bitişiklik kuramları watson-guthrie..
advertisement
BİTİŞİK KURAM ( WATSON - GUTRİE ) J.B. WATSON’UN BİTİŞİKLİK KURAMI 1. 2. 3. İLKELERİ 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. KAVRAM Bitişiklik En son ilkesi En sık ilkesi Sistematik Duyarsızlaştır ma Watson davranışçılığın kurucusudur Klasik koşullanma yoluyla bütün davranışlar değişebilir Öğrenilmiş bütün davranışlarımız uyarıcı- organizma arasında kurulan bağla (bitişiklikle) gerçekleşmiştir Küçük Albert deneyi ünlüdür. Öğrenmede bilişsel süreçlerin fonksiyonu yoktur Davranışın oluşumunda kalıtım ya da içgüdünün önemi yoktur Öğrenmelerde pekiştirmenin etkisi yoktur Psikoloji , ancak somut gözlenebilir davranışları ölçebilir Öğrenmede en önemli şey uyarıcı- tepki ikileminin tekrarlanma sıklığıdır Öğrenme, ödül, ceza ve pekiştirme olmadan da gerçekleşir Öğrenmede çevre önemlidir Eğitimde önemli olan etkili bir çevre oluşturmaktır Bir uyarıcıya karşı, ortaya koyulan tepki ne kadar sık tekrarlanırsa öğrenme o kadar kuvvetlenir Bir uyarıcıya karşı en son gösterilen tepki, benzer uyarıcılara karşı tekrarlanma eğilimindedir Korku öğrenilmişse korkmama da öğrenilir ( sistematik duyarsızlaşma ) Öğrenmede koşullu ve koşulsuz uyarıcılar bir birine yakın zamanda verilmelidir Öğrenme sürecinde önce koşullu sonra koşulsuz uyaran verilmelidir Bir deneyde kafese kapatılan kediler , kafeste pek çok deneme sonucunda kendi imkanlarıyla çıkmayı başarırken genelde en son ortaya koymuş oldukları tepkiyi kullanmışlardır. Ör; kuyruğunu mandala dokundurup kapıyı açmayı başaran bir kedi, bir sonraki seferde yine kuyruğunu kullanmıştır ( sonunculuk ilkesi ) AÇIKLAMA ÖRNEK Bir öğretmen , aniden yerinden kalkmış ve hemen ardından sınıfa bağırmıştır. Bunun üzerine öğrenciler, öğretmen ne zaman yerinden hızlıca kalkarsa korku duymuşlardır. Bunun nedeni nedir? Koşullu uyarıcı ile koşulsuz uyarıcı Bunun nedeni bitişikliktir. Öğretmen ayağa kalkma arasındaki zaman ( bitişiklik ) ne davranışının hemen arkasından öğrencilere bağırdığı kadar kısaysa koşullanma düzeyi o için bitişiklik oluşmuştur. kadar fazladır Eve girer girmez ellerini yıkamak - Koltuğa uzanınca televizyonu açmak - Çay içmeye başlayınca sigara yakmak - 2*2 kaç eder sorulunca 4 demek Bitişiklik sonucunda kazanılan davranışlardır. Bir uyarıcıya gösterilen en son Bir lokantaya girip yemek yedik ve hoşumuza gitti, tepki , benzer uyarıcılarla yine aynı lokantaya gideriz. karşılaştığımız zaman da gösterilme eğilimindedir Bir uyarıcıya karşı gösterilen en Bir çocuk bilgisayarda ki bir uyunun kurallarını sık tepki, daha sonra benzer kendisine has yöntemlerle çözmektedir. Bu çocuk hangi uyarıcılarla karşılaşıldığında da oyunla karşılaşırsa yine aynı mantıkla hareket edecektir. gösterilme eğilimindedir Organizmanın korkuya neden olan uyarıcıya karşı yavaş yavaş, aşamalı olarak yaklaştırılmasıdır. Korku tedavisinde kullanılır. Korku koşullanmasında oluşan tepkiyi ortadan kaldırma yöntemidir. Daha çok uzman eşliğinde yapılır, bir terapi yöntemidir. Uçak korkusu olan Buse’nin uçak korkusunu yenebilmek için önce uçak resimleri gösterilmiş, daha sonra uçaklarla ilgili metinler okutulmuş, daha sonra havaalanına götürülüp uçakları izlemesi sağlanmış sonra uçakların içerisinde gezdirilmiş ve uçak korkusu ortadan kaldırılmıştır. E.R. GUTHRİE’NİN BİTİŞİKLİK KURAMI İLKELERİ Eşik Yöntemi (Alıştırma Yöntemi) Bıktırma (Yorma) Yöntemi Zıt -Tepki Yöntemi 1. Guthrie’ye göre öğrenmenin tek yasası bitişikliktir. Bitişikliği, bir uyarıcıya karşı yapılan tepkinin daha sonra aynı (benzer) uyarıcıyla karşılaşıldığında da gösterilme eğilimi olarak tanımlar. 2. Guthrie, öğrenmenin tek bir denemede uyarıcı ve tepkinin yakın zamanda verilmesiyle oluşan koşullanma ya da çağrışımla gerçekleştiğini, bu nedenle tekrarın önem taşımadığını vurgular 3. Guthrie’ye göre, öğrenmede ödüle veya pekiştirmeye gerek yoktur. 4. Öğrenmede en son yapılan şey tekrar edilir ( Tek deneme ilkesi ) 5. Watson’un en sık ilkesini benimsemez 6. Guthrie, kötü alışkanlıkları yok etmek için üç yöntem ileri sürmüştür.( Eşik, bıktırma zıt tepki ) 7. Öğrenmeye yön veren en önemli etmen hazır oluştur 8. Ceza bir davranışı bastırdığı için değil, yeni bir davranışı ortaya çıkarması durumunda etkili olabilir. 9. Motivasyon: Guthrie’ye göre, açlık, susuzluk gibi dürtüler belirleyici değildir. Açlık, susuzluk gibi motivasyon kaynakları, aslında organizmayı uyarılmış halde tutan uyarıcılardır. bu uyarıcılar organizmanın davranışı sürdürmesiiçin önemlidir, ancak, öğrenmeyi sağlayan şey yine tepkinin kendisidir. 10. Sönme ve unutma: Guthrie’de, sönme, unutma süreçleri uyarıcı-tepki çerçevesi içinde yeni tepkilerin kazanılması, eski tepkilerin değiştirilmesi şeklinde ele alınmaktadır. Sönme, uyarıcıdan sonra pekiştirecin kesilmesinden dolayı davranışın sönmesi değil, yeni bir davranışın öğrenilmesi olarak ortaya çıkmaktadır. Öğrenilmiş bir tepkinin unutulması, yeni bir uyarıcı-tepki ilişkisinin gelişmesi ve uyarıcı tepki ilişkisini bozması nedeniyle ortaya çıkmaktadır. Diğer bir ifadeyle , unutma dediğimiz şey geriye ket vurmadır İstenmeyen davranışları, istenen davranışlara dönüştürmeyi sağlayan bir öğrenme tekniğidir. İstenmeyen davranışı meydana getiren uyarıcı organizmaya azar azar ve yavaş yavaş uzun sürede verilerek ( olumsuz davranışı ortaya çıkarmayacak eşiği geçmeyecek dozda ) , istenmeyen davranışın ortaya çıkması önlenir ve istenen davranışın yapılması sağlanır. Pilav sevmeyen bir çocuğa her kaşıkta birkaç tane pirinç tanesi yedirilir. Çocuk pirinç tanesini fark eder ama verdiği rahatsızlık tükürmesini gerektirmez. Zaman içinde pirinç sayısı artırılır. Zamanla pirinç yemesi sağlanabilir. Bu uygulamada çok dikkatli ve sabırlı olmak gereklidir. İstenmeyen davranış organizma Kibritlerle sürekli oynayan bir çocuğun önüne annesi usanıncaya ya da yerine farklı tarafından yığılan kibritlerin çocuğun bir daha kibrit bir davranış gösterinceye kadar yakmak istemeyinceye kadar zorla yaktırılması. yaptırılır. Organizma istenmeyen davranışı yapmaktan sıkıldığı için, davranış sönme eğilimine girer. Bireye yapmaktan kaçındığı ve hoşlanmadığı davranış, hoşlandığı ve yapmak istediği bir davranış ile birlikte yaptırılır. Zıt tepki yönteminde, istenmeyen davranışı ortaya çıkaran uyarıcı, tam tersi bir davranışa neden olması beklenen diğer bir uyarıcıyla eşleştirilir. - Denize girmekten çok korkan bir kişinin çok güvendiği ve sevdiği bir kişiyle birlikte denize girmesi. - Süt içmekten hoşlanmayan bir çocuğa, çok sevdiği çizgi film kahramanının resminin yer aldığı bir bardakla sütün içirilmeye çalışılması Sistematik duyarsızlaştırma ve Eşik Yöntemi Arasındaki Fark 1. En önemli fark şudur: Eşik yöntemi davranış değiştirme/kazandırma tekniğidir.. Sistematik duyarsızlaştırma ise korkuları/davranışı yok etme tekniğidir 2. İkisinde de pekiştireç yoktur. 3. SD bir tedavi yöntemidir. Korku ya da fobi ortadan kaldırılır, ama eşikte davranışın kazandırılması için alıştırma yaptırılarak organizma davranışa sevk edilir. 4. Sistematik duyarsızlaşmada rahatsız edici durum ortadan kaldırılırken Eşik yönteminde organizma rahatsız olduğu uyarıcıyla birlikte yaşamayı öğrenir. 5. Farklılığı algılamanın bir diğer kolay yolu ise paragrafın son cümlesine dikkat etmektir. Son cümlede korkunun ortadan kaldırıldığından söz ediliyorsa duyarsızlaştırma, korktuğu şey ile yaşamayı öğrendiyse eşik cevabı verilmelidir. SD Vatson’ın , eşik yöntemi ise Guthrie’nin ortaya koymuş olduğu bir kavramdır Köpeklerden korkan bir çocuğa bu korkusunu yenmesi için önce köpek resimleri sonra yuncak köpekler gösterilmiştir..bunların rdından çocun bir köpeğe önce uzaktan,sonra daha yakınlaşarak izlemesai sağlanmıştır.son aşamada ise köpeğe dokunarak onu sevmiştir. ( Sistematik duyarsızlaştırma ) Zira köpek korkusu ortadan kalktı. Örneğin uçak korkusu olan bir bireyin eğer uçak korkusunu yenerseniz bu "SİSTEMATİK DUYARSIZLAŞMA " ancak uçağa binemeyen bir bireyi ( nedeni ne olursa olsun korku vb) uçağa bindirebiliyorsanız bu durum "EŞİK " olarak açıklanır. Yani bir bireyi uçaktan korktuğu halde uçağa bindirip uçak yolculuğu yaptırıyorsanız "EŞİK YÖNETMİ" ile amacınıza ulaştınız ancak birey korkusunu yenemediniz
