Kolesterol Giriş Kolesterol bir lipittir (yağ). Karaciğer tarafından yağlı

Kolesterol
Giriş
Kolesterol bir lipittir (yağ). Karaciğer tarafından yağlı yiyeceklerden üretilir ve
vücudun işlevlerini yerine getirebilmesi için gereklidir. Kolesterol vücuttaki her bir
hücrenin membranında (dış zar) bulunur.
Kolesterol kan içinde lipoprotein adı verilen moleküllerle taşınır. Üç ana kolesterol
türü vardır, bunlar:
Kötü kolesterol olarak da bilinen düşük yoğunluklu lipoproteinin (LDL) damar
hastalıklarının sebebi olduğunu düşünülmektedir. LDL kolesterolü karaciğerden
hücrelere taşır ve miktar hücrelerin kullanamayacağı kadar fazlaysa bu durum
tehlikeli birikmelere neden olabilir.
İyi kolesterol olarak bilinen yüksek yoğunluklu lipoproteinin (HDL) ise damar
hastalıklarından koruduğu düşünülmektedir. HDL kolesterolü hücrelerden alıp
parçalandığı ve vücuttan atık madde olarak atıldığı karaciğere geri gönderir.
Trigliseritler karaciğer tarafından üretilir ve süt ürünlerinde, ette ve yemeklik
yağlarda bulunur. Kiloluysanız ve yağlı bir beslenme tarzınız varsa, trigliserit
seviyenizin yüksek olma riski de artar.
Belirtiler
Yüksek kolesterol kalp hastalığı, anjin ve inme gibi ciddi hastalıklarla ilintilidir.
Koroner kalp hastalığına kalbe kan beslemesi yapan arterlerin daralması
(arteriyoskleroz) neden olur. Kolesterol ve atık ürünler gibi yağlı tortular arterlerin
içinde birikir. Bu birikime plak adı verilir ve plak kanın arterler içinde akışını
engeller.
Arteriyoskleroz belirtileri gösteriyorsanız, kolesterol düzeyiniz de yüksek olabilir.
Belirtiler dâhilinde anjin (kalbe giden kan akışının azalması sonucu meydana gelen
göğüs ağrısı), bacak ağrısı (bacaklara kan taşıyan damarların daralmasından
meydana gelen) ve kalbe kan taşıyan damarlar içinde kan pıhtılarının oluşması
sayılabilir. Kan pıhtıları kalp yetmezliğine neden olabilir.
Gözlerinizin etrafında veya cildinizin başka yerlerinde oluşan sarı lekeler
(xanthomalar) de kolesterol birikmesi sonucu oluşur. Bunlar genellikle kalıtsal
yüksek kolesterolü (ailenizdekilerde yüksek kolesterol öyküsü olması) olan
bireylerde görülür.
Nedenleri
Yaşam tarzına bağlı bazı risk faktörleri kanınızda yüksek kolesterol olması riskini
artırabilir. Örneğin, doymuş yağlar yönünden zengin sağlıksız bir beslenme,
Page 1 of 4
Cholesterol | Turkish | Translated 04/08
© Queen’s Printer and Controller of HMSO 2008
egzersiz yapmama, kilolu olma, sigara içme ve fazla miktarda alkol tüketme gibi.
Önerilen alkol miktarı erkeklerde günde 3-4 ünite, kadınlarda günde 2-3 ünitedir.
Doymuş yağ yönünden zengin yiyecekler arasında kırmızı et, sosis, sert peynir,
tereyağı, domuz yağı, hamur işleri, kekler, bisküviler ve kaymak sayılabilir.
Tedavi edilebilir bazı hastalıklar da yüksek kolesterole neden olabilir. Bunlar
arasında hipertansiyon (yüksek tansiyon), diyabet, böbrek ve karaciğer hastalıkları,
pankreasta akut iltihap ve tiroid bezinin yeterince çalışmaması sayılabilir.
Bazı sabit risk faktörleri de yüksek kolesterole neden olabilir. Ailenizde koroner kalp
hastalığı, inme veya kolesterole bağlı başka hastalık öyküleri varsa,
kolesterolünüzün yüksek olma ihtimali de artar. Yaş, kadınlarda erken menopoz ve
etnik gruplar da risk faktörüdür. Hindistanlı, Pakistanlı, Bangladeşli veya Sri Lankalı
atalarınız varsa, yüksek kolesterol riskiniz daha fazladır.
Tanı
Kolesterolü ölçmek için genellikle kan tahlili yapılır. Tahlil öncesinde, daha önce
yediklerinizin tam olarak sindirilmesi ve test sonuçlarını etkilememesi için son 12
saat içinde bir şey yememeniz istenebilir.
Alınan kan örneği kanınızdaki LDL (kötü kolesterol), HDL (iyi kolesterol) ve
trigliserit oranlarını belirlemek için kullanılır.
Kandaki kolesterol her bir litre kan başına düşen ve milimol adı verilen birimle
(mmol/litre) ölçülür. Birleşik Krallıkta, şu anki hükümet kanınızdaki toplam kolesterol
düzeyinin en fazla 5mmol/litre ve LDL kolesterol düzeyinin 3mmol/litreden az
olması gerektiğini belirtmektedir.
Nedenler bölümünde bahsedilen tedavi edilebilir hastalıklardan veya risk
faktörlerinden herhangi biri sizde varsa, kolesterol düzeyinizi kontrol ettirmeniz
özellikle önemlidir.
Kardiyovasküler hastalık riskiniz ve kolesterol oranınız değerlendirilirken yaşam
tarzınız ve tedavi edilebilir rahatsızlıklarınızın yanı sıra yaşınız, cinsiyetiniz ve etnik
kökeniniz de hesaba katılır.
Tedavi
GP’niz sizin için en uygun olan tedaviyle ilgili olarak size tavsiye verebilir.
Size yüksek kolesterol tanısı konmuşsa, az yağ içeren bir beslenme tarzı
benimsemeniz ve bol egzersiz yapmanız gerekir. Eğer birkaç ayın sonrasında
kolesterol seviyeniz düşmezse, kolesterol düşürücü ilaç almanız önerilebilir.
Az yağ içeren sağlıklı bir beslenme şekli LDL (‘kötü kolesterol’) seviyenizin
düşmesine yardımcı olabilir. Beslenmenizde karbonhidratlar (tahıllar, pirinç,
Page 2 of 4
Cholesterol | Turkish | Translated 04/08
© Queen’s Printer and Controller of HMSO 2008
patates, makarna), proteinler (yağsız kırmızı et, tavuk ve yağlı balıklar), ve
doymamış yağlar (mono veya çoklu doymamış yağlar ve bitki ya da ayçiçek yağı)
olmak üzere tüm besin gruplarından bulunmalıdır. Ayrıca günde en az 5 porsiyon
meyve ve sebze yemeniz gerekir.
Statinler kolesterol seviyenizin düşmesini sağlayabilir. Bunlar ayrıca
arterosklerozun önlenmesi ve tedavisinde de yararlıdır. Ancak, statinler kabızlık,
ishal, baş ağrısı ve karın ağrısı gibi hafif bazı yan etkilere neden olabilir.
Düşük dozda aspirin kan pıhtılarının oluşmasını engeller ve bu nedenle alınması
önerilebilir. Ancak, 16 yaşından küçük çocuklar aspirin kullanmamalıdır.
Komplikasyonlar
Yüksek kolesterol seviyeleri başka rahatsızlıklar nedeniyle daha da kötüleşebilir.
Tiroit bezinin yeterince çalışmaması, hipofiz bezinin aşırı çalışması, karaciğer
hastalığı, böbrek yetmezliği gibi tıbbi sorunlar da kolesterol seviyesinin
yükselmesini tetikleyebilir.
Bazı insanlarda yağların gerektiği şekilde kullanılmasını ve vücuttan atılmasını
engelleyen ailesel hiperkolesterolemi veya kombine hiperlipidemi gibi kalıtsal
hastalıklar olabilir. Bu durum kandaki kolesterol seviyesini yükseltir.
Yüksek kolesterole ilişkin majör komplikasyonlar arasında kalp krizleri, inmeler ve
damar hastalıkları sayılabilir. Kiloluysanız, sigara içiyorsanız, tansiyonunuz
yüksekse (hipertansiyon) veya bu hastalıklarla ilgili güçlü ailesel geçmişiniz varsa
bu hastalıklara yakalanma riskiniz artar.
Korunma
Sağlıklı ve doymuş yağ oranı düşük dengeli bir beslenme tarzıyla yüksek
kolesterolün önüne geçebilirsiniz. Ancak, beslenmenize az miktarda doymamış yağ
katmanız da kolesterol seviyelerinin düşmesine yardımcı olabilir.
Günümüzde pek çok yemekte ham zeytinyağı kullanılan ve çok az miktarda
hayvansal yağ içeren Akdeniz tipi beslenmenin kardiyovasküler (kalp ve kan
dolaşımı) sağlığın korunmasında etkin rolü olduğu düşünülmektedir.
Doymamış yağ yönünden zengin gıdalar arasında yağlı balık, avokado, yemişler ve
tohumlar, ay çiçeği, kolza ve zeytinyağı ve bitkisel yağlar sayılabilir.
Kiloluysanız, kilo vermek de kolesterol seviyelerinizin düşmesine yardımcı
olacaktır. Düzenli egzersiz kilo vermenizi sağlayabilir. Eğer aile geçmişinizde
kolesterol sorunu varsa, tedavi görmeniz gerekebileceğinden kan tahlili yaptırmanız
önerilir.
Page 3 of 4
Cholesterol | Turkish | Translated 04/08
© Queen’s Printer and Controller of HMSO 2008
Güvenilir çeviri hizmeti
NHS Direct telefon ettiğinizde sadece birkaç dakika içinde pek çok dilde size
güvenilir çevirmenler sağlayabilir.
3 adımlık kılavuzumuzu takip edin:
Adım 1 - NHS Direct’i 0845 4647 numaralı telefondan arayın
Adım 2 – Aramanız yanıtlandığında, kullanmak istediğiniz dilin İngilizcesini
belirtin. NHS Direct’in size ihtiyaç duyduğunuz bilgi ve tavsiyeyi vermesine
yardımcı olacak çevirmene bağlanana kadar hattan ayrılmayın.
Adım 3 – Veya, bir arkadaşınızdan ya da yakınınızdan sizin yerinize arama
yapmasını rica edebilirsiniz. Neden aradığınızı açıklamak üzere bir
çevirmene bağlanana kadar hattan ayrılmayın.
Page 4 of 4
Cholesterol | Turkish | Translated 04/08
© Queen’s Printer and Controller of HMSO 2008