Rehberlik dokümanı Türkiye

Mesleki ve Teknik Eğitimde Cinsiyet
Eşitliği ve Çeşitlilik
Mesleki ve Teknik Eğitimde Cinsiyet Eşitliği ve Çeşitlilik Yönetimi Konularının
Teoriden Uygulamaya Aktartılması
Üç Farklı Avrupa Ülkesine Sistem Transferi
Rehberlik
dokümanı
Türkiye O
2
Mesleki ve Teknik
Eğitimde Cinsiyet Eşitliği ve Çeşitlilik
Mesleki ve Teknik Eğitimde Cinsiyet Eşitliği ve Çeşitlilik
“Gender and Diversity in VET “ projesi bir LEONARDO DA VINCI Yenilik Transferi
Projesidir. Proje kapsamında 6 Avrupa Birliği ülkesinde 7 ortak işbirliği
yapmaktadır.
Bu ortaklar aşağıdaki gibidir.
Proje dokümanları proje ortaklarının katkıları ile gerçekleştirilmiştir. Ticari amaç
için kullanılmamak kaydı ile
tüm proje dokümanları 2011 yılına kadar
“www.gender-and-diversity.eu” Internet sitesinden ücretsiz olarak indirilebilir.
Copyright 2009
Gender
&
Diversity
projesi
Avrupa
Komisyonunca
desteklenmektedir. Proje numarası: 2007 LLP-LdV-TOI-2007-RO016
Dokümanlardaki tüm bilgiler yazara aittir. Doküman içindeki hiç bir
bilgi ve açıklamadan dolayı Avrupa Komisyonu sorumlu tutulamaz.
3
4
Mesleki ve Teknik
Eğitimde Cinsiyet Eşitliği ve Çeşitlilik
Ö n s ö z
“Gender & Diversity in VET “ projesi Romanya, Slovenya ve Türkiye’de Mesleki
ve Teknik Eğitimde cinsiyet eşitliğinin sağlanması, ayrımcılığın ortadan
kaldırılması için alternatif eğitim yöntemleri ile birlikte kilit öneme sahip eğitim
malzemelerinin ülkelerin ihtiyaçlarına göre kullanımını teklif etmektedir. Buna ek
olarak projenin hedef ülkelerindeki cinsiyet eşitliği ve ayrımcılıkla mücadelede
etkili ve sorumlu kuruluşlar ile işbirliği ortamı oluşturarak eğitim alanındaki
çalışmalara yol açması ve destek sağlaması için politik alanda da bir mücadele
zemini oluşturmayı hedeflemektedir. Uygulanan yöntem; Avrupa birliğinin üye ve
aday ülkelerinde cinsel eşitliğin sağlanması çeşitliliğin (farklılıkların) yönetimi
konusunda aldığı ilke ve kararlara destek sağlayacak yenilikçi sistem transfer
projesi dokümanlarının Romanya, Slovenya ve Türkiye’nin ihtiyaçlarına ve eğitim
sistemlerine uyumlu hale getirilip uygulanmasıdır. Yenilikçi transfer projesi bu üç
hedef ülkede oluşan özel gereksinimlerin çözümüne yardımcı olmak üzere
hazırlanmıştır.
Proje ortaklarlı proje kapsamında 3 çeşit doküman geliştirmişlerdir. Bunlar :
1-Cinsiyet eşitliği ve çeşitliliği, mesleki ve teknik eğitimin günlük uygulamalarına
yerleştirme el kitabı (Manual)
2- El kitabının nasıl kullanacağını anlatan rehberlik dokümanı (Mevcut doküman)
3. Uygulama Kitapçığı (Implementation concept)
Projenin ana hedeflerinden birisi öncelikle yetişkin eğitiminden sorumlu kişileri
ve eğitimde etkili
konusundaki
diğer kuruluşların cinsiyet eşitliği ve çeşitlilik eğitimi
hassasiyetlerini diri tutmak, yapılması gerekenler hakkında
bilgilendirmek, aynı zamanda da değişik etkinlik ve ölçümlerin mevcut öğrenme
içeriklerini zenginleştirmek sureti ile yapıya nasıl eklenebileceğini belirlemektir.
Sonuçta elde edilen eğitim malzemeleri ve yöntemler
çok daha ölçümler ve
öğrencilerle etkileşimli eğitim için kullanılabilecektir.
“Rehberlik Dokumanı” Mesleki ve Teknik eğitimin kurumları ve çalışanları için iyi
bir tamamlayıcı ürün olacaktır. Amaç ise , ilgili ülkelerdeki ve özellikle Romanya,
Slovenya ve Türkiye’deki genel çerçeveyi bozmadan özel gereksinimleri dikkate
alacak şekilde el kitabındaki bilgilerin nasıl kullanılacağı konusunda eğitime
yönelik tavsiyeler içermektedir.
5
6
Mesleki ve Teknik
Eğitimde Cinsiyet Eşitliği ve Çeşitlilik
7
Içindekiler
REHBERLİK DOKÜMANININ KULLANIMI İÇİN TAVSİYELER ...................................................14
BÖLÜM 1 CİNSİYET EŞİTLİĞİ VE ÇEŞİTLİLİK ..........................................................................16
1.1 Türkiye’de Cinsiyet Eşitliği ve Çeşitlilik Yönetiminde Kadının Durumu............................22
BÖLÜM 2 MESLEKİ EĞİTİMDE ÇEŞİTLİLİK VE CİNSİYET .......................................................42
2 TÜRKIYE’DE KIZ ÇOCUKLARI VE KADIN EĞITIMI ...............................................................................44
2.1 Türkiye’de Kadın Eğitiminde Yetkili Kurum ve Kuruluşlar .................................................48
BÖLÜM 3 CİNSİYET AYRIMCILIĞI İLE KARŞILAŞMAK ...........................................................54
3
3
k
3
3
3
3
.
.
a
.
.
.
.
1
1
r
1
1
1
1
3
3
3
3
a
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
c
3
3
3
3
3
.
.
.
.
y
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
i
.
.
.
.
.
1
1
2
2
a
2
2
2
2
2
3
3
3
4
4
4
n
5
5
5
5
6
3
3
a
3
P
3
.
.
n
.
r
.
6
6
a
6
o
7
8
.
ş
.
.
.
.
.
.
.
k
.
.
.
.
.
.
.
.
.
s
.
.
.
.
.
l
.
g
G I R I Ş .....................................................................................................56
1
C i n s i y e t
a y r ı m c ı l ı ğ ı
i l e
ı l a ş m a k ......................................................................................................56
2
Y a n s ı m a l a r
i ç i n
s o r u l a r .......................58
3
Ü n l ü
k i ş i l i k l e r
1 ....................................................58
4
Ü n l ü
k i ş i l i k l e r
2 ....................................................58
5
T i p i k
k a d ı n / e r k e k
n a s ı l
o l u r ?
58
6
İ k i n c i
h a y a t ........................................................................59
7
M e s l e k
S e ç i m i
v e
C i n s i y e t ............59
Y Ü R E K L E N D I R M E
U Y G U L A M A L A R I 61
1
E r k e k
i ç i n
p e m b e
k a b ı l a r ? ..................................................................................................61
2
G e c e l e y i n
k a d ı n / e r k e k .............................61
3
“ İ m a j
d e ğ i ş i m i ” ......................................................62
4
M e d y a n ı n
a n a l i z i .....................................................62
5
R e s i m l e r .........................................................................................64
6
R e s i m l e r i n
M e s a j ı ................................................65
C I N S I Y E T - D U Y A R L I
D I L ..................................67
1
Ü n l ü
k a d ı n l a r
n e r e d e l e r ? .................67
2
İ s i m l e r
v e
C i n s i y e t .........................................68
V Ü C U T
D I L I ...............................................................................70
1
T a k l i t l e r .......................................................................................70
2
M i m i k - v ü c u t
h a r e k e t l e r i
v e
i y e t ......................................................................................................................71
R O L L E R ................................................................................................73
1
İ ş
m ü l a k a t ı ............................................................................73
2
D e z a v a n t a j l ı
G r u p l a r ...................................77
3
E t n i k
K ö k e n
v e
E v l i l i k ............................80
V I D E O
M A L Z E M E L E R I N I N
A N A L I Z I ..............................................................................................82
1
B e ş i n c i
k a d ı n
k o n f e r a n s ı .................82
2
T V
f i l m
v e
p r o g r a m l a r ı n ı n
i z i ..........................................................................................................................84
3
T V
K a d ı n
t a r t ı ş m a
r a m l a r ı ......................................................................................................89
C I N S I Y E T - D U Y A R L I
D I L D E
K O N U Ş M A L A R
V E
S U N U M L A R ......................91
Mesleki ve Teknik
Eğitimde Cinsiyet Eşitliği ve Çeşitlilik
3
D
3
3
3
3
3
3
.
i
.
.
.
.
.
.
7
l
8
8
8
8
8
8
. 1
S u n u m l a r d a
C i n s i y e t
D u y a r l ı
K u l l a n ı m ı ...............................................................................................93
F A R K L I L I K .......................................................................................95
. 1
B e n ,
h a n g i
b e n i m ? ..............................................95
. 2
T o p l u m
s a n a
b i r
y e r
b u l u r ............97
. 3
F a r k l ı l ı k
t a r t ı ş m a l a r ı .............................100
. 4
“ H A Y I R ”
d i y e b i l m e
s a n a t ı ! .........102
. 5
F a r k l ı l ı k
g i z l i
k l i ş e l e r .......................104
BÖLÜM 4 MTE DANIŞMANLARI İÇİN EL KİTABI VE KONTROL LİSTESİ ...........................108
4 DANIŞMANLAR IÇIN TAVSIYE DOKÜMANI .......................................................................................110
BÖLÜM 5 CİNSİYET EŞİTLİĞİ EĞİTİMİ ...................................................................................114
5 CINSIYET EŞITLIĞI VE ÇEŞITLILIK EĞITIMI İÇIN TAVSIYELER .........................................................116
5.1
Kurs Proğramı.....................................................................................................117
BÖLÜM 6 KAYNAK TARAMASI VE İLGİLİ INTERNET ADRESLERİ........................................122
6 TÜRKIYE’DEKI CINSIYET EŞITLIĞI VE ÇEŞITLILIK İLE ILGILI YAYINLAR VE RAPORLAR ......................124
6.1
Cinsiyet Eşitliği ve Çeşitlilikle İlgili Internet Siteleri.......................................126
9
10
Mesleki ve Teknik
Eğitimde Cinsiyet Eşitliği ve Çeşitlilik
11
Cinsiyet Eşitliği ve
Çeşitlilik
12
Mesleki ve Teknik
Eğitimde Cinsiyet Eşitliği ve Çeşitlilik
13
R e h b e r l i k
D o k ü m a n ı n ı n
K u l l a n ı m ı
İ ç i n
Ta v s i y e l e r
Bu rehberlik dokümanının amacı; Cinsiyet Eşitliği ve Çeşitlilik hakkında
derinlemesine bir bakış açısı kazandırmak ve bu bilgilerin iş ortamı ile mesleki
eğitimde kullanımının önemini ortaya koymaktır.
Mesleki ve Teknik Eğitimde Cinsiyet Eşitliği ve Çeşitlilik El kitabı 6 bölümden
oluşmaktadır. Her bölüm konunun mesleki eğitimle, danışmanlık servisleri ve ilgili
kurumlarla olan ilgilerine odaklanmaktadır.
Birinci bölüm MTE eğiticilerine ilgili terminolojileri vermekte ve genel olarak
dezavantajlı insanların AB iş pazarındaki durumları ile ilgili bilgiler vermektedir.
Farklılıkların başarılı yönetilemediği ve cinsiyet eşitliğinin sağlanamadığı yerlerde
çözüm için farklı ve ayrıntılı bir bakış ve öneriler sunmaktadır.
İkinci bölüm, kişisel farklılıkların, etnik ve dini kökenlerin, engelli olmanın, yaş
durumunun, cinsiyetin, cinsel tercihlerin dikkate alınıp ve herkesin eşit olarak ele
alındığı bir öğrenme ortamı oluşturmak üzere gerekli yansımaların elde edilmesine
yardımcı olacak bilgileri içerir.
El kitabının üçüncü bölümünde Mesleki ve Teknik Eğitim ( MTE) öğretmenlerine
ve eğiticilerine cinsiyet eşitliği ve farklılık yönetimine duyarlı bir eğitiminde
kullanılabilecek ilgi uyarıcı eğitim malzemeleri ve öğrencilerin başrol oynadığı
alternatifler öğrenme yöntemleri sunmakta ve öğretmenlere eğitim ortamını
yönetmek için anahtar tavsiyelerde bulunmaktadır.
Dördüncü bölümde, MTE danışmanları için kaynak oluşturmaktadır. El kitabı
konunun uzmanlarına ve öğretmenlere yardımcı olmak için çeşitli projelerin
Cinsiyet Eşitliği ve çeşitlilik ile olan ilgisini ortaya çıkaracak bir kontrol listesi
bulundurmaktadır.
Beşinci bölümde, çeşitlilik ve cinsiyet ayrımcılığını ortadan kaldıracak eğitim
programları ve bireyler arasındaki karşılıklı iletişimin cinsiyet ayrımcılığını ortadan
kaldırmak veya en alt seviyeye çekmek için gerekli eğitim malzemeleri tanımlanır.
Altıncı bölümde ise konuyla ilgili Türkçe kaynaklar ve Internet adresleri
bulunmaktadır.
14
Mesleki ve Teknik
Eğitimde Cinsiyet Eşitliği ve Çeşitlilik
15
BÖLÜM 1
Cinsiyet
Eşitliği ve
Çeşitlilik
16
Mesleki ve Teknik
Eğitimde Cinsiyet Eşitliği ve Çeşitlilik
17
1
C i n s i y e t
Ç e ş i t l i l i k
E ş i t l i ğ i
v e
Y ö n e t i m i n e
G e n e l
B a k ı ş
Toplumsal cinsiyet eşitliği, kadın ve erkeğin, kamusal ve özel alanda eşit fırsatlar,
haklar ve sorumluluklara sahip olması, kadın ve erkeğin eşit biçimde görünür,
güçlü ve eşit yurttaşlar olması anlamına gelmektedir.
Toplumsal
cinsiyet
eşitliği
sayısal
verilerde
eşitlik
değil,
fiili
eşitliğin
gerçekleştirilmesidir.
Kadınlar ve erkekler arasında görev, sorumluluk ve rollerin paylaşımındaki
eşitsizlikler; eşit olmayan güç ilişkilerine, kadınların ikincilleştirildiği bir sosyal
yapıya neden olur.
Sonuçta ortaya çıkan Toplumsal cinsiyet eşitsizliği sadece kadınların sorunu değil,
bir demokrasi ve demokratikleşme sorunudur.
Cinsiyet eşitliği ve çeşitliliklerin yönetimi günümüz dünyasında tartışılan en önemli
konulardan birisidir. UNICEF, Birleşmiş milletler gibi uluslar arası kuruluşlar ve
Avrupa Topluluğunun ilgili komisyonları cinsiyet eşitliğine ve cins, din, ırk
ayrımcılığına karşı tedbirler almakta ve çeşitli projeler uygulamaktadırlar.
“Çeşitlilik” terimi toplum içerisinde birbirinden değişik yaşam tarzları, sosyal
anlayış, etnik, dini ve cinsiyet özelliklerine sahip olan grupları anlatır. Maalesef
toplum içinde bu grupların tamamına eşit fırsatlar sunulamamaktadır. Farklı
özelliklere
sahip
gruplar
arasındaki
eşit
olmayan
uygulamalardan
dolayı
cepheleşmeler olabilmektedir.
Çeşitlilik kavramı “Kültürler Arası Eğitim ” ve “Cinsiyet Eşitliği” prensiplerinden
ortaya çıkmış iki önemli kavramdır.
18
Mesleki ve Teknik
Eğitimde Cinsiyet Eşitliği ve Çeşitlilik
1997 Amsterdam kriterleri her türlü ayrımcılığı reddeden ayrımcılık karşıtı
yaptırımlar içermektedir. 2000 yılında Nice kentinde yapılan toplantıda Avrupa
birliğinin
geleceği
deklarasyonunda
ve
AB
temel
haklar
ve
özgürlükler
beyannamesinde bunlar yeniden düzenlenmiştir. Aynı yıl birlik iki direktif
belirlemiştir: “ Irk eşitliği direktifi” ve “ İstihdam eşitliği direktifi” :
Irk eşitliği direktifi 2000 :
ƒ
Din ve ırk farkına bakmadan insanların eşit muamele görmesini ister.
ƒ
İstihdam, eğitim, öğretim, sosyal güvenlik, sağlık ve hizmetlere ulaşma
noktasında ayrımcılığı önler,
ƒ
Direk veya dolaylı ayrımcılık, yıldırma ve dışlama tanımlamalarını içerir.
ƒ
Ayrımcılık kurbanlarına adli ve idari yollardan hak arama ve şikâyet
imkânı verir. İspatlama mecburiyeti getirir. Ayrımcılık yapanlara gerekli
cezai müeyyideleri getirir.
ƒ
Sivil ve idari ortamlarda sorumlu kişiler ve mağdurlar arasındaki
sıkıntıları paylaştırır. İtibar iadesi yapar.
ƒ
Eşitliğin yerleşmesi ve gelişmesi için üye ülkeleri teşvik eder.
İstihdam eşitliği direktifi 2000:
ƒ
Din, ırk cinsel tercih ve yaş farkına bakmadan insanların eşit muamele
görmesini ister.
ƒ
Irk eşitliği direktiflerinin yerine getirilmesini ister, Aksi durumlarda
tazminat hakkı ve iade-i itibar hakkı verir.
ƒ
İşverenlerden söz konusu işleri yapmaya ehil ancak engelli olanlar için
uygun iş ortamı hazırlanmasını bekler.
ƒ
Sınırlı istisnaları dikkate alır. Dini hassasiyetlerin korunması, genç ve
yaşlı çalışanların iş yeri ortamına uyumlu hale getirilmesi gibi.
19
2001 yılı birliğin ayrımcılığı topa tuttuğu uygulamaların başlangıç yılı olmuştur. Bu
süreç 2006 da sona ermiştir ve şu amaçları vardı:
ƒ
Ayrımcılığı reddeden ve yok edecek AB ağını oluşturmak.
ƒ
Ayrımcılığa karşı savaşan her türlü oluşumları teşvik etmek,
ƒ
Yaptırım, kanun ve uygulamaların etkinliğini artırmak ve denetlemek.
Bunu başarmak için aşağıdaki etkinlikler yapılmıştır.
ƒ
Ayrımcılıkla bağı bulunan faktörleri analiz etmek,
ƒ
Ayrımcılığa karşı mücadele veren mevcut oluşumları ve kapasiteleri
geliştirmek; STÖ leri için Uluslar arası ve AB işbirliği ağını geliştirmek,
ƒ
İnsani değerlerin gelişimini teşvik etmek ve bu konuda kitlelerin
uyanıklığını ve hassasiyetlerini artırmak,
ƒ
Yukarıdaki çalışmaları 2007–2013 arasında gerçekleştirmek üzere Birlik
Aksiyon Programı olan PROGRESS (Program for Employment and
Social Solidarity- Sosyal Dayanışma ve İstihdam Programı) harekete
geçirilmiştir.
Bu inisiyatifin 4. kısmı “Anti-ayrımcılık ve çeşitlilik” şeklinde ifade edilerek,
ayrımcılık ve çeşitlilik karşıtlığına karşı mücadelede prensipler oluşturulması ve
teşviklerin artırılması için aşağıdaki konularda dikkatler çekilmiştir.
ƒ
Cinsiyet ayrımcılığına karşı hassasiyetin artırılması,
ƒ
AB içerisindeki dezavantajlı grupların durumlarının daha iyi anlaşılması
için analizlerin, çalışmaların ve istatistiklerin yapılması.
ƒ
AB
ayrımcılık
karşıtı
yaptırımları
desteklemek
için
düzenlemek, gözlemler yapmak ve işbirliği ağları oluşturmak.
20
toplantılar
Mesleki ve Teknik
Eğitimde Cinsiyet Eşitliği ve Çeşitlilik
ƒ
Ayrımcılığı önleyecek tedbirler ve stratejiler tesis etmek için AB ağının
kapasitesini geliştirmek ve maddi yönden desteklemek.
2007 “Herkes için eşit fırsatlar yılı “ olarak ilan edilmişti. Bu yılda AB
vatandaşları kendilerine tanınan hak ve özgürlüklerini öğrenme, her türlü
ayrımcılığın karşısında olma açısından bilgilendirildiler.
Tüm bireylere eşit fırsatlar tanınması teşvik edildi ve toplumlar ve fertler
açısından çeşitliliklerin yararlarını öğreten toplantılar yapıldı.
AB içinde ayrımcılığı önlemek kavramını öğrenmek ve benimsemek vatandaşlar
için ilk adımdır. Ancak dezavantajlı gruplar için eşit olmayan muamelelerin
önlenmesi için yeni tedbirlere ve daha ileri adımlara ihtiyaç vardır.
Bu insanların iş bulmalarına yardımcı olacak uygulanabilir stratejiler olmalıdır. İş
yaşamında
karşılaştıkları
olumsuz
durumlarda
baş
edebilecekleri
özel
düzenlemeler ve eğitim faaliyetleri düzenlenmelidir.
Ayrımcılık iki boyuta ayrılabilir. İlk boyut cinsiyet, ırk, engellilik, cinsel tercih, din
ve yaş, ikinci boyut ise aile yapısı, eğitim, çalışma geçmişi, taşradan veya
şehirden olması, çalışma alanı, şirketteki işlevi.
21
1 . 1
T ü r k i y e ’ d e
E ş i t l i ğ i
v e
C i n s i y e t
Ç e ş i t l i l i k
Y ö n e t i m i n d e
K a d ı n ı n
D u r u m u
1. Giriş
Türkiye Cumhuriyeti kadın konusuna ilişkin olarak dünyada istisnai ve özgün bir
tarihsel deneyim yaşamıştır. Kadınların ilerlemelerine ve güçlenmelerine ilişkin
olarak günümüzde alınan bütün kararlarda ve uygulanan bütün politikalarda bu
tarihsel deneyimin yansımalarını görmek mümkündür. Türkiye Cumhuriyetinin
kurulduğu 1923 yılını izleyen ilk 10 yılda Atatürk’ün önderliğinde gerçekleştirilen
reformlar, bir yandan kadının yurttaşlık hakları kazanmasını, diğer yandan Türk
toplumunun yeniden yapılanmasını sağlamış, böylece büyük bir toplumsal değişim
gerçekleştirilmiştir. Laik hukukun benimsenmesi ile kadınların eğitim, çalışma
yaşamı, siyaset gibi kamu alanlarına açılması mümkün kılınmış ve eşitlikçi kamu
politikaları ile devlet bu katılımı özendirmiş ve desteklemiştir.
Bu reformlardan Türk kadınını doğrudan etkileyenlerin başında 1924 yılında kabul
edilen, eğitimi tek sistem altında toplayarak kadınlara erkeklerle eşit eğitim
imkânları sağlayan Tevhid-i Tedrisat Kanunu gelmektedir. Ayrıca 1925 yılında
kabul edilen Kıyafet Kanunu, 1926 yılında kabul edilen Türk Medeni Kanunu
kadınların yasal statüsünü bütünüyle değiştirerek gerek aile içinde gerekse birey
olarak eşit haklar sağlamıştır. Bunların yanı sıra kadınların yasal statülerinin
eşitlenmesinde diğer önemli aşama ise siyasi hakların kazanılmasıdır. Türk
kadınlarına 1930’da yerel, 1934’de de genel seçimlerde seçme ve seçilme hakkı
birçok batı ülkesinden önce tanınmıştır.
Türkiye tarafından 1985 yılında onaylanan Birleşmiş Milletler Kadınlara Karşı Her
Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Sözleşmesi öncelikli olmak üzere Avrupa Sosyal
Şartının, Çocuk Hakları Sözleşmesinin, ILO, OECD, AGİK gibi kuruluşların karar ve
tavsiyelerinin, Kahire Dünya Nüfus ve Kalkınma Konferansı Eylem Planının, 4.
Dünya Kadın Konferansı Eylem Planının ve Pekin Deklarasyonunun iç hukukta
uygulanması yönünde çalışmalar sürdürülmektedir.
22
Mesleki ve Teknik
Eğitimde Cinsiyet Eşitliği ve Çeşitlilik
Türkiye, 4. Dünya Kadın Konferansı gibi dünya kadınlarının statülerini yükseltmeyi
amaçlayan bir uluslararası toplantıda Eylem Planını hiç çekince koymadan kabul
etmiştir. Konferansta, ülkemiz 2000 yılına kadar anne ve çocuk ölümlerinin %50
azaltılması, zorunlu eğitimin sekiz yıla çıkarılması, kadın okur-yazarlığının %100’e
çıkarılması yönünde taahhütte bulunmuştur. 1997 yılında zorunlu eğitim 8 yıla
çıkarılmış, anne ve çocuk ölümlerinde önemli düşüşler olmuş, düzenlenen okumayazma kursları ile kadın okur–yazarlığı oranı yükselmiştir.
Özellikle 1980’li yıllarda ivme kazanan kadın hareketi, kadınlar ile ilgili her soruna
“kadın bakış açısıyla yaklaşma ilkesi”ni yerleştirme çabasını sürdürmektedir.
Kadına Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Sözleşmesini onaylayan ülkemiz
de, kadın politikaları geliştirmek amacıyla ulusal mekanizma olarak 1990 yılında
kurulan Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü (KSGM), sorunların parlamentoya
taşınmasında
ve
kadınlar
lehine
kararlar
alınmasında
etkili
çalışmalar
yürütmektedir.
II. Dünya Konferansının ardından 1 Mart 1980 tarihinde Birleşmiş Milletler
Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Sözleşmesi (CEDAW) üye
ülkelerin imzasına açılmış, Türkiye’nin 1985 yılında onayladığı Sözleşme, 19 Ocak
1986 tarihinde yürürlüğe girmiştir.
İmzalanan CEDAW Sözleşmesinin 18. maddesi uyarınca; taraf devletler, her dört
yılda bir dönemsel ülke raporlarını Kadına Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi
(CEDAW) Komitesine sunmak zorundadırlar.
Türkiye bu zorunluluk kapsamında ilk raporunu 1990, İkinci ve Üçüncü
Birleştirilmiş raporunu 1997 yılında, Birleştirilmiş Dördüncü ve Beşinci Dönemsel
Ülke Raporu’nu 2005 yılında sunmuş ve savunmuştur. 6. Dönemsel Ülke
Raporu’nun hazırlıklarını tamamlayan KSGM, söz konusu Raporu 2008 yılı
içerisinde CEDAW Komitesi’ne sunmuştur.
23
2- Yasal Gelişmeler
a ) Anayasa
Türkiye'de kadın-erkek eşitliği ilkesi, Anayasanın 2001 yılında yapılan 41 inci ve
66 ncı maddeleri, 2004 yılında yapılan 10 uncu ve 90 ıncı maddelerindeki
değişikliklerle güçlendirilmiştir.
Anayasa’nın 10 uncu maddesine;
“Kadınlar ve erkekler eşit haklara sahiptir. Devlet bu eşitliğin yaşama geçmesini
sağlamakla yükümlüdür.” hükmü eklenmiş,
41 inci maddesine;
“Aile Türk toplumunun temelidir” ifadesinden sonra gelmek üzere “ve eşler
arasında eşitliğe dayanır.” hükmü eklenmiş,
66 ıncı maddesinde;
Türk vatandaşlığının düzenlenmesi ile ilgili eşitsizlik içeren hüküm maddeden
çıkarılmıştır.
90 ıncı maddesine;
"Usulüne göre yürürlüğe konulmuş temel hak ve özgürlüklere ilişkin milletlerarası
anlaşmalarla ulusal kanunların aynı konudaki farklı hükümler içermesi durumunda
çıkabilecek ihtilaflarda milletlerarası anlaşma hükümleri esas alınır" hükmü
eklenmiş, bu çerçevede CEDAW Sözleşmesi de ulusal düzenlemeler karşısında
üstün konuma getirilmiştir.
b) Yeni Türk Medeni Kanunu
Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından kabul edilerek 1 Ocak 2002 tarihinde
yürürlüğe giren Yeni Türk Medeni Kanunu Türk toplumuna çağdaş gelişmeleri
yaşama imkanı tanıyan bir düzenlemedir.
24
Mesleki ve Teknik
Eğitimde Cinsiyet Eşitliği ve Çeşitlilik
Medeni Kanun yeni şekliyle kadın-erkek eşitliğini gözeten, cinsiyet ayrımcılığına
son veren, kadınları aile ve toplum içerisinde erkekler ile eşit kılan, kadın emeğini
değerlendiren bir düzenlemedir.
Yeni Medeni Kanun ile özellikle aile hukuku alanında bugüne kadar yaşanan
gelişmeler değişim ve ihtiyaçlar dikkate alınarak çok önemli değişiklikler
yapılmıştır. Kanun ile getirilen başlıca düzenlemeler şunlardır;
"Aile reisi kocadır" hükmü değiştirilerek "evlilik birliğini eşler beraber yönetirler"
hükmü getirilmiştir.
Eski Kanunda evlilik birliğini temsil hakkı, bazı haller dışında kocaya ait iken, yeni
Türk Medeni Kanununda evlilik birliğinin temsili eşlerin her ikisine verilmiştir.
Evin seçimini kocanın yapacağı hükmü değiştirilerek, eşlerin oturacakları evi
birlikte seçecekleri hükmü getirilmiştir.
Kadına önceki soyadını kocasının soyadından önce gelmek üzere kullanabilme
hakkı veren ve 1997 yılında yapılan değişiklik yeni yasada aynen benimsenmiştir.
Eski Medeni Kanunda yer alan eşlerin çocukların velayetini birlikte kullanacağı,
anlaşmazlık halinde ise babanın reyinin üstün olacağı hükmü değiştirilerek, eşlerin
velayeti birlikte kullanacakları hükmü getirilmiştir. Evlilik dışında doğan çocuğun
velayeti anneye aittir.
Yeni Medeni Kanunda eşlerden birinin meslek ve iş seçiminde diğerinin iznini
almak zorunda olmadığı hükmü getirilmiştir. Bu düzenlemeyle eşler mesleklerini
diğer eşten izin almadan sürdürebileceklerdir. Ayrıca maddenin devamında
"eşlerin meslek seçiminde evlilik birliğinin huzur ve yararını göz önünde tutması"
gerektiği yer almıştır. (Eski Kanundaki kadının meslek seçiminde eşinden izin
alacağı hükmü 1990 yılında Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edilmiştir).
Yeni Kanun, vesayeti kabul yükümlülüğünü sadece erkek ve koca için öngören
maddeyi kadın erkek eşitliğini zedelediği için tamamen kaldırmıştır.
Yeni Kanun mirasın taksiminde, tereke malları arasında yer alan ve ekonomik
bütünlüğü
bozulmaması
gereken
tarımsal
taşınmazların
hangi
mirasçıya
25
özgüleneceği konusunda erkek çocuklara kızlara nazaran öncelik tanıyan eski
hükme yer vermemiştir.
Eski Medeni Kanuna göre diğer rejimlerden biri seçilmemişse geçerli olan kanuni
mal rejimi "mal ayrılığı" iken, Yeni Kanunda "edinilmiş mallara katılma rejimi"
getirilmiştir. Her eşin kendi adına kayıtlı mallara sahip olması esasına dayanan
mal ayrılığı rejimi yerine, yeni mal rejimine göre evlilik birliğinin kurulmasından
sonra her eşin karşılığını vererek elde ettiği malvarlığı değerlerini (edinilmiş
mallar) evliliğin sona ermesi ile eşler eşit olarak paylaşır. Kişisel mallar ve miras
yoluyla intikal eden mallar ise paylaşıma girmez.
Eski Medeni Kanuna göre evin ve çocukların geçimi kocaya ait iken, Yeni Medeni
Kanunda, "Eşler birliğin giderlerine güçleri oranında emek ve malvarlıklarıyla
birlikte katılırlar" şeklinde düzenleme yapılmıştır.
Yeni Kanun ile evlenme yaşı kadın ve erkek için eşitlenerek yükseltilmiş ve 17
yaşını doldurma şartı getirilmiştir. Ancak hakim olağanüstü durumlarda ve pek
önemli bir sebeple 16 yaşını doldurmuş olan erkek veya kadının evlenmesine izin
verebilir.
Daha önce evlenme için müracaat yeri, erkeğin oturduğu yerin evlendirme
memurluğu iken Yeni Kanunda kadın veya erkeğin oturduğu yerdeki evlendirme
memurluğu olarak düzenlenmiştir.
Genel hükümlere göre boşanmadan sonra nafaka davalarının açılma yeri davalının
ikametgahı yeri mahkemesidir. Yeni Kanunda, "Boşanmadan sonra açılacak
nafaka davalarında, nafaka alacaklısının yerleşim yeri mahkemesi yetkilidir".
Kanunda getirilen önemli bir düzenlemede tarafların talepleri ile boşanma
davalarının gizli celse ile yapılabilecek olmasıdır.
Bir başka değişiklik de sağ kalan eşin ölen eşine ait olan, birlikte yaşadıkları konut
üzerinde, kendisine katılma alacağına mahsup edilmek, yetmez ise bedel
eklenmek suretiyle intifa yada oturma hakkının tanınmasını isteyebilmesidir.
26
Mesleki ve Teknik
Eğitimde Cinsiyet Eşitliği ve Çeşitlilik
Yine mirasın paylaşımında haklı sebeplerin varlığı halinde, sağ kalan eşin veya
miras bırakanın diğer yasal mirasçılarının birinin istemi üzerine mülkiyet yerine
intifa veya oturma hakkı da tanınması imkanı getirilmektedir.
Aile konutu ile ilgili yapılan düzenlemede, eşlerden biri diğerinin açık rızası
olmadan aile konutu üzerindeki tasarruflarına sınırlandırma getirilmesidir. Kiralık
bir konut bile olsa diğer eşin rızası olmadan kira akdi fesih edilemez.
Evlilik dışında doğmuş ve soy bağı tanıma veya hakim hükmüyle kurulmuş
olanlara, baba yönünden, tıpkı evlilik içindeki çocuklar gibi eşit mirasçı olabilme
hakkı getirilmiştir.
Yeni Medeni Kanunda evlat edinme konularında da önemli yenilikler getirilmiştir.
Yeni hükme göre 30 yaşını dolduranlar evlat edinebilirler. 18 yaşından küçükleri
evlat edineceklerin çocuksuz olmaları koşulu kaldırılmıştır.
c) Aile Mahkemeleri
Yeni Türk Medeni Kanununun yürürlüğe girmesi ile birlikte Aile Mahkemelerinin
kurulması konusu gündeme gelmiş ve hazırlanan "Aile Mahkemelerinin Kuruluş,
Görev ve Yargılama Usullerine Dair Kanun" 9.1.2003 tarihinde kabul edilerek
yürürlüğe girmiştir.
Bu Kanun ile, Aile Hukukundan doğan dava ve işlerin Aile Mahkemeleri tarafından
görülmesi ve Adli yargıda görevli, evli çocuk sahibi, 30 yaşını doldurmuş ve
tercihen Aile Hukuku alanında lisans üstü eğitim yapmış olan hakimlerin
görevlendirilmesi sağlanmıştır.
Bu
Mahkemeler
Aile
Hukukunu
ilgilendiren
davaların
yanı
sıra
Ailenin
Korunmasına Dair Kanunun uygulanmasından doğan davalara da bakmaktadırlar.
Bu alanda ihtisaslaşmış Mahkemelerin ve uzman kadronun görev alması
kadınların yargıda hak arayışlarının önündeki engelleri azaltacağı tarafımızca
değerlendirilmektedir.
d) 4320 Sayılı Ailenin Korunmasına Dair Kanun
27
Kadına yönelik şiddetle mücadele amacıyla 17 Ocak 1998 tarihinde yürürlüğe
giren şiddet mağdurlarını korumayı amaçlayan tedbirleri içeren 4320 Sayılı Ailenin
Korunmasına Dair Kanunun uygulanmasındaki aksaklıkların giderilmesini teminen
Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü’nün koordinatörlüğünde ilgili kamu kurum ve
kuruluşları ve sivil toplum örgütlerinin hukukçu temsilcileri ile yapılan bir dizi
toplantı sonucunda hazırlanan Değişiklik Tasarısı Türkiye Büyük Millet Meclisi
Genel Kurulunda kabul edilerek, 4 Mayıs 2007 tarihinde yürürlüğe girmiştir.
Kanunun Uygulanması Hakkında Yönetmelik ise, yine Kadının Statüsü Genel
Müdürlüğünün koordinatörlüğünde, ilgili kamu kurum ve kuruluşlarının ve sivil
toplum örgütlerinin hukukçu temsilcilerinin katılımlarıyla hazırlanmış; 1 Mart 2008
tarihinde yürürlüğe girmiştir. (Ayrıntılı bilgi için bkz. “Şiddete İlişkin Yasal
Durum”)
e) BM CEDAW İhtiyari Protokolü
Birleşmiş Milletler Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Sözleşmesi’ne
ilişkin olarak hazırlanan İhtiyari Protokolü Türkiye tarafından 30 Temmuz 2002
tarihinde onaylanmış, 29 Ocak 2003 tarihinden itibaren yürürlüğe girmiştir.
İmzalanan İhtiyari Protokol ile taraf devletlerin CEDAW Sözleşmesini ihlal etmeleri
durumunda, kişilere ve gruplara CEDAW Komitesine başvuru hakkı tanınmaktadır.
Protokol ile ayrıca uygulamaları denetlemek üzere Komiteye yapılacak şikayetleri
kabul etme ve inceleme yetkisi tanınmaktadır.
f) Yeni İş Kanunu
10 Haziran 2003 tarihinde yürürlüğe giren Yeni İş Kanununun getirdiği en önemli
ilerleme işveren işçi ilişkisinde cinsiyet dahil hiçbir nedenle temel insan hakları
bakımından ayrım yapılamayacağıdır. Bu kapsamda;
İş sözleşmesinin yapılmasında, uygulanmasında ve sona erdirilmesinde cinsiyet
veya gebelik nedeniyle doğrudan veya dolaylı farklı işlem yapılamayacağı,
Cinsiyet nedeniyle eşit değerde iş için daha düşük ücret verilemeyeceği,
Cinsiyet, medeni hal ve aile yükümlülükleri, hamilelik ve doğumun iş akdinin feshi
için geçerli sebep oluşturamayacağı,
28
Mesleki ve Teknik
Eğitimde Cinsiyet Eşitliği ve Çeşitlilik
İşyerinde işçinin, işveren, diğer bir işçi veya üçüncü kişiler tarafından cinsel tacize
uğraması ve bu durumu işverene bildirmesine rağmen gerekli önlemlerin
alınmaması halinde işçinin haklı nedenle işi derhal fesih hakkına sahip olduğuna
ilişkin hüküm,
Genel ekonomik kriz veya zorlayıcı nedenlerle kısa çalışma ve kısa çalışma
ödeneği hükmü,
Kadın çalışanlara verilen ücretli doğum izin sürelerinin artırılmasına ilişkin hüküm
Kanunda yer almıştır.
g) Yeni Türk Ceza Kanunu
Günümüz ihtiyaçları doğrultusunda hazırlanan Türk Ceza Kanunu Tasarısı
26.9.2004 tarihinde TBMM tarafından kabul edilmiştir. Reform niteliğinde
düzenlemeler içeren Kanun 1 Haziran 2005 tarihinde de yürürlüğe girmiştir.
Cinsiyet eşitliği ve kadına karşı şiddet konusunda çağdaş düzenlemelere yer veren
Kanundaki başlıca yeni düzenlemeler şunlardır;
“Kadın, kız ayrımı” biçimindeki tanım madde metninden çıkarılmıştır.
Cinsel suçlar kişilere karşı suçlar başlığı altında cinsel dokunulmazlığa karşı suçlar
olarak değerlendirilmiştir.
Zorla ırza geçme ve zorla ırza tasaddi kavramları kaldırılarak yerine cinsel saldırı
ve çocukların cinsel istismarı kavramları kullanılmıştır.
Cinsel saldırı suçunun eşe karşı işlenmesi durumunda soruşturma ve kovuşturma
yapılması mağdurun şikayetine bağlanmıştır. Bu düzenleme ile eş üzerinde
gerçekleştirilen ve cinsel saldırı suçunun nitelikli halini oluşturan davranışlara ceza
yaptırımı getirilmiş ancak bu durumda soruşturma ve kovuşturma yapılması
mağdur eşin şikayetine bağlı tutulmuştur.
Cinsel
saldırının
tanımı
yapılmış
ve
cinsel
saldırı
suçunun
temel
şekli
tanımlanmıştır. Cinsel saldırının vücuda organ veya sair bir cisim sokulması
suretiyle gerçekleştirilmesi bu suçun nitelikli hali olarak tanımlanmıştır.
29
İşyerinde cinsel taciz kavramı getirilmiş, cinsel taciz suçunun nitelikli halleri
belirlenmiş buna göre hiyerarşi ve hizmet ilişkisinden kaynaklanan nüfuz kötüye
kullanılmak suretiyle ya da aynı işyerinde çalışmanın sağladığı kolaylıktan
yararlanılarak kişiye karşı cinsel tacizde bulunulması suçun temel şekline göre
daha ağır ceza ile cezalandırılmıştır. Bu düzenleme ile sadece üst değil çalışanlar
arasında da cinsel taciz suçu düzenlenmiştir.
Dava veya cezanın ertelenmesini gerektiren etkin pişmanlık halleri düzenlenmiş,
bu düzenleme ile kaçırılan veya alıkonulan ile sanık veya hükümlülerden biri
evlendiği takdirde cezalarında indirim veya erteleme yapılması ya da bu cezaların
silinmesinin mümkün olamayacağı hükme bağlanmıştır.
Kasten öldürme suçunun, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasını gerektiren nitelikli
hallerinin düzenlendiği maddeye “Töre saikiyle” ifadesi eklenerek töre cinayetleri
faillerinin en yüksek ceza ile cezalandırılması kabul edilmiştir.
Haksız tahrik maddesi düzenlenerek bu maddeye göre haksız tahrikin ancak
haksız bir fiil sonucunda meydana gelmesi durumunda uygulanmasına imkan
veren bir düzenleme yapılmış, cinsel saldırıya uğrayan kadını namus gerekçesiyle
öldüren aile bireyleri ve akrabalar ve diğer akrabaların haksız tahrik indiriminden
yararlanamayacağı, her haksız fiilin de haksız tahrik oluşturmayacağı madde
gerekçesinde açıklanmıştır.
“Kadının mağdur olduğu bir suç sonucu gebe kalması halinde süresi yirmi
haftadan fazla olmamak ve kadının rızası olmak, koşuluyla gebeliği sona erdirene
ceza verilmez. Ancak bunun için, gebeliğin uzman hekimler tarafından hastane
ortamında sona erdirilmesi gerekir” hükmü getirilmiştir.
Cinsel saldırı suçunun ağırlaşmış halleri düzenlenerek, cinsel saldırı suçunun
işlenmesi suretiyle mağdurun beden veya ruh sağlığının bozulmasına neden
olunması, daha ağır ceza ile cezalandırılmıştır. Yürürlükteki mağyubiyet kavramı
kaldırılmıştır. Ruh sağlığı kavramı getirilmiştir. Suç sonucu mağdurun bitkisel
hayata girmesi veya ölümü halinde, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası
getirilmiştir.
30
Mesleki ve Teknik
Eğitimde Cinsiyet Eşitliği ve Çeşitlilik
Cinsel saldırı suçunun düzenlendiği maddede kamu görevinin veya hizmet
ilişkisinin sağladığı, nüfuz kötüye kullanılmak suretiyle suçun işlenmesi halinde
daha ağır cezayı gerektiren nitelikli unsurlar tanımlanmıştır.
Kasten yaralama suçu düzenlenmiş ve bu suçun üstsoy veya altsoydan birine ya
da eş veya kardeşe karşı işlenmesi suçun nitelikli hali olarak kabul edilmiştir.
İşkence ve Eziyet başlığı altında işkence, eziyet suçları düzenlenmiştir. Bu
maddeler ile Türkiye’nin taraf olduğu milletlerarasındaki sözleşmelerden doğan
yükümlülükler göz önünde bulundurulmuştur. Bu yükümlülükler karşısında ve
özellikle insan haysiyetinin tecavüzlerden korunması için işkence teşkil eden
fiillerin cezasız kalmaması düşüncesiyle işkence fiilleri bağımsız bir suç olarak
tanımlanmıştır.
Suçun
çocuğa
beden
veya
ruh
bakımından
kendisini
savunamayacak durumda bulunan kişiye ya da gebe kadına karşı işlenmesi
halinde sekiz yıldan on beş yıla kadar hapis cezasına hükmolunmuştur. Neticesi
sebebiyle ağırlaşmış işkence suçu düzenlenmiştir ve cezalarda artırım ve işkence
sonucunda ölüm meydana gelmesi halinde ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasının
verileceği belirtilmiştir.
Aile Hukukundan doğan bakım, eğitim veya destek olma yükümlülüğünün yerine
getirilmemesi suç olarak tanımlanmıştır. Bu suçun oluşması için terk olgusunun
gerçekleşmemesi gerekir. Aksi taktirde terk suçu oluşmaktadır. Aile hukukundan
kaynaklanan bakım, eğitim veya destek olma yükümlülüğünün kapsamının Türk
Medeni Kanunu’nun hükümlerine göre belirlemek gerekir. Bu suçtan dolayı
soruşturma ve kovuşturma yapılması şikayete tabi tutulmuştur. Maddede evli
olsun veya olmasın gebe olan eşini veya sürekli birlikte yaşadığı ve kendisinden
gebe kalmış kadını çaresiz durumda terk eden yani ona her türlü yardımı
yapmaksızın ortada bırakan kişi cezalandırılmaktadır. Velayet hakları kaldırılmış
olsa da itiyadi sarhoşluk, uyuşturucu madde kullanma veya onur kırıcı yaşayış
tarzı nedeniyle özen noksanı veya kusurundan dolayı çocuklarının ahlak, güvenlik
ve sağlıklarının ağır şekilde tehlikeye sokan ana ve babaya üç aydan bir yıla kadar
hapis cezası hükmolunmaktadır.
Fuhuş suçu düzenlenerek kişilerin ve özellikle çocukların fuhuşa teşviki,
sürüklenmesi fiillerinin hangi koşullarda suç oluşturduğu hususunda düzenlemeler
31
yapılmıştır. Bu düzenlemeler yapılırken Türkiye’nin fuhuşla mücadele ile ilgili
olarak milletler arası sözleşmelerden kaynaklanan yükümlülükleri göz önünde
bulundurulmuştur.
Genital Muayene bağımsız bir madde olarak düzenlenmiş, yetkili hakim ve savcı
kararı olmaksızın, kişiyi genital muayeneye gönderen veya bu muayeneyi yapan
fail hakkında üç aydan bir yıla kadar hapis cezası getirilmiştir.
Reşit olmayan kişiyle cinsel ilişkide bulunmak bağımsız bir suç olarak
tanımlanmıştır.
Çocukların cinsel istismarı fiilleri suç olarak tanımlanmıştır. Cinsel istismarın üst
soy, ikinci veya üçüncü derecede kan hısmı üvey baba, evlat edinen, vasi gibi
kişilerce uygulanması halinde verilecek cezalar yarı oranında artırılmıştır.
İnsanlığa karşı diğer suçlar içerisinde işkence veya insanlık dışı işlemlere veya
biyolojik deneylere tabi kılmak, cinsel saldırıda bulunmak, zorla hamile bırakma,
zorla fuhuşa sevk etme fiillerini işleyenlere ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası
verilmesi
ve
bu
suçlardan
dolayı
zaman
aşımının
işlemeyeceği
hükme
bağlanmıştır.
Kadın ve çocuk ticareti ile ilgili mücadele için düzenlemeler yapılmıştır Yapılan bu
düzenlemelerde milletler arası sözleşmelerden doğan yükümlülükler göz önünde
tutulmuştur.
Ayrımcılık suçu düzenlenerek insanlar arasında yürürlükteki kanun ve nizamların
izin vermediği ayrımlar yapılarak bazı kişilerin hukukun sağladığı imkanlardan
yoksun hale getirilmeleri cezalandırılmıştır.
h) Doğum izinleri
Günümüz ihtiyaçları doğrultusunda yeniden ele alınması gereken konulardan biri
de doğum izinlerine ilişkindir. Bu çerçevede; doğum izinleri konusunda farklı
sosyal güvenlik kuruluşlarına bağlı olarak çalışanlar için ebeveyn izni ve evlat
edinme halinde de bu iznin kullanılabilmesi amacıyla “Devlet Memurları Kanunu
ve İş Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Tasarısı” hazırlanmıştır.
32
Mesleki ve Teknik
Eğitimde Cinsiyet Eşitliği ve Çeşitlilik
Tasarıda; doğum sonrası ücretsiz ebeveyn izni süresi işçi ve memurlar açısından
oniki ay olarak öngörülmüştür. Memurlar için bu süre kadın ve erkek için toplam
oniki ay, işçiler için ise kadın ve erkek için en fazla altışar ay olarak tespit
edilmiştir.
Ülkemizin toplumsal gerçekleri ve bugüne kadar taraf olduğu uluslararası
sözleşmeler doğrultusundaki taahhütleri dikkate alınarak hazırlanan Tasarı, TBMM
Avrupa Birliği Uyum Komisyonunda görüşülerek kabul edilmiş olup, kanunlaşma
aşamaları devam etmektedir.
ı) Diğer Yasal Düzenlemeler
Personel alımlarında cinsiyet ayrımcılığı yapılmamasına ilişkin “Personel Temininde
Eşitlik İlkesine Uygun Hareket Edilmesi” konulu 2004/7 sayılı Başbakanlık
Genelgesi 22 Ocak 2004 tarihinde 25347 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak
yürürlüğe girmiştir.
Gebe veya Emziren Kadınların Çalıştırılma Şartlarıyla Emzirme Odaları ve Çocuk
Bakım Yurtlarına Dair Yönetmelik” 14 Temmuz 2004 tarihinde Resmi Gazetede
yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
“Kadın İşçilerin Gece Postalarında Çalıştırılma Koşulları Hakkında Yönetmelik” 9
Ağustos 2004 tarihinde Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
Töre ve Namus Cinayetleri ile Kadınlara ve Çocuklara Yönelik Şiddetin
Sebeplerinin Araştırılarak Alınması Gereken Önlemlerin Belirlenmesi amacıyla
2005 yılında oluşturulan Türkiye Büyük Millet Meclisinde Meclis Araştırma
Komisyonu’nun Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulu’nda görüşülen
Raporunu takiben, kadın erkek eşitliği, kadının insan haklarının korunması ve
geliştirilmesi, toplumsal yaşamın her alanında kadının konumunun güçlendirilmesi
ile kadına yönelik şiddetin önlenmesinin devlet politikası haline getirilmesinin açık
göstergesi olan 2006/17 sayılı Başbakanlık Genelgesi 4 Temmuz 2006 tarihinde
yayımlanmıştır.
33
Türkiye Büyük Millet Meclisinde Kadın Erkek Fırsat Eşitliği Komisyonunun
kurulmasına ilişkin 5840 sayılı Kanun, 24.03.2009 tarihli Resmi Gazete’de
yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
Kadın Erkek Fırsat Eşitliği Komisyonu, kadın haklarının korunması ve geliştirilmesi,
kadın erkek eşitliğinin sağlanmasına yönelik olarak ülkemizde ve uluslararası
alandaki gelişmeleri izlemek, bu gelişmeler konusunda Türkiye Büyük Millet
Meclisini bilgilendirmek, kendisine esas veya tali olarak havale edilen işleri
görüşmek, istenildiğinde Türkiye Büyük Millet Meclisine sunulan kanun tasarı ve
teklifleriyle kanun hükmünde kararnameler hakkında ihtisas komisyonlarına görüş
sunmak amacıyla kurulmuştur.
3.Temel Göstergelerde Kadın
Eğitim
Modern toplumun en önemli gereklerinden biri olan eğitim, üretken ve kaliteli bir
yaşamın önkoşuludur. Günümüzde dünyada yaşanan hızlı değişim ve gelişme
süreci, toplumsal değişim ve dönüşümlere duyulan ihtiyacı artırmakta, dünyadaki
bu değişim ve gelişmeleri izleyerek uyum sağlamak ve yönlendirmek toplumların
geleceğe yönelik önemli hedefleri arasında yer almaktadır. Belirlenen hedeflere
ulaşmada anahtar kavram eğitimdir. Bu nedenle günümüzde bir toplumun
bireylerine vereceği eğitimin niteliği ve etkinliğinin artırılması, toplumun tüm
kesimlerini içine alması büyük önem taşımaktadır.
Eğitim temel bir insan hakkı olup, eşitlik, kalkınma ve toplumsal barışın sağlanıp
sürdürülebilmesi için de gerekli bir koşuldur.
Eğitim alanında tüm dünyada yaşanan hızlı gelişmelere rağmen, dünyanın pek
çok bölgesinde kadınların eğitimi konusu hala önemli bir sorun alanıdır. Ülkelerin
temel eğitimi yaygınlaştırma çabalarına rağmen, özellikle gelişmekte olan
ülkelerde kadınlar erkeklerden daha az eğitilmekte, yaşam standartlarını
yükseltecek, sosyal ve ekonomik değişikliklere uyum sağlamalarına yardımcı
olabilecek bilgi ve deneyimlere erişememektedirler. Oysa kadının eğitilmesi kendi
gelişimine ve refahına yapacağı katkının yanı sıra, onun başta aile planlaması,
sağlık, üretkenlik, çevre, altyapı olanaklarından yararlanma, çocuk yetiştirme,
34
Mesleki ve Teknik
Eğitimde Cinsiyet Eşitliği ve Çeşitlilik
beslenme, aile refahının artırılması, tüketici davranışları, istihdama katılımının
artmasını sağlayacak, ülkenin ekonomik potansiyelini çoğaltacak, küreselleşme ve
dünya ile bütünleşme sürecine aktif katılımını kolaylaştıracaktır. Ayrıca, kadının
statüsünün yükselmesi, insan kaynaklarının ülke ihtiyaçları doğrultusunda daha
etkin kullanımını da sağlayacaktır.
Kadınların eğitimi Türkiye’nin önemli sorun alanlarından biridir. Türkiye taraf
olduğu uluslararası sözleşmeler ve çekincesiz kabul ettiği uluslararası belgelerde
kadın okuryazarlığını yüzde 100 olarak gerçekleştirme sözünü vermiştir.
Türkiye,
Çocuk
Hakları
Sözleşmesi
(Türkiye
tarafından
1990
yılında
imzalanmıştır), Birleşmiş Milletler Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi
Sözleşmesi (CEDAW, Türkiye tarafından 1985’te imzalanmıştır) gibi onayladığı
uluslararası
sözleşmelerle
eğitim
hususunda politikalar geliştirmeyi, yasal
düzenlemeler yapmayı ve bu yasaları uygulamaya geçirmeyi taahhüt etmiştir.
Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Sözleşmesi, eşit erişim ve eşit
fırsat açısından en önemli uluslararası insan hakları belgelerinden biridir.“Eğitim
Hakkı” başlığını taşıyan 10. madde taraf devletlere, eğitimde erkeklerle eşit
haklara sahip olmalarını sağlamak için kadınlara karşı ayrımı önleyen bütün uygun
önlemleri alma yükümlülüğü getirmektedir.
“Çocuk Haklarına Dair Sözleşme” 1994 yılında 4058 sayılı yasa ile iç hukuk
kurallarına dönüştürülmüştür. “Çocuk Hakları Sözleşmesi”nde taraf devletlerin
çocukların eğitim hakkını kabul edecekleri ve bu hakkın “fırsat eşitliği” temeli
üzerinde
gerçekleştirilmesi
için
sözleşmede
yer
alan
önlemleri
alacağı
belirtilmiştir.
“Çocuk Hakları Sözleşmesi”nde yer alan çocuğun eğitim hakkının fırsat eşitliği
temeli üzerinde gerçekleştirilmesi, ilköğretimin herkes için zorunlu ve parasız hale
gelmesi ile çocuğun okula düzenli bir biçimde devamının sağlanması ve okul
terklerinin azaltılması için önlemler alınması gerekmektedir. Anayasanın 42.
Maddesindeki “İlköğretim, kız ve erkek bütün vatandaşlar için zorunludur ve
Devlet okullarında parasızdır” hükümleri ile ayrım yapılmaksızın herkes için
teminat altına alınmıştır. Buna bağlı olarak da bütün kanun, tüzük, yönetmelik vb.
35
hukuki düzenlemeler kadın-erkek ayrımı yapmadan bütün vatandaşlarımızı
kapsayacak biçimde düzenlenmiştir.
Ayrıca Türkiye Pekin’de yapılan IV. Dünya Kadın Konferansı sonucunda kabul
edilen belgeleri (Pekin Deklarasyonu ve Eylem Planı) çekincesiz kabul etmiştir.
Pekin Eylem Platformu kadının ilerlemesi ve güçlendirilmesi için öncelikle harekete
geçilecek 12 kritik alan belirlemiştir. Bu kritik alanlardan birisi de “Kadın ve
Eğitim”dir.
Okuryazarlık
Ülkemizde son 10 yıllık sürece bakıldığında kadının eğitim seviyesinde bir artış
gözlenmektedir. 1997 yılında yüzde 85,3 olan okuryazarlık oranı, 2006’da yüzde
88,1’e yükselmiştir. Bu oran 1997 yılında kadınlar için %76,9 iken 2006 yılında
%80,4 olmuştur. Erkekler için ise 2006 yılı için %96 civarındadır. Okuryazar
olmayan kadınların sayısı, erkeklerden fazladır. 1997 yılından bu yana, okuryazar
olmayanların oranı kademeli olarak düşmesine rağmen, 2003 ile 2006 yılları
arasında toplumsal cinsiyet farkının giderilmesinde bir ilerleme kaydedilememiştir.
Yetişkin Okuryazarlık oranı (24 ve daha yukarı yaştaki nüfus) (%)
Yetişkin
Okur-Yazarlık 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
Oranı (%)
Toplam
86,3 86,4 86,3 87,5 88,3 87,4 88,1 88,1
Erkek
94,6 94,5 94,5 95,3 95,7 95,3 96,0 96,0
Kadın
78,1 78,3 78,2 79,9 81,1 79,6 80,3 80,4
Kaynak: TÜİK verilerinden derlenmiştir.
Kadınların yüzde 21,5’i ise okur-yazar ancak herhangi bir eğitim kurumundan
mezun değildir. Yüzde 37,2’si ilkokul, yüzde 7.4’ü (yüzde 2,5’i ilköğretim, yüzde
4,9’u ortaokul) ortaokul ve dengi okul mezunu, yüzde 10,6’sı lise ve dengi okul
mezunu iken sadece yüzde 3,9’u yüksekokul ve fakülte mezunudur. 1990 yılı için
36
Mesleki ve Teknik
Eğitimde Cinsiyet Eşitliği ve Çeşitlilik
100 kadından 1,8’i yüksekokul veya fakülte mezunu iken, bu oran 10 yıllık süreçte
iki katına çıkmıştır.
Son 10 yılda kadınlar açısından okur-yazarlıkta ve eğitim seviyesinde yükselme
olmasına rağmen yüzde yüz okur-yazarlık seviyesine ulaşılamamıştır. Halen
yetişkin 5 kadından biri okur-yazar olmayıp, yine 5 kadından birisi okur-yazar
ancak herhangi bir eğitim kurumundan mezun değildir. Okur-yazar olmayanların
yüzde 79.3’ünü kadınlar oluşturmaktadır. Erkeklerin ise yüzde 96,6’u okur-yazar
durumdadır.
Yaş faktörü dikkate alındığında toplumsal cinsiyet farkı/uçurumu azalmaktadır.
2006 yılında, 15-24 yaş arası kadınların okuryazarlık oranı yüzde 94,1 iken, bu
yaş grubundaki erkeklerin okuryazarlık oranı yüzde 98,4 olarak kaydedilmiştir.
Genele bakıldığında, okuma yazma bilmeme oranı her iki cinsiyet içinde “genç yaş
gruplarından ileri yaş gruplarına”, “kentsel nüfustan kırsal nüfusa” ve “Batı
bölgelerden Doğu bölgelerine” gidildiğinde, artış sergilemektedir. Ancak, bu
değişkenlerin her koşulda kadınlar üzerindeki etkisi erkekler üzerindeki etkisinden
daha büyük olmaktadır.
Okul Öncesi Eğitim
Milli Eğitim Temel Kanunu’na göre, okul öncesi eğitim mecburi ilköğretim çağına
gelmemiş çocukların eğitimini kapsar ve isteğe bağlıdır. Türkiye’de 3-5 yaş grubu
içerisinde 2,5 milyon çocuk bulunmakta ve bu çocukların yaklaşık yüzde 25’i
(701.762) bir tür okul öncesi eğitim programına katılmaktadır. Bu çocukların da
yaklaşık yüzde 48’ini kız çocukları oluşturmaktadır. Türkiye’deki okul öncesi eğitim
oranı son yıllarda yaklaşık iki katına çıkmasına rağmen 9. Kalkınma Planı’nda da
belirtildiği gibi, halen istenilen düzeyin altındadır. Nispeten düşük olan bu
rakamlara gelir düzeyinin düşük olması ile bir açıklama getirilmektedir. Çünkü
aileler okul kaydı, çocukların beslenmesi, giyimi ve eğitim materyalleri için gerekli
olan maliyetleri karşılamakta zorlanmaktadır.
İlköğretim
Temel eğitim olarak kabul edilen sekiz yıllık ilköğretim süreci, 6-14 yaş
grubundaki çocukların eğitimini kapsamakta olup, Milli Eğitim Temel Kanunu
37
gereğince kız ve erkek bütün vatandaşlar için zorunlu kılınmıştır ve devlet
okullarında parasız olarak verilmektedir.
İlköğretim kademesinde toplam
okullulaşma oranı son on yılda artış göstermiştir. 1997-1998 öğretim yılında
ilköğretim kademesi net okullulaşma oranı toplamda yüzde 84,7 iken, erkek ve kız
çocukları için bu oran sırasıyla yüzde 90,3 ve 79 olarak kaydedilmiş, 2007-2008
öğretim yılına gelindiğinde ise, toplam oran yüzde 97,4 olmuş, erkek ve kız
çocukları için net okullulaşma oranı sırasıyla yüzde 98,5 ve 96,1 olarak
gerçekleşmiştir. İlköğretimde hem toplam okullulaşma oranları hem de kız ve
erkek çocuklarının okullulaşmasına ilişkin oranlar kırsal alanlarda kentsel alanlarda
olduğundan daha düşük olarak kaydedilmiştir. 2003 yılında yapılan Türkiye Nüfus
ve Sağlık Araştırması verilerine göre kız çocuklarının ilköğretimde okullulaşma
oranının en yüksek olduğu bölge yüzde 95,6 ile Ege, en düşük olduğu bölge ise
yüzde 70,9 ile Güneydoğu Anadolu olduğu gözlemlenmiştir. TÜİK verilerine göre
ilköğretimde kız çocuklarının okullulaşma oranının en düşük olduğu iller Bitlis
(%79,6), Ağrı (%80,9) ve Gümüşhane (%82,4). En yüksek olduğu iller Ankara,
İzmir, Kocaeli, Tekirdağ ve Yalova (%100).
İlköğretimin zorunlu olmasına rağmen, okul terkleri önemli bir sorun olarak
karşımıza çıkmaktadır. Zorunlu eğitim çağındaki çocuklar arasında, okulu terk
oranının yüzde 13,5 olduğu tahmin edilmektedir. Okul terklerinin kız çocukları
arasında erkek çocuklarına göre daha yüksek olduğu ve beşinci ve altıncı
sınıflarda yoğunlaştığı görülmektedir. 9. Kalkınma planında, özellikle iköğretimde
okul terklerinin varlığı kabul edilerek önlenmesi için başta kırsal kesimi ve kız
çocuklarını hedef alan tedbirler öngörülmektedir.
Ortaöğretim
Ortaöğretim, genel, mesleki ve teknik eğitim veren okul/kurumların tümünü
kapsamaktadır. Ortaöğretim kademesi en az dört yıl olarak belirlenmiş ve zorunlu
değildir. Ortaöğretim kademesinde okullulaşma oranlarının 1997 yılından bu yana
sürekli olarak arttığı görülmektedir. 1997-1998 öğretim yılında ortaöğretimde net
okullulaşma oranı toplamda yüzde 37,8 ve erkek çocukları için yüzde 41,4, kız
çocukları için ise yüzde 34,2 olarak kaydedilirken, bu oranlar 2007-2008 öğretim
yılında sırasıyla yüzde 58,6, yüzde 61,2 ve yüzde 55,8 olarak belirlenmiştir. Genel
38
Mesleki ve Teknik
Eğitimde Cinsiyet Eşitliği ve Çeşitlilik
ortaöğretime devam eden 1.980.452 öğrencinin %47,2’sini kız çocukları
oluşturmaktadır.
Genel Ortaöğretime dahil liselere bakıldığında, Güzel Sanatlar Liselerinde kızların
katılımının erkeklerden fazla olması ve Fen Liseleri ve Spor Liselerine erkeklerin
katılımının kızlardan yüksek olması bir toplumsal cinsiyet ayrımına işaret
etmektedir. (bkz. Tablo 2.2). İşgücü piyasasına ara eleman yetiştiren mesleki ve
teknik
liselere
devam
eden
1.264.870
öğrencinin
yüzde
41,1’ini
kızlar
oluşturmaktadır. Bu kızların çoğunluğu Kız Teknik Öğretim Genel Müdürlüğü’ne
bağlı okul/kurumlara devam etmektedir. Ticaret ve Turizm Öğretimi Genel
Müdürlüğü’ne bağlı okul/kurumlarda ise, erkeklerin yüzde 57, kızların ise yüzde
43 katılım gösterdiği görülmektedir. 9. Kalkınma Planı’nda, mesleki ve teknik
eğitimde kaydedilen ilerlemeye karşın, eğitim sisteminin işgücü piyasasının
taleplerini karşılamakta yetersiz kaldığının ve bu talepleri karşılamak üzere
özellikle gençlerin istihdam edilebilirliklerinin arttırılması için, yeni mekanizmalara
ihtiyaç duyulduğunun altı çizilmektedir.
Yükseköğretim
Temel eğitim ve ortaöğretim sürecini tamamlayan kadınlar için yüksek öğretime
giriş nispeten daha az sorun teşkil etmektedir. Türkiye’de 18 ila 22 yaş grubunda
(üniversite çağındaki) toplam 6,5 milyon kişi bulunmakta ve 2,49 milyon kişi
üniversiteye devam etmektedir. Üniversite öğrencilerinin ise yüzde 43’ü
kadınlardan oluşmaktadır. Yükseköğretimde net okullulaşma oranına bakıldığında,
1997 yılında yüzde 10,3 olan toplam oranın 2008 yılında yüzde 21,1'e yükseldiği
görülmektedir. Kadınlar açısından bu oran 1997 yılında yüzde 9,2 iken 2008’de
yüzde 19,7’e yükselmiştir.
Diş Hekimliği, Eczacılık, Edebiyat, Dil, Tarih ve Coğrafya, Fen, Eğitim, Güzel
Sanatlar, İlahiyat ve Mimarlık Fakültelerinde kadın oranı erkeklerden fazla iken,
Tıp, Mühendislik, Ziraat, Veterinerlik, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültelerinde
erkek öğrencilerin çoğunlukta olduğu kaydedilmektedir. Eğitim düzeyi, kadınların
işgücüne katılımıyla doğrudan ilişkilidir ve eğitim düzeyine göre işgücüne katılım
oranına bakıldığında, yükseköğretim mezunu kadınlarda yüzde 70 olduğu
39
görülürken, bu oran lisealtı eğitimlilerde ise yüzde 22 olarak karşımıza
çıkmaktadır.
Yaygın Eğitim
Yaygın eğitim, örgün eğitimin yanında ve dışında, bilgi, beceri, meslek
kazandırmaya ve bireysel ve toplumsal gelişmeyi sağlamaya yönelen tüm
programlanmış eğitim etkinliklerini kapsar. Türkiye’de kadınları kapsayan yaygın
eğitim etkinliklerinin çokluğu ve çeşitliliği dikkat çekicidir. MEB’in mesleki ve
teknik eğitim veren okul/kurumları aracılığıyla gerçekleştirdiği yaygın eğitim
etkinliklerine ek olarak pek çok sivil toplum örgütü gönüllü olarak kadınlara
yönelik okuma yazma, beceri ve meslek edindirme kursları vermekte, belediyeler
ücretsiz benzer kurslar düzenlemekte, GAP İdaresi Başkanlığının Çok Amaçlı
Toplum Merkezleri (ÇATOM) ve SHÇEK’e bağlı Toplum Merkezleri yine benzer
faaliyetlerde bulunmaktadır.
Halk Eğitim Merkezlerince açılan kursları bitirenlerin rakamları dikkate alındığında,
mesleki
kursları bitirenlerin yüzde 54,2’sini, sosyo-kültürel kursları bitirenlerin
yüzde 53’ünü ve okuma-yazma kurslarını bitirenlerin de yüzde 67,5’ini kadınlar
oluşturmaktadır. Diğer taraftan Kız Teknik Eğitim Genel Müdürlüğü’ne bağlı
okul/kurumlar aracılığı ile yaygın eğitimde 2007-2008 öğretim yılında 20.261
erkek, 83.481 kız olmak üzere toplam 103.742 kişi eğitim almıştır. Kursa devam
edenler ve bitirenler arasında kadınların oranı, yaygın eğitimin özellikle yetişkin
kadınlar için önemini açık bir şekilde ortaya koymaktadır.
Eğitim Kademelerine Göre Brüt Okullulaşma Oranları 2007-2008
2007-2008
Okullaşma Oranları (Brüt) %
Kadın
Erkek
Toplam
Okul öncesi (48-72 ay)
15,3
15,3
15,3
İlköğretim
104,54
106,41
104,54
Ortaöğretim
80,70
94,04
87,55
Yükseköğretim (2006/07)
33,6
42,6
38,6
Referans: http://www.ksgm.gov.tr/ (Türkiye’de Kadının Durumu Raporu)
40
Mesleki ve Teknik
Eğitimde Cinsiyet Eşitliği ve Çeşitlilik
41
BÖLÜM 2
Mesleki
Eğitimde
Çeşitlilik ve
Cinsiyet
42
Mesleki ve Teknik
Eğitimde Cinsiyet Eşitliği ve Çeşitlilik
43
2
T ü r k i y e ’ d e
v e
K a d ı n
K ı z
Ç o c u k l a r ı
E ğ i t i m i
Türkiye de eğitim, eğitimde birlik (tevhidi tedrisat) uygulaması nedeni ile tamamı
ile Milli Eğitim Bakanlığının denetimi altındadır. Özel eğitim ve öğretim kurumları
da Milli Eğitim Bakanlığının belirlediği esas ve kaidelere bağlı kalarak eğitim ve
öğretim hizmeti vermektedir. Üniversite eğitimi ise 2547 sayılı kanunda belirtilen
ilkeler çerçevesinde yapılmaktadır. Dolayısı ile kadınların eğitiminden birinci
derecede sorumlu ve etkili ve yetkili kurumlar Milli Eğitim Bakanlığının üst
yönetimi ve özellikle Talim-terbiye Kurulu Başkanlığı ile Üniversitelerin ve alt
akademik birimlerinin üst yönetimleridir. Türkiye de her yıl okul çağına gelmiş kız
ve erkek çocuklar arasında yapılan bir araştırmaya göre yaklaşık 600 bin kız
çocuğu okula gönderilmemektedir. Bu çocukların çoğunluğu Doğu ve Güneydoğu
Anadolu bölgesinde yaşayan ailelerin çocuklarıdır. Orta öğretimde de benzer
şekilde kız çocukların aleyhine dengesizlikler vardır.(TUIK 2008 yılı verileri).Durum
iş hayatında daha da kötüdür. Çalışan kayıtlı nüfusun %23 ü kadındır. Kayıt dışı
çalışanlarında büyük kısmı yine kadındır.
Ankara Ticaret Odasının 2008 yılında yayınladığı rapora göre asıl sorun 15–24 yaş
arasındaki genç nesilde yaşanmaktadır.
Türkiye’de 15–24 yaşları arasında 4,4 milyon genç, eğitim ve üretim dışında
bulunmaktadır
Her 100 genç erkeğin 23'ü, her 100 genç kızın 55'i, iş ve eğitim hayatında yer
almıyor.
AB ülkelerinde gençlerin yüzde 87'si okudukları için işgücü içinde yer almazken,
bu oran Türkiye’de yüzde 49 dur. Yani Türkiye’de gençler eğitimden yeterince
yararlanamıyorlar.
44
Mesleki ve Teknik
Eğitimde Cinsiyet Eşitliği ve Çeşitlilik
Genç kızlarda durum daha da vahimdir. 5 milyon 830 bin genç kızdan 3 milyon
182 bini ne çalışıyor, ne de okuyor. Atıl gençlerin yüzde 72'sini kızlar oluşturuyor.
Türkiye Cumhuriyet devleti kadınların eğitimden en üst düzeyde yararlanması ve
istihdamları için pozitif ayrımcılık yapmakta ve tüm imkanlar ile kadınların eğitim
ve istihdamlarının önündeki engelleri kaldırmaktadır.
UNICEF ve Milli Eğitim Bakanlığının doğu ve Güneydoğu illerinde okula
gönderilemeyen genç kızların okula gitmelerini sağlamak için 2003 yılında
başlatılan “Haydi Kızlar Okula” projesi ile çok önemli başarı elde edilmiştir. 2008
yılı itibari ile 600 bin kız çocuğu ilköğretime dâhil edilmiştir.
Haydi, Kızlar Okula Kampanyasındaki başarının Sırrı
Kampanyanın başarısında sektörler arası işbirliği kilit öneme sahiptir. MEB, İçişleri
Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı (SB), Tarım ve Köy işleri Bakanlığı, Çalışma ve Sosyal
Güvenlik Bakanlığı Müsteşar Yardımcıları ile Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme
Kurumu (SHÇEK), Diyanet İşleri Başkanlığı ve UNICEF yetkililerinden oluşan bir
Yürütme Kurulunun oluşturulması konuya verilen önemin bir kanıtı olmuştur.
Birleşmiş Milletler Ülke Ekibi, kız çocukların eğitiminin, Birleşmiş Milletler Kız
Çocuklarının Eğitimi Girişimi’nin (UNGEI) Türkiye’deki önceliği olmasını kabul
etmiştir.
Uygulayıcılar için görsel malzeme, afiş, broşür, rozet ve video gibi tanıtım
materyalleri hazırlanmıştır.
Yazılı, görsel ve elektronik medya
ölçeğinde
ve
yerel
düzeyde
“Haydi Kızlar Okula!” kampanyası için ülke
harekete
geçirilmiş,
böylece
kamuoyunun
duyarlılaştırılması yolunda çok önemli adımlar atılmıştır.
Ünlüler ve toplumca tanınmış kişilerle TV spotları hazırlanmıştır. Bu spotlarda Milli
Eğitim Bakanı, Diyanet İşleri Başkanı ve Başbakan bizzat yer almışlardır. Bu da,
45
en üst düzey karar vericilerin kampanya hedeflerine yönelik kararlılıklarının bir
göstergesi olmuştur.
Gelecekte kadınların eğitimine yönelik yapılacak etkinliklerde benzeri işbirliklerine
gidilmelidir.
Kadınların eğitimi önünde en önemli engeller:
Aile baskısı,
Yanlış yorumlanan dini inançlar ve gelenekler,
Eğitim için gerekli olan alt yapı eksikliği (okuma-yazma bilmeme)
Maddi İmkânsızlıklar,
Zaman problemi (ev işleri, çocuk bakımı, iş’te çalışma vb)
Diğer nedenler…
Kız Çocuklarının Eğitiminin Önündeki Engeller
ƒ
Kırsal ve geri kalmış bölgelerde okul ve derslik yetersizliği;
ƒ
Okulların genellikle yerleşim yerlerinden uzak olması ve birçok ailenin
özellikle kız çocuklarının bu kadar yol gitmesini istememeleri;
ƒ
Ailelerin, çocuklarını, fiziksel koşulları elverişsiz, örneğin tuvaletsiz, su
şebekesi olmayan okullara göndermek istememeleri;
ƒ
Birçok ailenin ekonomik güçlük içinde olması;
ƒ
Ailelerin yetişkin erkekleri ve erkek çocukları kadınlara ve kızlara göre
önde tutan geleneksel önyargıları;
ƒ
Çocukları evde çalıştırarak aile gelirine ek katkı sağlama eğilimi;
ƒ
Birçok ailenin kızlarının bir an önce evlenmesini eğitimden daha önemli
sayması;
46
Mesleki ve Teknik
Eğitimde Cinsiyet Eşitliği ve Çeşitlilik
ƒ
Kırsal bölgelerde kadınlar için örnek alınacak modellerin nadiren
görülmesi ya da hiç olmaması;
ƒ
Orta öğrenim imkânlarının sınırlı olmasının ilköğretime yönelik ilgiyi
azaltması.
47
2 . 1
T ü r k i y e ’ d e
E ğ i t i m i n d e
K a d ı n
Ye t k i l i
K u r u m
v e
K u r u l u ş l a r
2 . 1 . 1 .
M i l l î
E ğ i t i m
B a k a n l ı ğ ı
Millî Eğitim Bakanlığı bünyesinde kadınlara yönelik yaygın ve örgün meslekî eğitim
etkinliklerinden sorumlu birimler aşağıda verilmiştir. Bunlardan Çıraklık ve Yaygın
Eğitim Genel Müdürlüğü yaygın eğitimden, Kız Teknik Öğretim ve Ticaret ve
Turizm Öğretimi Genel Müdürlükleri ise örgün meslekî eğitime ek olarak karma
veya sadece kadınlara yönelik yaygın meslekî eğitim etkinliklerinden sorumludur.
ƒ
MEB Çıraklık ve Yaygın Eğitim Genel Müdürlüğü (Yaygın Eğitim Kısmı)
ƒ
MEB Kız Teknik Öğretim Genel Müdürlüğü
ƒ
MEB Ticaret ve Turizm Eğitimi Genel Müdürlüğü
1. Çıraklık ve Yaygın Eğitim Genel Müdürlüğü
Bu genel müdürlüğün etkinlikleri Çıraklık Eğitimi Merkezleri ve Halk Eğitimi
Merkezleri olmak üzere iki ana grupta yürütülmektedir. Bunlardan, çıraklık eğitimi
merkezlerinin etkinliklerinin hemen tamamen erkeklere yönelik olması nedeniyle
sadece halk eğitimi merkezleri ele alınacaktır.
1.1 Halk Eğitimi Merkezleri
Halk Eğitimi Merkezleri Türkiye’de yetişkinlere yönelik yaygın eğitim hizmetlerinin
en büyük sunucusu ve ülke düzeyinde en geniş eğitim ağına sahip kurumlarıdır.
Eğitim merkezlerinde açılan kurslar; okuma-yazma çalışmaları, meslek kursları
(yaygın meslekî eğitim kursları) ve sosyal ve kültürel kurslar olmak üzere üç
grupta yürütülmektedir.
48
Mesleki ve Teknik
Eğitimde Cinsiyet Eşitliği ve Çeşitlilik
2. Kız Teknik Öğretim Genel Müdürlüğü
Kız Teknik Öğretim Genel Müdürlüğü kızlara yönelik mesleki ve teknik eğitimden
sorumludur. Genel Müdürlük tarafından kız ve kadınlara yönelik mesleki ve teknik
eğitim ve öğretim faaliyetleri ağırlıklı olarak Anadolu kız meslek ve kız meslek
liselerinde, Olgunlaşma Enstitülerinde yürütülmektedir.
2.1. Anadolu Kız Meslek ve Kız Meslek Liseleri
Bu
okullar,
örgün
eğitim
kurumlarını
tamamlamış
veya
herhangi
bir
kademesinden ayrılmış veya bu sisteme hiç girmemiş genç kız ve kadınlara
değişik süre ve kademelerde düzenlenen modüler programlarla meslek eğitimi
veren yaygın eğitim kurumlarıdır.
Bu kurumlarda, yetiştirici ve tamamlayıcı temel eğitim, giyim, nakış, çocuk
gelişimi, el sanatları, resim, ev yönetimi ve beslenme, hazır giyim, deri hazır
giyim, terzilik, el dokumacılığı, trikotaj, örücülük, grafik, seramik ve kuaförlük gibi
meslek dallarında çeşit kurs programları uygulanmaktadır.
2.2. Olgunlaşma Enstitüleri
Kız Meslek Liselerini veya Pratik Kız Sanat Okullarını bitiren öğrencilerin ilgi
duydukları bir sanat dalı üzerinde meslekî bilgi ve becerilerini geliştirerek meslek
sahibi olmalarına olanak sağlayan ve Türk giyim ve el sanatlarını araştıran ve
geliştiren 2 yıl süreli yetişkin eğitimi kurumlarıdır.
49
3. Ticaret ve Turizm Öğretimi Genel Müdürlüğü
Ticaret ve Turizm Öğretimi Genel Müdürlüğüne bağlı; Ticaret Meslek Liseleri,
Anadolu Ticaret Meslek Lisesi, Anadolu Otelcilik ve Turizm Meslek Lisesi ve çok
programlı liseler ile Mesleki ve Teknik Eğitim merkezleridir.
3.1. Meslek Kursları
Ticaret ve Turizm Öğretimi Genel Müdürlüğüne bağlı ticaret ve turizm öğretimi
okulları (ticaret meslek liseleri, otelcilik ve turizm meslek liseleri vb.) örgün eğitim
yanında yetişkinlere yönelik çeşitli meslek kursları da açmaktadırlar. Kursların
hedef kitlesi:
ƒ
İlkokuldan sonra öğrenime devam edemeyenlerle ortaöğretimini
tamamlayamayanlar,
ƒ
Üniversiteye gidemeyen genel ortaöğretim mezunları,
ƒ
Herhangi bir işte çalışıp da meslekî bilgi ve becerisini geliştirmek
isteyenler ve
ƒ
Kendilerine yeni bir iş bulmak veya meslek edinmek isteyenlerdir.
2 . 1 . 2
Ö z e l
M e r k e z l e r i
E ğ i t i m
K u r s
v e
( E ğ i t i m )
B e l e d i y e l e r
M e r k e z l e r i
Özel Kurs merkezlerinde ise Milli Eğitim bakanlığının onayı ile meslek edindirme
kursları düzenlenmektedir. Son yıllarda Büyükşehir Belediye başkanları kurdukları
eğitim merkezlerinde (ISMEK-BELMEK gibi) işsiz vatandaşlara meslek kazandırma
kursları
düzenlemektedirler.
oluşturmaktadır.
50
Bunlar
arasında
önemli
kısmı
kadınlar
Mesleki ve Teknik
Eğitimde Cinsiyet Eşitliği ve Çeşitlilik
2 . 1 . 3
K a m u
K u r u m
K u r u l u ş l a r ı n ı n
v e
D ü z e n l e d i ğ i
K u r s l a r
Milli Eğitim bakanlığı dışında kalan bazı bakanlıklarda Avrupa Birliği ve Dünya
Bankası gibi kurumlardan sağladıkları kaynaklar ile kadınlara yönelik çeşitli
projeler uygulamaktadırlar. Türkiye İş Kurumunun İş gücü yetiştirme kursları,
Devlet Planlama Teşkilatının desteklediği Bölgesel Kalkınma Projelerinde önemli
oranda kadınlar eğitildi ve iş imkânlarına kavuşturuldu. Türkiye esnaf ve
Sanatkârlar Odası tarafından yönetilen Kadın Girişimcileri Destekleme projesi ile
Başbakanlık Kadın Statüsü Genel Müdürlüğü tarafından “Kadın İstihdamını
Geliştirme” ve “Toplumsal Cinsiyet eşitliğinin “ Projeleri de bu alanda dikkat çeken
projelerdir.
2 . 1 . 4
M e s l e k
Y ü k s e k o k u l l a r ı n d a
D ü z e n l e n e n
K u r s l a r
Üniversiteler bünyesinde diploma eğitimi yanında çevreye yönelik mesleki ve
teknik eğitim kursları veren meslek yüksekokulları kadınların eğitiminde önemli
hizmetler sunmaktadırlar. Bu nedenle kadınlara yönelik mesleki ve teknik eğitim
kursları planlanırken sayıları 600 ü aşan ve tüm ülkeye yayılmış olan Meslek
Yüksekokulları da dikkate alınmalıdır.
2 . 1 . 5
K u r s
T ü r l e r i
Kadınlara yönelik kurslar sınıfta düzenlenen klasik kurs türü olduğu gibi, Internet
tabanlı kurs ve karma (Internet ve sınıf ) olabilir. Kursun türü talep durumu ve
51
kurs veren kurumun imkânlarına göre belirlenmeli ve Kadın Dernekleri ile
işbirliğine gidilmesi başarıyı artırır.
2 . 1 . 6
S o n u ç
v e
Ö n e r i l e r
Yukarıdaki satırlarda da görüldüğü gibi, Türkiye’de karma veya kadınlara yönelik
yaygın ve örgün meslekî eğitim hizmetleri, başta Millî Eğitim Bakanlığı olmak
üzere, kamu kuruluşları ve özel kurs yerleri gibi çeşitli kurumlar aracılığıyla
yürütülen çok boyutlu bir nitelik taşımaktadır. Dolayısı ile kadınlara yönelik kurs
planında tüm ilgili tarafların işbirliği yapması başarıyı artıracaktır. Kursların türü
ise talep ve imkânlara bağlı olarak sınıf eğitimi, Internet destekli eğitim ve karma
eğitim (ikisi birlikte) şeklinde planlanabilir.
Öncelikle verilecek kurslarla ilgili ihtiyaç analizi yapılmalıdır. Daha sonra ihtiyaca
göre eğitim programının içeriği ve zaman planlaması hazırlanmalıdır.
Gerekli kaynak ve eğitimcinin temininden sonra eğitim gerçekleştirilmelidir.
Eğitimden amaç, kaliteyi yükseltmek ve istihdamı sağlamaktır.
Bu gerçekleştirilmese hayal kırıklığı yaşanır.
52
Mesleki ve Teknik
Eğitimde Cinsiyet Eşitliği ve Çeşitlilik
53
BÖLÜM
3
Cinsiyet
ayrımcılığı ile
karşılaşmak
54
Mesleki ve Teknik
Eğitimde Cinsiyet Eşitliği ve Çeşitlilik
55
3 . 1
G i r i ş
3 . 1 . 1 C i n s i y e t a y r ı m c ı l ı ğ ı
i l e k a r ş ı l a ş m a k
Bölüm 3 mesleki eğitimde cinsiyet eşitliği ve çeşitlilik
duyarlı eğitim için
öngörülen bazı eğitim malzeme örneklerini içermektedir. Sunulan etkinlikler
aşağıdaki yapıyı takip edecektir.
ƒ
Yansımalar için gerekli sorular,
ƒ
Çalışmalar ve egzersizler,
ƒ
Cinsiyet-duyarlı dil,
ƒ
Vücut dili,
ƒ
Roller,
ƒ
CD veya VCD malzemelerinin analizi,
ƒ
Sunum ve konuşmalarda cinsiyet-duyarlı dil kullanımı,
ƒ
Farklılık
Öğrenciler küçük takımlar halinde, ikili veya yalnız çalışabilirler. Öğretmenler ve
yardımcı personele saygı, güven anlayışı geliştirilmeli,
öğrenciler ile öğretmenler
arasında yardımlaşma ve paylaşmayı amaç edinen bir ortam oluşturmaya
çalışmalıdır.
Böyle bir ortamda tüm öğrencilere eşit koşullarda kendilerini ifade etme imkanı
verilmelidir. Böylelikle, öğrenciler her insanın eşit şekilde muamele görmesi
gerektiğinin farkına varacaklardır.
56
Mesleki ve Teknik
Eğitimde Cinsiyet Eşitliği ve Çeşitlilik
Cinsiyet eşitliği ve farklılıklar yanında, kullanılan yardımcı eğitim malzemeleri
kişilerin sosyal, iletişim, IT-becerileri gibi diğer becerilerini de geliştirecek ve
kendilerine olan saygılarını ve mutluluklarını artıracaktır.
Egzersizlerden en üst düzeyde faydalanmak için öğrencilerin ne söylediklerini çok
dikkatli dinlemek gerekmektedir. Öğrenciler ve öğretmenler sağlam ve güvenilir
bilgi transferini gerçekleştiğini teyit için birbirlerini tasdik etmelidirler.
Cinsiyet eşitliği ve farklılık-duyarlı eğitim, öğretmenleri yük altına sokmaktadır.
Kendi kişiliklerini, yansımalarını hatırlamaları ve değişik öğrenme stilleri ile teçhiz
edilmeleri gerekmektedir.
Öğretmenler, eğiticiler ve eğitim sağlayıcıları, farklılık eğitiminin etkilerinin
farkında olmalıdırlar. Özellikle mesleki eğitimde farklılığın hedef gruplara olan
etkisini ayrıntılı düşünmelidirler.
Aşağıdaki sorular ve uyarıcı bilgiler cinsiyet ayrımcılığı hakkında konuşmak için iyi
bir başlangıç olabilir. Bunlar eğitimin hemen başında katılımcıların bilgilendirildiği
ve hedeflerin açıklandığı zaman kullanılmalıdırlar.
Öğretmenler amaçlara ulaşmayı sağlamak için katılımcıların aktif katılımlarını
sağlamalıdırlar.
Katılımcıların bir kısmı cinsiyet ve/veya farklılık duyarlı pedagojiyi anlamayabilirler.
Bu küçük egzersizlerle bunun gerekliliği onlara anlatılmalı ve bayanların,
erkeklerin bir alt parçası olmadığı ve eşit haklara sahip olduğu izah edilmelidir.
Her
insanın
eşit
haklara
sahip
olduğu
fikri,
herkesin
beyninin
içine
yerleştirilmelidir.
57
3 . 1 . 2 Ya n s ı m a l a r
s o r u l a r
3 . 1 . 3
Ü n l ü
i ç i n
k i ş i l i k l e r
1
Öğrenciler akıllı insan denilince akıllarına kimin geldiği sorulmalıdır. Öğretmen
akıllarına gelen erkek ve kadın isimlerini not etmelidir. Benzer çalışmalar yaş, ırk,
din gibi diğer ayrımcılık alanları için de yapılabilir.
3 . 1 . 4
Ü n l ü
k i ş i l i k l e r
2
Öğretmen ünlü kadın ve erkek kişilerin isimlerini okur. Öğrencilere, okunan kadın
ve erkeklerin hangisinin fazla olduğu sorulur veya ayrılıkları dikkate alarak başka
nasıl bir sınıflama yapılabileceği sorulabilir.
Öğretmen tartışmak veya üzerinde konuşmak istediği farklılık alanına göre eşit
sayıda değerler belirlemelidir. Aynı sayıda kadın ve erkek, aynı sayıda zenci ve
beyaz gibi.
Muhtemelen öğrenciler daha çok kadın ismi duyduklarını söyleyeceklerdir. Çünkü
günlük hayatta erkeklerden çok kadınlardan bahsedilmektedir. Birçok AB
ülkesinde medya kadınlardan çok erkeklerden bahsetmektedir
Gazetelerde ve dergilerde kadınların resimleri en görünen yerlere
konulmakta
ama kadınlar üzerinde ciddi manada konuşulmaya değer bulunmamaktadır.
3 . 1 . 5
n a s ı l
T i p i k
o l u r ?
k a d ı n / e r k e k
Öğretmen; kadın veya erkek olarak neleri yapar, neleri yapmaz? diye bir soru
sorar. Arkasından kadın veya erkek olarak neler yapmak isterdiniz? Diye başka bir
soru ekler.
58
Mesleki ve Teknik
Eğitimde Cinsiyet Eşitliği ve Çeşitlilik
3 . 1 . 6
İ k i n c i
h a y a t
Öğretmen sorar: Tekrar dünyaya gelseniz, kadın mı yoksa erkek mi olmak
istersiniz?
(2000 yılında yapılan bir araştırmada kadınların %69 u yine kadın olmayı,
erkeklerin %77 yine erkek olmayı istemişlerdir.)
3 . 1 . 7 M e s l e k
C i n s i y e t
S e ç i m i
v e
Hedef
Öğrencilere büyüdüklerinde hangi mesleği seçmek istedikleri, kim veya kimler gibi
olmak istedikleri sorularak, onların gelecekte seçmek istedikleri meslek ve olmak
istedikleri kişilerin cinsiyeti ile ilişkisi kurulacaktır. Böylece cinsiyetin meslek
seçimine olan etkisi kısmen de olsa tespit edilecektir.
Uygulama
öğrencilerin seçmeyi planladıkları meslek ile cinsiyetleri arasında bir
sonunda
araştırılmış
olacaktır.
Ön şartlar
ƒ
Bilgisayar ve Barkovizyon cihazı ve magazin dergileri ve gazeteler
ƒ
Not almak için kalem ve kağıt
ƒ
Zaman düzeni
ƒ
20 dakika hazırlık
ƒ
40 dakika sunum
ƒ
40 dakika genel tartışma
59
Anlatım
Seçilen 4 kız , 4 erkek öğrenciye ülkenin gündeminde olan bilim, sanat, siyaset ,
spor, iş dünyasından ünlü kişilerin resimleri barkavizyon cihazı ile gösterilir.
Önlerine bazı magazin dergileri ile günlük gazeteler konularak gelecekte olmak
istedikleri meslek ve kişi(ler) hakkında düşünmeleri istenir. Bunun için ayrılan
süre 20 dakikadır. Diğer konuşmacılardan etkilenmemeleri için herkesin olmak
istediği mesleği ve kişiyi kağıda yazıp, öğretmene vermesi istenir.Her öğrenciye 5
dakika süre verilerek yapmak istediği mesleği ve olmak istediği kişiyi anlatması
istenir.
Yöntem
ƒ
Öğrenciler hangi meslekleri ve kişileri seçtiler ,
ƒ
Bu seçimde kız ve erkek öğrencilerin seçtikleri meslek ve örnek aldıkları
kişilerin cinsiyet ile bağlantısı nasıldır,
ƒ
Kız öğrenci erkek mesleğini veya bir erkeği örnek almış mı ? Erkek
öğrenci bayan mesleği seçmiş mi veya bir bayanı kendine örnek almış
mı ?
ƒ
Her bir öğrenci sunumunu bağımsız yapmalı
ƒ
Sunum sonunda seçilen mesleklerin ve kahramanların cinsiyetle ilgileri
araştırılmalıdır.
Öğretmenin İşi
Öğretmen şu soruları sormalı:
60
ƒ
Kız öğrencileri hangi meslekleri seçtiler , niçin ?
ƒ
Erkek öğrenciler hangi meslekleri seçtiler , niçin ?
ƒ
Kız öğrencilerin kahramanlarının özellikleri nelerdir ?
ƒ
Erkek öğrencilerin kahramanlarının özellikleri nelerdir ?
ƒ
Kadının erkek tarafından yönetildiğini söyleyebilir misiniz?
ƒ
Meslek seçiminin cinsiyetle olan ilişkisi nedir ?
ƒ
Öğrencilerin ideallerindeki ünlü kişilerin cinsiyetle ilişkisi nedir ?
Mesleki ve Teknik
Eğitimde Cinsiyet Eşitliği ve Çeşitlilik
3 . 2 Y ü r e k l e n d i r m e
U y g u l a m a l a r ı
3 . 2 . 1 E r k e k i ç i n
a y a k k a b ı l a r ?
p e m b e
Öğretmen pembe ayakkabılar giymeyi tercih eden bir erkek çocuğun annesinden
konuyla ilgili görüşme yapar. Kadın çocuğunun normal bir kişiliği olduğunu sanmış
ve pembe ayakkabı giymesinde bir sorun görmemiştir.
Ve diğer çocukların
tepkisinden çekinerek onu çocuk bahçesine göndermemiştir. Ama çocuk bunu
anlamamış ve normal ayakkabılar giymeyi reddetmiştir.
Katılımcılara kadının davranışı hakkında düşündükleri sorulabilir. Düşüncelerini ve
sebeplerini de açıklayarak konuşmalıdırlar. Eğer daha önce böyle bir tecrübe
yaşamışlarsa, bunu anlatmaya teşvik edip ve nasıl çözüm bulduklarını da ifade
etmelidirler.
1
3 . 2 . 2
G e c e l e y i n
k a d ı n / e r k e k
Senaryo gereği, geceleri bir cinsi karşı cinse çeviren bir peri olsa. Katılımcılardan
bu durumun özel ve meslek hayatlarında
ne gibi değişiklikler olabileceği
konusundaki düşüncelerini yansıtmalarını isteyiniz. Cinsiyetin, kişiliği ne derece
değiştirebileceği konusunda bilgi almaya çalışınız.
1
Cf.: Merz 2001
61
3 . 2 . 3
“ İ m a j
d e ğ i ş i m i ”
Öğretmen öğrencileri ikişerli olarak eşleştirip, birbirleri ile
mülakat etmelerini
ister ve sonra biri diğerini arkadaşlarına tanıtır.
Bu egzersiz bir kişiyi diğerinin gözüyle tanımak ve tanıtılan kişinin kendine olan
bakışını değiştirmek içindir. Özellikle özgüveni düşük olan ve kendini yetersiz
gören kadınlar bu işe dahil edilmelidir.
Bir başkası tarafından sunulmak insanda güçlü yönleri harekete geçirir ve zayıf
yönleri unutturur.
Her katılımcının sunulmasından sonra yansımalar alınmalıdır. Kişiler arkadaşları
tarafından yapılan sunumlara katılıp katılmadıklarını belirtmelidirler.
Öğrencilerin kendi kendilerini sundukları zaman olabilecek farklılıkları da ortaya
çıkarmak gerekir. Katılımcı kendi arkadaşının doğruyu söylediğini veya birçok şeyi
yuvarladığını kendi kendine sormalıdır.
3 . 2 . 4
M e d y a n ı n
a n a l i z i
Katılımcılar bu egzersizde gazetelerin her gün bahsettikleri kadın ve erkek
isimlerini bulmalıdırlar. Bunun için kartlar kullanılabilir. Resimler eğer bir yazı ile
irtibatlı ise veya okuyucu onu bir konuyla bağlantılı buluyorsa sayılabilir. Aynı
zamanda yazıların sorumluları da sayılabilir (yazar, düzenleyici …).
62
Mesleki ve Teknik
Eğitimde Cinsiyet Eşitliği ve Çeşitlilik
Kadın
Erkek
Sayısı
Sayısı
Toplam
Kadın yüzdesi %
Erkek yüzdesi %
Resimler
Ana Başlıklar
İlk Sayfa
Siyaset
Uluslar Arası
Ekonomi
Kültür
Spor
Yerel Haberler
Sağlık
İç Sayfa
Makaleler
Son Sayfa
Reklam
Toplam
Yukarıdaki tabloyu doldurduktan sonra aldıkları etkiyi konuşmalıdırlar. Gazeteleri
gözden geçirerek her iki cinsin sunumunda bir farklılık var mıdır? buna dikkat
etmelidirler.
63
3 . 2 . 5
R e s i m l e r
Öğretmen bu resimleri göstererek öğrencilerin akıllarına ne geldiğini sormalıdır.
Bu resimler gibi katılımcılar çizgi resimleri kullanarak gördükleri ayrımcılıkları
tartışabilir ve yansımalarını verebilirler.
64
Mesleki ve Teknik
Eğitimde Cinsiyet Eşitliği ve Çeşitlilik
3 . 2 . 6 .
R e s i m l e r i n
M e s a j ı
Hedef
Gazete ve dergilerde basılan erkek ve kadın resimlerinin bazıları haber kaynaklı
resimler, bazıları
istismarına yönelik
ticari amaçlı reklam resimleri, bazıları ise doğrudan cinsiyet
öğeler içeren resimlerdir. Öğrenciler kendilerine verilen
gazete ve dergilerde cinsiyet istismarına yönelik resimler üzerinde görüşlerini ve
bunun nedenlerini izah edeceklerdir.
Ön şartlar
ƒ
Günlük gazeteler ve magazin dergileri
ƒ
Not almak için kalem ve kağıt
Zaman düzeni
ƒ
20 dakika inceleme
ƒ
40 dakika tartışma
Anlatım
Uygulama için 3 kız , 3 erkek öğrenci seçilecektir. Öğrenciler farklı özelliklerde,
içinde resimler olan 3 adet gazete ve 3 adet magazin dergisindeki
inceleyerek, karşı cinsle ilgili dikkatlerini en fazla çeken
resimleri
3 resim hakkında
görüşlerini yazacaklardır.
Yöntem
ƒ
Kız ve erkek öğrenciler aynı gazete ve dergileri inceleyeceklerdir,
ƒ
Her bir öğrenci resimlerle ilgili görüşlerini ayrı ayrı yazacaktır
ƒ
Tartışma kısmında seçtikleri resimlerin, seçim nedenlerini
açılayacaklardır.
65
ƒ
Kız öğrenciler seçtikleri erkek resimlerini, erkek öğrenciler ise seçtikleri
kadın resimlerinin seçim nedenlerini açıklayacaklardır.
Öğretmenlerin işleri
Öğretmenler aşağıdaki eylemleri yapmalıdırlar:
ƒ
Kız öğrencilere, seçtikleri erkek resimlerini niçin seçtiklerini
sormalıdırlar.
ƒ
Erkek öğrencilere, seçtikleri kadın resimlerini niçin seçtiklerini
sormalıdır.
ƒ
Her bir öğrenciden resimlerle ilgili görüşlerini ayrı ayrı yazmaları
istenmeli
ƒ
Tartışma kısmında, kız öğrencilerin erkek öğrencileri seçtikleri resimleri
eleştirmeleri, erkek öğrencilerden de kız öğrencilerin seçtikleri resimleri
eleştirmeleri istenmeli,
ƒ
Tartışmanın sonuç kısmında gazete ve dergilerde basılan resimlerin
hangi özellikleri ile cinsiyet istismarı yaptıkları, kız ve erkek öğrenci
gurupları tarafından açıklanmalıdır.
ƒ
Öğretmenler sonuç kısmında, bilgileri derleyip, toparlayıp cinsiyet
duyarlılık açısından sonuca bağlamalıdır.
66
Mesleki ve Teknik
Eğitimde Cinsiyet Eşitliği ve Çeşitlilik
3 . 3
C i n s i y e t - d u y a r l ı
d i l
Yukarılarda da belirtildiği üzere sadece cinsiyet-duyarlı bir dil kullanmak yeterli
değildir. Cinsiyet-duyarlı bir öğrenme ortamı oluşturmanın gerekliliği açısından
konunun öneminin olduğu öğretmenler tarafından işlenmelidir.
El kitabının bu kısmı egzersizler yolu ile klişe fikir ve söylemlerin dil ile yayıldığını
yansıtmaktır. Bu egzersizler düzenli olarak yapılmalı ve katılımcıların cinsiyet
hakkındaki bilinçleri keskinleştirilmelidir.
3 . 3 . 1 Ü n l ü k a d ı n l a r
n e r e d e l e r ?
Öğretmen öğrencilerden gruplar oluşturarak gelecekte olmayı hayal ettikleri ünlü
insanların (politikacı, şarkıcı, futbolcu, bilim adamı, mühendis v.s.) isimlerini
vermelerini ister.
Öğretmen grubun bazılarında işin tanımını cinsiyet-duyarlı bir dil ile yapmalıdır.
Bilim adamı yerine bilim insanı gibi. Bu şekilde her iki cinsle de eşit düzeyde ilgili
olduklarını hatırlatmalıdır.
Bir sonraki gün, sonuçları bir poster olarak sunabilirler. Bütün kadın isimleri sağda
ve erkek isimleri solda olacak şekilde sıralama yapılır. Büyük ihtimal ile cinsiyetduyarlı dilin kullanılmadığı gruplarda erkek isimleri daha çok çıkacaktır. Kontrollü
gruplarda ise eşit sayı çıkmayabilir, Ancak en azından daha fazla kadın ismi
çıkacaktır.
Bu
çalışma,
tartışma
ile
sürdürülmeli
ve
katılımcılar
sonuçlarını
yansıtabilmelidirler. Tartışma sırasında öğretmen öğrencilerden kadınların çok
olduğu meslekleri saymalarını isteyebilir. Modeller veya mankenler
buna bir
örnek olabilir.
67
3 . 3 . 2
İ s i m l e r
v e
C i n s i y e t
Hedef
Bu uygulama sonunda öğrenciler günlük hayatta kullanılan isimler ile cinsiyet
arasındaki ilişkiyi gözlemleyeceklerdir.
Ön şartlar
ƒ
Not almak için kalem ve kağıt
ƒ
Değişik alanlarda ünlü kişilerin isimlerinin yazılacağı doküman
Zaman düzeni
ƒ
10 Dakika Düşünme
ƒ
30 Dakika Tartışma
Anlatım
ƒ
Kız öğrencilerin hayran oldukları ünlü erkeklerin isimlerini, erkek
öğrenciler ise hayran oldukları bayan ünlülerin isimlerini yazıp, bu
isimlerin cinsiyetle olan uyumlarını veya uyumsuzluklarını
inceleyeceklerdir.
Yöntem
ƒ
Kız öğrenciler hayran oldukları ünlü erkeklerden 5 tanesinin ismini
yazacaklar.
ƒ
Erkek öğrenciler hayran oldukları ünlü bayanlardan 5 tanesini ismini
yazacaklar.
ƒ
Kız öğrenciler seçtikleri ünlülerin isimleri ile dış görünüşleri ve tavırları
arasındaki uygunluğu yorumlayacaklardır.
ƒ
Erkek öğrenciler seçtikleri ünlülerin isimleri ile dış görünüşleri ve
tavırları arasındaki uygunluğu yorumlayacaklardır.
ƒ
Sonuçta ünlülerin isim ve cinsiyet kavramları arasındaki ilişki
yorumlanacaktır.
68
Mesleki ve Teknik
Eğitimde Cinsiyet Eşitliği ve Çeşitlilik
Öğretmenlerin yapacağı işler
ƒ
Öğretmenler uygulama için 2 kız , 2 erkek öğrenci seçeceklerdir.
ƒ
Öğrenciler seçimlerini birbirinden bağımsız yapacaklardır.
ƒ
Her bir öğrenci tartışma için 5 er dakika kullanacak olup, son 10
dakika genel tartışma için kullanılacaktır.
ƒ
Günlük hayatta cinsiyet ve isim ilişkisi irdelenerek konu
tamamlanacaktır.
69
3 . 4
V ü c u t
d i l i
3 . 4 . 1
Ta k l i t l e r
Öğretmen
miktar
bir
katalog
getirip
su
işi
yaptırabilir:
Katılımcılardan
posterlerdeki resimleri ve mimikleri taklit etmelerini ister.
Her iki cinse de cinsler arasındaki farkı tam anlamaları için birbirlerinin yerine
geçme şansı verilmelidir. Yaşlı insan, etnik azınlık, farklı sosyal orijinleri olan
insan, engelli, yönetici ve mavi önlüklü çalışan resimleri de dahil edilebilir.
Katılımcıların neler hissettiklerini anlatan bir tartışma ortamı oluşturulabilir.
Öğrenciler acaba hangilerinde rahat, hangilerinde rahatsız oldular. Kendilerini
hangilerinde güçlü hangilerinde zayıf hissettiler, hangi resimleri taklit etmekten
hoşlandılar, bütün bunlar öğrencilere sorulmalıdır.
Bu egzersiz öz-yansımalar için kullanılabileceği gibi klişelerin yansıması içinde
kullanılabilir. Örneğin kadın erkekten daha az yere ihtiyaç duyar. Kadınların
yürüme ve oturma stilleri erkelere göre genelde farklıdır. Birçok AB ülkesinde
kadınlar cinsi posterlerde, erkeklerden çok daha fazla kullanılırlar.
Posterlerde yapılan gözlemler ve deneyimler, bir tartışma ile analiz edilmelidir.
Öğretmen ortaya konulan değişik tanımlamaların sebebini sormalı ve katılımcıların
cinsiyet ve farklılık ayrımcılığı hakkındaki düşüncelerini açık seçik şekilde
sunabilmeleri için zaman vermelidir.
70
Mesleki ve Teknik
Eğitimde Cinsiyet Eşitliği ve Çeşitlilik
3 . 4 . 2 M i m i k - v ü c u t
h a r e k e t l e r i v e c i n s i y e t
Hedef
Bu uygulama sonunda öğrenci kişisel davranışlar ile cinsiyet arasındaki ilişkiyi
gözlemleyecektir.
Ön şartlar
ƒ
10 dakikalık tiyatro metni
ƒ
Not defteri ve kalem
Zaman düzeni
ƒ
20 dakika oyun metnini ezberleme
ƒ
20 dakika oyunu sahneleme
Anlatım
Oyun için 2 kız, 2 erkek öğrenci seçilecektir. Kız ve erkek öğrencilerin rolleri
cinsiyetlerine uygun olacaktır. Oyunda mimik ve vücut dili mutlaka kullanılacaktır.
Oyuna dahil olmayan kız öğrenciler, erkeklerin mimik ve vücut hareketlerini,
erkek öğrenciler ise kız öğrencilerin mimik ve vücut hareketlerini cinsellik
açısından değerlendireceklerdir.
Yöntem
ƒ
Kız ve erkek öğrencilere oyunlarında yardımcı olmak üzere bir erkek bir
kadın koç tayin edilmeli. Öğrenciler rollerini en iyi şekilde
oynamalıdırlar.
ƒ
Kız ve erkek öğrencilerin mimik ve vücut hareketlerinin neden farklı
olduğu sorgulanmalıdır.
ƒ
Mimik ve vücut dili kullanımı ile cinsellik arasındaki ilişki ortaya
konulmalıdır.
71
Öğretmenlerin işleri
Öğretmen şu soruları sorabilir:
72
ƒ
Kadınların davranışlarında karakteristik özellikleri nedir?
ƒ
Erkeklerin davranışlarında karakteristik özellikleri nedir?
ƒ
Kadınlar günlük hayatta vücut dilini ve mimiklerini niçin kullanırlar?
ƒ
Erkekler günlük hayatta vücut dilini ve mimiklerini niçin kullanırlar?
ƒ
Cinsiyet ile mimik ve vücut hareketleri arasında ne tür bir ilişki vardır?
Mesleki ve Teknik
Eğitimde Cinsiyet Eşitliği ve Çeşitlilik
3 . 5
R o l l e r
3 . 5 . 1
İ ş
m ü l a k a t ı
Kadın olan A şahsı, marangoz olarak çıraklığını yeni bitirmiştir. Kadın veya erkek
marangoz arayan bir şirkete iş için bir mektupla müracaatta bulunur.
İlanda istenen tek şart çıraklığın bitirilmiş olmasıdır. İş mülakatı sırasında patron
ilanın cinsiyet-duyarlı olarak verildiğini, ancak kendilerinin esas olarak erkek
eleman aradıklarını, işyerinde kadınlar için soyunma odası, tuvalet olmadığını,
şirkette ilk kadının kendisi olacağı gibi durumları lisanı münasiple anlatmak ister.
Kendileri için erkek elemanın tercih nedeni olacağını ve diğer çalışanların kaba
davranışları olabileceğini ve belli bir süre sonra kadınların hamilelik nedeniyle işe
ara verebileceği gibi kadınlara ait özel durumları söyler. Ve .....
Öğretmen
öğrencilerden
grup
oluşturarak
ve
kendilerini
bu
duruma
hazırlamalarını ister. Ve gruplar benzer bir ortamı canlandırırlar.
Takip eden tartışmada bu ayrımcılığa karşı olacak reaksiyonlar konuşulabilir. Her
iki cinste kadının patronu nasıl ikna edebileceğini tartışmalıdırlar.
Öğretmen erkeklerden kendilerini kadının yerine koymalarını istemeli ve kız
öğrencilerde patronun rolünü üstlenmelidir.
73
3 . 5 . 1 . 1
İ ş
m ü l a k a t ı
Hedef
Kursiyerlere farklı senaryolara göre rol verilmesinin amacı, farklı ortamlarda ve
şartlarda, kadın ve erkek rollerinin olduğu olaylarla haşir neşir olmalarını
sağlamaktır. Bunun yanında kadın ve erkek vücut dilinin de önemine dikkat
çekilmektedir. Oynanan oyunun arkasından yapılacak tartışmalarda,
kadın ve
erkeğin imajı hakkındaki düşünceler alınmalıdır. Klişeler kritik olarak analiz
edilmelidir.
Ön şartlar
ƒ
Rol kartları,
ƒ
Rolleri oynayabilecek kadar geniş yer,
ƒ
Dengeli sayıda kadın ve erkek katılımcı.
Zaman düzeni
ƒ
20 dakika hazırlık,
ƒ
15 dakika sunum,
ƒ
15 dakika genel tartışma.
Anlatım
Katılımcılar dengeli sayıda üyelerle gruplar oluştururlar. İdeal sayı dört olabilir,
fakat üç katılımcı ile de yapılabilir. Kadın yönetici yardımcısı olarak küçük bir rol
üstlenir. Sadece cinsiyet-duyarlı beklentileri kontrol eder. Gruplar belirlendikten
sonra, her katılımcı oynayacağı rolün bulunduğu rol kartını alır. Kadınlar erkekleri,
erkeklerde kadınları oynarsa çalışmanın amacına daha uygun olur. Karakter
tanımlamaları klişe yapıya göre düzenlenmiştir.(adam=müdür, kadın=asistan).
Her grubun aşağıdaki şu rolleri vardır:
74
Mesleki ve Teknik
Eğitimde Cinsiyet Eşitliği ve Çeşitlilik
ƒ
Mülakata davet eden kişi insan kaynakları müdürüdür,
ƒ
Kadın bir müdür yardımcısı, mülakatta hazır bulunan ve zaman zaman
soru soran ama genelde arka planda ve sessiz kalan, dinleyen kişidir.
ƒ
Bireysel kalitesini ortaya koymaya çalışan ve müdürün kendisini işe
alması konusunda ikna etmeye çalışan bir kadın aday.
ƒ
Bireysel kalitesini ortaya koymaya çalışan ve müdürün kendisini işe
alması konusunda ikna etmeye çalışan bir erkek aday.
Oyun sunulmadan önce öğretmen dinleme durumunda olan katılımcılara,
adayların müdürü ikna etmek için hangi argümanları kullandıklarını not etmelerini
ister.
Yöntem
ƒ
Gerçek yaşam şartları taklit edilmeli, toplumun beklentilerine göre
davranılmalıdır.
ƒ
Gözlemler ve derin tespitler için yansımalı tartışmalar yapılmalı,
Öğretmenin işi
Öğretmen, özellikle kadınların erkekleri, erkeklerin de kadınları oynadığı rollerde
katılımcıların rollerini nasıl gerçekleştirdiklerine bakmalıdır. Acaba bilinçli olarak
rollerini ve iletişim şekillerini değiştirebildiler mi?
Kadınlar erkek rolleri alır almaz hemen daha rekabetçi mi oldular? Erkekler daha
mı yardımsever oldular? Kadınlar kalitelerini nasıl gösterdiler?
Acaba özgüvenli mi göründüler yoksa orta halli mi idiler? Erkekler nasıldı?
Yeteneklerini yine abartarak mı dile getirdiler?
75
Burada öğretmen rol sırasında kullanılan vücut diline çok dikkat etmelidir.
Erkekler, oyunda kendilerini nasıl temsil ettiler?
Ellerini ve kollarını vücutlarına daha mı yakın tuttular? Kadınlar erkeklerin yerini
alır almaz el kol hareketlerini değiştirdiler mi?
Kim işe alındı? Kadın mı , erkek mi? Hangi nedenle?
Oyundan sonra öğretmen katılımcıların gözlemlerini içeren
bir tartışma
başlatmalıdır. Daha sonra bu gözlemler cinsiyet ilgili olarak değerlendirmelidir
Katılımcıların tipik kadın ve erkek hakkında önyargıları var mıydı? Önyargı ve klişe
anlayış problemleri tartışılmalıdır.
76
Mesleki ve Teknik
Eğitimde Cinsiyet Eşitliği ve Çeşitlilik
3 . 5 . 2
D e z a v a n t a j l ı
G r u p l a r
Hedef
Katılımcılar bu konuda kültürel azınlıklarla, farklı cinsiyet anlayışına sahip olanlara
veya çoğunluğa katılamayan fertler hakkında bilinçaltında ciddi bir önyargının
olup, olmadığını bilmelidirler. Özellikle yabancılardan korkan ve onlardan nefret
edenleri veya bir oyunda diğer cinsi oynayan kişileri oynarken ne kadar önyargılı
fikirlerle karşılaşacakları meçhuldür.
Katılımcılar önyargıların insanların içinde ürediğini bilmeli ve bunları yok etmenin
tek yolunun sürekli kendi kendimizi denetlememiz olduğunu bilmelidirler. Daha
sonra Heteroseksüellerle kültürel azınlıkların imajları hakkındaki yansımalar
olmalıdır. Önyargılar kritik bir şekilde analiz edilmelidir.
Ön şartlar
ƒ
Rol kartları,
ƒ
Rolleri rahat bir şekilde oynamak için yeteri kadar geniş yer,
ƒ
Dengeli sayıda kadın ve erkek katılımcı.
Zaman düzeni
ƒ
20 dakika hazırlık
ƒ
15 dakika sunum
ƒ
15 dakika genel tartışma
Anlatım
Guruplar eşit sayıda elemanlardan oluşmalıdır.
Her grup farklı bir rolü
oynamalıdır. Oyunun ana konusu, cinsiyet veya kültürel geçmiş noktasından
ayrımcılığa maruz kalmış kişilerdir. Her grup ve katılımcı rol kartlarını alırlar.
77
ƒ
Hikaye 1: Okulda: Bir Avrupa ülkesinde bir Müslüman kızı dini
sebeplerden dolayı başörtüsü takar. Kızın öğretmeni bundan rahatsız
olduğunu ve başörtüsünün sınıfta çıkarılması gerektiğini söyler. Kız
çıkarmayı reddeder ve tartışmaya başlarlar. Başka iki öğrenci olaya
dahil olurlar. Biri kızı, diğeri öğretmeni destekler.
ƒ
Kız çok güçlü inanç sahibi birisi olup, başörtü takmayı inancının gereği
olarak görmektedir.
ƒ
Öğretmen ise yabancı düşmanı, diğer kültür ve dinlere karşı kapalı
birisidir,
ƒ
Kızı destekleyen erkek, öğretmeni insan hakları konusunda
uyarmaktadır,
ƒ
Başörtüsü ile sınıfa girilmeyeceğini savunan öğretmen taraftarı bir kız
ise öğretmeni desteklemektedir.
ƒ
Hikaye 2: Bir kızın Kongolu bir erkek arkadaşı vardır. İki ay önce
tanışmışlar ve kız bir akşam yemeğinde Kongolu arkadaşını ailesiyle
tanıştırmak istemektedir. Kız babasının yabancı düşmanı ve çok sinirli
olduğunun
bilmektedir.
sakinleştirebilmektedir.
Annesi
Aile
bir
daha
özgürlükçü
araya
gelerek
ve
kocasını
yemekten
önce
konuşmaktadırlar.
ƒ
Kız, yabancı düşmanı babasına erkek arkadaşını tanıştıracaktır.
ƒ
Baba, erkeğin deri renginin siyah olmasına sinirlenmektedir. O kızının
bir beyaz ve kendi milletinden bir erkek ile evlenmesini istemektedir.
ƒ
Anne, deri rengini önemsemeyen biridir. Biraz diplomatik davranarak
kocasının adil olmadığını yanlış ön yargı içinde olduğunu iknaya çalışır.
ƒ
Kız çocuğu, “Uluslar arası gelişim” okuyan ve babasını anlamakta
zorlanmaktadır. Diplomatik
karşı çıkmaktadır.
78
ve insancıl davranamadığı için babasına
Mesleki ve Teknik
Eğitimde Cinsiyet Eşitliği ve Çeşitlilik
ƒ
Hikaye 3: Bir kadın en iyi arkadaşları ile bir pastanededir. 4 yaşındaki
oğlu hakkında konuşmaktadır. Dahası çocuk erkek oyuncakları yerine,
kız
oyuncaklarının
oynadığı
bebeklerle
oynamaktadır.
Anne
arkadaşlarından bu konuda yardım istemektedir.
ƒ
Anne oğlunun normal olmadığı endişesi içindedir. Ve onun çocuklar
arasında ayrımcılığa tabi tutulacağından korkmaktadır.
ƒ
Arkadaşlarından biri, durumdan şok olmuştur.Çocuğun kız oyuncakları
ile oynamasını yasaklamasını, bebekleri kaldırıp yerine erkek çocuklara
uygun oyuncakları almasını söyler.
ƒ
Diğer bir arkadaş, çocuğun bu durumunun doğal olarak karşılanması
gerektiğini ifade eder ve
çocuğun tercihlerine saygılı olunması
gerektiği konusunda tavsiyede bulunur. Eğer değiştirmeye kalkışırsanız
esas o zaman anormal bir durum ile karşılaşacaklarını söyler.
79
3 . 5 . 3
E t n i k
K ö k e n
v e
E v l i l i k
Hedefler
Bu uygulama sonunda öğrenciler, farklı ten rengine sahip erkek ve bayanların
evlenme taleplerinde yakın çevrelerinin tepkilerini gözlemleyeceklerdir.
Ön şartlar
ƒ
Not almak için kağıt ve kalem
Zaman düzeni
ƒ
15 dakika düşünme
ƒ
20 dakika iç yansımalar
ƒ
30 dakika tartışma
Anlatım
Siyah tenli Müslüman bir erkek yükseköğrenim için Bir Avrupa ülkesine gider.
Üniversite de beyaz tenli Müslüman olamayan bir kız ile tanışırlar ve bir müddet
sonra evlenmeye karar verirler.
Siyah tenli genç erkek,
kızın ailesini ziyaret ederek, kızları ile evlenme niyetini
söyleyecektir. Genç, aileye niyetini nasıl açıklayacaktır. Ailenin buna tepkisi nasıl
olabileceği üzerinde öğrenciler tartışacaklardır.
Yöntemƒ
Seçilen 2 kız, 2 erkek öğrenci olayı tartışacaklar ve kendi yansımalarını
ortaya koyacaklardır.
ƒ
Kız öğrenciler kendilerini kız yerine, erkek öğrencileri ise siyah tenli
Müslüman öğrenci yerine koyarak, nasıl bir tavır geliştireceklerini
anlatacaklardır.
ƒ
Son kısımda ortaya konulan fikirlere göre katılımcılar ile seçilen
öğrenciler etkileşimli tartışacaklardır.
80
Mesleki ve Teknik
Eğitimde Cinsiyet Eşitliği ve Çeşitlilik
Öğretmenin sorumlulukları
Öğretmenin öğrencilere yönlendireceği bazı sorular:
ƒ
Aileler kızlarını niçin farklı ırk ve milletten olanlara vermek istemezler
veya tereddüt gösterirler?
ƒ
Farklı millet ve ırktan olan birisi diğer ırk ve milletten birisi ile
evlenmeden önce kendi kendine hangi soruları sorar ve hangi
konularda endişe eder ?
ƒ
Siz, kızın anne ve babası olsaydınız nasıl tavır gösterirdiniz?
ƒ
Siz, kızın veya erkeğin yerinde olsaydınız ne yapardınız, nasıl
davranırdınız?
ƒ
Aileler farklı din, mezhep ve ırktan olanlara kızlarını vermek
istememelerinin nedenleri neler olabilir?
81
3 . 6 V i d e o
a n a l i z i
m a l z e m e l e r i n i n
3 . 6 . 1 B e ş i n c i
k o n f e r a n s ı
k a d ı n
Hedef
Çok popüler olan bir müzik türü, toplum tarafından sevilmesine rağmen kadını
çok aşağılamaktadır. Katılımcılar bu konudan haberdar olmalıdırlar. Bunun
arkasında ataerkil anlayış vardır. Öğretmen bu tür yayınların sürmesi
halinde
eşitliğin asla oluşmayacağını izah etmesi lazımdır.
Ön şartlar
ƒ
TV ve DVD oynatıcısı,
ƒ
Not almak için kalem ve kağıt.
Zaman düzeni
ƒ
15 dakika gözlem,
ƒ
20/30 dakika tartışma.
Anlatım
Öğretmen ….. televizyonunda yayınlanan birçok video müzik
Özellikle erkeğin
klipini gösterir.
şarkıcı olduğu, kızların ise dans ettiği klipleri gösterir.
Katılımcılardan İzlemeye başlamadan önce
edindikleri izlenimleri not almaları
istenmelidir.
Şöyle bir gözlem formu da yapılabilir:
ƒ
Kadın ve erkek ne tür elbise giyiyorlardı?
ƒ
Vücut dillerini nasıl yorumladınız? Farklılıklar nelerdir? Nasıl hareket
ediyorlardı?
82
ƒ
Daha çok hangisi gösterildi? Kadın mı erkek mi?
ƒ
Şarkı sözü ile ilgili olan kim idi?
Mesleki ve Teknik
Eğitimde Cinsiyet Eşitliği ve Çeşitlilik
ƒ
Güçlü konumda olan hangisi idi, nedeni ne olabilir?
Gözlemden sonra katılımcılar izlenimlerini genel bir tartışma içinde toplarlar.
Öğretmen öğrencilerle birlikte bunları analiz eder.
Öğretmenin işi
Öğretmen şu soruları tartışmaya açmalıdır :
ƒ
Bu çeşit sunumlar kadının sosyal imajını ne kadar ve nasıl
etkilemektedir?
ƒ
Gösterilen videolar ve kadın resimleri, erkeklerin düşüncelerini ne
ölçüde etkiler?
Yöntem
ƒ
Medya popüler kültür içinde kadınlar ile birlikte seks anlayışını öne
çıkarmakta , cinsler arasında ayrımcılık yapmaktadır. Bu durum analiz
edilmelidir.
ƒ
Cinsiyet konusundaki adaletsizlikleri ortadan kaldırmak için tartışmalar
yapılmalı ve çözüm önerileri sunulmalıdır.
83
3 . 6 . 2 T V f i l m v e
p r o g r a m l a r ı n ı n a n a l i z i
Hedef
Katılımcıların TV nin çok kritik olan önemini anlamaları gerekir. Bir çok program
eğlendirici gibi görünmesine karşın, bir çeşit ayrımcılık olan genelde kadın ve
erkek üzerine kurgulanmış klişe laflar içermektedir. Öğretmen, kişiliklerin ve
fikirlerin oluşmasında medyanın çok etkili olduğunu açık seçik ortaya koymalıdır.
Örnek: ”Umutsuz ev hanımı”
Ön şartlar
ƒ
TV ve DVD oynatıcısı
ƒ
Not almak için kalem ve kağıt
Zaman düzeni
ƒ
50 dakika gözlem
ƒ
…..dakika tartışma
Anlatım
Öğretmen ”Umutsuz ev hanımı” nın bir çok bölümünü gösterir ve bir gözlem
formu verir. Katılımcılar, kadın kahramanın sunum şekline dikkat etmelidirler.
Aynı zamanda kadın ve erkek karakterleri karşılaştırmalıdırlar.
Öğretmenin işi
Öğretmen şu soruları sorabilir:
84
ƒ
Kadınların karakteristik özellikleri nedir?
ƒ
Güçlü ve zayıf yönleri nelerdir?
Mesleki ve Teknik
Eğitimde Cinsiyet Eşitliği ve Çeşitlilik
ƒ
Erkekler tarafından yönetiliyor mu? Evet ise , nereye kadar?
ƒ
Kadın kahraman ne giymiş idi?
ƒ
Kadınların görünüşleri endişelimiydi ?
ƒ
Erkeklere bağlı mı idiler?
Yöntem
ƒ
Kadınları aşağılayan ve klişeleşmiş ifadeleri çok kullanan TV programları
analiz edilmelidir.
ƒ
Kadınlar için kullanılan klişeleşmiş ifadeleri ve aşağılamaları görünür
hale getirmek için yansımalı (bireyin kendini kahraman yerine koyması
ve ona göre yorumunu yapması) bir tartışma yapılmalıdır.
Hedef
“Umutsuz ev hanımları”
Konuyla ilgili değişik örnekler de verilebilir.
Ön şartlar
ƒ
TV ve DVD oynatıcısı,
ƒ
Not almak için kalem ve kağıt.
Zaman düzeni
ƒ
50 dakika gözlem
ƒ
…….dakika tartışma
Anlatım
ƒ
Öğretmen bir iş yerinde çalışmak zorunda olan ve patronun cinsi
istismarına uğrayan bir kadının konu edildiği filmin birkaç bölümünü
gösterir ve gözlem formlarını verir. Katılımcılar kadın kahramanın
sunumu ile onun patronunu karşılaştırmalıdırlar.
85
Öğretmenin işi
Öğretmen şu soruları sormalı:
ƒ
Kadın kahramanı en çok üzen konu nedir?
ƒ
Kadının güçlü ve zayıf yönleri nelerdir?
ƒ
Kadının görünen yetenekleri nelerdir?
ƒ
Kadının mesleki hayatı nasıl?
ƒ
Kadının erkek tarafından yönetildiğini söyleyebilir misiniz?
ƒ
Kadının toplumdaki konumu nedir?
ƒ
Patronun toplumdaki konumu nedir?
Yöntem
“Umutsuz ev hanımları”
Konuyla ilgili değişik örnekler verilebilir.
Örnek: “Erkekler ağlamaz”
Hedef
ƒ
“Erkekler ağlamaz” insanları duygulandıran çok dramatik bir filmdir.
Katılımcıların duygusal taraflarına tesir edilerek, toplumun insanları nasıl
feda ettiğini anlatan, normal olmayan bir durumu anlatmaktadır. Filmde,
toplumun beklentilerinin insanları ne hale getirebildiği gösterilmektedir.
Öğretmenler tarafından toplumun beklentilerine tavır konulunca artık
gerisinin önemi
kalmamaktadır. Katılımcılar bunun yerine her zaman
toplum tarafından kabul görmeyen fakat toplumun ilgisini çeken
homoseksüellik
hakkında
konuşmayı
tercih
programında tabular en merkezdeki ilgi odağıdır.
86
edebilirler.
Bu
eğitim
Mesleki ve Teknik
Eğitimde Cinsiyet Eşitliği ve Çeşitlilik
Ön şartlar
ƒ
TV ve DVD oynatıcısı,
ƒ
Not almak için kalem ve kağıt.
Zaman düzeni
ƒ
114 dk izleme ve gözlem
ƒ
……dakika grup veya ikili çalışma
ƒ
30 dk genel tartışma
Anlatım
Öğretmen “Erkekler ağlamaz” filmini seyrettirir ve katılımcılardan gözlemlerini ve
duygularını yazmalarını ister. Filmden sonra erkekler ve kadınlar ikili olarak veya
küçük gruplar haline ayrılmaları ve yazdıkları hakkında konuşmaları istenir.
Ardından genel bir tartışma yapılır.
Öğretmenin işi
Öğretmen şu soruları sormalı:
ƒ
Filmde gösterilen acılı anların nedeni ne olabilir? Bu kimin hatasıdır?
ƒ
Kendinizi kahramanın yerine koyun. Benzer şekilde davranıp kimliğinizi
saklar mıydınız? Yoksa açıkça söyler miydiniz?
ƒ
Ailenizin ve arkadaşlarınızın yukarıdaki durum için tutumu ne olurdu?
ƒ
Benzer durumu yaşamış arkadaş veya tanıdıklarınız var mı?
Yöntem
ƒ
İnsanların, toplumun beklentileri (birçok insan bunu yerine getiremez)
konusunda yansıma yapmak için sosyolojik kriterleri olan bir film
seyredilir.
87
ƒ
Güçlü özgüvenleri olmayan, grup çalışmalarına katkıda bulunmayan
sessiz öğrencilere fırsat tanımak ve onları öne çıkarmak için grup ve
ikili çalışmalar planlanır ve uygulanır.
ƒ
Gözlemleri öğretmenle beraber tartışmak için genel tartışma
yapılır.Öğretmen katılımcıları olayın derinliklerine çekmelidir.
88
Mesleki ve Teknik
Eğitimde Cinsiyet Eşitliği ve Çeşitlilik
3 . 6 . 3 T V K a d ı n
P r o g r a m l a r ı
t a r t ı ş m a
Hedefler
Bu uygulama sonunda öğrenciler, kadınların yaşadığı sorunların tartışıldığı TV
kadın programlarının toplum üzerindeki olumlu ve olumsuz etkileri konusunda
görüşlerini ortaya koyacaklardır.
Ön şartlar
ƒ
DVD ve DVD çalıştırıcısı,
ƒ
Not defteri ve kalem
Zaman düzeni
ƒ
15 dakika kadın programının seyredilmesi,
ƒ
20 dakika yansımaların açıklanması,
ƒ
30 dakika tartışma.
Anlatım
TV kadın tartışma programında bir kadın aşırı şekilde alkol kullanan ve ev’e geç
gelen kocasına “neden sarhoş olup eve geç geliyorsun” diye sorduğunda kocası
tarafından dövülerek evden dışarı atılmıştır. Kadın 1 yaşındaki çocuğunu alarak
babasının evine gitmiştir.
Yöntem
ƒ
DVD 4 kız öğrenciye ve katılımcılara seyrettirilir.
ƒ
Seçilen 4 kız öğrenciden benzer davranışa maruz kaldıklarında ne
yapacaklarını anlatılması istenir.
ƒ
Katılımcılar tarafından olay hakkında tartışma yapılır.
89
Öğretmenlerin işleri
Öğretmen seçilen öğrencilere ve katılımcılara şu soruları yönlendirmelidir.
90
ƒ
Koca, karısını neden dövmektedir?
ƒ
Kadın, kocasına karşı nasıl bir tavır geliştirmelidir?
ƒ
Bir anne ve baba olsaydınız kadına ne tavsiye ederdiniz?
ƒ
Babası kızını ev’e geri almak istemezse kadın ne yapar?
Mesleki ve Teknik
Eğitimde Cinsiyet Eşitliği ve Çeşitlilik
3 . 7 C i n s i y e t - d u y a r l ı d i l d e
k o n u ş m a l a r v e s u n u m l a r
Hedef
Katılımcı hayatının gelecek dönemlerinde
da kullanmayı garantilemek için
cinsiyet-duyarlı dili kullanmaya alışmalıdır. Katılımcılar ; yansımaların yardımı ile
konuşma şeklinin, fikirler ve kavramlar
üzerindeki etkilerini
anlamalarına
yardımcı olmalıdır.
Ön şartlar
ƒ
Mesleki eğitimde içerik öğrenme ile ilgili herhangi bir başlık
ƒ
Bir “power point” sunusu
Zaman düzeni
ƒ
Kişi başı 5 dk konuşma
ƒ
Kişi başı 5-10 dk geri besleme
Anlatım
Her katılımcıdan mesleki eğitim kursunda geçen ünitelerden biri ile ilgili bir
konuşma veya sunum yapmaları istenir. Ünite katılımcının bildiği ve ilgilendiği bir
konu olabilir. Çalışma eğer cinsiyet-duyarlı olursa daha etkili olacaktır ama olmak
zorunda da değildir. Mesleki eğitimde konulardan biri kadınların genelde düşük
gösterildiği teknoloji alanı olabilir. Öğretmenin
bir “power point” sunusu
hazırlamalarını ve cinsiyet-duyarlı dil kullanmalarını talep eder. Sunum sırasında
diğer katılımcılar kullanılan dile dikkat ederek daha sonra geri besleme yaparlar.
Ardından cinsiyet-duyarlı dilin yeteri kadar etkinliği konusunda görüşler ve
yansımalar alınır.
Yöntem
ƒ
Cinsiyet-duyarlı dil kullanarak, teorik bilgilerin bir kısmı uygulamaya
aktarılmış olacaktır.
91
ƒ
Cinsiyet-duyarlı
dil
konusundaki
yansımalarla,
dili
bu
şekli
ile
kullanmanın kadın ve erkek kavramında ne kadar değişim meydana
getireceği
görülebilir.
yapabileceğini
yansımasıdır.
92
Cinsiyet-duyarlı
göstermekte
fayda
dil
vardır.
kullanmayı
Dil
herkesin
düşüncenin
dışa
Mesleki ve Teknik
Eğitimde Cinsiyet Eşitliği ve Çeşitlilik
3 . 7 . 1 S u n u m l a r d a C i n s i y e t
D u y a r l ı D i l K u l l a n ı m ı
Hedefler
Bu iş sonunda öğrenci/öğrenciler, bir sunum sürecinde cinsiyet duyarlı dil ve
davranışlar kullanarak sunumun dinleyiciler üzerinde etkisini gözlemleyeceklerdir.
Ön şartlar
ƒ
Barkavizyon Cihazı ve Bilgisayar
ƒ
Not almak için kağıt ve kalem
Zaman düzeni
ƒ
20 dakika sunum
ƒ
30 dakika sunumların tartışması
Anlatım
Öğrenciler arasından seçilecek 1 kız öğrenci ve 1 erkek öğrencinin seçilecek kadın
erkek ilişkileri ile ilgili güncel bir konuda “power point” sunum yapması istenir.
Sunumu yapan kız ve erkek öğrenciler
ses tonlarını konuya göre ayarlar ve
vücut dillerini kullanarak sunumlarını yaparlar. Sunum konusu ev yaşamında
erkek ve kadınların sorumlulukları olabilir. Erkek olayı kendi sorumluluğu, kadın
ise kendi sorumluluğu açısından değerlendirir.
93
Yöntem
ƒ
Kız ve erkek öğrenciler sunumlarını cinsiyet duyarlı öğeleri kullanarak
yaparlar.
ƒ
Kız
ve erkek öğrencilerin
sunumlarında
kullandıkları
dil cinsiyet
katılımcılar
tarafından
duyarlılığı açısından değerlendirilir.
ƒ
Sunumların
cinsiyet
duyarlı
takdimleri
değerlendirilir ve tartışamaya açılır.
Öğretmenlerin işleri
Öğretmen öğrencilere şu soruları sormalıdır.
ƒ
Kadınlar herhangi bir konuda muhataplarını ikna etmek için nasıl bir dil
kullanırlar ve nasıl davranırlar?
ƒ
Erkekleri herhangi bir konuda muhataplarını ikna etmek için nasıl bir dil
kullanırlar ve nasıl davranırlar?
ƒ
Aynı konularda erkek ve kadınların cinsiyet duyarlı dil kullanımında
farklılıklar nelerdir?
ƒ
94
Muhataplarınızı ikna için cinsiyet duyarlı dil kullanımı doğrumudur?
Mesleki ve Teknik
Eğitimde Cinsiyet Eşitliği ve Çeşitlilik
3 . 8
F a r k l ı l ı k
3 . 8 . 1
B e n ,
h a n g i
b e n i m ?
Hedef
Bu yansıma egzersizi , toplumun insanların kişisel gelişimlerini cinsiyet ve etnik
geçmiş gibi dış faktörlerden bağımsız olarak ne ölçüde sınırladığını ortaya koymak
için bir fırsat vermektedir. Sınırlanan bu kavramlar, toplumun baskı altına aldığı
potansiyel ve doğal yetenekler de olabilir. Bu çalışma bireylerin kişiliklerini
yeniden keşfetmek için katılımcıları cesaretlendirmelidir.
Ön şartlar
ƒ
Not almak için defter ve kalem,
ƒ
Eşit şekilde oluşturulmuş grup üyeleri.
Zaman düzeni
50 dk.
Anlatım
Kadın erkek dengeli olacak şekilde küçük gruplar oluşturulmalı. Öğretmen
herkesin kendi hayatı hakkında konuşmasını teşvik etmelidir.
Öğretmenin işi
Öğretmen şu şekilde sorular sorabilir:
ƒ
Ulaşmak istediğim hedeflere ulaştım mı?
ƒ
İlgilerim doğrultusunda mı hareket ettim, yoksa kendimi bazen
frenledim mi?
95
ƒ
Rengimden/cinsiyetimden/dinimden/mezhebimden/kökenimden
/yaşımdan/cinsel tercihlerimden/sosyal geçmişimden dolayı kendime
bazen adaletsiz ve taraflı davranıldığını hissettim mi?
ƒ
Rengimden/cinsiyetimden/dinimden/mezhebimden/kökenimden
/yaşımdan /cinsel tercihlerimden/ sosyal geçmişimden dolayı ayrımcılık
kurbanı oldum mu, mağdur edildim mi ?
ƒ
Kadın veya azınlık üyesi olmam benim meslek hayatımda gelişimimi
engelledi mi?
ƒ
Cinsiyet ve diğer özelliklerimin özel hayatımın şekillenmesinde güçlü
bir etkisi oldu mu?
ƒ
Cinsiyet/etnik köken/din veya azınlık guruba mensup olmam ev, sosyal
ve iş yaşamımda tatmin olmam konusunda bana engel oldu mu ?
ƒ
Kadın veya azınlık üyesi olmam planlarımı gerçekleştirmede bana engel
oldu mu?
Yöntem
Katılımcıların kişisel deneyimleri konusunda yansımalarını almak için grup
çalışması yapılır.
96
Mesleki ve Teknik
Eğitimde Cinsiyet Eşitliği ve Çeşitlilik
3 . 8 . 2
b u l u r
To p l u m
s a n a
b i r
y e r
Hedef
İnsanlar toplum içindeki gurubunu belirtecek şekilde pozisyonlarını alırlar. Her bir
pozisyon farklı bir gurubu ve eşitsizliği gösterir. Katılımcılar bu senaryo ile
azınlıkların ve kadının toplumdaki sınırlamalarının farkına varırlar. Konuşmalar
ayrımcılığı belirtecek şekilde yapılmalıdır. Herkes kendini tam anlamıyla temsil
ettiği sınıfın yerine koyabilir ve empati geliştirirler.
Yansımalar,
azınlıkların
ve
kadınların
dezavantajlı
durumlarını
ve
bunun
sebeplerini konuşma fırsatı vermelidir.
Ön şartlar
ƒ
Hareket sağlayacak geniş bir oda; dışarı çıkıp gelme imkanı,
ƒ
Rol kartları.
Zaman düzeni
ƒ
30 dk ifadeleri okuma
ƒ
20 dk tartışma
Anlatım
Katılımcılar bir çizgi halinde sıralanmalılar. Öğretmen şu şekilde farklı rol
kartları verebilir:
ƒ
Siz Londra’da büyük bir firmanın üretim müdürüsünüz. Dört yabancı dili
çok iyi düzeyde biliyorsunuz. Çok iyi bir eğitim aldınız ve eğitiminiz
sırasında iki yıl yurt dışında kaldınız. Anne ve babanız ise avukattır.
ƒ
Son zamanlarda Almanya’ya göç etmiş Sırbistanlı bir kadınsınız. Dil
yeteneğiniz çok zayıf.
97
ƒ
Üniversiteyi henüz bitirmiş ve ülkenizde veya yurt dışında iş arayan bir
kadınsınız.
ƒ
Gece kulübünde bir garsonsunuz.
Roller dağıtıldıktan sonra öğretmen değişik ifadeleri okur, şöyle ki:
ƒ
İyi bir geliriniz var,
ƒ
Aileniz ile berabersiniz,
ƒ
Cinsel taciz kurbanısınız,
ƒ
Sevdiğiniz kişi ile evlenebilirsiniz,
ƒ
Yaşadığınız ülkede çalışabilirsiniz,
ƒ
Görünüşünüze göre muhakeme edildiniz,
ƒ
Irkçılık kurbanı oldunuz,
ƒ
Değişik işler arasında seçim yapabilirsiniz,
ƒ
Yeni tanıştıklarınızla olan kısa konuşmalarda rahatlıkla ilişkilerinizden
konuşabilirsiniz.
ƒ
.............
Katılımcılar, okunan bu ifadelerin rolleri için geçerli olup olmadığına karar verip
negatif ise bir adım geri, pozitif ise bir adım ileri hareket edeceklerdir. Nötr
durumda hareket edilmeyecektir.
Bütün ifadeler okunduktan sonra katılımcılar ileri ve geri olarak tüm sınıfa
yayılmış olacaktır. Katılımcıların sınıftaki yeri rollerinin toplumdaki yeri olacaktır.
Büyük ihtimalle
homoseksüel bay geride ,üretim müdürü ise epey ilerde
olacaktır. Katılımcılar bulundukları konumları irdeleyecekler ve nedenlerini
tartışacaklardır.
98
Mesleki ve Teknik
Eğitimde Cinsiyet Eşitliği ve Çeşitlilik
Yöntem
ƒ
Bu hareketli egzersiz toplumdaki eşitsizliğin ve ayrımcılığın bir
göstergesidir.
ƒ
Yansımalar ise ayrımcılığın boyutlarını ve nedenlerini ortaya koyacaktır.
99
3 . 8 . 3
F a r k l ı l ı k
t a r t ı ş m a l a r ı
Hedef
Katılımcılar, cinsel noktadan kendi sosyal beklentilerinden haberdar olma imkanını
yakalayabilirler. Kadın ve erkek hakkında birçok önyargılara sahip olduklarını
görebilirler. Bunlar ortaya çıkarılmalıdır. Kadın ile erkek arasında doğuştan gelen
özellikleri sebebi ile pozitif anlamda bir yaklaşım farklılığı olabilir. Ancak bu ayrım
bazen klişe yapılara dönüşmekte bu ise buna ayrımcılık denir.
Ön şartlar
ƒ
Dengeli sayıda kadın ve erkek katılımcı,
Zaman düzeni
ƒ
30 dk küçük grup içi tartışma.
ƒ
30 dk katılımcıların sunumları
Anlatım
Öğretmen değişik durumları öğrencilere sunar. Bu durumlara karşı tipik kadın ve
erkek tepkileri neler olabileceğini belirlemek için küçük gruplar oluşturulur.
Kadınlar normal olarak nasıl tepki vermeli , kadının tepkisinin erkekten farkı ne
olabilir?
Kurgulanmış hikayeler aşağıdaki gibi olabilir:
100
ƒ
İş mülakatı,
ƒ
Herhangi bir meselede tartışma,
ƒ
Kendini tanıtma,
ƒ
Futbol maçı seyretme,
ƒ
Bir diskoda eğlenme,
Mesleki ve Teknik
Eğitimde Cinsiyet Eşitliği ve Çeşitlilik
ƒ
Otobüste yolculuk,
ƒ
Otobanda yürüme,
ƒ
.....
Farklılıklar önce küçük gruplarda tartışılır, sonra tüm sınıfa aktarılır.
Öğretmenin işi
Öğretmen her zaman kararlarının sebeplerini sormak zorundadır. Örneğin
şöyle:
ƒ
Erkekler neden kendilerini tanıtırken daha az zorlanırlar
ƒ
.....
Yöntem
ƒ
Cinsiyet temelli konuları grup olarak tartışmak için grup çalışması.
ƒ
Cinsiyet davranışlar üzerine yansımalar. Kadın ve erkek arasında bir
ayrım olduğunda ortaya konan klişe ifadeler analiz edilebilir.
101
3 . 8 . 4 “ H AY I R ”
s a n a t ı !
d i y e b i l m e
Hedef
Katılımcılar kendi kişiliklerini yansıtma imkanı bulacaklardır. Eğer katılımcıların
özgüvenlerinin zayıf olduğu meydana çıkarsa öğretmen onlara ortam hazırlayarak
özgüvenlerini artırıcı çalışmalar yapmalıdır. Siz doğru yaptıktan ve fikirlerinizde
açık olduktan sonra insanların hiç bir zaman size karşı düşman veya saldırgan
olmayacağını anlatmak gerekir. Bu egzersiz diğer insanlarla olan ilişkilerde bazı
şeyleri değiştirmek için bir tetikleyici olabilir.
Ön şartlar
ƒ
Kadın ve erkek katılımcılardan oluşan karışık gruplar,
ƒ
Not almak için kağıt ve kalem.
Zaman düzeni
ƒ
40 dk senaryoların okunması.
ƒ
20 dk grup çalışması.
ƒ
20 dk genel tartışma.
Anlatım
Öğretmen değişik senaryoları okur. Önerilen senaryolar çalışanlar arası ilişkiler ile
ilgilidir ve özgüven gerektirmektedir. Katılımcılar kendi kendilerine özgüvenli
olmayı başarıp, başaramayacaklarına karar vereceklerdir. Daha sonra küçük
gruplar veya ikili guruplar oluşturup kararlarını tartışacaklardır. Gönüllüler
cevaplarını
bütün
gruba
söyleyebilirler.
Tartışmanın
sonunda
öğretmen
katılımcılara şu soruları sorar:
Bu tartışmadan sonra kimler kendini özgüven sahibi hissedebilmektedir?
Ellerini kaldıran kadın ve erkekleri sayar. Eğer bir denge yoksa bunun nedenini
sorar. Katılımcılara, amaçlarını gerçekleştirme, isteklerini diğer insanlara söyleme
veya bir başkasını kritik etmenin zorluğunu sorar.
102
Mesleki ve Teknik
Eğitimde Cinsiyet Eşitliği ve Çeşitlilik
Muhtemel durumlar şöyle olabilir:
ƒ
Bir arkadaşınız size akşam birlikte çıkmayı teklif eder. Sizde çok önemli
bir proje üzerinde çalışmaktasınız ve haftaya teslim etmek
zorundasınız. Kesinlikle çalışmayı tercih etmeniz gerekiyor. Arkadaşınızı
nasıl reddedersiniz?
ƒ
Yeni bir reklam hakkında arkadaşlarınızla toplantıda tartışıyorsunuz.
Sizin reklam ile ilgili çok iyi bir teklifiniz oldu, ancak arkadaşlarınız
bunu kabul etmediler. Ne yapardınız?
ƒ
Arkadaşlarınızla iyi bir akşam geçirdiniz. Yeni biri ile tanıştınız ve bu kişi
insanları güldürecek fıkralar anlattı ve fıkra içinde de cinsel ayrımcılığa
yönelik ifadeler kullandı. Siz çok sinirlendiniz. Sinirinizi belli eder
misiniz, yoksa kendinizi tutup şakalardan hoşlanmış gibi yapar mısınız?
ƒ
............
Yöntem
ƒ
Özgüven yansımaları,
ƒ
Kadın ve erkeğin özgüvenli davranışları hakkında tartışma,
ƒ
Öğretmenin anlatımda çok daha özgüvenli olmasının istenmesi.
103
3 . 8 . 5
F a r k l ı l ı k
g i z l i
k l i ş e l e r
Hedef
Katılımcıların klişe laflara karşı hassasiyetini artırmak ve günlük hayatta da
bunların farkında olmalarını sağlamak.
Ön şartlar
ƒ
Çok fazla klişelerin bulunduğu 4 ayrı yazı,
ƒ
Not almak için kağıt ve kalem.
Zaman düzeni
ƒ
15 dk senaryoların (hikaye) okunması,
ƒ
20 dk klişelerin ve önyargıların tartışılması,
ƒ
20 dk genel tartışma.
Anlatım
Öğretmen eski moda görüntülerin,klişelerin ve önyargıların dolu olduğu 4 ayrı
hikayeyi okur. Bu hikayelerdeki klişeleri bulmak ve yazmak katılımcıların görevidir.
Okuma işi sona erdikten sonra hikayeler katılımcılara verilir ve ikişerli olarak
yakalayabildikleri klişeleri ve diğer anormallikleri tartışırlar. En sonunda çalışmalar
bütün grupta tartışılır.
Hikayeler şunlar olabilir:
Bir kadın ve arkadaşı
Arkadaşım hamile. Bebeği dört gözle bekliyor ama ben onun iyi bir anne
olacağından emin değilim. Doğumdan iki hafta sonra çalışmaya başlamayı
düşünüyor. Kocası iki yıl boyunca evde kalacak. Bu çocuğun gelişimi açısından iyi
olacağını sanmıyorum. Çocuklar , özelikler yeni doğmuş bebeklerin, annelerine
104
Mesleki ve Teknik
Eğitimde Cinsiyet Eşitliği ve Çeşitlilik
ihtiyaçları vardır. Anne sütüne ihtiyaçları var. Baba annenin yerini tutmaz. Kendisi
kocasından fazla kazandığı için bunu aile açısından daha yararlı olduğunu
savunuyor. Neden fazla kazanıyor. Çünkü eve nerede ise hiç gelmeden çalışıyor.
Tipik kariyer kadını. Çocuklarını ancak uyurken görebiliyor.
Endişeli anne
Ne yapacağımı bilemiyorum. Kızımın yeni
arkadaşı bir zenci. Okulda bir sürü
yakışıklı beyaz erkek var. Neden kızım bir zenci ile arkadaşlık etmek zorunda
olsun ki? Sadece zenci olması aslında sorun değil, sosyal geçmişi problem. Ailesi
işsiz ve abisi uyuşturucu satıyor. Başka bir kız öğrencinin annesinin anlattığına
göre o da uyuşturucu satıyor olabilir. Çünkü zencilerin çoğu bunu yapıyor. Geçen
hafta kızımı evimizde ziyaret etmek istediğini söyledi. Benim cevabım “Hayır”
oldu.
Terbiyeli ve kültürlü bir ailesi olan bir beyaz gençle arkadaş olmasını önerdim.
Reddetti ve ağlamaya başladı. Sadece onun iyi bir ortamda yaşamasını istiyorum.
Yöntem
ƒ
Klişelerle yüz yüze gelme,
ƒ
Klişelerin ikişerli olarak analiz edilmesi,
ƒ
Genel yansımalar.
105
106
Mesleki ve Teknik
Eğitimde Cinsiyet Eşitliği ve Çeşitlilik
107
BÖLÜM 4
MTE
Danışmanları
İçin El Kitabı
ve Kontrol
Listesi
108
Mesleki ve Teknik
Eğitimde Cinsiyet Eşitliği ve Çeşitlilik
109
4
D a n ı ş m a n l a r
i ç i n
Ta v s i y e
D o k ü m a n ı
El kitabının danışmanlar için tavsiye bilgilerini içeren 4. bölümü projelerin cinsiyet
eşitliği ve çeşitlilik ile ilgi derecesini değerlendirmede, danışmanlara yardımcı
olmak için hazırlanmıştır. Danışmanlar, danışmanlıklarında cinsiyet eşitliği ve
çeşitlilik ile ilgili kısımları garanti etmek için nelere dikkat edecekleri konusunda
önemli bilgileri bu bölümde bulacaklardır.
Özgeçmişlerin ve mesleki ön şartların, cinsiyet eşitliği ve çeşitlilik açısından analiz
edilmesi her zaman danışmanlar tarafından yapılmalıdır.
Danışmanlar, profesyonel bir danışmanlık hizmeti verebilmek için potansiyel
katılımcıların eğitim ve mesleki yeterliliklerini bilmek zorundadırlar. Katılımcıların
zamanlarını tamamen ev sorumluluklarına mı ayırdıkları, hasta olup olmadıkları
veya uzun süreli işsiz olup olmadıkları gibi noktalar gerçekçi durum analizi ve
değerlendirmeler için önemlidir.
Danışmanlar aynı zamanda katılımcıların tüm mesleki yaşamlarının tarihini bilmek
zorundadırlar. Çalıştıkları zamanlarda elde ettikleri yeterlilikler ile profesyonel
olarak
ilgi
duydukları
ama
yerine
getiremedikleri
ilgilerini
de
bilmek
durumundadırlar.
Danışman, başvuru sahibinin veya potansiyel katılımcının şu anki özel yaşamına
bir bakmalıdır. Kaç çocuğu olduğunu, nerde yaşadığını, mesleki eğitim için ne
kadar enerji ve zamanı ayırabileceğini bilmelidir. İlgili kişiye en uygun eğitimin
verilebilmesi için kişinin içinde bulunduğu kültür ve sosyal ortam da dikkate
alınmalıdır.
Katılımcıların daha önceki bilgi ve deneyimlerine saygı duymak, değişik şekilde
hareket edebileceklerine ve düşünebileceklerine hazırlıklı olmak gerekir. Bunların
geçmişlerine
bakarak
hedef
gruplara
nasıl
adapte
edileceğini
düşünmelidir. Değişik şekilde danışmanlık çalışmaları gerekebilir.
110
danışman
Mesleki ve Teknik
Eğitimde Cinsiyet Eşitliği ve Çeşitlilik
Danışmanlık hizmetlerinde çalışan insanlar, eğitim sisteminin birçok yerde hala
ataerkil olduğu ve kadınları ayrıma tabi tuttuğunu bilmelidirler. Evdeki sorumluluk
paylaşımı da aynı şekilde kadını eğitimde dezavantajlı duruma sokmaktadır.
Erkeğe zıt olarak, kadınlar bazen grup içindeki kabullerini hemen güven altına
almak istemektedirler. Dolayısıyla danışmanlar kadınları güçlü ve zayıf yönleri
hakkında
konuşmaları
ve
kendilerini
güvende
hissetmelerini
sağlamak
zorundadırlar.
Grup çalışmalarını değerlendirirken kadınlar bütün grubun katkısı olduğu şeklinde
değerlendirmeyi
tercih
ederken,
erkekler
sonuçları
kendilerine
mal
edebilmektedirler. Dolayısıyla danışmanların kimin neler yaptığını anlamak için
detaylı araştırma yapmaları gerekebilir. Danışmanlar geleneksel eğitim yöntemleri
yerine bireysel öğrenmeyi mümkün kılan öğrenme yöntemlerini eğitim sistemine
entegre etmeye çalışmalıdırlar.
Katılımcılara kendi çalışmalarını kendilerinin değerlendirmeleri gibi bir imkân da
verilebilir. Bu yöntem kendilerine yeterince güven duymayan katılımcılar için
özgüven
artırıcı
bir
çalışma
olabilir.
Danışmanlar,
katılımcıları
serbestçe
konuşmaya, kendi iradeleri ile katkıda bulunamıyorlarsa sorular sorarak katkıda
bulunmaya teşvik etmelidirler. Bunun sebebi bazı toplumlarda özellikle kadınlar
bu tür etkinliklere katılmaya cesaret edemezler. Yani, bazı kültürün insanları
kendilerine sorulmadıkça konuşmazlar.
Kadınlar bir şeyi neden öğreneceklerini ve nerede kullanacaklarını sorgularken,
danışmanlık çalışmalarını asla engellememektedirler. Bununla birlikte yeni bilgileri
işleyebilmek için teori ile pratiği birleştirmeye ihtiyaç duymaktadır. Erkekler ise
böyle bir ihtiyaç duymamakta ve sorular sormamaktadır.
Marjinal gruplar üyelerine sosyal ve iş hayatında eşit haklar ve fırsatlar
sunulmadığını unutmamak gerekir. Hatta bunlardan bazıları merkez gruplarla olan
ilişkilerinde, sürekli ayrıma uğrayabilmektedirler.
111
Farklılığın birincil ve ikincil boyutları vardır. Çeşitlilik sadece cinsiyet, etnik,
engellilik, cinsi tercih, din ve yaş gibi birincil boyutta değildir. Aile statüsü, eğitim,
mesleki biyografi, taşra veya şehir orijini, çalışma alanı ve şirketteki fonksiyonları
gibi ikincil boyutlarda da olabilmektedir. İnsanların ikincil çeşitliliklere göre ayrıma
uğraması onların yakınmalarını azaltmamaktadır. Dolayısıyla danışmanlar bütün
yakınmaları aynı şekilde değerlendirmelidirler.
Danışmanlar benzer özellikleri olan homojen grupların içinde yaşıyor olabilir ve
kendilerini böyle bir marjinal grubun yerine koyabilir. Diğer grupların yerine
koymayabilirler. Bu nedenle danışmanlar farklı gruplarla haşir neşir olarak ek bilgi
elde etmelidirler. Ve daha ileri düzeyde çalışmalarla insanlara daha çok yardımcı
olmaya çalışmalıdırlar.
Katılımcılar, marjinal gruplara karşı bilinçsiz önyargıları ortadan kaldırmaya ve eşit
fırsat ve şans vermeye çalışma ve davranışlarla cesaretlendirilmelidirler.
Danışmanlar, insanların cinsiyet ve çeşitliliklerine olan bakış açılarını etkileyen diş
faktörleri de işaret etmelidirler. Bunlar cinsel şarkı, müzik ve videoların etkileri
olabilir. Danışmanlar bu kültürel yapıları dikkate almak ve medyanın kadın ve
erkek üzerindeki etkisini bilmek durumundadır.
Katılımcılar cinsiyet konusunda ve kendi kişilikleri hakkındaki sosyal beklentilerini
ortaya çıkarmak için cesaretlendirilmelidirler. Danışmanlar, katılımcıların cinsiyet
konusunda önyargılı fikirleri varsa bunları ele alıp yok etmeye çalışmalıdır. Bunun
amacı katılımcıların klişeler ve önyargılara karşı kritik bir anlayış geliştirmelerine
yardımcı olmak ve toplumdaki ayrımcılığın daha çok farkına varmalarını
sağlamaktır.
112
Mesleki ve Teknik
Eğitimde Cinsiyet Eşitliği ve Çeşitlilik
113
BÖLÜM 5
Cinsiyet
Eşitliği
Eğitimi
114
Mesleki ve Teknik
Eğitimde Cinsiyet Eşitliği ve Çeşitlilik
115
5
C i n s i y e t
Ç e ş i t l i l i k
E ş i t l i ğ i
E ğ i t i m i
v e
İ ç i n
Ta v s i y e l e r
El kitabının beşinci bölümünde cinsiyet eşitliği ve çeşitlilik eğitimlerini planlamak
için bir öneriler sunmaktadır. Dolayısıyla bu kısım MTE sağlayıcıları, eğitim
tasarımcıları ve Cinsiyet Eşitliği ve Çeşitlilik eğitimi ile ilgili diğer insanlara
yöneliktir.
Cinsiyet, ayrımcılık ve çeşitlilik terimlerinin arkasındaki kavramlar için lütfen daha
önceki bölümlere müracaat ediniz.
Cinsiyet Eşitliği; eşit muamele ve eşit fırsatlar anlamına gelmez. Günlük yaşamda
cinsiyet temelli yaklaşımlarda her cinse eşit şans verilmesinin tesis edilmesidir.
Cinsiyet Eşitliğinin ana hedefi, cinslere eşit şans tanımak için Cinsiyet Eşitliği ilgili
etkilerin yansımalarını ve etkinliklerini günlük yaşamda görmektir.
Cinsiyet Eşitliği eğitimi, konunun arkasındaki kavramlardan bir şeyler öğrenme
imkânı sunmalı ve bunların günlük uygulamalarda ve yaşamda yerleştirilmesine
imkân sağlamalıdır.
“Çeşitlilik” kavramı toplumun çeşitli noktalardan, cinsiyet, yaş, din gibi ayrılıkları
olduğunu anlatan bir kavramdır. Bu kavrama göre toplumun her kesimi eşit
fırsatlara sahip olmalıdır. Cinsiyet Eşitliği eğitimi fikir, yaklaşım, yöntem ve araçlar
hakkında eşit şanslar oluşturmak, hatta çeşitliliklerden bir şeyler öğrenmek için
tasarlanmalıdır.
116
Mesleki ve Teknik
Eğitimde Cinsiyet Eşitliği ve Çeşitlilik
5 . 1
K u r s
P r o ğ r a m ı
Amaç: Mesleki ve Teknik Eğitimde görev yapan Meslek Yüksekokulu Öğretim
Elemanları ve Meslek Lisesi öğretmenlerini Cinsiyet Eşitliği ve Çeşitlilik Yönetimi
konusunda Avrupa topluluğu ilke kararları doğrultusunda 2 günlük süre ile
uygulamalı eğitimle bilgilendirmektir.
Hedefler
ƒ
Mesleki ve Teknik Eğitimde Cinsiyet Eşitliği ve Çeşitlilik Yönetimi
Konusunda MTE Öğretim elemanları ve Öğretmenlerini bilgilendirmek,
ƒ
Uluslar arası kuruluşların ve Avrupa Birliğinin konu hakkında almış
olduğu ilke kararlarını anlatmak,
ƒ
MTE de cinsiyet eşitliği ve çeşitlilik yönetimi konusunda geliştirilen
eğitim malzemelerinin kullanımını göstermek,
ƒ
Yapılan çalışmaların ölçülmesi ve değerlendirilmesinin nasıl yapılacağını
gösterme.
Özel Açıklamalar
ƒ
Bu kursun verilmesi sürecinde “Mesleki ve Teknik Eğitimde Cinsiyet
Eşitliği ve Çeşitlilik (Gender and Diversity in VET)” projesi kapsamında
geliştirilen “El kitabı” ve “Rehberlik Dokümanının” kullanımı tavsiye
edilmektedir. Kurs boyunca hedef kitle olarak seçilen öğretim
elemanları ve öğretmenler merkeze alınmalı ve ders interaktif şekilde
sürdürülmelidir. Seçilen konular günlük yaşamdan seçilmeli ve hedef
kitlenin dikkatini çeken örnekler olmalı.
ƒ
Bu ders “Mesleki ve Teknik Eğitimde Cinsiyet Eşitliği ve Yeterlilik”
kavramının Meslek Yüksekokullarında ve Meslek Liselerinde günlük
uygulamalarında kullanımını hedeflemektedir. Bu nedenle seçilen tüm
örnekler günlük yaşamdan ve okullardaki uygulamalardan seçilmelidir.
117
Proje
dokümanlarında
tanımlanan
kriterlere
göre
MTE
öğretim
elemanları ve öğretmenlerinde davranış değişikliği sağlamalıdır. Sorunu
ortaya koymak yetmez. Doğru çözüm önerisi veya önerileri gereklidir.
ƒ
Ders yürütülürken hedef kitledeki öğretim elemanları ve öğretmenler
konuyla ilgili aşağıdaki bilgi ve becerilere erişebilmelidir.
ƒ
Cinsiyet eşitliği ve çeşitlilik yönetimi konusunda özgüven duyabilmeli,
ƒ
Bilgi kaynaklarına rahatlıkla ulaşıp kullanabilmeli,
ƒ
Düşüncesini ifade edebilmeli,
ƒ
Kazandığı bilgiyi paylaşabilmeli
ƒ
Hızlı ve doğru karar verebilmeli,
ƒ
Sunumlarda, modern iletişim teknolojisini kullanabilmeli,
ƒ
Problem çözebilmeli,
ƒ
Öneride bulunabilmeli,
ƒ
Yorum yapabilmeli,
ƒ
Kazandığı
bilgi
ve
becerileri
günlük
yaşamında
etkin
şekilde
kullanabilmeli,
ƒ
Kazanımlarını dış çevrede yaygınlaştırabilmelidir.
Değerlendirme Tablosu
Kurs çalışmalarına teorik kısmı sınıfta çok kısa anlatıldıktan sonra uygulamaları
bireysel ve grup çalışmaları ile yapılmalıdır. Konuların yüzdelikleri hedef kitlenin
eğilimleri ve birikimleri dikkate alınarak değiştirilmelidir. Kursa katılanların
başarıları ve hedeflere erişilip erişilmediği yapılan gözlemler ve kurs sonu
anketleri ile belirlenir.
118
Mesleki ve Teknik
Eğitimde Cinsiyet Eşitliği ve Çeşitlilik
Konular
Konu Alan
Ağırlıkları (%)
Cinsiyet Eşitliği ve Çeşitlilik Yönetimine Genel Bakış
20
MTE de Cinsiyet Eşitliği ve Çeşitlilik Yönetimi
20
Eğitimde Kullanılacak Malzemeler
Cinsiyet Eşitliği ve Çeşitlilik Yönetimi için Tavsiyeler
Eğitim Modeli Önerisi
30
15
15
119
120
Mesleki ve Teknik
Eğitimde Cinsiyet Eşitliği ve Çeşitlilik
121
BÖLÜM 6
Kaynak
taraması ve
İlgili Internet
Adresleri
122
Mesleki ve Teknik
Eğitimde Cinsiyet Eşitliği ve Çeşitlilik
123
6
T ü r k i y e ’ d e k i
E ş i t l i ğ i
i l g i l i
1.
v e
C i n s i y e t
Ç e ş i t l i l i k
Ya y ı n l a r
v e
İ l e
R a p o r l a r
“Equal opportunities for men and women in Turkey” Speech by Vladimir
Špidla, Member of the European Commission responsible for Employment, Social
Affairs and Equal Opportunities. March 06, 2006 Ankara
2.
“Achieving the Lisbon Goal Country Report: Turkey” by Ms Milena
Corradini , ETF Country manager for Turkey and others
http://www.referenet.org.uk
3.
Strategy of Population/Development and Education of Women” Report,
Prof Dr Mine Gogus Tan, Turkish Academy of Science http://www.tuba.gov.tr
4.
“Gender and Equality from a Constitutional Perspective- The Case of
Turkey”
by Hilal Elver, University of California , Santa Barbara, USA , paper 39,
2006
5.
“Challenges Gender Equality in Turkey “by Lisa Pavon - Woolf , Director
of Employment and Social Affairs European Commission Horizontal and
International Affairs, May 2005, Elazıg- Turkey
6.
“Recent Developments Regarding Gender Equality In Turkey”
Turkish Embassy in Sweden (Stockholm)
7.
“Placement of Women Training in the Non-Formal Education in Turkey”
by Prof. Dr Yuksek Kavak, Journal of Ministry of National Education, Number 144,
pp: 31-38
8.
“Data within Gender and Development’s TEK-SAV and GLOBAL Country
report about Turkish education and training system”
9.
“Final Report on the 49th Session of the Commission on the Status of
Women http://www.ksgm.gov.tr
124
Mesleki ve Teknik
Eğitimde Cinsiyet Eşitliği ve Çeşitlilik
10.
“Türk Toplumunda Cinsiyet Eşitliği -Gender Equality in the Turkish
Community”
Fatma KARAKOÇ, the Prime Ministry General Directorate of Women Status, June
2008
125
6 . 1
C i n s i y e t
Ç e ş i t l i l i k l e
E ş i t l i ğ i
İ l g i l i
v e
I n t e r n e t
S i t e l e r i
Mesleki ve Teknik Eğitimde Cinsiyet Eşitliği ve Çeşitlilik Projesi
http://www.gender-and-diversity.eu/trkce/ho-geldiniz/682.htm
Gendernet Projesi (Transfer Edilen Proje)
http://www.gendernet.at/opencms/opencms/gnet/de/
Başbakanlık Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü
www.ksgm.gov.tr/
Türkiye de Kadın Bilgi Ağı
http://www.die.gov.tr/tkba/istatistikler.htm
Kadın Girişimcileri Destekleme Projesi
http://www.kadindestek.org
Milli Eğitim Bakanlığı Kız Teknik Öğretim Genel Müdürlüğü
http://ktogm.meb.gov.tr/
Milli Eğitim Bakanlığı Ticaret ve Turizm Eğitimi Genel Müdürlüğü
http://ttogm.meb.gov.tr/
Çıraklık ve Yaygın Eğitim Genel Müdürlüğü
http://cygm.meb.gov.tr/
MEB Eğitim Araştırma ve Geliştirme Daire Başkanlığı
http://earged.meb.gov.tr/
Mesleki Eğitim ve Öğretim Sistemini Güçlendirme Projesi (MEGEP)
http://megep.meb.gov.tr/indextr.html
Türk İş Kurumu (İstihdamda Kadınlar ve Bayan destek pojeleri)
http://www.iskur.gov.tr
Türk İstatistik Kurumu (Cinsiyetle ilgili istatistik Bilgiler İçin)
http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?tb_id=25&ust_id=8
Üniversite Kadın Sorunları Araştırma ve Uygulama Merkezleri
http://www.ksgm.gov.tr/uni.html
İstanbul Üniversitesi Kadın Sorunları Araştırma ve Uygulama Merkezi
http://www.istanbul.edu.tr/merkezler/webkaum/1htm.html
126
Mesleki ve Teknik
Eğitimde Cinsiyet Eşitliği ve Çeşitlilik
Hacettepe Üniversitesi Kadın Sorunları Uygulama Ve Araştırma Merkezi,
http://www.huksam.hacettepe.edu.tr/Turkce/Default.php
Ankara Üniversitesi Kadın Sorunları Araştırma ve Uygulama Merkezi
http://kasaum.ankara.edu.tr/
EKAM – Ege Üniversitesi Kadın Sorunları Araştırma Ve Uygulama Merkezi
http://ekam.ege.edu.tr
İstanbul Kadın Araştırmaları Merkezi
http://www.ikam.org/demo/index.php
KA-DER – Kadın Adayları Destekleme ve Eğitme Derneği
http://www.ka-der.org.tr
Kadın Çalışmaları Dergisi
(İBB-KKM İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kadın Koordinasyon Merkezi)
http://www.kadincalismalari.org
Yurt Dışındaki Bazı Kadın ve Cinsiyet Eşitliğini Destekleyen Kurumlarının Internet
sitesi
http://www.ikam.org/demo/default.php?sayfa=linkler
Ege Üniversitesi Kadın Sorunları Araştırma ve Uygulama Merkezi
http://ekam.ege.edu.tr/index2.html , kadsor@bornova.ege.edu.tr
Türkiye Kadın Girişimcileri Derneği
http://www.kagider.org
Uçan Süpürge
http://www.ucansupurge.org
Avrupa Komisyonu Türkiye Delegasyonu
http://www.avrupa.info.tr/DelegasyonPortal.html?LanguageID=1
Toplumsal Cinsiyet Eşitliği konusunda Avrupa Komisyonu seçilmiş projeleri
http://ec.europa.eu/employment_social/gender_equality/gender_mainstreaming/
work_programme_en.html
Avrupa Birliği Toplumsal Cinsiyet Çerçeve Stratejisi
http://europa.eu/scadplus/leg/en/cha/c10932.htm
Avrupa Konseyi Kadın Erkek Eşitliği Yönetim Komitesi
http://www.coe.int/t/e/human_rights/equality
European Women’s Lobby
http://www.womenlobby.org/site/form_3.asp
127
Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kadın Çalışmaları Ana Bilim Dalı
Web: www.ankara.edu.tr/institutes/sosyal e-mail: kadincalismalari@gmail.com
Atılım Üniversitesi Kadın Sorunları Araştırma ve Uygulama Merkezi
Adres: Kızılcaşar Köyü İncek /ANKARA
Başkent Üniversitesi Kadın-Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Araştırma ve
Uygulama Merkezi (BUKCAM)
Çankaya Üniversitesi Kadın Sorunları Araştırma ve Uygulama Merkezi
Adres: Çankaya Üniversitesi Öğretmenler Cad. No:14 06530 Balgat/ANKARA
Gazi Üniversitesi Kadın Sorunları Araştırma ve Uygulama Merkezi
Adres: G.Ü. Tıp Fak.E Blok Kat:9 Beşevler/ANKARA P.K. 06500
ODTÜ Kadın Çalışmaları Ana Bilim Dalı Başkanlığı
Web: www.gws.metu.edu.tr e-mail: gws@metu.edu.tr
Çukurova Üniversitesi Kadın Araştırma ve Uygulama Merkezi
Adres: Çukurova Üniversitesi 01330 Yüreğir/ ADANA
Ege Üniversitesi Kadın Çalışmaları Ana Bilim Dalı Başkanlığı
Web: www.sosbilen.ege.edu.tr
Yüzüncü Yıl Üniversitesi Kadın Sorunları Araştırma Merkezi (YUKAM)
Adres: Yüzüncü Yıl Üniversitesi Kampüs / VAN
Muğla Üniversitesi Kadın Çalışmaları Araştırma ve Uygulama Merkezi (MÜKAMER)
Adres: Muğla Üniversitesi Rektörlüğü 48000 Kötekli/MUĞLA
Aktif İş Kadınları Derneği (AKİKAD)
Adres: Etimesgut Belediyesi Kent Konseyi Başkanlığı Piyade Mah.
İstasyon Cad. No:215 Etimesgut/ANKARA
Aktif Kadın Çalışmaları Derneği
Adres: GMK Bulvarı 63/2 Maltepe/ANKARA
Web: www.aktifkadin.org
Ankara Girişimci İş Kadınları ve Destekleme Derneği (ANGİKAD)
Adres: Çetin Emeç Bulvarı 1332. Cad.1333. Sok. No: 17-5 06460 Öveçler /
128
Mesleki ve Teknik
Eğitimde Cinsiyet Eşitliği ve Çeşitlilik
ANKARA
Ankara Soroptimist Kulübü
Adres: Demirfırka Mah. Kale Kapısı Sok. No:11 Ulus / ANKARA
Kadın ve Genç Girişim Merkezi Derneği
Adres: Ziya Gökalp Cad. 28/8 Kızılay / ANKARA
Kadının Sosyal Hayatını Araştırma ve İnceleme Derneği
Adres: Hafta Sok. 12/4 G.O.P/ANKARA web: www.kasaid.org eBaşkent Kadın Platformu Derneği
Adres: Gazi Mustafa Kemal Bulvarı Gülseren Sokak No: 22/4 ANKARA
Çağdaş Yaşamı Destekleme Derneği Ümitköy-Çayyolu Şubesi
Adres: 8. Cad. Köyiçi 449/4 Sok No:4/1 06810 Çayyolu/ANKARA
Çamlıca Kız Liseliler Derneği (Çamlıca Girl's School Association)
Adres: Necatibey Cd. Semker Ap. No:44/26 06430 Sıhhiye/ANKARA
Kadınları Koruma ve Dayanışma Derneği
(The Association for the Protection of Women Rights)
Adres: Sedat Simavi Sk. No:8/26 Çankaya/ANKARA
Kız Teknik Öğretmenler Derneği
(Association for the Graduates of Girl's Technical Teachers Schools)
Adres: GMK Bulvarı Yıldız Apt. No: 123/10 Maltepe/ANKARA
Tüm Kadın Lobisi Derneği
Adres: Büklüm Sok. 50/7 Kavaklıdere / ANKARA
Web: www.tukal.org
Türk Dünyası Kadınları Dostluk ve Dayanışma Derneği (TÜDKAD)
Adres: Ehlibeyt Mh. Ceyhun Atıf Kansu Cd. No:104 A-2 Blok Kat:7 D:44 BalgatANKARA
Web: www.tudkad.org
Çağdaş Kadın ve Gençlik Vakfı (The Fondation of Contemporary Women and
Youth)
129
Adres: Tıp Fakültesi Cad. No:243 Tuzluçayır Mamak/ANKARA
Anadolu Çağdaş Eğitim Vakfı (ANAÇEV)
Adres: Kennedy Caddesi No:53/3 K. Esat /ANKARA
Kadın Dayanışma Vakfı
Adres: Mithatpaşa Cad.No:10/11 Sıhhiye/ANKARA
Türk Üniversiteli Kadınlar Derneği Ankara Şubesi
Başkan: Esma Nilgün NAZİLLİ
Adres: Başak Sk. No:43/1 06660 Küçükesat/ANKARA
Web: www.tukd-ankara.org.tr
Türkiye Aile Planlaması Derneği (Family Planing Association of Turkey)
Adres: Cemal Nadir Sokak No:11/4 06680 Çankaya-ANKARA
Türkiye Kadın Dernekleri Federasyonu (TKDF)
Adres: Akay Cad. No:15/2 06660-Bakanlıklar/ANKARA
Web: : www.tkdf.org.tr
Türkiye Yardımsevenler Derneği (Turkish Relief Association)
Adres: Dr.Mediha Eldem Sk. No:67 06640 Kocatepe/ ANKARA
Web: www.tyardimsevenlerdernegi.org.tr
TOBB Kadın Girişimciler Kurulu
Adres: Atatürk Bulvarı No:149 06640 Bakanlıklar/ANKARA
Web: www.kadingirisimciler.org.tr
Aileyi Koruma ve Destekleme Derneği
Adres1: İhlas Marmara evleri I.Kısım 31. Blok D:8 K:3 Yakuplu/İSTANBUL
Adres 2:Çatalçeşme Sok. Üretmen Han No: 26-27 D:219 Cağaloğlu-İSTANBUL
Ayrımcılığa Karşı Kadın Hakları Derneği (AK-DER)
Adres: Millet Cad. Hale Apt. No:21/1 K:5 D:7 Aksaray/İSTANBUL
Web: www.ak-der.org
Kadın Adayları Destekleme ve Eğitme Derneği KA-DER
Adres: İrfan Baştuğ Sok. Yuva 5 Apt. D:15/7 80280 Esentepe/İSTANBUL
Web: www.ka-der.org.tr
130
Mesleki ve Teknik
Eğitimde Cinsiyet Eşitliği ve Çeşitlilik
Kadın Girişimciler Derneği (KAGİDER)
Adres: Mecidiyeköy Mah. Derebey Cd. No:41 Kat:2-3 Ortaköy/İSTANBUL
Web: www.kagider.org
Kadın Sağlıkçılar Dayanışma Derneği (KASAD-D)
Adres: Hoca Üveys Mah. Koca Sinan Cad. Sinan Apt. No:59 D:1 Fatih /İSTANBUL
Web: www.kasad-d.org.tr
Türk Hukukçu Kadınlar Derneği
Adres: Kurtuluş Cd. Abant Apt. No:82-84 D:1 80240 Kurtuluş/İSTANBUL
Türk Üniversiteli Kadınlar Derneği
Adres: Elmadağ Cd.No:12/1 80230 Şişli/İSTANBUL
Web: www.tukd.org
Türkiye İş Kadınları Derneği (TİKAD)
Adres: Yeni Gelin Sokak No.24 Kat:5 D:14 Dikilitaş-Beşiktaş/İSTANBUL
Uluslararası Hukukçu Kadınlar Federasyonu (FIFCJ)
Adres: Söğüt Sokak No:3/16 4. Levent 34330 İSTANBUL
İstanbul Barosu Kadın Hakları Merkezi
Adres: Beyoğlu İstiklal Cad. Orhan Apaydın Sok. Baro Han No:20 Kat:2 80050
İSTANBUL
Web: www.İSTANBULbarosu.org.tr
İstanbul Kadın Araştırmaları Merkezi
Adres: Hamidiye Cad., Çelik Han, No:16, Kat:4, Sirkeci 34155 İSTANBUL
Web: http://www.ikam.org/
TOBB Kadın Girişimciler Kurulu
Adres: Mahmutbey Mah.Halkalı Cad. Atlas Sk. NO:4 İSTANBUL
Web: www.kadingirisimciler.org.tr
Girişimci Kadın Derneği (GİRKADE)
Adres: 848 Sok. No. 80 Kat:2/201 Dr. Şevki Uğur İşhanı Kemeraltı - İZMİR
Uluslararası Kadınlar Dayanışma Derneği
Adres: 1382 Sk.37/13 Lozan Apt. Alsancak / İZMİR
web: www.aboutiwsa.com
131
Kadın Adayları Destekleme ve Eğitme Derneği KA-DER Mersin Temsilciliği
Adres: Fatih Mah. Fındıkpınarı Cad. Çamkoru Sit. No:9 Kuyuluk/MERSİN
132
Mesleki ve Teknik
Eğitimde Cinsiyet Eşitliği ve Çeşitlilik
133
134