunluk
oluşuncaya kadar tekrarlamak söz konusudur.
 Bir köpeği piliçleri kovalamaktan vazgeçirmek için boynuna ölü pis
kokan bir piliç bağlanır. Köpek piliçten kurtulana kadar onunla
dolaşmak zorunda kalır. Köpek piliçten kurtulduğu zaman piliçleri
kovalama tepkisi yerine onlardan uzak durma tepkisi alır.
Zıt Tepki Yöntemi
 İstenilmeyen davranışı yol açan uyarıcılar değişik, karşıt davranışlar
yaratacağına inanılan diğer uyarıcılarla birlikte verilir.
 Kediden korkan bir çocuğa annesi kedi hediye eder. Kedi korku
yaratan uyarıcıdır. Anne ise sevilen güvenilen uyarıcıdır. İkisi birlikte
sunulduğunda anne sevgisi ve güveni kedi korkusundan daha
baskın bir uyarıcıysa anneye duyulan güven kediye de duyulacaktır.
THORNDIKE
 Thorndike uyarıcı ve davranışın
nöronal (sinirsel) bir bağla
bağlandığını savunur.
 Öğrenmenin en temel formu
deneme-yanılma öğrenmesidir.
 Haz ile sonuçlanan, başarıya
götüren tepkiler kalıcı olur.
Hazırbulunuşluk İlkesi
 Öğrenmeye ilgi, istek, motivasyon ve ön bilgilerin etkisi vardır.
a. Bir kişi etkinlik göstermeye hazırsa etkinliği yapması da mutluluk verir.
b. Etkinliği göstermeye hazır, fakat etkinliği yapmasına izin verilmez ise bu
durum kızgınlık yaratır.
c. Etkinliği yapmaya hazır değilken etkinliği yapmaya zorlanırsa kızgınlık
duyar.
Tekrar (alıştırma) ilkesi
 Tekrar edilen konuların etkin bir
biçimde öğrenilmesi uyarıcı-tepki
arasındaki bağın tekrar yöntemi ile
güçlendirilmesinden kaynaklanır.
Öğrenme sürecinde ezberleme
değil, tekrarlama ve uygulama önem
taşır.
Etki ilkesi
 Etki yasasına göre, uyarıcının yol açtığı tepki, doyurucu bir sonuca
götürüyorsa, uyarıcı ile tepki arasında “değiştirilebilir” bağ güçlenir.
1930’dan Sonraki Öğrenme Kuramı
Etkinin Yayılması
 Pekiştirmenin etkisi, doğru davranışla yan yana yer alan davranışa
da yayılır.
 Pekiştirme doğru davranışın tekrar edilme olasılığını arttırır ancak
cezalandırılan davranışın tekrar edilme olasılığını azaltmaz.
Ait Olma
 Uyarıcı durumda yer alan iki öğe birbirine ait ise, çağrışım olmakta,
ancak bitişik olarak bulunan fakat birbirine ait olmayan öğeler
arasında çağrışım meydana gelmemektedir.
 Tepkinin meydana getirdiği etki, organizmanın ihtiyaçları ile ilgili ise,
öğrenme daha etkilidir.
Çağrışımsal Zıtlık
 Belirli uyarıcı tepki bağlarının yerine genel ilkeler öğrenilirse, bireyler
her iki yönde de aynı kolaylıkla performans gösterirler.
Watson‟a göre yeni doğan bir bebeğin gösterdiği üç temel duygu
söz konusudur: korku, öfke ve sevgi. Buna göre aşağıdaki
durumlardan hangisi öğrenme ürünüdür?
a) Yüksek bir gürültüden kaynaklı çocuğun korkması
b) Bebeğin teninin okşanması, gıdıklanmasından oluşan sevgi
c) Bir öğretmenin ders çalışan öğrencisine göz kırpmasından
oluşan sevgi
d) Bir yaşındaki bir bebeğin hareketi engellendiğinde öfkelenmesi
e) Bir bebeğin yavaşça sallanmasından kaynaklı sevgi
--- , öğrenmenin tek yasası --- demiştir. Ona göre, ---, Thorndike,
Skinner, Pavlov fazla sübjektiftir. Çünkü öğrenme tek bir ilke ile
açıklanabilir. Yukarıda boş bırakılan yerlere sırası ile
aşağıdakilerden hangileri getirilmelidir?
a) Watson – bitişiklik – Guthrie
b) Guthrie – sıklık – Watson
c) Watson – sıklık – Guthrie
d) Guthrie – bitişiklik – Watson
e) Guthrie – pekiştirme – Watson
Kaynakça
 Gelişim, Öğrenim ve Öğretim – Kuramdan
Uygulamaya
Prof. Dr. Nuray SENEMOĞLU (Ders Kitabı)
Download