ARAPÇA’DA KELİME ÇEKİMLERİ (EMSİLE – BÂBLAR – AKSÂM-I SEB‘A) (HAZIRLIK SINIFI SARF DERSİ NOTLARI) Yrd. Doç. Dr. Musa ALAK İstanbul Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Arap Dili ve Belâgatı Anabilim Dalı İSTANBUL 2012 EMSİLE-İ MUHTELİFE Kelime Sîğası َ َ َ ُ ُ َْ َ ْ א ً ِ א ٌ َ َ ْ ُ ٌر ْ ُ َْ ْ َ א ْ ُ َْ َ א ُ ُ َْ َ ُ ُ َْ َ َ ُ َْ ْ َ ِ ْ ُ َْ ْ ُ َْ َ א ْ ُ ُْ ْ ُ َْ َ ٌ َ َْ ٌ َ ًة َ ًة َ ٌْ ِي ِْ ْ َ ْ ِ َ ُ ْ َ אر ٌ َ َأ ُ َ ْ َ א أَ ْ َ ُه َ ِ ِ ِ ْ َأ ْ Mânâsı Fiil-i mâzî Yardım etti Fiil-i muzâri Yardım eder/ ediyor/ edecek Masdar-ı gayr-i mimî Yardım etmek İsm-i fâil Yardım eden İsm-i mef‘ûl Yardım edilen Fiil-i muzâri cahd-i mutlak Yardım etmedi Fiil-i muzâri cahd-i müstağrak Henüz yardım etmedi Fiil-i muzâri nefy-i hâl Yardım etmiyor Fiil-i muzâri nefy-i istikbâl Yardım etmeyecek Fiil-i muzâri te’kîd-i nefy-i istikbâl Asla yardım etmeyecek Emr-i gâib Yardım etsin Nehy-i gâib Yardım etmesin Emr-i hâzır Yardım et Nehy-i hâzır Yardım etme İsm-i zamân İsm-i mekân Masdar-ı mîmî Yardım etme zamanı Yardım etme mekânı Yardım etmek İsm-i âlet Yardım etme aleti Masdar binâ-i merra Bir kere yardım etmek Masdar binâ-i nevi Bir nevi yardım etmek İsm-i tasğîr Küçük bir yardım İsm-i mensûb Yardım etmeye mensup Mübâlağa-i ism-i fâil Çok yardım eden İsm-i tafdîl En (/daha) çok yardım eden Fiil-i taaccüb-i evvel Acaip yardım etti Fiil-i taaccüb-i sânî Ne acaip yardım etti 3 ALIŞTIRMA: Aşağıdaki 50 fiilin manalarını sözlükten bularak emsile-i muhtelifelerini çekip Kur’ân-ı Kerîm’deki kullanımlarını inceleyiniz.1 : َ ْ ًא- ُ ُ َ - َ ْ : ُ ُ ً א- ُ ُ َ - َ ْ : ُ ً א- ُ ْ َ - َ ُ ُ : َ َ ً א- ُ ُ ْ َ – َ َ : ُ ْ َ ً א- ُ ُ َ - َ َ َ ْ : َ ًכא- َ ْ ُכ- َ َכ ْ َ ُ : ُ ُ و ً א- ث َ َ َ ُ ُ ْ َ -ث : َ ْ א- ُ ْ َ - َ َ ً َ ُ :ً ُ ُ - ُ ُ ْ َ - َ َ َ : ُ ْכ ً א- َ ْ ُכ- َ َכ َ ُ : َ ْ ً א- ُ ُ ْ َ - َ َ َ : ُ ُכ ًא- ُ َ ْ ُכ- َ َ َכ : ُ ُ ًכא- َ ْ ُ ُכ- َ َ َכ : ُ ْכ א- َ ْ ُכ- َ َכ ً َ ُ ِ : ْ ً א- َ ْ ُ ُق- َ َ َق : َ َ א- ُ ُ ْ َ - َ َ َ ً :אدة ًَ َِ - َُُْ - َََ :ً ُُ - َُُْ - َََ َ : ُ ُכ ًא- ُ َ َכ َ – َ ْ ُכ : ُ ُ ًرא- ُ ْ َ - َ َ َ ُ :ورא ً ُ ُ - َ َ َر – َ ْ ُ ُر : َ َ ً א- ُ ُ ْ َ – َ َ َ : ُ ُ ً א- ُ ُ ْ َ - َ َ َ : ُ و ًא- َ َب – َ ْ ُب َ ُ ُ : َ ً א- َ ْ ُض- َ َض ْ َ ُ ِ : ْ ً א- ُ ُ ْ َ - َ َ َ : ً َْ - ُ ُ َْ - َ ََ :אدא ً َ َ - ُ ُ َْ - َ َ َ : َ ْ א- ُ ْ َ - َ َ َ ً ُ : ُ ُ ًدא- ُ ُ ْ َ - َ َ َ : َכ ْ ً א- ُ َ ْכ- َ َכ َ ُ : َ ْכ ًא- ُ َ ْ ُכ- َ َ َכ 1 ََ :אدא ً َ َ -ُ ُ ْ َ - َ َ َ : ُ ُ ًرא- ُ ْ َ - َ َ َ ُ : ُ و ً א- َ َج – َ ْ ُج َ ُ ُ : ً ُ ُد- ُ ُ ْ َ - َ َ َد ِ - ْ ُכ- ذכ :ذכ א ًْ ُ َ ََ َ : َ ْ א- ُ ْ َ - َ َ ً َ ُ : ُ ُ ًא- ُ ُ ْ َ - َ َ َ :در ً א ْ َ - رس َََ ُ ُ ْ َ - درس :رز ً א َََ ُ ُ ْ َ - رزق ْ ِ - زق : ُ ُ ًدא- ُ ُ ْ َ - َ َ َ : َ ْ אً ُ : َ ْ ً א- ُ : َ ْ א- ُ ً ُ ََ ََ : َכ ْ א- ُ ُ َ ْכ- َ َ َכ ً : ُכ ْ א- ُ َ ْכ- َ َכ ً َ ُ : َ ًא- ُ ْ َ - َ َ ْ َ ُ : َ َ א- ُ ْ َ - َ َ ً َ ُ : ُ ْ َ א ً א- ُ ُ ْ َ – َ َ َ ُ َْ - َ َ َ ُ َْ - َ َ َ َْ - َ َ َ Bu konuda şu iki eserden yararlanılabilir: 1- Râgıb el-Isfahânî, el-Müfredât fî ğarîbi’l-Kur’ân; 2Muhammed Fuâd Abdülbâkî, el-Mu‘cemu’l-müfehres li-elfâzı’l-Kur’âni’l-Kerîm. 4 FİİLLERDE SAYI, KEYFİYET (CİNSİYET) VE ŞAHIS ُْ ُ َא Cemi Müzekker Gâib Tesniye Müzekker Gâib ُ ُ َא َُ Müfred Müzekker Gâib ِ َ Cemi Müennes Gâibe Tesniye Müennes Gâibe Müfred Müennes Gâibe َأ ُْْ أَ ْ ُ َ א َ ْ َأ Cemi Müzekker Muhâtab ُ ْ َأ Cemi Müennes Muhâtaba Tesniye Müzekker Muhâtab Müfred Müzekker Muhâtab أَ ْ ُ َ א ِ ْ َأ Tesniye Müennes Muhâtaba Müfred Müennes Muhâtaba ُ ْ َ أَ َ א Nefs-i Mütekellim Maa’l-ğayr Nefs-i mütekellim vahdeh TÜRKÇE KARŞILIKLARI ُْ ُ َא َُ Onlar (İkiden Fazla Erkek) Onlar (İki Erkek) O (Bir Erkek) ُ ُ َא َ ِ Onlar (İkiden Fazla Kadın) Onlar (İki Kadın) O (Bir Kadın) َأ ُْْ أَ ْ ُ َ א َ ْ َأ Siz (İkiden Fazla Erkek) ُ ْ َأ Siz (İkiden Fazla Kadın) Siz (İki Erkek) أَ ْ ُ َ א ِ ْ َأ Siz (İki Kadın) Sen (Bir kadın) ُ ْ َ أَ َ א Biz Not-1: Sayı: Cinsiyet: Şahıs: Sen (Bir Erkek) Ben a) Müfred: 1 varlık, b) Tesniye (Müsennâ): 2 varlık, c) Cemi: 2’den fazla varlık. a) Müzekker: Erkek varlık, b) Müennes: Dişi varlık. a) Gâib / Gâibe: 3. şahıs (o, onlar), b) Muhâtab / Muhâtaba: 2. şahıs (sen, siz), c) Mütekellim: 1. şahıs (ben, biz). Not-2: a) Fiillerde hem sayı hem cinsiyet hem de şahıs vardır. Ör. ( َ َ ) “Fiil-i mâzî, ma‘lûm, müfred َ müzekker gâib”. b) İki sıra çekilen isimlerde (İsm-i fâil, ism-i mef‘ûl, ism-i tasğîr, ism-i mensûb, mübâlağa-i ism-i fâil, ism-i tafdîl) sayı ve cinsiyet vardır. Ör. ( ِ “ ) َאİsm-i fâil, müfred müzekker”. ٌ c) Tek sıra çekilen isimlerde (Masdar-ı gayr-i mîmî, ism-i zaman ism-i mekân masdar-ı mîmî, ism-i âlet, masdar binâ-i merra, masdar binâ-i nevi) sadece sayı vardır. Ör. (“ ) َ ْ אMasdar, müfred”. ً 5 FİİL ÇEKİM TÜRLERİ I- DÜZ ÇEKİM FİİL-İ MUZÂRİ ون َ ُ ُ ُ َن ْ ون َ ُ ُ ِ אن -٢ َ ُ َْ ِ אن -٥ َ ُ َْ ِ אن -٨ َ ُ َْ ِ אن -١١ َ ُ َْ -١٤ ُ ُ َْ ْ َ -٣ ْ َ -٦ ْ َ -٩ َ ْ ُ َن-١٢ ْ FİİL-İ MÂZÎ -١ ُ ُ َْ -٤ ُ ُ َْ َ َ وא-٣ ُ َ َ َن-٦ ْ -٩ ُْ ْ َ َ -٧ ُ ُ َْ َ ِ ُ ْ َ -١٠ َ أ-١٣ ُ ُ ْ ُ ْ َ َ -١٢ َ َ א-٢ َ َ َ َ א-٥ َ َ َ ُ َ א-٨ ْ -١ َ َ َ َ َ ْت-٤ َ َ َ َت-٧ ْ َ َ ُ َ א-١١ َ َ ِت-١٠ ْ ْ َ َ َא-١٤ ت ُ ْ َ َ -١٣ ْ II- ZAMİRLERLE ÇEKİM FİİL-İ MUZÂRİ ِ אن א َ ُ َْ َ ُ ِ אن א َ ُ َْ َ ُ ِ אن أَ א َ ُ َْ َ ُْ ِ אن أَ א َ ُ َْ َ ُْ ُ ُ َْ ُ ْ َ ون َ ُ ُ َْ ْ ُ ُ َ ْ ُ َن ْ ون َ ُ ُ ْ َ ْ ُ ْ َأ أَ ْ ُ َ ْ ُ َن ْ FİİL-İ MÂZÎ ُ َ َ وא ْ ُ ُ َ َ َن ْ َأ ُْ ْ َ َ ُْْ ُ ُ َْ َ ُ ِ ُ ُ َْ َ َأ ُ ُ َْ َ ْ ِ َ ِ ُ ْ َ ْ َأ َأَ א أ ُ ُ ْ َ ُْ َ َ ُ ْ َأ ُ َא َ َ א َ ُ َ א َ َ َא َ أَ ْ ُ َ א َ َ ُ َ א ْ أَ ْ ُ َ א َ َ ُ َ א ْ َ ْ ُ َ َ َא ْ َ َ َ َُ ِ َ َ ْت َ َ أَ ْ َ َ َ َت ْ أَ ْ ِ َ َ ِت ْ ت ُ ْ َ َ أَ َא III- YAN ÇEKİM FİİL-İ MUZÂRİ ون َ ُ ُ ُ َن ْ ون َ ُ ُ ْ َ -٧ ْ َ -٩ ْ َ -٨ َ ْ ُ َن-١٠ ْ ِ אن َ ُ ِ אن َ ُ ِ אن َ ُ ِ אن َ ُ ْ َ -٥ ْ َ -٦ ْ َ -٦ ْ َ -٦ -٤ ُ ُ َْ FİİL-İ MÂZÎ -١ ُ ُ َْ -٢ ُ ُ َْ َ َ وא-١٠ ُ َ َ َن-١١ ْ -١٢ ُْ ْ َ َ ُ ْ َ َ -١٣ -٢ ُ ُ َْ َ ِ ُ ْ َ -١١ َ أ-٣ ُ ُ ْ 6 َ َ א-٧ َ َ َ َ א-٨ َ َ ُ َא ْ َ ُ َא ْ َ َא ْ َ -٩ َ -٩ َ -٦ -١ َ َ َ َ َ ْت-٢ َ َ َ َت-٣ ْ ِ َ ت-٤ ْ َ ت ُ ْ َ َ -٥ EMSİLE-İ MUTTARİDE 1- FİİL-İ MÂZÎ MA‘LÛM َ َ َ َ َ ْت َ َ َ َت ْ َ تِ َ ْ ت َ َ ْ ُ MECHÛL َ َ وא ُ َ َ َن ْ َ َ א َ َ َ َא َ َ َ ُ َא ْ َ َ ُ َא ْ َ َ َא ْ ُ ِ א َ ُ ِ َא َ ُ ِ ُ َא ْ ُ ِ ُ َא ْ ُ ِ َא ْ ِ ُ َ ُ ِ ْت َ ُ ِ َت ْ ُ ِ تِ ْ ت ُ ِ ْ ُ َ َ ْ ُْ َ َ ُْ ُ ِ وא ُ ُ ِ َن ْ ِ ُ ْ ُْ ُ ِ ُْ 2- FİİL-İ MUZÂRİ MA‘LÛM َْ ُ ُ َْ ُ ُ َْ َْ َْ ُ ُ َْ ُ ِ َ أَ ْ ُ ُ َْ َْ ِ אن ُ َ ِ אن ُ َ ِ אن ُ َ ِ אن ُ َ MECHÛL ون َْ ُ ُ َ َ ْ ُ َن ْ ون َْ ُ ُ َ َ ْ ُ َن ْ َْ ُ ُ ُْ َ ُ ُْ َ ُ ُْ ُْ ُْ ُْ َ ُ ُْ َ ِ َ أُ ْ َ ُ ُْ ِ אن َ َ ِ אن َ َ ِ אن َ َ ِ אن َ َ ُْ ون َ ُ َ َ َن ْ ُْ ون ُْ َ ُ َ ُ ْ َ َن ْ ُْ َ ُ 3- MASDAR-I GAYR-İ MÎMÎ ِ אن ) َ ْ ْ ِ ( َ َ ْ َ َ ْ א ً אت َ َ َ ٌ 4- İSM-İ FÂİL /أ َ /أ א: َא ِ ٌ א /أ א/ : َא ِ ِ אن ) َא ِ ْ ِ ( َ َ َא ِ َ ِ אرٌ َ َ ، ُ ،ة ون ) َא ِ َ (؛ ُ ٌ َ ٌ ُ َא ِ َ ِ אن ) َא ِ َ ِ ( َ ْ َ אت؛ َ א ِ ِ َא َ ٌ َ /أ ِ /أ א: א /أ א/ : /أ َ /أ א: א /أ א/ : َ א ِ َ ةٌ /أ / : /أ ّ / : /أ / : ُ 5- İSM-İ MEF‘ÛL َ ْ ُ ٌر /أ ِ /أ א: َ ْ ُ َرةٌ ِ رאن ) َ ْ ُ َر ْ ِ ( َْ ُ َ رون ) ْ ِر (؛ َא ِ َ َ َْ ُ ُ َ َ ُ ْ رَ ِ אن ) َ ْ ُ َر َ ِ ( َ ُ َ ْ رאت َْ ُ َ ٌ א /أ א/ /أ ّ / : 7 : ُ 6- FİİL-İ MUZÂRİ CAHD-İ MUTLAK MA‘LÛM َ ْ َْ َ ْ َْ َ ْ َْ ُ ْ َ ْ َْ ُ ْ َ ْ َْ َ ْ َْ َ ْ َْ ُ ْ َ َ ْ ُ ِي ْ أَ َْ ْ ُ ْ ُ א َ ُ א َ ُ א َ ُ א َ َ ْ َْ ُ ْ MECHÛL َ َ ْ ُ وא ْ ُ َ َ ْ ُ َن ْ ْ َ َ ْ ُ وא ْ ُ َ َ ْ ُ َن ْ ْ َ ْ ُْ َ ْ َ ْ ُْ َ ْ َ ْ ُْ َ ْ َ ُ ْ َ ِي ْ أُ َْ ْ َ ْ َ א َْ َ א َْ א َ َْ ُ ْ א َ َْ ُ ْ َ א َْ ُ َ א َْ ْ َ א َ ْ ُ ِي َ א َ ْ א أَ א َ َْ ُ ْ َ ْ ُ ْ َא َא َא َ ْ َא َ ْ َْ ُ ُ َْ ُ ُ َא َ ْ َא َ ْ א َ َْ ُ ُ א َ َْ ُ ُ َא َ ْ ُ ِ َ א أَ َ ْ ُ ُ א َ ُْ َ ْ א َ ُْ َ ْ َ א ُْ َ َ א َ ْ ُ وא ُ َ א َ ْ ُ َن ْ َ א َ ْ ُ وא ُ َ א َ ْ ُ َن ْ َ א ُْ َ א ُْ َ َْ ُ ُ َ َْ ُ ُ َ َْ ُ ُ َ َْ ُ ِ َ أَ َ ْ ُ ُ َ َ َ َ َ א َ َ א َ َ א َ َ א َ َ א ُْ ْ َ א ُ ْ َ ِي َ א ُ ْ א أُ א َ ُْ َ ْ َ ْ َ ْ َ א ُ ْ َ وא ُ َ א ُ ْ َ َن ْ َ א ُ ْ َ وא ُ َ א ُ ْ َ َن ْ 8- FİİL-İ MUZÂRİ NEFY-İ HÂL MECHÛL َא ون َא َ ْ ُ ُ َ َ א َ ْ ُ َن ْ ون َא َ ْ ُ ُ َ َ א َ ْ ُ َن ْ َא ُْ َ ُ ُْ َ ُ א َ ُْ َ ُ َא ُ ْ َ ِ َ א أُ َ ْ َ ُ َא ُ ْ َא ُ ْ ِ אن َ َ ِ אن َ َ ِ אن َ َ ِ אن َ َ َא ُ ْ َא ُ ْ א َ ُْ َ ُ ون َא ُ ْ َ ُ َ َ א ُ ْ َ َن ْ ون َא ُ ْ َ ُ َ َ א ُ ْ َ َن ْ 9- FİİL-İ MUZÂRİ NEFY-İ İSTİKBAL MA‘LÛM َ َ ْ ُْ َ ْ MECHÛL MA‘LÛM ِ אن ُ َ ِ אن ُ َ ِ אن ُ َ ِ אن ُ َ َ ْ ُْ َ ْ ُْ 7- FİİL-İ MUZÂRİ CAHD-İ MÜSTAĞRAK MA‘LÛM ُ א َ ُ א َ ُ א َ ُ א َ َ ْ ُْ َ ْ ُْ َ א َ َ א َ َ א َ َ א َ َ ُ ْ َ وא ْ ُ َ ُ ْ َ َن ْ ْ َ ُ ْ َ وא ْ ُ َ ُ ْ َ َن ْ ْ MECHÛL ِ ون אن َ َ ْ ُ ُ َ َْ ُ َ ِ אن َ َ ْ ُ َن ْ َْ ُ َ ِ ون אن َ َ ْ ُ ُ َ َْ ُ َ ِ אن َ َ ْ ُ َن ْ َْ ُ َ َْ ُ ُ َ ُْ َ ُ َ ُْ َ ُ َ ُْ َ ُ َ ُْ َ ِ َ أُ َ ْ َ ُ 8 َ ُْ َ ُْ َ ُْ َ ُْ ِ אن َ َ ِ אن َ َ ِ אن َ َ ِ אن َ َ َ ُْ َ ُ َ ُْ ون َ ُ َ َ َن ْ َ ُْ ون َ ُْ َ ُ َ َ ُ ْ َ َن ْ 10- FİİL-İ MUZÂRİ TE’KÎD-İ NEFY-İ İSTİKBÂL MECHÛL ُ ْ َ وא ُ ُ ْ َ َن ْ ُ ْ َ وא ُ ُ ْ َ َن ْ َ א َ َ א َ َ א َ َ א َ َْ َْ َْ َْ ُْ ْ َ ُْ ْ َ ُْ ْ َ ُْ ْ َ َ َ ُْ ْ َ 11- EMR-İ GÂİB MA‘LÛM َ ْ ُ وא ُ َ ْ ُ َن ْ َ ْ ُ وא ُ َ ْ ُ َن ْ َ َ ُْ ْ َ َ َ ُْ ْ َ َ َ ُْ ْ َ ُ ْ َ ِي ُأ َ َ ْ َْ َْ َْ َْ َْ َْ MECHÛL : :א ُ א َ ُ א َ ُ א َ ُ א َ َْ ْ َ َْ ْ َ َْ ْ َ َْ ْ َ َ ُ َْ ْ َ َ ُ َْ ْ َ َ ُ َْ ْ َ َ ُ َْ ْ َ َ ْ ُ ِي َأ َ ُ ْ َْ َْ MA‘LÛM : : :א : ِ ْ َ وא ُ ُ ِ ْ َ א َ ُ ِ ْ َ ُْ ِ ْ ُ وא ُ َ ِ ْ ُ א َ َ ِ ْ ُ َْ ِ ْ َ َن ْ ُ ُِْ َ א َ ِ ْ َ ُْ ِ ْ ُ َن ْ َ َِْ ُ א َ ِ ْ ُ َْ :ّ :א : :ّ Not: Emir lâmı vâv ()و, fâ ( ) َ ـve sümme ( ُ )’den sonra sâkin okunur: ( َ :א : ِ ). ، ، و: ْ ُ َْْ ُ ْ ُ ََْْ ْ ُ َْْ َ ْ ُ َْ 12- NEHY-İ GÂİB MECHÛL َ ُ ْ َ وא ُ َ ُ ْ َ َن ْ 13- EMR-İ HÂZIR َ א َ َ א َ ُْ َ ُْ َ MA‘LÛM َ َ ْ ُ وא ُ َ َ ْ ُ َن ْ ْ َ ُْ َ ْ َ ُْ َ MECHÛL : أ :أ א ُ א َ ُ א َ َْ َ َْ َ ْ ُ َْ َ ْ ُ َْ َ MA‘LÛM :َ أ : أ :أ א :َ أ ِ ُ ْ َ وא ُ ُِْ َ א َ ِ ْ َ ُْ אُ ْ ُ وא ُ אُ ْ ُ א َ א ْ ُ ُْ ِ ُ ْ َ َن ْ ُِْ َ א َ ِ ُ ْ َ ِي אُ ْ ُ َن ْ אُ ْ ُ א َ אُ ْ ُ ِ ي :ّ أ :أ א :ِ أ :ّ أ Not: Emr-i hâzırın hemzesi, hemze-i vasıldır: ( َ ِ ِ כא َ ْ א ْ َ ْ ِم א :ِ أ :أ א َ َ أَ ْ َ َ ْ َ َא َ א ْ ُ ْ َא. ْ ُ ْ َوא: ْ ُ ْ ُ)א. 14- NEHY-İ HÂZIR MECHÛL َ ُ ْ َ وא ُ َ ُ ْ َ َن ْ َ ُْ َ א َ َ ُْ َ א َ MA’LÛM َ َ ْ ُ وא ُ َ َ ْ ُ َن ْ ْ َ ُْ َ َ ُ ْ َ ِي 9 َ َْ ُ א َ َ َْ ُ א َ ْ ُ َْ َ َ َ ْ ُ ِي 15- İSM-İ ZAMÂN, İSM-İ MEKÂN, MASDAR-I MÎMÎ ِ َא َ ِ ( ِ ْ َ ْ َ ) אن َ َ َ َْ ٌ َ َْ ِ َא َ ِ ِ ( ِ ْ َ ْ ِ ) אن َ َ َ ْ ِ ٌ َ ْ אت ٌ َ َ َ ِ َ َ ( ِ َ ْ َ ) אن ْ َ َ ْ َ ْ ًة َ אت ٌ َ َ ِ ِ َ ِ ( ِ َ ْ ِ ) אن ْ َ َ ْ ِ ْ ًة َ ( َ ِ َ ُ ) ون َ ُْ َ ُ ْ אت ٌ َْ َ ُ ِ ( ِ ْ َ ُ ) אن َْ َْ َ ُ ِ َ ( ِ َ َ ُ ) אن ْ َْ َْ َ ُ ٌْ َ ُ ُ َ ٌة َْ ( َ ِّ ِ ْ َ ) َن אت ٌ ِ ( ِ ِ ْ َ ) אن ْ ِ َ ( ِ َ ِ ْ َ ) אن ْ ِ ْ َ ِ ْ َ َ ْ ِي ٌ ِ ْ َ ِ ( ِ ْ אر َ َ ) אرאن َ َ ِ אر ( ِ َ אر ) אن ْ َ َ ََ َ אر ٌ َ אرة ٌَ َ َ ِ َ َ ْ أ ْ َ َ אن )أ ِ ْ ُ ) ُ ْ َ َאن َأ ُ َ ْ ُْ ى َ َ َ ْ َא أ َ َ ْ َא أ َ َ ْ َא أ َ א أَ ْ َ ُه َ َ א أَ ْ َ َ א َ َ א أَ ْ َ َכ َ ِא أَ ْ כ َ َ َ ِ ْ َא أ َ َ َ ُ 16- İSM-İ ÂLET ُ 17- MASDAR BİNÂ-İ MERRA 18- MASDAR BİNÂ-İ NEVİ 19- İSM-İ TASĞÎR 20- İSM-İ MENSÛB ِ ْ َ ِ ْ َ 21- MÜBÂLAĞA-İ İSM-İ FÂİL ِ َ ) אرون ( َ אر َ ُ َ אرאت ٌ َ َ 22- İSM-İ TAFDÎL ُ ِ ون )أَ ْ ِ (؛ أَ َא َ َ َ ُ אت؛ ُ َ ُ ٌ ََ َ َ ْأ ُْ 23- FİİL-İ TAACCÜB-İ EVVEL ُْ َ ُ َ כ ُْ َ ُכ َ (ِ ْ َ (ِ َ ْ َ َ َ ْ َא أ َ َ ْ َא أ َ َ ْ َא أ ُ َא َ ُ َא َ ُכ َ א َ َ ْ َא أ َ َ ُכ َ א َ َ َא َ 10 ْ ََ א أ ْ ََ א أ 24- FİİL-İ TAACCÜB-İ SÂNÎ أَ ِ ْ ْ أَ ِ ْ ْ أَ ِ ْ ْ أَ ِ ْ ْ أَ ِ ْ ْ ِِ ِ َא َِכ ِِכ ِ أَ ِ ْ ْ أَ ِ ْ ْ أَ ِ ْ ْ أَ ِ ْ ْ أَ ِ ْ ْ أَ ِ ْ ْ أَ ْ ِ ِ ِ ْ أَ ِ ِכ ْ ْ ُْ ِכ أَ ْ ِ ْ ُ ِِ ِ ِ َא ِ ِ َא ِכ َ א ُ ِכ َ א ُ ِ َא 11 ْ BAZI SIFAT-I MÜŞEBBEHE KALIPLARININ ÇEKİMİ 1- ( َ ْ َ ُء- ُ َ ْ َ ) أKALIBI: Renk, bedenî / rûhî kusur veya şekil ifade eden lâzım fiillerden yapılır. ( ِ َ َ ْ َأَ ْ َ َ ِن )أ ْ ِ َ َ ( ِ ْ وאن ) َ ْ َ َو َ ْ ٌ ُْ ٌ ُْ ُ َ ْ َأ َ ْ َ ُء ، َ َ أ،( أَ ْ َ )م َ ْ ُאء، ُ َ ْ َ أ، ْ َ أ، ُ َ ْ َ أ، َ ْ َ أ، َ ْ َ أ،أزرق ُ َ ْ ، ُ َ ْ َ أ، ُ َ َُ ُ ُ ... ، ُ أَ ْ َכ، أَ ْ َ ُم، َ َ أ، أَ ْ َ ُل، أَ ْ َ ُر، أَ ْ َכ، أَ ْ َ ُب، ُ َ ُ َ ْ َ أ، أَ ْ َ ُد، ُ َ ْ َ أ، ُ َ ْ َأ ْ َ ، أَ ْ َ ُج،أَ ْ َ ُس ْ َ أ، ُ َ أכ 2- ( َ َ - ) َ َ ُنKALIBI: ْ ْ Doluluk/boşluk veya iç duyuları ifade eden lâzım fiillerden yapılır. אل ٌ َِ אل ٌ َِ ِ َ َ ( ِ َ َ ْ َ ) אن ْ ِ َ ( ِ َ ْ َ ) אن َْ َ َ ْ َ ُن ََْ َْ َْ ،אن ُ َ ْ َ ، َ ْ َ ُن،אن ُ َ ْ َ ،אن ُ َ ْ َ ، َ ْ ُن،אن ُ َ ْ َ ،אن ُ َ ْ َ ،(אع ُ َ ْ َ ،אن ُ َ ْ َ ، َ ْ ُن،אن ُ َْ َ ٌ َ ِ אن )ج ... ،(روאء ُ َر،אن ُ َ َْ ٌ َ ِ אن )ج 3- SIFAT-I MÜŞEBBEHE KALIPLARI א ، َ ، ْ َ ،ٌ َ ْ ٌ ِ ِ ، ،ٌ ْ ، ْ ِ ٌ ، ُ ، ٌ ْ ُ ُ ؛،ٌ ْ ُ ، ٌ ِ َ ،َ ِ ٌح ، ِ َא، ٌ ِ َ א ٌ ، ِ َכ، ٌ ِ َ ٌ ، ٌ َِ ، ٌ ِ َ ، ٌ ِ َ ّ א وزאن ٌ ْ َ -١ ٌ ْ ِ -٢ ٌ ْ ُ -٣ ٌ ِ َ -٤ ٌ ِ َ א-٥ ٌ ِ َ -٦ ٌ ِ َ -١ א א א ، َ ْ ُאء- َ ْ َأ َ ُ ، َ ْ َ -אن ُ َْ َ َ َِ و ، ٌ َ َ ،ٌ َ َ ، ُ ٌف، ٌ ُ ُ ُ ،אن ٌ َ َ ،אن ٌ ََ ، ُ َ ٌאل،אع ٌ َ ُ ََُ ، َ ُ ٌر،َو ُ ٌر َََ 12 א وزאن َ ْ َ ُء- ُ َ ْ َ أ-١ َ ْ َ - َ ْ َ ُن-٢ ٌ َ َ -١ ٌ ُ ُ -٢ אل ٌ َ َ -٣ אل ٌ َ ُ -٤ َ ُ ٌل-٥ א א َ َِ ََُ MUZÂRİ, EMİR VE NEHİY FİİLLERİNİN TE’KİD NÛNLARIYLA ÇEKİMİ A- NÛN-İ MÜŞEDDEDE 1- FİİL-İ MUZÂRİ ُْ َ ن ُ אن ِّ َ ْ َ ْ ُ ُْ َ ن ُ ِאن ّ َ ْ َ ُْ 2- EMR-İ HÂZIR َ ن ُ אن ِّ َ ْ َ ُِْ ُِْ 3- NEHY-İ HÂZIR َ ُْ َ ن ُ אن ِّ َ ْ َ ْ ُ َ MECHÛL אن ِّ َ אن ِّ َ אن ِّ َ אن ِّ َ ن َ ُْ َ ُْ َ ُْ َ ُْ َ َ ُْ MECHÛL ِ ُ ْ َ א ِّن َ ِ ُ ْ َ א ِّن َ MA‘LÛM ُْ َ ن َ ُْ َ ن َ ُْ َ ن َ ُ ْ َ ِن أُ ْ َ ن َ َ ن َ َ ِن َْ ُ ن ُ אن ِّ َ ْ ُ ْ َ َْ ُ ن ُ ِאن ّ َ ْ ُ َْ ُ َْ ُ َْ ُ َْ ُ َْ َ ُ َْ MA‘LÛM ُِْ ُ ن ُ אن ِّ َ ْ ُ ُِْ ْ ُא ْ ُא MECHÛL َ ُ ْ َ א ِّن َ َ ُ ْ َ א ِّن َ אن ِّ َ אن ِّ َ אن ِّ َ אن ِّ َ ن אُ ْ ُ א ِّن َ אُ ْ ُ א ِّن َ ُ ن َ ُ ن َ ُ ن َ ُ ِن َْ َْ َْ َْ أَ ْ ُ ن َ ُ ن َ ُ ِن ْ ُא ْ ُא MA’LÛM َ َْ ُ ن ُ אن ِّ َ ْ ُ ْ َ َ َ ُْ َ ن َ َ ُ ْ َ ِن َ َ ْ ُ א ِّن َ َ َ ْ ُ א ِّن َ َ َْ ُ ن َ َ َ ْ ُ ِن B- NÛN-İ MUHAFFEFE 1- FİİL-İ MUZÂRİ MECHÛL ُ ْ َ ْن ُ َ ْن َ َ ْن َ ُ ْ َ ْن ُ 2- EMR-İ HÂZIR ُ ْ َ ْن َ MECHÛL ِ ُ ْ َ ْن ُ 3- NEHY-İ HÂZIR َ ُ ْ َ ْن ُ MA‘LÛM ُْ َ ْ ُ ْن ُ ُ ْ َ ْن َ ُ ْ َ ِ ْن أُ ْ َ ن َ َ ْ ُ ْن ُ ُِْ אُ ْ ُ ْن ُ َ ْن َ َ ِ ْن ُْ ُ ْن َ ُ ْن َ َ ْ ُ ْن َ MA‘LÛM ُِْ MECHÛL َْ َْ َ ْ ُ ْن َ َ ْ ُ ِ ْن أَ ْ ُ ْن َ ُ ْن َ ُ ِ ْن ْ ُא ْ ُא MA’LÛM َ َ ْ ُ ْن ُ َ ُ ْ َ ْن َ َ ُ ْ َ ِ ْن 13 َ َ ْ ُ ْن َ َ َ ْ ُ ِ ْن ALIŞTIRMA: Aşağıdaki kelimeleri örnekteki gibi sarf açısından tahlil ediniz. Kelime َ َ َ ُ ُ َ ْأد ُ ُج َ ٌ َََ ِ َ ْ ُכ אُ ْ ِכ ُ Sîğası Fiil-i mâzi Ma‘lum / Mechûl Ma‘lûm Çekimdeki Yeri Manası Müfred müzekker gâib Yardım etti (Bir erkek) אر ٌ ُ َ َْ ْ ُ َْ ِ ْ ُ ُ وא َ َُ َْ َ ِ ْ َ َ ْ ُ َر ِ אوאن َ َ ْ َ ِ َ َ אد َ ْכ ى َ ِ א أَ ْ َכ َ َ ِ ُ ْ ُכ أَ ْ ُج َ ُ ُ َ א َ ْأد אر ٌ ُכ ِ َأ אכ ُ َ َ א ُ ْ َُ א ٌَ ْ َ ة ُِ ْ َ ْ َ َ ْ ْ َن ُ 14 ِ ُْ אن ََ َ أ أא ِ أ أ أ א İsm-i Tafdîl אدאت ٌ َ َ א أ أ أא ِ أ Mübâlağa-i İsm-i Fâil أ أ َ َ ْ ُ َن ْ ِ أ ِ أ א أ א Nehiy أ أ َ أ א ِ أ أ א אכ ُ א ُ ُْ Emir أ א ٌَ ُ ْ َ أ أא ِ أ İsm-i Mef’ûl 15 أא أ ِ أ א أ َ أ ِ َ ِ َא אن İsm-i Fâil ً ُ ُد Masdar رس ُ َ ُْ ِ أ أ أא أ א א أ א Muzâri Mechûl أא أ أ א أَ כ ُُ ْ א أ ِ أ Muzâri Ma’lûm ُכ ِ َن ْ أ ِ أ א أ א أא Mâzî Mechûl ALIŞTIRMA: Aşağıdaki tabloda bulunan boşlukları sağdan sola uygun kelimelerle tam harekeli olarak doldurunuz. ِ ْ ََ ِ أ أ أא أ أ א א Mâzî Ma’lûm )BÂBLAR (22 )I- SÜLÂSÎ MÜCERRED BÂBLARI (6 زن: َא ْ َ ْ ُ زون: َא ْ َ ْ ُ ُ א زن: א زون: א زن: א زون: א زن: א زون: א زن: א زون: א زن: א زون: َ َ َ – َْ ُ ُ – َ َ َ َْ ُ ُ َ َ َ – َْ ِ ُ َ َب – َ ْ ِ ُب َ – َ َ َ َْ َ ُ ََ َ – َْ َ ُ َِ َ – َْ َ ُ ِ – َ َ ََُْ ََُ َ ُ َِ َ َ ِ َْ ٌ – َ –כ َْ ٌ َ ْ ٌ ــאن َ ــ ْ ــ َ ــ َ ْ َכ ْ ٌ – َ ْ ٌ – َْ ُ ُ َ – َ ْ ُ ُ – َْ ِ ُ ِ َ – َ ْ ُ 1- Birinci Bâb: 2- İkinci Bâb: 3- Üçüncü Bâb: 4- Dördüncü Bâb: – َ 5- Beşinci Bâb: ـאن َכــ ْ ــ َ َ ْ 6- Altıncı Bâb: َ )II- SÜLÂSÎ MEZÎD BÂBLARI (12 )A- RUBÂÎLER (3 א زن: א زون: א زن: א زون: א زن: א زون: أَ ْ َ َ – ُ ْ ِ ُ – ِإ ْ َ א ً َ أכ َم – ُ ْכ ِ ُم – ِ )כ ر م( إכ א ً א َْ َْ َ َ – ُ َ ِّ ُ – َ ْ ِ ً )ف ر ح( َ َح – ُ َ ِ ُح – َ ْ ِ ً א ّ َ א َ َ – ُ َ א ِ ُ – ُ َ א َ َ ً /و ِ َ א ً /و ِ َ ًא )ق ت ل( َ א َ َ – ُ َ א ِ ُ – ُ َ א َ َ ً /و ِ َא ً /و ِ َא ً 1- İf‘âl Bâbı: 2- Tef‘îl Bâbı: 3- Mufâale Bâbı: )B- HUMÂSÎLER (5 א زن: א زون: א زن: א زون: א زن: א زون: א زن: א زون: א زن: א زون: ِא ْ َ َ َ – َ ْ َ ِ ُ – ِא ْ ِ َ א ً ِ ِ ِ ِ אرא א ْ َכ َ َ – َ ْ َכ ُ – א ْ כ َ ً ِא ْ َ َ َ – َ ْ َ ِ ُ – ِא ْ ِ َ א ً ِא ْ َ َ َ – َ ْ َ ِ ُ – ِא ْ ِ َ א ً א ِא ْ َ – َ ْ َ – ِא ْ ِ َ ً ِא ْ َ – َ ْ َ – ِא ْ ِ ًאرא َ ََ َ – ََ َ ُ – ََ ً َ َכ – َ َ َכ – َ َכ ً א َ ُ َ َא َ َ – َ َ َא َ ُ – َ َא ُ ً َ א َ َ – َ َ א َ ُ – َ א ُ ًא َ َ َ 1- İnfiâl Bâbı: )כ س ر( 2- İftiâl Bâbı )ج م ع( 3- İf‘ılâl Bâbı: )ح م ر( 4- Tefa‘ul Bâbı: )כ ل م( 5- Tefâul Bâbı: )ب ع د( 16 C- SÜDÂSÎLER (4) 1- İstif‘âl Bâbı: 2- İf‘îâl Bâbı: ً ِא ْ َ ْ َ َ – َ ْ َ ْ ِ ُ – ِא ْ ِ ْ َ א ِא ْ َ ْ َج – َ ْ َ ْ ِ ُج – ِא ْ ِ ْ א ً א َ َ ً ِא ْ َ ْ َ َ – َ ْ َ ْ ِ ُ – ِא ْ ِ َ א ِא ْ َ ْ َ َ – َ ْ َ ْ ِ ُ – ِא ْ ِ َ א ًא ً ِא ْ َ َل – َ ْ َ ِّ ُل – ِא ْ ِ א ِא ْ َ َذ – َ ْ َ ِّ ُذ – ِא ْ ِ ًאذא ً َ ِ ْ ِא ْ َאل – َ ْ َ אل – ِא ِא ْ َ אر – َ ْ َ אر – ِא ْ ِ ًאرא َ ()خ ر ج ()ع ش ب 3- İf‘ıvvâl Bâbı: 4- İf‘îlâl Bâbı: ()ج ل ذ ()ح م ر :א زن :زون א :א زن :زون א :א زن :زون א :א زن :زون א III- RUBÂÎ MÜCERRED BÂBI (1) Dahrace Bâbı: ً َ ْ ِ و/ً و ِد ْ א ً א/ ً َ ْ َ َ ََ َْ – ُ ِ ْ َُ – ََ َْ َد ْ َج – ُ َ ْ ِ ُج – َد َ :א زن :زون א IV- RUBÂÎ MEZÎD BÂBLARI (3) A- HUMÂSÎ (1) Tedahrace Bâbı: ًُ ْ ََ – ُ َ ْ َ ََ – َ َ ْ ََ (َ َ ْ َج – َ َ َ ْ ُج – َ َ ْ ً א )د ح ر ج َ َ ُ :א زن :زون א B- SÜDÂSÎLER (2) 1- İhranceme Bâbı: 2- İkşaarra Bâbı: ً َ ْ ِ ْ َ – َ ْ َ ْ ِ ُ – ِא (َ – َ ْ ْ ِ – ِא ْ ِ ْ َ א ً א )ح ر ج م َ ُ َ ً ِ ْ – َ ْ َ ِ – ِא ()ق ش ع ر – َ ْ َ ِ – ِא ْ ِ ْ ًאرא َ َ َ ْ َ ْ ِא ْ َ ْ ِא َ َ ْ ِא َ ْ ِא :א زن :زون א :א زن :زون א BÂBLARLA İLGİLİ BAZI NOTLAR Genel İlkeler: 1- Arapça’da fiillerin kökleri ya üç harfli ya da dört harfli olur. 2- Arapça’da fiiller, en az üç harfli, en fazla altı harfli olur. 3- Fiillerin harf sayısını belirlemek için mâzîlerinin müfred müzekker gâiblerine bakılır. Bâbların İsimleri: 1- Sülâsî mücerred bâblarının isimleri sıra numaralarıdır. 2- Sülâsî mezîd bâblarının isimleri vezinlerinin masdarlarıdır. 3- Rubâî mücerred ve rubâî mezîd bâblarının isimleri mevzûnlarının mâzîleridir. 17 Sülâsî Mücerred Bâbları: 1- Bir fiilin sülâsî mücerred bâblarının hangisinden olduğunu tespit etmek için mâzî ve muzârîsinin ayne’l-fiilinin (2. kök harfinin) harekesine bakılır. Ancak bu tür fiillerin mâzî ve muzârîsinin harekelerini bilmenin bir kuralı yoktur; ya önceden ezberlemiş olmak ya da sözlüğe bakmak gerekir. 2- Aynı kök harflerinden oluşan bir fiil, birden fazla sülâsî mücerred bâbından gelebilir. Bu durumda bazen mânâ değişir, bazen değişmez. Dolayısıyla cümleye en uygun mânâyı bulmak için sözlükteki ilgili maddeyi dikkatli bir şekilde okumak gerekir. 3- Bir fiilin sülâsî mücerred 3. bâbdan gelebilmesi için ayne’l-fiilinin (2. kök harfinin) ya da lâme’l-fiilinin (3. kök harfinin) boğaz harflerinden ( ـ، غ، ع، خ، ح، )أbiri olması şarttır. (Tek istisnâsı: َ ْ َ - َ َ)أ. . ُ َ ْ َ - َ َ َذ ،َُ َْ - ََ َ ،ُ َ ْ َ - َ َ َ ،ُ َ ْ َ - َ َ َ ، َ ْ ُأ- ََ أ َ َ Ancak ayne’l-fiili ya da lâme’l-fiili boğaz harfi olan her fiil üçüncü bâbdan değildir. . ُ َ ْ َ - َ ِ َز، ُ ُ َ - َ َ َ ، ُ َ ْ َ - َ ِ َ ْ Tef‘îl Bâbının Masdarları: ،ُ ُ ْ َ - َ َ َ ُ ِ ْ – َ َ ، َم- ِ َ ُ َْ َ َ َ . َ َح – ُ َ ِ ُح – َ ْ ِ ً א: ً ِ ْ َ ّ . ً َ ِ ْ َ َ ْ ِ א و- َ َب – ُ َ ِ ُب: ً َ ِ ْ َ ً ّ . َכ َر – ُ َכ ِ ُر – َ ْכ ِ א و َ ْכ ًאرא: ً َ ْ َ א َ ً ّ ِ . َ َ – ُ ِ ُ – َ ِ ًא و א ًא: ً ِ ْ َ א ْ َّ َْ . َכ َب – ُ َכ ِ ّ ُب – َ ْכ ِ א و ِכ א ًא: ً ِ א ً . َ – ُ َ ِّ – َ ْ ِ ً א و َ َ ً א: ً َ َ א َ ُ -١ -٢ -٣ -٤ -٥ -٦ İftiâl Bâbı: 1- İftiâl bâbının fâe’l-fiilinde ( ز، ذ، )دharflerinden biri bulunursa, ( َ َ َ ْ ’) ِאnin ( )تsi (’)دa dönüşür. . ً – َ ِ ُ – ِ ِ ّאد َ א ِ ْ ِ – ِ – ْد .אذد َ א ًא َ ُ َ َ ِ ِْ – ِ – د .אزد َ א ً א ُ َ َْ َ َ َ ِאد ِ َْ َ אذد ِ َ ْ َ אزد ِ ِ – َ َ אدد َ ْ – َ َ َ َ – ْאد – َ َ َ َ – ِ ْאذ – َ َ – ِ ْאز َ َ َ َد َ َذ َ َز 2- İftiâl bâbının fâe’l-fiilinde ( ظ، ط، ض، )صharflerinden biri bulunursa, ( َ َ َ ْ ’) ِאnin (’)تsi (’)طya dönüşür. ِ ِ .אرא ً َ ْ ْ ََ َ – َ ْ َِ ُ –א .ْ َ َب – َ ْ َ ِ ُب – ِא ْ ِ א ًא َ َ .َد – َ ِ ُد – ِא ِ ّ ًאدא َ َ ِ ِ .אرא ً َ ْ ْ ََ َ – َ ْ َِ ُ –א 18 ِא ِא ِא ِא – َ ْ َ – ِא ََ ََ ِ – َ َب – א ْ َ َب َ َ – َ َد – ِא ْ َ َد – ِא ْ َ َد َ َ َ ِ – َ َْ ََ –א َ َ 3- İftiâl bâbının fâe’l-fiilinde ( ي، و، )ثharflerinden biri bulunursa, bu harfler (’)ت ye dönüşür. ِِ ِ .אرא ً َ ُّ –א . ً َ ِ ُ – ِא ِّ َ א ِِ ِ .אرא ً َ ُّ –א Tefa‘ul ve Tefâul Bâbları: ِ َ – ََ א – َ َ ِא ِ َ –َ َ א – َ َ ْ َ َ – ِא ْ َ َ – ِא َ َ َ ِ ِ – َ َ َ ْ َو َ َ – ْאو َ َ َ – א – َ َ ْ َ َ – ِא ْ َ َ – ِא َ َ َ Tefa’ul ve tefâul bâblarının fâe’l-fiili ( ظ، ط، ض، ص، ش، س، ز، ذ، د، ث،)ت harflerinden biri olursa, bu bâbların (’)تsinin bu harflere kalbedilip şeddelenmesi, mâzîde ve masdarda başına bir hemze-i vasıl getirilmesi câizdir. .ِאد – َ – ِאد א ً َ ُ . ً ُ ِא א َ َ – َ א َ ُ – ِא א 19 – دد – د – – َ َ ََ َ ََ – َ َ – َ َא َ َ – َ َא َ َ – א د َََ ََُ BAZI SÎĞALARIN YAPILIŞI 1- FİİL-İ MÂZÎ a) Ma‘lûm Fiil-i mâzî ma‘lûmun her bâba göre kalıplarını ezberlediniz. b) Mechûl Fiil-i mâzîyi mechûle çevirmek için sırasıyla dört işlem yapılır: 1- Son harf olduğu gibi bırakılır. 2- Sondan bir önceki harf kesrelenir. 3- Sâkin harfler olduğu gibi bırakılır. 4- Geri kalan harfler dammelenir. ِ َ ُ – ِ َ ُ – َ َِ ُ – َ َب – ُ ِ َب َ ِ َ ُ – َ ُ َ َ َح – ُ ِ َح ّ ِ ِ َ ُ ْ ُא ْ َ َ َ – א َ ِ ُ ُ – َ َ َ َא ِא ْ َ َذ – אُ ْ ُ ِّ َذ َ ََ ِ َ َ َ َא ِ ُ ْ ُא ْ َ – א ِא ْ َ ْ َج – אُ ْ ُ ْ ِ َج َ ِא ْ َ אر – אُ ْ ُ ر ِ –א ِא َ ُْ ْ ُ َ َ َْ ْ َ َ ْ َج – ُ ُ ْ ِ َج َ ِ – َ ُ َ َ َ ِ – ِ َ ُ َ َ أכ ِ َم ْ ُ – أכ َ َم َْ ِ ِא כ – א כ َ ُ ُْ َ َ َ ْ ِכ – כ َُّ ُ َ َ َ ِ ُ ُِא َ َ – א ْ َ َ ْ ْ َد ْ َج – ُد ْ ِ َج َ ِ ُ ْ ُِא ْ َ – א َ 2- FİİL-İ MUZÂRİ a) Ma‘lûm Fiil-i muzâri ma‘lûmun her bâba göre kalıplarını ezberlediniz. b) Mechûl Fiil-i muzârîyi mechûle çevirmek için iki işlem yapılır: 1- Muzâraat harfi dammelenir. 2- Sondan bir önceki harf fethalanır. ُ َ ُْ – ُ َ ْ ُ – ُ ُ َ – ُ َא َ ْ ُ – ُ َ َْ ِ ْ َ ُ ِ ُ َא َ ْ َ َ ْ َ ْ ِ ُج – ُ ْ َ ْ ُج َ َ ْ َ אر – ُ ْ َ אر َ ْ ِ ُب – ُ ْ ُب َ ُ َ ْ ُ –ُ ُ ْ َ ُ َ ِ ُح – ُ َ ُح ّ ِ ُ ََْ ُ – ُ َْ َ ُ ،ُذ 20 َ َ َ َא َ ُ – ُ َ َא َ ْ ُ – َ ْ َ ِّ ُذ – ُ َ ُْ ُ ُ َْ – ُ َُْ ُ ََْ ُ ْכ ِ ُم – ُ ْכ ُم َ כِ – כ ُ َ َ ُْ ُ َ َْ כ – כ ُ َ َُ ُ َ ََ ِ ُ َ ْ َ ُْ – ُ ْ َ َْ – ِ ُ َ َْ ْ ُ ُ َْ ْ َ َ َ َ ْ ُج – ُ َ َ ْ ُج َ َ ُ َ ْ ِ ُج – ُ َ ْ ُج َ ِ َ َ ُْ – َ َْ 3- MASDAR-I GAYR-I MÎMÎ a) Sülâsî Mücerred Bâblarından Sülâsî mücerred bâblarının masdar-ı gayr-ı mîmîleri semâî, yani kuralsız olup otuzdan fazla kalıp tespit edilmiştir. Dolayısıyla sülâsî mücerred fiillerin masdar-ı gayr-ı mîmîlerini bilmek için önceden ezberlemiş olmak ya da sözlüğe bakmak gerekir. Bazen bir fiilin birden fazla masdar-ı gayr-ı mîmîsi olur ve fiil o masdarlara göre farklı manalara gelir. Bundan dolayı sözlükteki ilgili maddeyi dikkatli okumak gerekir. b) Sülâsî Mücerred Dışındaki Bâblardan Sülâsî mücerred dışındaki bâbların masdar-ı gayr-ı mîmîleri kurallı olup her bâba göre kalıplarını ezberlediniz. 4- İSM-İ FÂİL a) Sülâsî Mücerred Bâblarından Sülâsî mücerred bâblarından ism-i fâil, ( ٌ ِ ) َ אkalıbında gelir. ِ ٌ َ َ َ – َא . ٌ ِ َ ِ َ – َא אرب ٌ ِ َ – َ َ َب (ٌ َ َ ) ٌ ِ َ ُ َ – َא ٌ b) Sülâsî Mücerredin Dışındaki Bâblardan ِ َ – َא َ َ ِِ – א ٌ َ َ َ Sülâsî mücerredin dışındaki bâblardan ism-i fâil, fiil-i muzâriden yapılır: 1- Muzâraat harfi hazfedilip yerine dammeli mim getirilir. 2- Sondan bir önceki harf kesrelenir. ٌ ِ ُ َא ِ ُ – ُ َא َ ْ ُ – َ ْ َ َ ْ َ ْ ِ ُج – ُ ْ َ ْ ِ ٌج َ ْ َ אر – ُ ْ َ אر ِ – ِ ٌ َْ ْ ُ ُ َْ ْ َ ُ َ ِ ُح – ُ َ ِ ٌح ّ ّ ِ ِ ٌ َْ ُ – ُ َْ َ ٌ ِ َ َ َא َ ُ – ُ َ َא َ ْ َ ِّ ُذ – ُ ْ َ ِّ ٌذ َ َ َ ْ ُج – ُ َ َ ْ ِ ٌج َ 5- İSM-İ MEF‘ÛL ُ ْכ ِ ُم – ُ ْכ ِ ٌم ِכِ – כ ٌ َ ْ ُ ُ َ َْ ِכ – כ ٌ ّ َ َ ُ ُ َ ََ ِ ِ ٌ ْ َ ُْ – ُ ْ َ َْ ُ َ ْ ِ ُج – ُ َ ْ ِ ٌج . ِ َ ْ ُ – ِ َ َْ a) Sülâsî Mücerred Bâblarından Sülâsî mücerred bâblarından ism-i mef‘ûl, ( ) َ ْ ُ ٌلkalıbında gelir. َ َ َ – َ ْ ُ ٌح .َ ِ َ – َ ْ ُ ٌب وب ٌ ُ ْ َ – َ َ َب َ ُ َ – َ ْ ُ ٌن 21 – َ ْ ُ ٌر َ – َ ْ ُ ٌم َ ِ َ َ َ b) Sülâsî Mücerredin Dışındaki Bâblardan Sülâsî mücerredin dışındaki bâblardan ism-i mef‘ûl, fiil-i muzâriden yapılır: 1- Muzâraat harfi hazfedilip yerine dammeli mim getirilir. 2- Sondan bir önceki harf fethalanır. ٌ َ ُ َא ِ ُ – ُ َא َ ْ ُ – َ ْ َ َ ْ َ ْ ِ ُج – ُ ْ َ ْ ٌج َ َ ْ َ אر – ُ ْ َ אر – ِ ٌ َ َْ ْ ُ ُ َْ ْ َ ٌ َ ٌ ٌذ ُ َ ِ ُح – ُ َ ٌح ّ ِ َْ ُ – ُ َْ َ َ َ َ َא َ ُ – ُ َ َא َ ْ ُ – َ ْ َ ِّ ُذ َ َ َ ْ ُج – ُ َ َ ْ ٌج َ َ ُ ْכ ِ ُم – ُ ْכ ٌم َ כِ – כ ٌ َ َ ْ ُ ُ َ َْ כ – כ ٌ َ َ ُ ُ َ ََ ِ ٌ َ ْ َ ُْ – ُ ْ َ َْ ُ َ ْ ِ ُج – ُ َ ْ ٌج َ . َ َ ْ ُ – ِ َ َْ Not: İsm-i fâil ve ism-i mef‘ûllerin bu kıyâsî (kurallı) kalıplarının dışında birtakım semâî (kuralsız) kalıpları da vardır. Eğer bir fiilin semâî ism-i fâil ve/veya ism-i mef‘ûlü kullanılıyorsa, Arapça’dan Arapça’ya sözlüklerde o fiilin mâzî, muzâri ve masdarı verildikten sonra ism-i fâili (... ), ism-i mef’ûlü de (... )وذאכdenilerek gösterilir. 6- EMR-İ HÂZIR a) Ma‘lûm Emr-i hâzırın ma‘lûmu fiil-i muzârinin muhâtabından yapılır: 1- Muzâraat harfi hazfedilir. 2- Sonra bakılır: a) Muzâraat harfinden sonra gelen harf sâkin ise, başına bir hemze-i vasıl getirilir: - Ayne’l-fiili dammeli ise, hemze dammelenir. - Ayne’l-fiili fethalı veya kesreli ise hemze kesrelenir. b) Muzâraat harfinden sonra gelen harf harekeli ise, hemze getirilmez. 3- Sonu cezmedilir: a) Son harf sahih ise, harekesi hazfedilir. b) Son harf illetli ise, kendisi hazfedilir. c) Tesniyelerde, cemi müzekkerlerde ve müfred müennes muhâtabada (ef‘âl-i hamsede) nûn hazfedilir. ِ ْ َْ–א ِ ِ ْ ْ ُ –א ْ ِ – َא ُ َ َْ ِ َ ْ ُ ِ ُ َא َ ْ َ – ِא ْ َ ِא ْ َ ِ ِא ْ َ ِ ْر ّ َ ْ ِ ُب – ِא ْ ِ ْب ْ ُ ْ َُ ْ ُ ُ – א ُ َ ِ ُح – َ ِ ْح ّ ّ ِ ِ ِ ْ َ ْ َ ْ َ ُ –א 22 –א ْ ُ ُْ ُ ُ َْ َ ْ َ – ِא َْْ ُ أכ ِ ْم ْ َ – ُ ْכ ِ ُم ِ כ ِ – ِא כ ْ َ ْ ُ َ َْ َ ْ ِ ُج – ِא ْ َ ْ ِ ْج ِ ِ ِ ِ אرر ْ ِ َ ْ אر א ّ َ ْ َ אر – א ْ َ אر א ِ ْ ِ – ِא ْ َْ ْ ُ َ َْ ْ َ ْ َ ِ َ َْْ َ –א .( ْ ِ ) َو َ َ ِ َ ِ – ِق . ْ َ – אف ُ َ َ ْ َ َ َ َא َ ُ – َ َא َ ْ َ ِّ ُذ – ِא ْ َ ِّ ْذ َ َ َ ْ ُج – َ َ ْ ْج َ َ .ِא ْ َ ْ ِ ْر ِ ِ – ِ َ אرم ْ ْ .אذכ ُ ْ ُ – َ ْ ُכ (... ، َ ُ ْ ِ – ُ َِ כ – כ ْ َ َ ُ َ ََ ِ ِ ِ ْ ْ َ ْ َْ َ ْ ُ –א ُ َ ْ ِ ُج – َد ْ ِ ْج ِ ِ َ ْ َ ِ – ِא ْ َ ِ א ّ َ ْ ُ ْ َُ ْ ُ و – א אرض َ ِْ – َ َْ – َ ُ ُل – ُ ْ ) َ ُ َ ِن b) Mechûl Emr-i hâzırın mechûlü fiil-i muzârinin mechûlünün muhâtabından yapılır: 1- Başına emir lâmı getirilir. 2- Sonu cezmedilir. ِ – ُ ْ َُ ُ َ ُ َ َכ – ِ כ ْ َ َُ ُ ِ .ُ َ ْ ُج – ُ َ ْ ْج َ َ ِ َ ُْ – َ ُْ .َ ِ ُ َ – ِ ُ َق . ْ َ ُ ِ – אف ُ َ ُ ِ – ُْ ُ ْכ ُم – ِ ُ ْכ ْم َ َ ْ َ ُْ ُ َ ِ ْ َ ُ َא َ ُ – ِ ُ َא ْ ََْ ُ – ُ ََْ ُ ُ ْ َ ْ ُج – ِ ُ ْ َ ْ ْج ْ َ ُ َ َא َ ُ – ِ ُ َ َא َ َ ِ ُ َ – ِ ُ َم َ ْ ُ – ُ ْ َى ْ ْ .ُ ْ َכ – ِ ُ ْ َכ ُ َ – ِ ُ َض ْ ْ ِ ( َ אل – ِ ُ َ ْ ) ُ َ א َ ِن – ِ ُ َ א ُ َُ ُ َُ ْ َ ُ – אع 23 SÜLÂSÎ MÜCERRED BÂBLARIN EMSİLE-İ MUHTELİFELERİ א אب א ول א אب א א َ َ َ )ُ ِ ( َ َْ ُ ُ )ُْ َ ( ُ َ ْ א ً א ِ َ ٌ َ ْ ُ ٌر َ ْ َْ ُ ْ א َ َْ ُ ْ א َ َْ ُ ُ َ َْ ُ ُ َ ْ َْ ُ َ ِ َْ ُ ْ َ َْ ُ ْ א ُْ ُ ْ )ُِْ َ ( ْ َ َْ ُ ْ َْ َ ٌ ِ ْ َ ٌ َ ْ ًة َ ِ ْ ًة َ ُ َ ٌْ َ ْ ِي אر َ ٌ أَ ْ َ ُ َ א أَ ْ َ ُه َ أَ ْ ِ ِ ِ ْ َ َب َ ) ُ ِ َب( َ ْ ِ ُب ) ُ ْ ُب( َ َ ًא ْ אرب َ ِ ٌ وب َ ْ ُ ٌ َ َ ْ ِ ْب ْ َ א َ َא َ ْ ْ ِ ْب ِ ُب ِ ُب ِ َب َ َ ْ َْ َ ْ ِ ْ ِ ْب َ َ َ ْ ِ ْب ِא ْ ِ ْب ) ِ ُ ْ ْب( َ َ َ ْ ِ ْب ب َ ْ َ ٌ ِ ْ ٌب َ َ ًَْ ِ ًَْ ُ َْ ٌ َ ِ ْ אب َ ٌ أَ ْ ُب َ َ א أَ ْ َ َ ُ أَ ْ ِ ب ِ ِ ْ א אب א א ََ َ ) ُ ِ َ( َْ َ ُ ) ُ ْ َ ُ( َ ْ ًא ِ َא ٌ َْ َْ ُ ٌح َْ َ ْ א אب א א ِ َ َ )ُِ ( َ ََُْ )ُْ َ ( ُ ِ ْ ًא אِ َ ٌ َ ْ ُ ٌم َْ ََْْ א َ ََْْ َ א َْ َ ْ َא َ ْ َ ُ َ َْ َ ُ َ ْ َْ َ َ ِ ََْ ْ َ َْ َ ْ ِ אَْ ْ )ِ ُ ْ َ ْ( َ ََْ ْ ََْ ٌ ِ َْ ٌ א َ ََُْ َ ََُْ َْ َََْ ِ ََْْ َ ََْْ ِא َْْ )ُِ ْ َ ( ْ َ ََْْ ٌََْ ِ ٌَْ ََْ ً َِْ ً َْ َ ً ِْ َ ً َُْ ٌ َ ِ ْ אح َ ٌ أَ ْ َ ُ َ א أَ ْ َ َ ُ أَ ْ ِ ِ ِ ْ ُ َْ ٌ ِِْ َ ٌم أَ َُْ َ א أَ ْ َ َ ُ أَ ِ ِ ِ ْ ْ 24 א אب א א َ ُ َ ) ُ ِ َ( َ ْ ُ ُ ) ُ ْ َ ُ( ُ ْ ًא َא ِ ٌ ) َ َ ٌ( َ ْ ُ ٌن َْ َ ْ ُ ْ َ א َ ْ ُ ْ َא َ ْ ُ ُ َ َ ْ ُ ُ َْ َ ْ ُ َ ِ َ ْ ُ ْ َ َ ْ ُ ْ אُ ْ ُ ْ )ُِ ْ َ ْ( َ َ ْ ُ ْ ِ َ ْ َ ٌ ْ َ ٌ َ ْ ًَ ِ ْ ًَ ُ َ ْ ٌ ِ ُ ْ אن َ ٌ أَ ْ َ ُ َ א أَ ْ َ َ ُ أَ ِ ِ ِ ْ ْ א אب א אدس َ ِ َ ) ُ ِ َ( ِ َ ْ ُ )ُ ْ َ ُ ( ِ ْ א ًא َ ِ َא ٌ َ ْ ُ ٌب ِ َْ َ ْ ْ ِ َ א َ ْ ْ ِ َא َ ْ ُ ِ َ َ ْ ُ ِ َْ َ ْ َ ِ ِ َ ْ ْ ِ َ َ ْ ْ ِ ِ אْ ْ )ُِ ْ َ ْ ( ِ َ َ ْ ْ ِ َ ْ َ ٌ ْ َ ٌ َ ْ ًَ ِ ْ ًَ ُ َ ْ ٌ ِ אِ ْ َ אب َ ٌ أَ ْ َ ُ َ א أَ ْ َ َ ُ أَ ِ ِ ِ ْ ْ أכ ِ ْم َْ ) ِ ُ ْכ ْم( َ َ ُ ْכ ِ ْم َْ ِ ْכ ِ ْم ُ َ ُ ْכ ِ ْم َ َא ُ ْכ ِ ُم ُ ْכ ِ ُم ُ ْכ ِ َم ُ ْכ ٌم َ َ ُ ْכ ِ ْم ْ َ א ُ ْכ ِ ْم ) ُ ْכ ُم( َ ِ إכ א ً א َْ ُ ْכ ِ ٌم َ أכ َم َْ أכ ِ َم( )ُْ ُ ْכ ِ ُم ِإ ْ َ ْאل َ َح ) ُ ِ َح( ّ ُ َ ِ ُح ّ ) ُ َ ُح( َ ُ َ ِ ُح ّ َ ْ ُ َ ِ َح ّ ِ َ ِ ْح ُ ّ َ ُ َ ِ ْح ّ َ ِ ْح ّ ) ِ ُ َ ْح( َ ُ َ ِ ْح ّ َ ُ َ ِ ْح ْ ّ َ א ُ َ ِ ْح ّ َ א ُ َ ِ ُح ّ َُ َُ ِ ٌح ّ ٌح َ ْ ِ ًא َْ ِ ْ ) ِ ُ َא َ ْ ( َ ُ َא ِ ْ َא َ َ )ُ َِ( ُ َא ِ ُ ) ُ َא َ ُ ( ُ َ א َ َ ً و ِ َא ً و ِ َא ً ُ َא ِ ٌ ُ َא َ ٌ َ ْ ُ َא ِ ْ َ א ُ َא ِ ْ َ א ُ َא ِ ُ َ ُ َא ِ ُ َ ْ ُ َא ِ َ ِ ُ َא ِ ْ َ ُ َא ِ ْ َא ِ ْ ُ َא َ َ ِא כ ْ ََ َ )אُ ْ ُכ ِ ( َ כِ َْ َ ُ ) ُ ْ َכ َ ( ُ ِ ِ אرא א ْכ َ ً כِ ُْ َ ٌ כ ُْ ََ ٌ כِ َ ْ َْ َ ْ א כِ َ َْ َ ْ א כِ َ َْ َ ُ כِ َ َْ َ ُ כِ َ ْ َْ َ َ ِ כِ َْ َ ْ כِ َ َْ َ ْ ِא כ ِ ْ َ ْ ) ِ ُ ْ َכ َ ( ْ כِ َ َْ َ ْ ِא ْ ِ َ ْאل 25 ِ َْ َ َْ ْ ِ َ א َ َْ ْ ِ َא َ ْ َ ُ ِ َ َ َْ ُ ِ َْ َ َْ َ ِ ِ َ َْ ْ ِ َ َ َْ ْ ِ ِ אَْ ْ )ُِ ْ َ َ ْ( ِ َ َ َْ ْ ُ ََْ ٌ ِ אََْ َ )א ُ ْ ُ ِ َ ( ِ َ َْ ُ ) ُ ْ َ َ ُ( ِא ْ ِ َ א ً א ِ ُ َْ ٌ ِא ْ ِ َ ْאل )َ )ُ رن( َِْ َ رن( ََْ َ َ َ ْ َ َْ َ ْ َ ِ ْ َ ْ ِ َ ْ ِ / ِ َ ْ ِ /ر َ ّ َ َ َ َ ْ َ ْ َ َ / ِّ َ ْ َ َ / ِא ْ َ ِ /א ْ َ ِ ِ /א ْ َ ِ ْر ّ ِ ) ِ ُ ْ َ ْ َ ْ ُ / ِ َ ْ ُ ِ /ر( َ ّ َ َ ْ َ ْ َ َ / ِّ َ ْ َ َ / َ ِ ْر َ ِ ْر َ ْ َ ِ ْر א َ ْ َ ِ ْر ْ َِْ َ رن ْ َ / ْ ََْ َ رن ْ ُ / ِ/ / َْ َ ْ َ َْ َ ْ َّ َْ َ א َ ْ َ َ /א َ ْ َ ِّ َ / َא َ ْ َ ُ ْ َ ُ ْ َ َ ْ َ )ُ ْ َ ( ِא ْ ِ ًאرא َ ِ אْ َ )א ُ ْ ُ ( رن (... ) ِ :א ْ َ َ ْ َ رن (... ) :אُ ْ ُ ِ ْ َ ِא ْ ِ َْل א כ َ ََ َ ْ א כ َ ََ َ ُ כ َ ََ َ ُ כ َ ْ ََ َ َ ِ כ ََ َ ْ כ َ ََ َ ْ כ َ َ ْ ) ِ ُ َ َכ ( ْ כ َ ََ َ ْ כ َ َ َ ) ُ ُכ ِّ ( َ כ ََ َ ُ ) ُ َ َכ ( ُ ََכ ً א כِ َُ ٌَّ כ َُ َ ٌ כ َ ْ ََ َ ْ ََ ْ SÜLÂSÎ MEZÎD RUBÂÎ VE HUMÂSÎ BÂBLARIN EMSİLE-İ MUHTELİFELERİ َ א َ َ َא َ ْ َ א َ َ َא َ ُ َ َ َ َא َ ُ َ ْ َ َ َא َ َ ِ َ َ َא َ ْ َ َ َ َא َ ْ َ َא َ ْ )ِ َُ א َ ْ( َ َ َ َ َא َ ْ َ َא َ َ ) ُ ِ َ( ُ َ َ َא َ ُ ) ُ َ א َ ُ( َ َ א ُ ًא َ א ٌِ ُ ََ ُ َ َא َ ٌ َ ْ َ َ َא َ ْ َ َא ُ ْ َ َْ ِא ْ َ ْ ِ ) ُْ َ َ ِ َْ َْ ِ ْج ْ ْج( َ َ ْ ِ ْج َ ْ َ ْ ِ َج َ ْ ِ ْج َ ْ َ ْ ِ ْج َא َ ْ َ ْ َ َْ َ ْ ِ ُج ِ ُج َ ْ َ ْ ِ ُج ) ُ ْ َ ْ ُج( َ ِא ْ ِ ْ א ً א َ ُ ْ َ ْ ِ ٌج ُ ْ َ ْ ٌج َ َ َ ْ َ ْ ِ ْج ْ َ א َ ْ َ ْ ِ ْج ِא ْ َ ْ َج َ )אُ ْ ُ ْ ِ َج( ِא ْ ِ ْ َ ْאل ُْ َ ْ َ ٌ ِ َْ َْ َ ْ ْ ِ َ א َْ َ ْ ْ ِ َא َ ْ َ ْ ُ ِ َ َْ َ ْ ُ ِ َْ َْ َ ْ َ ِ ِ َْ َ ْ ْ ِ َ َْ َ ْ ْ ِ ِ אْ َ ْ ْ )ُِ ْ َ ْ َ ْ ( ِ َ َْ َ ْ ْ ِ אْ َ ْ َ َ )א ُ ْ ُ ِ َ ( ِ َْ َ ْ ُ )ُْ َ ْ َ ُ ( ِא ْ ِ َ א ًא ِ ُْ َ ْ ٌ ِא ْ ِ َ ْאل ُ ْ َ אر َ ْ َ ْ َ אرْ َ ْ َ / َ א َ ْ َ אر َ /א َ אرْ َ ْ َ / َ ِّ ْ َ ِّ אر َ /א َ رر َא ِ ْ رر ْ َא ِ ْ אررن (... ِא ْ َ אر ) ِ :א ْ َ َ ْ َ ررن (... ) א ُ ْ ُ ر( ) :א ُ ْ ُ ِ ْ َ אررن( אررن َ ْ ِ َ ْ َ / َ ْ َ אر ) َ ْ َ ِ ْ َ אررن( ) ُ ْ َ אر( ) ُ ْ َ َ ْ َ אررن َ ْ َ َ ْ ُ / ِא ْ ِ ًאرא َ ُ ْ َ אر َ א َ ْ َ ِّ ُذ َ א َ ْ َ אر َ َ ْ َ ِّ ُذ َ َ ْ َ אر َ ْ َ ْ َ ِّ َذ َ ْ َ ْ َ אر ِ ِ ِ ِ ِ ْ َ ِّ ْذ رر אر َ ْ َ /א ِ ْ َ ْ َ אرّ َ ْ َ / َ رر َ َ ْ َ ِّ ْذ َ َ ْ َ אرِّ َ ْ َ َ / אر َ ْ َ َ /א ِ ْ ِ ِ ِ ِ رر ِא ْ َ ِّ ْذ אر /א ْ َ א ِ ْ א ْ َ אر /א ْ َ ّ ِ ِ ِ ِ ِ אرر( ) ُ ْ َ ْذ( ) ُ ْ َ אرّ َ ْ ُ / אرْ َ َ ْ ُ / رر אر َ ْ َ َ /א ِ ْ َ َ ْ َ ِّ ْذ َ َ ْ َ אرِّ َ ْ َ َ / َ َ ْ َ ِّ ْذ ْ َ א َ ْ َ ِّ ْذ ُ ْ َ ٌذ َ ْ َ ِّ ُذ ) ُ ْ َ ُذ( ِא ْ ِ ًאذא ُ ْ َ ِّ ٌذ ِא ْ َ َذ )אُ ْ ُ ِّ َذ( ِא ْ ِ ْאل ِא ْ ِ َْل َ َ ْ َج َ ) ُ ُ ْ ِ َج( 26 َ א ُ َ ْ ِ ْج َ א ُ َ ْ ِ ُج َ ُ َ ْ ِ ُج َ ْ ُ َ ْ ِ َج ِ َ ْ ِ ْج ُ َ ُ َ ْ ِ ْج َد ْ ِ ْج ) ِ ُ َ ْ ْج( َ َ ُ َ ْ ِ ْج َ א َ َ َ ْ ْج َ َ א َ َ َ ْ ُج َ َ َ َ َ ْ ُج َ َ ْ َ َ َ ْ َج َ ِ َ َ ْ ْج َ َ َ َ َ َ ْ ْج َ َ َ ْ ْج َ ) ِ ُ َ َ ْ ْج( َ َ َ َ َ ْ ْج َ َ َ َ ْ ُج ُ َ ْ ِ ُج َ ) ُ َ َ ْ ُج( ) ُ َ ْ ُج( َ َ ِ َد ْ َ ً ود ْ א ً א َ َ ْ ً א َ َ ُ ُ َ َ ْ ِ ٌج ُ َ ْ ِ ٌج ُ َ َ ْ ٌج ُ َ ْ ٌج َ َ َ َ َ َ ْ ْج َ ُ َ ْ ِ ْج ْ ْ َ َد ْ َج َ ) ُد ْ ِ َج( َد ْ َج َ َ َ ْ َج َ ُ ْ َْ َ ٌ ِ َْ َ ْ َْ ْ ِ א َ َ ْ َْ ْ ِ א َ َ ْ َْ ُ ِ َ َ ْ َْ ُ ِ َْ َ ْ َْ َ ِ ِ َ ْ َْ ْ ِ َ َ ْ َْ ْ ِ ِא ْ َْ ْ )ُِ ْ ْ َ ( َ ْ ِ َ َ ْ َْ ْ ِא ْ َْ َ َ )א ُ ْ ْ ِ ( ُ َ ِ َ ْ َْ ُ )ُ ْ ْ َ ( َ ُ ِא ْ ِ ْ َ א ً א ِ ُ ْ َْ ٌ ِא ْ َْ َ َ ِ ْر ِ ْر ْ ِ ْر َ ْ ِ ْر رن( َ ِْْ َ رن( َ َْْ َ ُْ َ َ َ ْ َ ْ َ ِ َ ْ َ ْ َ / ِّ ِ َ ْ َ ْ َ / َ א َ ْ َ ِ َ /א َ ْ َ ِ ِّ َ /א َ ْ א ْ َ ِ َ َ َ ْ َ ِ َ َ ْ َ ِ ْ َ ِ ِ ِ ِ ِ ْ َ ْ ِ ْ َ ْ / ِ َ ْ /ر َ ّ َ َ ِ ِ َ َ ْ َ ْ َ ْ َ َ / ِّ َ ْ َ َ / ِא ْ َ ِ ِ /א ْ َ ِ ِ ِ /א ْ َ ْ ِ ْر ّ ِ ) ِ ُ ْ َ َ ْ ْ َ ْ ُ / ِ َ َ ْ ُ ِ /ر( َ ّ ِ ِ َ َ ْ َ ْ َ ْ َ َ / ِّ َ ْ َ َ / ) ِ :א ْ ) :אُ ْ رن (... َ َْْ َ رن (... ُ ِْْ َ ِ אْ َ َ )א ُ ْ ُ ِ ( ْ َ ِ )َْ َ ْ ِ ْ َ رن ْ َ / َ )ُْ َ َ ( )ُْ َ ْ َ ْ َ رن ْ ُ / ِא ْ ِ ْ ًאرא َ ْ َ ِ ُ ِ אْ َ َ SÜLÂSÎ MEZÎD SÜDÂSÎ İLE RUBÂÎ MÜCERRED VE MEZÎD BÂBLARIN EMSİLE-İ MUHTELİFELERİ أ أא أ َא َ ْ ِ م ََ ْ َ ْ َ أ א א א א א א أ ِ ُ ِ ْ َن ُ א ِ ل אُ ْ ُ ْ َ أ א أא א א א أא أ א أ م أَ כ َ َ ُ א أ ِ أ أ ِ א א אرع أ أא ل ُ َ ْ ُج َ أ א א أ א א א אرع א َ ْ ِ אً ر أא أ أ א א أ َ 27 َא ِ َ ِ אن א א א ل أ א ُْ َ ْ َ َ ٌ أ ِ أ أא א א أ א َ َ ْ َْ ِ ْ َ أ َ א أ ِ أ א أ أ א أכ ِ ُ א َْ أ أ א א א אب א א د ALIŞTIRMA: Aşağıdaki tabloda bulunan boşlukları sağdan sola uygun kelimelerle tam harekeli olarak doldurunuz. AKSÂM-I SEB‘A Arapçada fiiller, kök harfleri arasında illet harflerinden ( ي، و، )אbirinin bulunup bulunmamasına göre ikiye ayrılır: I- SAHÎH FİİLLER (Kök harfleri arasında illet harfi bulunmayan fiiller. Üç kısımdır.): A- SÂLİM (Kök harfleri arasında illet harfi, hemze ve şeddeli harf bulunmayan fiiller): ... ( َ ِ َ ؛٦) ، َ ُ َ (٥) ، ِ َ (٤) ، َ َ َ (٣) ، ( َ َب٢) ، َ َ (١) َ َ َ B- MEHMÛZ (Kök harflerinden biri hemze olan fiiller. Üç kısımdır.): 1- Mehmûzü’l-fâ (Fâe’l-fiili hemze olan fiiller.): ِ ِْ ْ ْ ْ ْ ... دب؛ َ ُ َ (٥) ، ُ َ َ – َ َ( أ٤) ، ُ َ َ – َ َ َ( أ٣) ، ُ َ – َ َ َ( أ٢) ، ُ ( أَ َכ َ – َ ُכ١) ُ ُ َ – أدب 2- Mehmûzü’l-ayn (Ayne’l-fiili hemze olan fiiller): َ ... ؤف؛ َ ُ َ (٥) ،( َ ِ َ – َ ْ َ ُم٤) ،( َ َ َل – َ ْ َ ُل٣) ، ُ ِ ْ َ – رأس ُ ُ ْ َ – رؤف َ َ (٢ ) 3- Mehmûzü’l-lâm (Lâme’l-fiili hemze olan fiiller): ... ( َ َؤ – َ ْ ُؤ؛٥) ،ُ َ ْ َ – َ ِ َ (٤) ،ُ ( َ أَ – َ ْ أ٣) ، ُ ِ ْ َ – َ َ َ (٢) ،( َ أَ – َ ُؤ١) َ َ َ ُ ُ ُْ C- MUDÂAF (Ayne’l-fiili ile lâme’l-fiili aynı cinsten (şeddeli) olan fiiller): ... ؛ ََ – ِ َ (٤ ) ، َ – َ (٢ ) ، ُ َ – َ (١ ) II- MU‘TEL FİİLLER (Kök harfleri arasında bir veya iki illet harfi bulunan fiiller. Dört kısımdır.): A- MİSÂL (Sadece fâe’l-fiili illet harfi olan fiiller. İki kısımdır.): 1- Misâl-i vâvî (Fâe’l-fiili ( )وolan fiiller): ... ث؛ َ ِ ( َو٦) ، ُ ُ ْ َ – َ ُ ( َو٥) ، ُ َ ْ َ – َ ِ ( َو٤) ، ُ َ َ – َ َ ( َو٣) ، ُ ِ َ – َ َ ( َو٢) ُ ِ َ – رث 2- Misâl-i yâî (Fâe’l-fiili ( )يolan fiiller): ... ( َ ِ َ – َ ِ ُ ؛٦) ، ُ ُ َ – َ ُ َ (٥) ، ُ َ َ – َ ِ َ (٤) ، ُ َ َ – َ َ َ (٣) ، ِ َ – َ َ (٢) ، ُ ُ َ – َ َ َ (١) ْ ْ ْ ْ ْ َ ُ ْ B- ECVEF (Sadece ayne’l-fiili illet harfi olan fiiller. İki kısımdır.): 1- Ecvef-i vâvî (Ayne’l-fiili ( )وolan fiiller): 2- Ecvef-i yâî (Ayne’l-fiili ( )يolan fiiller): ... אف؛ َ َ (٤) ،( َ َאل – َ ُ ُل١) ُ َ َ – אف ... אل؛ ُ َ َ – ( َ َאل٤) ، ُ ِ َ – אع َ َ (٢ ) C- NÂKIS (Sadece lâme’l-fiili illet harfi olan fiiller. İki kısımdır.): 1- Nâkıs-ı vâvî (Lâme’l-fiili ( )وolan fiiller): 2- Nâkıs-ı yâî (Lâme’l-fiili ( )يolan fiiller): ... ذכ َ – َ ْ ُכ ؛ ُ َ (٥ ) ، ( َ َ א – َ ْ ُ و١ ) ... ( َر ِ – َ َ ؛٤) ، َ ْ َ – َ َ (٣) ، ِ َ – َ ( َر٢) ْ ْ َ D- LEFÎF (Kök harfleri arasında iki illet harfi bulunan fiiller. İki kısımdır.): 1- Lefîf-i mefrûk (Fâe’l-fiili ile lâme’l-fiili illet harfi olan fiiller): ... ( َو ِ – َ ِ ؛٦) ، َ ْ َ – ِ ( َو٤) ، ِ َ – َ ( َو٢) َ َ 2- Lefîf-i makrûn (Ayne’l-fiili ile lâme’l-fiili illet harfi olan fiiller): ... َ ِ – َ ْ א؛،( َ ِ َي – َ ْ َ ى٤) ،( َ َ ى – َ ْ ِ ي٢) َ َ 28 HEMZENİN TÜRLERİ Harekeli olan elife “hemze” denir. Elif ( )אdediğimiz harf ise, daima sâkindir. İki türlü hemze vardır: a) Hemze-i Vasıl, b) Hemze-i Katı. A- HEMZE-İ VASIL ( ِ ْ َ ْ ) َ ْ َ ُة א Başlangıçta okunan, önceki kelimeden geçildiğinde okunmayan hemzeye “hemze-i vasıl” denir. Hemze-i vasıl kelimenin sadece başında bulunur; ortasında veya sonunda bulunmaz. Hemze-i vasıllar şunlardır: 1- Eliflâm (harf-i ta‘rîf)’ın başındaki hemze (Meftûh) ،ــכ ُ ِـ ، ْכ ُ ِ ِ ِ ُ َ َ ْ )َو( َא ُ َא ْ כ َـ، ُ َא ْ َ َא َ ـــ، ُ َא ْ َ ـــ، َא ْ َ ـــ، ُ ْ َא ْ َ ـــ، ُ אَ ْ َ ِ َـــ، َא ْ َ ـــ، ُ َא ْ َ َ ـــ، ُ َא ْ َ ْ ـــ،ذאن َ ْ َא،ــאب אَ ــ، َא ـ َ ُم،ـאة ُ َא َכـ، َא ُ ـ ُل، ُ َא ـ ِ ّ ْכ، ُ َ ْ َא ـ، ُ َא ْ َ ـ، ُ َא ْ َ ـ ْ ُم؛ )َو( َא א ِ ـ، ُ َא ْ ِ َ א َ ـ، ُ َ َ َא ْ ـ ِ ِ . َא ُر،אس ُ َ ّ َא، ُ ْ َא، ُ َא א، ُ َ َ َא،َא َ ُة 2- Hâs ism-i mevsûllerin başındaki hemzeler (Meftûh) . ِ َא َ א، ِ َא، ِ َא َ א، ِ ِ َ َא،)و( َא ِ ي ِ َ َא، ِ َא ِ ؛ َא،( ِ َ אن ) َא َא،( ِ َ אن ) َא َ َ ْ ْ 3- Sülâsî mücerred fiillerin emr-i hâzırlarının başındaki hemzeler (Ayne’l-fiili dammeli ise madmûm; fethalı veya kesreli ise meksûr) . ْ ِ ْ ِא ْ ْح؛ אُ ْ ُ ْ ؛ ِא، َ ْ ِ ْאذ َ ْ ؛ ِא، ْ َ ْ ِא ْ ِ ْ ؛ ِא، אُ ْ ْج؛ ِא ْ ِ ْب، ُ ْ ُ)َو( א َ ْ ْ ُ 4- Hemze ile başlayan humâsî ve südâsî fiillerin mâzî, masdar ve emr-i hâzırlarının başındaki hemzeler (Meksur; mâzi mechûlde madmûm) ،ِ ـ ًאرא َ ،ـ َ א ًא ـאرر؛ ِْ َ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ْ א،( א ْ َ ـ ْ ؛ א ْ َ ـ )אُ ْ ُ ـ، א ْ َ א ً א،( َ ُ ْ ُ א ْ َכ ْ ؛ א ْ َ َ َ )א،אرא ً َ א ْ כ،( َ )َو( א ْ َכ َ َ )אُ ْ ُכ ِ ِ ِא،( ِ ُ ُ ِא ْ ِ ج؛ ِא َ َ )א، ِא ِ ْ א א،(ِא ِ ِא ِ ر؛ ِא ْ ج )אُ ْ ِ ج ْ ْ َ ْ ْ ْ َ ْ ً َ ْ َ ُ ْ َ َ َ ْ ْ َ ْ َّ ْ َ ْא َ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ْ ـאر א ّ َ ْ א ْ َ ـאر א، א ْ ـ َ ًאرא،( א ْ َ ـ ِّ ْذ؛ א ْ َ ـאر )אُ ْ ُ ـ ر، א ْ ـ ًאذא،(א ْ َ ْ ْ ؛ א ْ َ ـ َذ )אُ ْ ُـ ِّ َذ . ِא ْ َ ِ ِא ْ َ ِ ِ ِא ْ َ ْ ِ ْر، ِא ْ ِ ْ ًאرא،( ِ ُ ْ ُ ِא ْ ْ ِ ؛ ِא ْ َ َ )א، ِא ْ ِ ْ َ א ً א،( ِ ْ ْ ُِא ْ ْ َ )א ْ َ َ ُ َ َ َ ّ 5- Aşağıdaki isimlerin başındaki hemzeler ِ َ ْ ِא-٥ ،ٌ َ ِא-٤ ، ُ ِא-٣ ، ِא-٢ ، َא-١ ()و ِ َ َ ْ ِא-٦ ،( ِ َ ْ אن ) ِא ، ِא ْ ـ-٨ ، ٌ ِא ْ ـ-٧ ،( ِ ـאن ) ِא ْ َ َـ ٌ ْ ْ ُ ْ ْ ٌ ْ ٌ . ْ َא-١٢ ، ٌ ُ ْ َא-١١ ، ِא ْ َ ٌأة-١٠ ، ِא ْ ٌؤ-٩ ٌ َ ُ B- HEMZE-İ KATI ( ِ ْ َ ْ ) َ ْ َ ُة א Hem başlangıçta hem de önceki kelimeden geçildiğinde okunan hemzeye “hemze-i katı” denir. Kelimenin başında bulunan hemzelerden hemze-i vasıl olmayanlar, hemze-i katıdır. Kelimenin ortasında ve sonunda bulunan bütün hemzeler, hemze-i katıdır. 29 HEMZENİN YAZILIŞI Hemzenin yazılışıyla ilgili günümüzde yaygın bir şekilde uygulanan birtakım kurallar vardır. Bunlar, hemzenin kelimenin başında, ortasında veya sonunda bulunmasına göre şu şekilde tespit edilmiştir: A- KELİMENİN BAŞINDA Kelime başında bulunan hemzenin öncelikle hemze-i vasıl mı yoksa hemze-i katı mı olduğu tespit edilir: 1- Hemze-i Vasıl Kelimenin başında bulunan hemze hemze-i vasıl ise, katı işareti olmaksızın sadece elif ( )אşeklinde yazılır. Yukarıdaki hemze-i vasıl örneklerinde olduğu gibi. Bazı kitaplar ile Kur’ân-ı Kerîm hatlarında üzerine vasle ( )ٱişaretinin konulduğu da görülür. 2- Hemze-i Katı Kelimenin başında bulunan hemze hemze-i katı ise, katı işaretli elif şeklinde yazılır: a) Hemze dammeli veya fethalı ise, katı işareti elifin üstüne ( َأ،;) ُأ b) Hemze kesreli ise, katı işareti elifin altına ( )ِإyazılır: ِ ِ ِ ِ ُ ) َ أَ َכ ِ ،(أכ ِ َم ،إכ א ً א ْ ُ ) أכ َ َم ْ َ أد ًא؛ ْ َ ،( َ أכ َ َ ،أدب َ ُ َ أَ ْ ًא؛،( َ ُأכ ً ؛ أَ َ َ )أُ َ ( أَ ْ ً א؛ أَ َ )أ َْ َ َ ِ ِ َ َ َ ُ ،أن ْ َ ، ِإ، َأن، ِإن، َ ُأم؛ ِإ،אن ٌ َ ْ ِإ،أوس َْ ٌ ْ أ ْ ْ ِ ؛،أכ ِ ْم؛ أ ْ ُ ُ )أ ْ َ ُ (؛ أ ْ َ ُ ؛ َ א أ ْ َ َ ُه . ِإ א، َ ْأو،إذא َ א َ ِ ، ِ ْإذ َ א، َأي، َ أ، َ ْ َ أ،إن ًِ ْ ِ ،إذא ، َس، َو، َف، َכ، ِب، ِل،َא ْل )א ـ אمedatları gelse bile yine yukarıdaki kural uygulanır. İstisnâ: ( ، ٍ ِـ َ ؛ ِ َ ِ ـ، ـ ُ ء، ْ ِ َـ ... ٍ ِ َ آ، ٍ ِ َ ْ َ ) Not: Başında hemze-i katı bulunan kelimelerin önüne ( ـ ة B- KELİMENİN ORTASINDA Kelimenin ortasında bulunan hemzenin harekesi ile bir önceki harfin harekesi mukayese edilir; hangisi daha kuvvetli ise, hemze, o harekeye uygun destek üzerine yazılır. Harekelerin kuvvet bakımından sıralaması, kuvvetliden zayıfa doğru, şöyledir: 1- Kesre (Desteği: Yâ/diş/nebra), 2- Damme (Desteği: Vâv), 3- Fetha (Desteği: Elif); 4- Sükûn. أَ ْ ِ ِ ؛، َ ِ ِ ْ َ ْ ُ ، َ ِ ِ ِ ْ ؛ َ א ٌ ِ ِ ، ُ َ ٌאل،אد ٌ َ ُ ُ ْ ٌم؛، ٌ ْ ُ ، ُ ْ ُ ، َ ْ ٌس، َכ ْ ٌس// .وس ٌ ُ ٌ ُ ُכ،ون ِ ِ ِ ِ ِ َ ِر َא،ٌ َ ،ٌ َ َ א ُ ُ ؛ َא، َא ُ ن،َ ُ َن ِ ، ٌ ِ ر ِ ؛ َא، ِ ، ِ ْ ر ِ ؛، َ ِ ٌ َ َ َ ُ َ ُ َ ُ َْ ُ ُ َ ، َ ْ ُ ُل؛ َ ُ م،ؤه ٌ ُ ْ َ ُ َ ِّ ُ ؛ ُ رؤوف؛ ُ َ ،ول ُ ُ ْ ُ ،ول َ َ َ َ َ ،رأى َ َ َ ْ َت؛، ُ ْ ،رأس ْ .ٌ َ َ ْ َ ، َ ْ َ ٌة، َ ْ َ ُل،أس َ َ ُ َ ٌ َ ُ ْ َ َ َل؛، َ ْ َرأ،رأب ، ِ ْ َא، َ ْ ِ ٌ؛ // .ٌ َ ِ ْ َ أ، ُ 30 Özel durumlar: 1- Eliften sonra gelen fethalı hemze, desteksiz olarak satır üzerine yazılır: .אءل َ َ َ َ ،אءل َ َ َ ،אءة ٌَ ِ 2- Sâkin vâvdan sonra gelen fethalı veya dammeli hemze, desteksiz olarak satır üzerine yazılır: .ٌءودة ٌَ َْ َ َ ُ ْ َ ،ءه ٌ َ ُ ْ َ ،ءه َ ُ ْ َ ،ءכ ُ ُ ُ وءة؛ ُو ُ َ ُ ُو،ءل 3- Sâkin yâdan sonra gelen fethalı veya dammeli hemze, diş üzerine yazılır: . َ ِ ُ َن، ُ ُ ِ َ أ، ُ ُ َ ِ َ ٌ؛،ٌ َ ِ َ ،ٌ َ َ ْ ْ C- KELİMENİN SONUNDA Kelimenin sonunda bulunan hemze, bir önceki harfin harekesine uygun destek üzerine yazılır. Bir önceki harf sâkin ise, desteksiz yazılır: ِ ِ ، َ ْ ٌء،אء ٌ َ َ ، ْ ٌء، ُ َ א ِ ُ ؛ َ ْ ٌء، ٌ َ א، ُ ِ ْ ُ َ ُ َؤ؛، ٌ ُ ْ ُ ، ٌ ُ َא ْ َ َ ُ؛ َ َ א،ُ َ א،َ َ َأ . َ ِ ٌء،وء ٌ َُْ Özel durumlar: 1- Kelimenin sonunda sâkin harften sonra iki üstünlü hemze gelirse, bakılır: a) Eğer hemzeden önceki harf kendisinden sonraki harfe bitişmeyen harflerden ( و، ز، ر، ذ، د، )אise, hemze desteksiz yazılır, ondan sonra da iki üstün elifi yazılır. . ُو ُ ًءא، َ ْ ًءא،ُ ْ ًءא b) Eğer hemzeden önceki harf, kendisinden sonraki harfe bitişebilen harflerden ise, hemze diş üzerine yazılır, ondan sonra da iki üstün elifi yazılır. . َ ِ ًא، َ ِ ًא،ِ ًא ْ c) Eğer hemzeden önce elif varsa, hemze desteksiz yazılır, iki üstün hemzenin üzerine konulur, elif getirilmez. . َ َ ًאء، َ َ ًאء،َ ًאء 2- Elif üzerine yazılan hemzeden sonra tesniye elifi gelirse, bakılır: a) Eğer kelime isim ise, hemze -elif ile birlikte- med işaretli elif olarak yazılır. . َ َ ِن، َ ِن،َ ْ َ ِن َ b) Eğer kelime fiil ise, hemze olduğu gibi kalır, kendisinden sonra da tesniye elifi yazılır. ِ َ َ ،أאن ِ .أאن ْ َ َ َ ْ َ ،َ َ َأא 31 MEHMÛZ FİİL ()א ْ ِ ْ ُ א ْ َ ْ ُ ُز I- TARİFİ VE TÜRLERİ Kök harflerinden biri hemze olan fiillere “mehmûz” denir. Üç türlü mehmûz fiil vardır: 1- Mehmûzü’l-fâ (ز א אء ) Fâe’l-fiili (1. kök harfi) hemze olan fiillere “mehmûzü’l-fâ” denir. – َ ِ َ( أ٤) ( أَ َ َ – َ ْ َ ُ – أُ ُ َ ً ؛٣) ( أَ َ – َ ْ ِ – أَ ْ א؛٢) أכ ً ؛ ْ َ – ُ أכ َ – َ ْ ُכ َ َ (١) َ ً ُ ْ ْ ... أد ًא؛ َ َ – دب َ ُ َ (٥) َ َ ُ – أَ ْ ًא؛ ُ ُ َ – أدب 2- Mehmûzü’l-ayn ( زא ) Ayne’l-fiili (2. kök harfi) hemze olan fiillere “mehmûzü’l-ayn” denir. َ (٥) ( َ ِ – َ ْ َ ُم – َ َ ً ؛٤) ( َ َ َل – َ ْ َ ُل – ُ َ א ً ؛٣) رأس – َ ِ ُ – ِر َא َ ً ؛ َ َ (٢) َ ْ ْ – ؤف ... رأ َ ً ؛ َ َُ ُ ُ ْ َ – رؤف َ 3- Mehmûzü’l-lâm (ز א م ) Lâme’l-fiili (3. kök harfi) hemze olan fiillere “mehmûzü’l-lâm” denir. – َ ِ َ (٤) אءة؛ ً َ َ ِ – ُ( َ َ أَ – َ ْ َ أ٣) ( َ َ َ – َ ْ ِ ُ – َ ْ ً؛٢) ( َ َ أَ – َ ْ ُ ُؤ – ُ ْ ًءא؛١) ... ( َ َؤ – َ ْ ُؤ – ُ َ ًأة؛٥) َ ْ َ ُ – َ َ ً؛ ْ ُ ُ II- SÜLÂSÎ MÜCERRED BÂBLARDA KULLANIMI Mehmûz fiillerin kullanıldığı sülâsî mücerred bâblarını şöyle tablolaştırabiliriz: (٦) (٥) -- أدب َ َُ رؤف َ َُ --- َ َؤ ُ (٤) ِ َ َأ ِ َ َ ِ َ َ (٣) (٢) (١) َ َ َأ َ َ َل َأ َ َ َ رأس َ َ َََ َ أכ ََ ََ أ َ ز :א אء -- : א ََ أ َ :א م III- MEHMÛZ FİİLLERİN ÇEKİMİNDE DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR A- Mehmûzü’l-ayn ve mehmûzü’l-lâm (sonu şeddeli olan bâblar hâriç) fiiller, tıpkı sâlim fiiller gibi çekilir; hiçbir değişiklik yapılmaz. Sadece hemzenin mahrecinden kaynaklanan bir telaffuz zorluğu vardır. B- Mehmûzü’l-fâ fiillerin çekiminde ise dikkat edilmesi gereken tek bir kural vardır: 32 Bir kelimede iki hemze peş peşe gelir, birincisi harekeli, ikincisi sâkin olursa; ikinci hemzeyi, birinci hemzenin harekesi cinsinden illet harfine dönüştürmek vâcib olur. Bu durum (iki hemzenin peş peşe gelmesi), mehmûzü’l-fâ fiillerin şu sîğalarında gerçekleşebilmektedir: 1- Emsile-i Muhtelife a) Sülâsî mücerred bâblarınının emr-i hâzırları: .( ِ ْ َ / ِ )َو ْأ ْ ْ ْ .( ْ َ ْ َ / ْ َ ْ )َو ْأ ِ ( ِא ْ ِ – ِא٢) ْ ِ ِ َ ( א ْ َ ْ – א٤) .( ْ ُ ْ َ / ْ ُ ( ُْאؤ ُ ْ – אُو ُ ْ )َوْأ١) ْ ) ْ َ ( ِא ْ َ ْ – ِא٣) .( ْ َ ْ َ / ْ َ وأ َ ْ .(دب ْ ُ َ / وأدب ْ ُ ْ َ ) אودب ْ ُ ُ – אؤدب ْ ُ ْ ُ (٥) b) “İf‘âl”, “iftiâl” ve “if‘ilâl” bâblarının fiil-i mâzi, masdar ve emr-i hâzırları: . َ ِ ُ ْأؤ ِ َ – ُأو .( َ ِ ُ ُ ْאؤ ُ ِ َ – ُאو ُ ِ َ )و ْأ َ ْأأ َ َ – آ َ َ ؛:() ِإ ْ َ אل ِא ْ َ َ َ – ِא َ َ َ )َو ْأ َ َ َ (؛:() ِא ْ ِ َ אل ِא ْ َ – ِא َ )و ْأ َ (؛:() ِא ْ ِ َ ل . ِإ ْ َ א ًא – ِإ َ א ًא:() ِإ ْ َ אل .( ُ ُ ْאؤ ُ – ُאو ُ )و ْأ .( ِא ْ ِ َ א ًא – ِא ِ َ א ًא )و ْأ ِ َ א ًא:() ِא ْ ِ َ אل ْ ) ِא ْ ِ َא ًא – ِא ِ َא ًא:() ِא ْ ِ َ ل .(وأ ِ َא ًא َ . ْ ِ َ ْأأ ِ ْ – آ:() ِإ ْ َ אل .( ْ ِ َ ِא ْ َ ِ ْ – ِא َ ِ )و ْأ:() ِא ْ ِ َ אل ْ ) ِא ْ – ِא:() ِא ْ ِ َ ل .( َ وأ َ َ َ 2- Emsile-i muttaride: a) Sülâsî mücerred bâbları ile “İf‘âl”, “iftiâl” ve “if‘ilâl” bâblarının fiil-i muzârilerinin nefs-i mütekellim vahdehleri: . ُ َ َ ُ – )أ א( ُْأؤ َ ُ – ُأو . َ َ – )أ א( ُ ْأؤ َ – ُأو ُ ُ ُ . ُ َ َ ُ – )أ א( ُ ْأؤ َ ُ – ُأو ( َ ْ ُ ُ – )أ א( َْأأ ُ ُ – آ ُ ُ ؛١) ( َ ْ ِ – )أ א( َ ْأأ ِ – آ ِ ؛٢) ُ ُ ُ ( َ َ ُ – )أ א( َ ْأأ َ ُ – آ َ ُ ؛٣) ُْ ُْ ُْ ( َ ْ َ ُ – )أ א( َ ْأأ َ ُ – آ َ ُ ؛٤) . ُ َ ُ ْ َ ُ – )أ א( ُ ْأؤ َ ُ – ُأو 33 ( َ ُْدُب – )أ א( َْأأُدُب – آُدُب؛٥) .ُ ْ َدُب – )أ א( ُْأؤَدُب – ُأوَدُب . ُ َ – )أ א( ُ ْأؤ َ ُ – ُأو . ُ َ َ ُ – )أ א( ُ ْأؤ َ َ ُ – ُأو . َ – )أ א( ُ ْأؤ َ – ُأو ُ ْ ِ ُ – )أ א( ُ ْأؤ ِ ُ – ُأو ِ ُ ؛:() ِإ ْ َ אل َ ْ َ ِ ُ – )أ א( َ ْأأ َ ِ ُ – آ َ ِ ُ ؛:() ِא ْ ِ َ אل َ ْ َ – )أ א( َ ْأأ َ – آ َ ؛:() ِא ْ ِ َ ل ُ َ ُْ َ َ ُْ َ ُْ b) “İf‘ilâl” bâbından gelen mehmûzü’l-lâm fiillerin mazîlerinin ( ّ )’sinden sonuna kadar ve cezimli sîğalarının idğâmsız halleri ( ّ أ، ّ ، ، أ א، َ أ، ، ): . ِ َْ َ - ْ َ ْ . ِ ْ َ َ أَ ْ ... ،آن َ َ ْ أأن – ِא َ ْ َ َ ْ ِא:( ) ... ِא ْ َ أ . ِ ْ َ َ - ْ ِ ْ َ َ :( ) َ ْ َ ْ . ِ ْ َ َ - ْ ِ ْ َ َ :( َ )أ َ ْ َ ْ . ِ ْ َ َ - ْ ِ ْ َ َ :( ) َ ْ َ ْ . َ ِ ْ َ َ - َ ْ ِ ْ َ َ :( ) َ ْ َ ْ ِ ْ َ َ :( ) َ ْ ِ ْ َ ْ َ َ ْ أ:()أ א . َ ِ ْ َ َ - َ ْ ِ ْ َ َ :( ّ )أ َ ْ َ ْ D- Bazı mehmûz fiillerin bazı sîğaları istisnâîdir; genel kurala uymaz: . ْ אوכ ْ – ُכ ََ ُ ُ – ُ أכ َ – َ ْ ُכ . ْ َ / َ َ َل – َ ْ َ ُل – ِא ْ َ ْل . ْ ُ – ْ ُ أَ َ َ – َ ْ ُ ُ – ُאو ْ / – أَ – ْ – אو . ُ وأ ْ َ ُْ ُْ ُ ُُ َ ََ ِ َ .(אرء – َر )َرْه َ ْ رأى – َ ْ َأى – َ َ ى؛ َ ِ َ إرאءة؛ ِ َ َ .أرء – َِأر ً ْ ِ أرأى – ََأرى؛ – ُ ْ – ُ ِ ي؛ ْ ْ ً َ َ – إرآء . َ َ أَ َ َ – ِא ْ َ َ َ – ِא َ َ َ – ِא 34 ُכ ْ ) ِ ُ ْ َכ ْ ( َ َ ْ ُכ ْ َ ْ ُכ ٌل َ ْ َ ْ ُכ ْ َ א َ ْ ُכ ْ َ א َ ْ ُכ ُ َ َ ْ ُכ ُ َ ْ َ ْ ُכ َ ِ َ ْ ُכ ْ َ َ ْ ُכ ْ أכ ً َْ ِ آכ ٌ ) ُ ْ َכ ُ ( َ ْ ُכ ُ أכ َ ََ )ُ ِ أכ َ ( א אء )(١ א -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- )(١ אُ ْ ْؤ ُ ) ِ ُ ْأ( َْ َ َ ْؤ ُْ َ א َ ُؤ ُْ َ َ ُؤ ُْ َ ْ َ َؤ ُْ ِ ْؤ َْ ُ َ َ ْؤ ُْ َ َ ْؤ ْ ُْ َ א َ ْؤ ُْ وء َُْ ٌ َ ُؤ ُْ ) ُ أُ( َْ ُ ًءא ْ אرئ َ ِ ٌ َ أَ َ ئ( )ُِ َ א م )(١ أَ َ َ )أ ُ ِ ( َ ِْ َ ُ )ُْ َ ( ُ أَ ْ א ً آِ ٌ َ ْ ُ ٌر ِْ َْ َ ْ א ِْ َ َ ْ א ِْ َ َ ُ ِْ َ َ ُ ِْ َْ َ َ ِ ِْ َ ْ ِْ َ َ ْ ِא ِ ْ )ُِْ َ ( ْ ِْ َ َ ْ א אء )(٢ ِ َرא ٌ ؤوس َْ ُ ٌ ِ َ ْ َْ ْ ِ َ א َْ ْ ِ َא َ ْ ُ ِ َ َْ ُ ِ َ ْ َْ َ ِ ِ َْ ْ ِ َ َْ ْ ِ ِ א ْر ْ ) ِ ُ َ ْأس( ْ َ َ ِ ْ ْ َ رأس َ َ ) ُر ِ َ ( ِ َْ ُ َ أس( )ُْ ُ ِر َא َ ً א )(٢ ِ َ َْ ْ ِ َْ َْ ْ ِ َ א َْ ْ ِ َא َ ْ ُ ِ َ َْ ُ ِ َ ْ َْ َ ِ ِ َْ ْ ِ َ َْ ْ ِ ِ אْ ْ ) ِ ُ ْ َ ْ( َ ْ ُ ٌء ِ َא ٌ ًَْ َََ ) ُ ِ َ( ِ َْ ُ ) ُ ْ َ ُ( א م )(٢ ْ َ َ َُ َ ْ َََْ ِ ََْْ َ ََْْ ِ א َْ ) ِ ُ ْ َ ْ( َ ََْْ َ ٌه َْْ َ א ََْْ ْ َא َ َ ُ ِ آ ٌ َ ُْ َْ ْ َ َُ ) ُ ْ َ ُ( أُ ُ َ ً أَ َ َ )أ ُ ِ َ ( א אء )(٣ ِ َْ َْ 35 َ َ ْ َ ْل َ َ ْ َ ْل ِא ْ َ ْل ) ِ ُ ْ َ ْل( َ َא َ ْ َ ُل َ ْ َ ُل َ ْ َ َل َ ْل ول َْ ُ ٌ َ َ ْ َ ْل ْ َ א َ ْ َ ْل َ ُ َאً אِ ٌ َ َ َل )ُ َِ( َ ْ َ ُل ) ُ ْ َ ُل( א )(٣ َ א َ ْ ْأ َ َ א ْ أُ َ َ َ ْ أُ َ َ َ ْ ْ أَ َ َ ِ ْ ْأ َ َ َ َ ْ ْأ َ ِא ْ ْأ َ ) ِ ُ ْ ْأ( َ َ َ ْ ْأ َ َْ َْ وء ُ ٌ َ ْ ْأ َ אرئ َ ِ ٌ ْ أُ َ َ ) ُ ْ أُ( َ אءة َِ ًَ َ أَ َ ئ( )ُِ َ א م )(٣ ِ א َ ْ )ُِ ْ َ ْ( َ ََْ ْ َ א ََْ ْ َא َ ْ َ ُ َ ََْ ُ َ ْ ََْ َ ِ ََْ ْ َ ََْ ْ ِ آ ٌ َ ْ ُ ٌن َْ ََْ ْ ََْ ُ ) ُ ْ َ ُ( أَ ْ ًא ِ أَ َ )أ ُ ِ َ ( א אء )(٤ َ َ ْ َ ْم َ א َ ْ َ ُم َ َ ْ َ ُم َ ْ َ ْ َ َم ِ ْ َ ْم َ َ َ ْ َ ْم ِא ْ َ ْم ) ِ ُ ْ َ ْم( َ ًَ אِ َ ٌ وم َْ ُ ٌ َ َ ْ َ ْم ْ َ א َ ْ َ ْم ِ َ َ )ُ ِ ( َ َ ْ َ ُم ) ُ ْ َ ُم( א )(٤ رؤف אُ ْ ُ ْ ) ِ ُ َ ْأف( ْ ؤف َ َْ ُ ْ ؤف َ َْ ُ ْ ؤف َ ْ َْ ُ َ ؤف َِْ ُ ْ ؤف َא َ ْ ُ ُ ؤف َ َْ ُ ُ ؤف َ א َْ ُ ْ ؤوف َْ ُ ٌ ؤف َ ْ َْ ُ ْ رؤف َُ َ ) ُر ِ َ ( ؤف َْ ُ ُ أف( )ُْ َ ُ ْ رأ َ ً َ َرא ِ ٌ ِ آدب ٌ ْ دوب َ ُ ٌ ْ دب َْ َ ُ ْ أدب َُ َ ِ أدب( )ُ َ ْ دب َ ُ ُ دب( )ُْ َ ُ أد ًא ََ א אء )(٥ א َ ْ َْ ْ َ ْ ْ دب َ א َ ْ َ َ א َ ُ ْ ْ א ْ َُ دب َא َ ُ ُ َ َ ْ َ ْ َُ دب َ َ ُ ُ َ َ ْ ْ ََ ْ دب َْ َ ُ َ َ ِ ْ َْ ِ ْ دب َ ُ ْ َ َ ْ َْ ْ دب َ َ ُ ْ َ ِא ْ َ ْ אودب ُ ُ ْ ِ ِ ْ دب( ) ُ ْ َ( ) ُْ َ ْ َ َ ْ َْ ْ دب َ َ ُ ْ ِ َא ٌ َ ْ ُ ٌء ) ُ ِ َ( ْ َُ َ ) ُ ْ َ ُ( َ ًَ َ ِ َ א م )(٤ )(٥ MEHMÛZ FİİLLERİN SÜLÂSÎ MÜCERRED BÂBLARDAN EMSİLE-İ MUHTELİFELERİ َ َ אُ ْ ِ ) ُ َ ْ ْؤ ُ ْؤ ُ ْ ْأ( َ َ ْ ْؤ ُ َ َ ْ ُؤ ُ َ ْ َ ْ َؤ ُ ِ ْ ْؤ َ ُ َ َ ْ ْؤ ْ ُ َ א َ ْ ْؤ ُ َ א َ ْ ُؤ ُ وء َ ْ ُ ٌ َ ْ ُؤ ُ ) ُ ْ أُ( َ ُ َ ًأة ْ אرئ َ ِ ٌ َ َؤ ُ ئ( ) ُِ َ א م )(٥ ) ِ ُ ْ َכ ْ ( َ ُ ْ ِכ ْ َ ُ ْ ِכ ُ َ ْ ُ ْ ِכ َ ِ ُ ْ ِכ ْ َ ُ ْ ِכ ْ ِ آכ ْ َ ْ ُ ْ ِכ ْ َ א ُ ْ ِכ ْ َ א ُ ْ ِכ ُ ُ ْ ِכ ٌ ُ ْ َכ ٌ ِإ َכא ً ) ُ ْ َכ ُ ( ُ ْ ِכ ُ )أ ُ ِ وכ َ ( آכ َ َ ِإ ْ َ ْאل ُ َ ِّכ ُ ) ِ ُ َכ ْ ( َ ُ َ ِّכ ْ َ ُ َ ِّכ ُ َ ْ ُ َ ِّכ َ ِ ُ َ ِّכ ْ َ ُ َ ِّכ ْ أכ ْ َ ِّ َ ْ ُ َ ِّכ ْ َ א ُ َ ِّכ ْ َ א ُ َ ِّכ ُ َ ْ ِכ ً ُ َ ِّכ ٌ ُ َכ ٌ ) ُ َכ ُ ( َأכ َ أכ َ ( ) ُ ِّ َْ ِ ْ אכ ْ ( )َُِ َ َ َُ ِ אכ ْ َ َ ِ אכ ْ ُ ِ آכ ْ ِ َ ِ אכ ْ ُ א َ ِ אכ ُ َ ُ َ َ ِ אכ ُ ُ َ َ ِ אכ َ ْ ُ אכ ٌ َُ َ َ َ ِ אכ ْ ْ ُ َ א َ ِ אכ ْ ُ وإכא ً ِ وإ َכא ً אכ َ ً ِ َ َُ َ َ ِ אכ ٌ ُ אכ ُ ( )َُ َ َ ِ אכ ُ ُ )ُ ِ أوכ َ ( آכ َ َ ُ َא َ َ ) ِ ُ ْ َ َכ ْ ( َ َ ْ َ ِכ ْ َ َ ْ َ ِכ ُ َ ْ َ ْ َ ِכ َ ِ َ ْ َ ِכ ْ َ َ ْ َ ِכ ْ ِא ْ َ ِכ ْ َ ْ َ ْ َ ِכ ْ َ א َ ْ َ ِכ ْ َ א َ ْ َ ِכ ُ ُ ُ ْ َ ِכ ٌ ْ َ َכ ٌ ِא ْ ِ َכא ً )אُ ْ ُ ِכ َ ( َ ْ َ ِכ ُ ) ُ ْ َ َכ ُ ( ِא ْ َ َכ َ ِא ْ ِ َ ْאل َ َ ْ َ ِכ ْ 36 َ َ ْ َ ِכ ُ َ ْ َ ْ َ ِכ َ ِ َ ْ َ ِכ ْ َ َ ْ َ ِכ ْ ِא َ ِכ ْ ) ْ وأ َ ِכ ْ ( َ ) ِ ُ ْ َ َכ ْ ( َ ْ َ ْ َ ِכ ْ َ א َ ْ َ ِכ ْ َ א َ ْ َ ِכ ُ ُ ْ َ ِכ ٌ ُ ْ َ َכ ٌ ) ُ ْ َ َכ ُ ( ِא ِ َכא ً ) ْ وأ ِ َכא ً ( َ ْ َ ِכ ُ ِא َ َכ َ ) ْ وأ َ َכ َ ( َ )אُو ُ ِכ َ ( ) ْ وأ ُ ِכ َ ( ِא ْ ِ َ ْאل / َْ َ / َ ْ َכ ّ ِ َ ْ َ ْ َ /כ ِ ْ א َ ْ َכ ّ ِ َ /א َ ْ َכ ِ ْ ) ِْ وأכ َ ً ( َ َ َ ْ َכ َ ْ َ َ /כ ّ ِ َ ْ َ َ /כ ِ ْ ِ َ ْ َכ َ ْ َ ِ /כ ّ ِ َ ْ َ ِ /כ ِ ْ َ َ ْ َכ َ ْ َ َ /כ ّ ِ َ ْ َ َ /כ ِ ْ وأכ ( ِא َכ ِ /א َכ ّ ِ ِ /א َכ ِ ْ ) َ ْ َ ) ِ ُ ْ َכ َ ْ ُ ِ /כ ّ ِ َ ْ ُ ِ /כ َ ْ ( َ א َ ْ َכ َ َ ْ َכ َ ْ َ ْ َכ َ َ ْ َכ ْ َ א َ ْ َכ ُ ْ َכ ُ ْ َכ ) ُ ْ َכ ِא ِכ َ ً َ ْ َכ وכ )א ُ ُ ِא َכ َ َכ َ َ َכ ْ ) ِ ُ َ َכ ْ ( َ َ َ َכ ْ َ َ َ َכ ْ ِ َ َ َכ ْ َ א َ َ َכ ُ َ َ َ َכ ُ َ ْ َ َ َכ َ َ ْ َ َ َכ ْ َ א َ َ َכ ْ ُ ُ َ َ ِّכ ٌ َ َכ ٌ َ َכ ً وأכ ( ) ّ ِ :א َכ َ ْ َ (.. ، )َ ْ َ אوכ ِ ْ َ ِّ ُ ُ ) ( ،כ َ ( وأכ ( ) ّ ُ ُ : ()َ ْ ُ ) َ ْ َכ ِ ْ َ َ ْ َ /כ ِ ْ َ ( َ َ َכ ُ ( ) ُ ْ َכ َ ْ َ َ ْ ُ /כ َ ْ َ ( ) ُ َ َכ ُ ( ِא ْ ِ َ ْل ََ ْ ُ َ ِכ ٌ ُ َ َכ ٌ ُ ْ َ ْ َכ ٌ َ َכ ْ ) ِ ُ َ َכ ْ ( َ َ َ َכ ْ َ ْ َ َ َכ َ ِ َ َ َכ ْ َ َ َ َכ ْ َ א َ َ َכ ُ َ َ َ َכ ُ َ ْ َ َ َכ ْ َ א َ َ َכ ْ َ ُכ ً ِ َْ َْ َ َ ْ َ ْ ِכ ْ ِא ْ َ ْ ِכ ْ ) ِ ُ ْ َ ْ َכ ْ ( َ َ ْ َ ْ ِכ ْ َ َ ْ َ ْ ِכ ُ َ ْ َ ْ ِכ َ َ ْ ِכ ْ َ ْ َ ْ َ ْ ِכ ْ َ א َ ْ َ ْ ِכ ْ َ א َ ْ َ ْ ِכ ُ ِא ْ ِ ْ َכא ً ُ ْ َ ْ ِכ ٌ ) ُ َ َכ ُ ( َ َ َכ ُ )ُُ ِ وכ َ ( َ َכ َ َ َא ُ ْ ِא ْ ِ ْ َ ْאل ِא ْ َ ْ َכ َ )אُ ْ ُ ْ ِכ َ ( َ ْ َ ْ ِכ ُ ) ُ ْ َ ْ َכ ُ ( MEHMÛZÜ’L-FÂ’ FİİLLERİN SÜLÂSÎ MEZÎD BÂBLARDAN EMSİLE-İ MUHTELİFELERİ َ ُْ ِْ أَ ْ ِ ْ ) ِ ُ ْ َ ْل( َ ُْ ِْ ُِ ْ ِْ َ א ُْ ِْ َא ُ ْ ِ ُ َ ُْ ُِ َ ْ ُْ َِ ِإ ْ ً ُْ ٌِ ُ ْ َ ٌل َْ ُْ ِْ أَ ْ َ َل )أ ُ ْ ِ َ ( ُْ ُِ ) ُ ْ َ ُل( ِإ ْ َ ْאل ِ َُ َْ َ ِّ ْ ) ِ ُ َ ْل( َ ُ َ ِّ ْ َ َ ُ َ ِّ ُ ُ َ ِّ َ ِّ ْ ُ َ ِّ ْ َ ْ ُ َ ِّ ْ َ א ُ َ ِّ ْ َ א ُ َ ِّ ُ ) ُ َ ُل( َْ ِ ً ُ َ ِّ ٌ ُ َ ٌل َ َل ) ُ ِّ َ ( ُ َ ِّ ُ َْ ِ ْ َ ُ َאِْ َ ُ َאِ ُ َ ْ ُ َאِ َ ُِ َאِْ َ ُ َאِْ َאِْ ) ِ ُ َ َאءْل( َ ْ ُ َאِْ َ א ُ َאِْ َא ُ َ א ِ ُ ُ َ َאء َ ً و ِ َא ً و ِ َא ً ُ َאِ ٌ ُ َ َאءٌل אءل( )ُ َ َ ُ َ َאءَل )ُ َِ( ُ َאِ ُ ُ َא َ َ ِ אْ َ ) ِ ُ ْ َ َْل( َ َْ َ ِ ْ َ َْ َ ِ ْ ِْ َِْ َ ِ ْ َ א َْ َ ِ ْ َא َ ْ َ ِ ُ َ َْ َ ِ ُ َ ْ َْ َ ِ َ ِא ْ ِ َא ً َُْ ٌِ ُ ْ َ ٌَل َ ْ َْ َ ِ ْ َْ َ ِ ُ ) ُ ْ َ َُل( ِ אْ َ )א ُ ْ ُ ََل َِ( ِא ْ ِ َ ْאل َ َ ْ َِ ْ ِא ْ َ ِ ْ ) ِ ُ ْ َ َْل( َ َ ْ َِ ْ َِ ْ َِ ْ َ א َ ْ َِ ْ َא َ ْ َ ِ ُ َ َ ْ َِ ُ َ ْ َ ْ َِ َ ِא ْ ِ َא ً ُ ْ َِ ٌ ُ ْ َ ٌَل َ ْ َ ْ َِ ْ ِא ْ َ ََل )א ُ ْ ُ ِ َ ( َ ْ َِ ُ ) ُ ْ َ َُل( ِא ْ ِ َ ْאل َ ِل / َْ ّ َْ א َ ْ َ ّ ِل َ / 37 َِ ْ َِ ْ َ ْ َِ ْ א َ ْ َِ ْ َ َ ْ َل َ ْ َ ْ َل ِ َ ْ َل ِ ّ َ ْ َ ِ /ل ْ ِ َ ْ َ ِ / َِ َ َ َ ْ ل ّ ْ َ َ /ل ْ َ َ / ِא ْ َل ِ /א ْ َ ّ ِل ِ /א ْ َ ِ ْ ) ِ ُ ْ َل َِّ ْ ُ ِ /ل ( ْ َ َ ْ ُ ِ / َِ َ َ َ ْ ل ّ ْ َ َ /ل ْ َ َ / َ َ ْ َل / َْ ْ َ א َ ْ َل َ / َ א َ ْ َل ُ ْ َل ُ ْ َل َ ْ َل ) ُ ْ َل( ِא ْ ِ َ ً ِא ْ َل )א ُ ْ ُ ل( ِא ْ ِ َ ْل ) ّ ِ :א ْ َ َ ْ َ (... ، ) :אُ ْ ُ ِ ْ َ (... ، ) َ ْ َِ ْ َ (َ ْ َِ ْ َ / ) ُ ْ ََ ْ َ (َ ْ ََ ْ ُ / َ َ َ َ ْل َ َ ْل ) ِ ُ َ َ ْل( َ َ َ َ ْل ِ ََ َْ َ َ َ َل َ ْل َ ََ َא َ َ َ ُل َ ُل َ َ َ َ ْل ْ َ א َ َ َ ْل ََ ً ُ َ َ ِّ ٌ ُ َ َ ٌل אءل َ ََ َ َ ْ אءل ََ َْ ) ِ ُ َ َ َאءْل( אءل َ ََ َ َ ْ ِ ََ َْ َ َ َ َאءَل אءل َ َْ َ ََ َא َ َ אءل َ َُ אءل َ َُ َ َ َ َ َאءْل ْ אءل َ א ََ َ َ ْ ) ُ َ َ َאءُل( אؤ ً ََ ُ ُ َ َאِ ٌ ُ َ َ َאءٌل َ َ َאءَل )ُ ُ َِ( َ َ َ َאءُل َ َ َ ُل ) ُ َ َ ُل( ََ )ُ ُ َل ِّ َ ( ََ ْ َ َא ُ ْ MEHMÛZÜ’L-AYN FİİLLERİN SÜLÂSÎ MEZÎD BÂBLARDAN EMSİLE-İ MUHTELİFELERİ َ َْ َْ ُِ َ ْ َْ َْ َِ َِ ْ َ ْ ِ ْ َ َْ َْ ِْ ِא ْ َ ْ ِ ْ ) ِ ُ ْ َ ْ َْل( َ َْ َْ ِْ َْ َْ َْ ِْ َ א َْ َْ ِْ َא َ ْ َ ْ ِ ُ ُْ ُْ ِ אْ ِْ ً َْ ٌِ َ ْ ٌَل ِא ْ ِ ْ َ ْאل ِא ْ َ ْ ََل )א ُ ْ ُ ْ ِ َ ( َْ َْ ُِ ) ُ ْ َ ْ َُل( أَ ْ ِ ْئ ) ِ ُ ْ ْأ( َ َ ُ ْ ِ ْئ ئ َ ُْ ِ ُ ئ َ ْ ُْ ِ َ ِ ْ ِ ْئ ُ ئ َ ُْ ِ ْ َ א ُ ْ ِ ْئ ئ َא ُ ْ ِ ُ ئ ُِْ ٌ ْ أٌ ُ َ ئ َ ْ ُْ ِ ْ ئ ُْ ِ ُ ) ُ ْ أُ( َ ِإ ْ ًאء َ أ َ ْ أَ َ ئ( )أ ُ ْ ِ َ ِإ ْ َ ْאل َُِ َْ َ ُ َ ِ ْئ ّ ئ َ ُ َ ِّ ْ َ ِ ْئ ّ ) ِ ُ َ ْأ( َ ئ ُ َ ِّ ُ ئ ُ َ ِّ َ ِ ْئ ّ ئ َ ْ ُ َ ِّ ْ َ א ُ َ ِ ْئ ّ ئ َ א ُ َ ِّ ُ ئ ُ َ ِّ ٌ َ أٌ ُ ) ُ َ أُ( َ ْ ِ ًא ئ( ) ُ ِّ َ ئ ُ َ ِّ ُ َ أَ َْ ِ ْ אرئ َ ِ ْ )َُِ ْ אرأ( َ אرئ َ َُ ِ ْ אرئ َ ْ َُ ِ َ אرئ َُِ ِ ْ אرئ َ َُ ِ ْ אرئ َא ُ َ ِ ُ אرئ َ َُ ِ ُ אرئ َْ َُ ِ ْ אرئ َ א َُ ِ ْ ُ אرأ ٌ َ َ אرئ َُ ِ ُ אرأُ( )َُ َ אرأًَة و ِ אًء و ِ ًאء َُ َ َ َ אرئ َُ ِ ٌ َ אرأَ َ رئ( )ُ ِ َ ُ َא َ َ ِא ْ َ ِ ْئ ) ِ ُ ْ َ ْأ( َ َ َ ْ َ ِ ْئ ئ َ َْ َ ِ ُ ئ َ ْ َْ َ ِ َ ئ َِْ َ ِ ْ ئ َ َْ َ ِ ْ َ א َ ْ َ ِ ْئ ئ َא َ ْ َ ِ ُ ئ َُِْ ٌ ْ َ أٌ ُ َ ئ َ ْ َْ َ ِ ْ ئ َْ َ ِ ُ ) ُ ْ َ أُ( َ ِא ْ ِ ًאء َ ِא ْ َ أَ َ ئ( )א ُ ْ ُ ِ َ ِא ْ ِ َ ْאل ِא ْ َ ِ ْئ ) ِ ُ ْ َ ْأ( َ َ َ ْ َ ِ ْئ ئ َ َْ َِ ُ ئ َ ْ َْ َِ َ ئ َِْ َِ ْ ئ َ َْ َِ ْ َ א َ ْ َ ِ ْئ ئ َא َ ْ َ ِ ُ ئ َُِْ ٌ ْ َ أٌ ُ َ ئ َ ْ َْ َِ ْ ئ َْ َِ ُ ) ُ ْ َ أ ُ( َ ِא ْ ِ ًאء َ ِא ْ َ أَ َ ئ( )א ُ ْ ُ ِ َ ِא ْ ِ َ ْאل َْ ِأ ّ / َْ َ َ ْ א َ ْ َ ِأ ّ َ / 38 ِ ْ أ ِ ْ ِ /أ ّ ِ ْ ِ / َ َ َ َ َ َ ِ َ َ ْ َ أ َ ْ َ َ /أّ ْ َ َ / ِא ْ أ ِ /א ْ ِأ ّ ِ /א ْ ِ َ َ َ ) ِ ُ ْ أ ِ ْ ُ ِ /أ ّ ْ ُ ِ /آ( َ َ َ َ َ ْ َ أ ِ َ ْ َ َ /أ ّ ْ َ َ / َ َא َْ أ َ َْ أ َ َْ أ َ أ/ َ ْ َْ َ َ ْ َ א َ ْ َأ َ / ُْ أ َ ُْ أ َ َْ أ َ ) ُ ْ أ( َ ِא ْ ِ َ ًאء ِא ْ أ َ )א ُ ْ ؤ( ُ َ َ ِ ِ ْ ِ َ َ א ْ ِ َ َ ِא ْ ِ َ ْل آن(... ، ) ِ :א ْ َ َ )אُ ْ ِ َ (... ، ُ ) َ ْ ِ َ (َ ِ ْ َ / َ َ آن( آن َ َ ْ ُ / )َْ َ َ َ َ ْأ ) ِ ُ َ َ ْأ( َ َ َ َ ْأ َ َ َ أُ َ َ ْ َ َ أَ َ ِ َ َ ْأ َ َ َ َ َ ْأ َ َ َ َ ْأ ْ َ א َ َ َ ْأ َ א َ َ أُ َ ئ ُ َ َ ِّ ٌ َ َ أٌ ُ ) ُ َ َ أُ( َ َ ًؤא ََ َ )ُُ ئ( ِّ َ أُ َ َ أَ ََ ْ َ َََ ْ אرأ َ ِ ََ ْ אرأ َ َ َ ََ ْ אرأ َ َ ََ ْ אرأ َ )َُِ َ ْ אرأ( َ َ َ َ ْ َ َ אرأَ َ َ َ َ َאرأُ َ ََ ْ אرأ ْ َ َ َ א ََ ْ אرأ َ َ َ א َ َ َאرأُ َ ُ אرأ ٌ ََ َ אرؤא ََ ُ ً אرئ ََُ ِ ٌ َ אرأُ( )َُ َ َ אرأ ُ ََ َ َ َא ُ ْ َ َ אرأَ َ رئ( )ُُ ِ َ MEHMÛZÜ’L-LÂM FİİLLERİN SÜLÂSÎ MEZÎD BÂBLARDAN EMSİLE-İ MUHTELİFELERİ ِא ْ َ ْ ِ ْئ ) ِ ُ ْ َ ْ ْأ( َ ئ َ َْ َْ ِ ْ ئ َ َْ َْ ِ ُ ئ َ ْ َْ َْ ِ َ ئ َِ ْ َْ ِ ْ ئ َ َْ َْ ِ ْ َْ ئ َ א َْ َْ ِ ْ ئ َא َ ْ َ ْ ِ ُ ُْ ُْ ئ َْ ِ ٌ َ ْ أٌ َ ئ َْ َْ ِ ْ ئ َْ َْ ِ ُ ) ُ ْ َ ْ أُ( َ ِא ْ ِ ْ ًאء َ ِא ْ ِ ْ َ ْאل ِא َ ْ أَ ْ َ ئ( )א ُ ْ ُ ْ ِ َ أא أ َأد َ ْ م ِא َ ْ أَ ْ َ أ א أ א א א א ل א أ ِ ِ אُ ْ ُ ْ َ א أُو ِ ْ َن أ א أא א א א א أَ ْ َ ِ ُ أ א أ أ ِ أא أ أ ِ א א م אرع أא ل אءل َُ َ َ ُ أ א أ א أ א א א אرع א ِإ َ א ًא ر أא أ أ א א أ َ 39 آِ َ ِ אن َ א א א أ ِ أ أ א أא א ل ََُ ٌَ א أ א أ َ א أ ِ أ א أ َ َ ْ َْ َ أ א ِא ْ َ ُ א أ أ א א א אب א א د ALIŞTIRMA: Aşağıdaki tabloda bulunan boşlukları sağdan sola uygun kelimelerle tam harekeli olarak doldurunuz. MUDAAF FİİL ( ُ َ א ْ ُ َ א/ ُ َ ُ ْ )א ْ ِ ْ ُ א I- TARİFİ Ayne’l-fiili (2. kök harfi) ile lâme’l-fiili (3. kök harfi) aynı cinsten olan fiillere “muda‘af” veya “mudâaf” denir. ... – َ א؛ ََ – ِ ِ َ (٤) ( َ – َ – َ אًرא؛٢) ( َ – َ ُ – َ א؛١) II- SÜLÂSÎ MÜCERRED BABLARINDA KULLANIMI Mudaaf fiillerin kullanıldığı sülâsî mücerred bâblarını şöyle tablolaştırabiliriz: (٦) (٥) -- -- (٤) َ א- ََ – َ ً ََ – ََ – َ َ א- ََ – َ (٣) -- (٢) – ِ ًאرא َ – َ َא ًא ً ِ – ِ – َ َ ِ – َ َ ِ – َ َ (١) – َ א ورא ً ُُ – – َ א َُ – َ َُ – َ َُ – َ III- MUDAAF FİİLLERİN ÇEKİMİNDE DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR Mudaaf fiillerin çekiminde idğâm kurallarına dikkat etmek gerekir; diğer hususlar, bunların sonuçlarıdır. A- İDĞÂM VE TÜRLERİ . ِ َ ْ אل أَ َ ِ א ْ ُ َ َ א ِ َ ِ ِ א ُ َ ِ ْإد:אم ُ َ א ْ ِ ْد ْ İdğâm: Aynı cinsten olan iki harften birini diğerinin içine sokmaktır. İdğâm, vâcib (zorunlu), câiz (olsa da olur, olmasa da olur) ve mümteni’ (imkânsız) olmak üzere üç kısma ayrılır: 1- Vâcib İdğâm Bir kelimede aynı cinsten iki harf peş peşe gelir; ikisi de harekeli olursa veya birincisi sâkin, ikincisi harekeli olursa, idğâm vâcib olur. Misâl-1: ( َ ) aslında ( ) َ َ َدidi. Bir kelimede aynı cinsten iki harf peş peşe gelip ikisi de harekeli olduğu için idğâm yapmak vâcib oldu. İdğâm yapmak için birinci dâl’ın harekesini hazfettik: ( ) َ ْ َدoldu. İmlâ kuralından dolayı şeddeleyip tek harf yazdık: ( َ ) oldu. Misâl-2: ( ikisi de harekeli dâl’ın harekesini . ُ – ُ ِ َد – ُ ْ َد َ َ َد – َ ْ َد – َ ؛ ُ َ ) aslında ( ) َ ْ ُ ُدidi. Bir kelimede aynı cinsten iki harf peş peşe gelip olduğu için idğâm yapmak vâcip oldu. İdğâm yapmak için birinci -iki sâkin yan yana gelmemesi için hazfetmeyip- mîm’e verdik: () َ ُ ْ ُد oldu. İmlâ kuralından dolayı şeddeleyip tek harf yazdık: ( ُ َ ) oldu. . َ ُ – ُ ْ َ ُد – ُ َ ْ ُد 40 َ ْ ُ ُد – َ ُ ْ ُد – َ ُ ؛ 2- Câiz İdğâm Bir kelimede aynı cinsten iki harf peş peşe gelir; birincisi harekeli, ikincisi sükûn-i ârız ile sâkin olursa, idğâm câiz olur. Misâl: ( َ َ ْ ُ ْد/ ِّ ُ َ َ / ُ َ َ / ُ َ َ ) aslında ( ) َ ْ ُ ُدidi. Fiil-i muzâri cahd-i mutlak ْ ْ ْ ْ yapmak için başına ( َ ) getirdik: ( ) َ َ ْ ُ ْدoldu. Bir kelimede aynı cinsten iki harf peş ْ ْ peşe gelip birincisi harekeli, ikincisi sükûn-i ârız ile sâkin olduğu için idğâm yapmak câiz oldu. İdğâm yapmak için birinci dâl’ın harekesini mîm’e verdik: ( ) َ َ ُ ْ ْدoldu. İki ْ sâkinin yan yana gelmesi (iltikâ-i sâkineyn / ictimâ-i sâkineyn) câiz olmadığından ikinci dâl’a hareke vermemiz gerekti: a) En hafif hareke (ehaffu’l-harekât) olduğu için fetha verdik: ( ُ َ َ ) oldu; ْ b) Ayne’l-fiiline uysun diye damme verdik: ( ُ َ َ ) oldu; (Bu şık sadece sülâsî ْ mücerred 1. bâbdan gelen fiillerde uygulanır.) ِ ”) َא ِ אכ c) “Sâkin harekeleneceği zaman kesre ile harekelenir ( ِ ْ ُ ِ َכ ِא ْ َכ:إذא ُ ِ َכ ّ َ ُ ّ kâidesince kesre verdik: ( ِّ ُ َ َ ) oldu. ْ d) Bu gibi durumlarda idğâm yapmamak da câiz olduğundan idğâmsız hâliyle de söyledik: ( ) َ َ ْ ُ ْدoldu. ْ – َ َ ُ ؛ – َ َ ُ ْ ُد – َ َ ُ ؛- َ ْ ُ ُد – َ َ ْ ُ ْد؛ َ َ ْ ُ ْد – َ َ ُ ْ ْد – َ َ ُ ْ َد ْ ْ ْ ْ ْ ْ ْ . ِّ ُ َ َ – َ َ ُ ْ ِد ْ ْ Not: Bu durum (aynı cinsten iki harfin peş peşe gelip birincisinin harekeli, ikincisinin sükûn-i ârız ile sâkin olması), sadece meczûm muzârilerin sonuna açık zamir bitişmeyen yerleri ( ، أ א، َ أ، ، ) ile emr-i hâzırın müfred müzekker muhâtabı ( َ ’)أnda meydana gelir. 3- Mümteni’ İdğâm Bir kelimede aynı cinsten iki harf peş peşe gelir; birincisi harekeli, ikincisi sükûn-i aslî (sükûn-i lâzım) ile sâkin olursa, idğâm mümteni’ olur; yapılmaz. ... دن َ ْ ِ ُ :( ) – ُ .دن َ ْ َ ْ ُ :( دن؛ )أ َ ْ َ ْ ُ :( ) – َ ُ ؛... دن َ ْ َ َ :( ) – َ دن؛ َ ْ ُ ْ َ :( ) – ُ َ َ ْ ُ ْ َ :( دن؛ )أ B- DİĞER HUSUSLAR 1- Fiil-i mâzînin emsile-i muttaridesi çekilirken ( )’ye kadar şeddeli çekilir. ( )’den itibaren şedde bozulup sonuna kadar şeddesiz çekilir. 2- Fiil-i muzârinin emsile-i muttaridesi çekilirken sadece ( ) ile ( ’)أde şedde bozulur; diğerleri şeddeli çekilir. 3- “Tef‘îl” ve “tefa‘ul” bâbları, tıpkı sâlim fiiller gibi çekilir; herhangi bir değişiklik yapılmaz. 41 َ َُ َْ َُ ِ ُ ْ ُ ْ ِ / ِّ ُ ِ / ُ ِ /د َ َ َ َ ِ َ َُ /ّ َُ َ / َُ َ / ُ / ِّ ُ / ُ /אُ ْ ُ ْد )أ ) ِ ُ َ ْ َ ْ ُ ِ / ِّ َ ُ ِ /د( )أ َ َ ُ / ِّ ُ َ َ / ُ َ َ / َ َ ْ ُ ْد دن( ّ :אُ ْ ُ ْ َ دن( َّ ْ َ ْ ُ ِ : َ َ ْ ُ ْد َ َ ُ ْ ُ ْ َ َ / ِّ ُ َ َ / ُ َ َ /د ْ ْ ْ ْ ِ َ א َ ُ َ /א َ ُ َ /א َ ُ ّ َ /א َ ْ ُ ْد َא َ ُ ود َْ ُ ٌ َ א َ אد َُ )ُ َ ( ) ) َ )ُ ( ) ) دن (... َ ْ ََ : دن (... َ ْ ُِ : دن( دن /أ َ ْ ُ ْ َ : َ ْ ُ َْ : دن( دن /أ َ ْ َ ْ ُ : َ ْ َ ُْ : )(١ َ )ُ ( ) ِ ) َ )َُ ( ) ِ אًرא َ َ אر ور َُْ ٌ َ َ ِ ْ ِ ْ َ َ / ِ ِ َ َ /ر ْ ْ ّ ْ ِ ِ َ א َ َ /א َ ِ َ /א َ ْ ِ ْر ّ א ِ َ َ َ ِ َ َ ِ ْ َ ِ ِ ْ ِ ْ ِ / ِ ِ ِ /ر َ َ ّ َ ِ ِ َ َ ْ ِ ْ َ َ / ِ َ َ /ر ّ ِ رن( א : أ ) ِ ِ / ِ ِ /א ْ ِ ْر ِ ّ ْ ْ َ ّ ِ ِ ِ رن( ) ِ ُ َ ْ َ ْ ُ / ِّ َ ُ /ر( )أ ّ َ ْ َ ْ ُ : َ َ ِ ْ ِ ْ َ َ / ِ ِ َ َ /ر ّ ) رن (... َ ْ ََ : رن (... َ ْ ُِ : رن( رن /أ َ ْ ِ ْ َ : َ ْ ِ َْ : رن( َ ْ َ ُْ : رن /أ َ ْ َ ْ ُ : )(٢ 42 --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- )(٣ َ אس َ( َ( ْ ْ )أ ِ :א ْ َ ْ َ ( )أ ( َ ْ َ ْ ُ ِ : ِ ْ َ َْ َْ / ّ ََ َْ / ِ َ /א ََ ّ َ /א َْ َ ْ َ ََ َْ ََ ِ ِ ِ ِ ََ ْ َ َْ / ّ ََ / ِ َ ََ َ َْ َ / ّ ََ َ / ِ ِ َ / ّ َ /אْ َ ْ ) ِ ُ َ ( ْ َ ْ ُ ِ / ِّ َ ُ ِ / ِ َ ََ َ َْ َ / ّ ََ َ / َא َ َ َْ ََ َ א ََ َ ْ ُ ٌس ْ َ (... ْ َ (... ) ِ : َ َ ) ( ) ِ : ُ ُ ) / َ ْ َ َْ :أ ْ َ َْ : ََ )ُ َ ( ) / َ ْ َ ُْ :أ ْ َ ُْ : َ א )(٤ MUDAAF FİİLLERİN SÜLÂSÎ MÜCERRED BÂBLARDAN EMSİLE-İ MUHTELİFELERİ --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- )(٥ --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- )(٦ 43 אددن (... َ אد ) َ َْ َ : ددن (... ) ُ د( ) َ ْ ِ ُ : אددن( אددن /أ َ ْ ِ َ ُ : ُ َ אد ) َ ْ ِ َ ُ : אددن( אددن /أ َ ْ َ َ ُ : ) ُ َ אد( ) َ ْ َ َ ُ : אدة و ِ َ ًאدא و ِ َ ًאدא ُ َ ً ُ َ אد َ َ َد دن (... ) :أَ ْ َ ْ َ أَ ) ُ ِّ َد( دن (... )أ ُ ِ ( ) :أ ُ ْ ِ ْ َ ِ دن( ُ َ ِّ ُد دن /أ َ ْ ِ ْ ُ : ) َ ْ ِ ُْ : ُ دن( ) ُ َ ُد( دن /أ َ ْ َ ْ ُ : )ُ َ ( ) َ ْ َ ُْ : َ ْ ِ ًא ِإ ْ َ ًאدא ِ ُ َ ِّ ٌد ُ ُ َ אد ُ َ ٌد ُ َ ِ ِ ِ ِ ِ ِאد َ /אددِ َ ُ ْ ْ ُ َ / ّ ُ َ /د َ ْ ُ َ ّ ْد َ ْ ُ َ אد ْ َ ُ ْ ّ َ ُ ْ َ / ْ ْ ْ ِ ِ ِ ِ َ א ِّ د َ א אد َ /א ِאد َ /א אددِ َ א ُ َ /א ُ ّ َ /א ُ ْ ْد َُ ْ َُ ّ َُ ْ َُ א ِ َ א ُ َ ِّ ُد َ א ُ َ אد َ ُ َ ِ َ ُ َ ِّ ُد َ ُ َ אد ُ َ ِ َ ْ ُ َ ِّ َد َ ْ ُ َ אد ْ ُ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ אد ِ ِ /אد ِ /אددِ َ ّ ْد ِ ِ ْ ْ / ّ /د َُ ّ َُ ْ َُ ُ ُ ُ ُ ِ ِ ِ ِ ِ ِאد َ /אددِ َ ُ ْ ْ ُ َ / ّ ُ َ /د َُ ْ َ ُ َ ّ ْد َ ُ َ אد ّ َ ُ َ / ِ ِ أَ ِ /أَ ِ ِّ /أَ ْ ِ ْد אددن( אدد دن( َ ِّ ْد )أ :أ َ ْ ِ ْ َ )أ َ ْ ِ َ : אد ْ َ / َ אد ّ َ / دن( ) ِ د( ) ِ אد ِ ِ ِ / אددن( אدد( )أ َ ْ َ َ ُ ِ : ) ِ ُ َ ْ َ ْ ُ ِ / ِّ َ ُ ِ /د( )أ َ ْ َ ْ ُ ِ : אد ْ َ َ ُ / َُ ّ َُ ْ َُ ِ ِ ِ אدد َ ُ ِ ْ ِ ْ ُ َ / ِّ ِ ُ َ /د אد ْ َ ُ َ / َ ُ َ ّ ْد َ ُ َ אد ّ َ ُ َ / ِإ ْ َ ْאل َْ ِ ْ ُ َא َ َ ) َْ َ ُْ َ َ َْ َ َ ْ َْ َ ِ ْ َ ْ ِ َ ْ ِ / ِّ َ ْ ِ /د َ َ َ ِ ِ َ َ ْ َ ْ َ ْ َ َ / ّ َ ْ َ َ /د ِא ْ َ ِ /א ْ َ ِّ ِ /א ْ َ ِ ْد )أ ِ :א ْ ) ِ ُ ْ َ ْ َ َ ْ ُ ِ / ِّ َ ْ ُ ِ /د()أ ْ ُ ِ : َ َ ْ َ ْ ِ َ ْ َ َ / ِّ َ ْ َ َ /د َ َ ْ َ ْ ِ َ ْ َ َ / ِّ َ ْ َ َ /د ْ ْ ْ ِ ِ َ א َ ْ َ َ /א َ ْ َ ّ َ /א َ ْ َ ْد َא َ ْ َ َُْ َُْ ) َْ َ )ُْ َ ( ) ِא ْ ِ َ ًאدא ِ אْ َ )א ُ ْ ُ ( ) دن (... ِ :א ْ َ َ ْ َ دن (... :אُ ْ ُ ِ ْ َ دن /أ : َ ْ ِ َ َْ : دن /أ : َ ْ َ َ ُْ : ِא ْ ِ َ ْאل دن (... ِ :א ْ َ َ ْ َ دن (... :אُ ْ ُ ِ ْ َ دن( دن /أ َ ْ ِ َ ْ َ : َ ْ ََِْ : دن( دن /أ َ ْ َ َ ْ ُ : َ ْ ََُْ : ِא ْ ِ َ ْאل َ ََْ َْ ََْ ِ ْ َ ْ ِ َ ْ ِ / ِّ َ ْ ِ /د َ َ َ ِ ِ َ َ ْ َ ْ َ ْ َ َ / ّ َ ْ َ َ /د دن( دن( ِא ْ َ ِ /א ْ َ ِّ ِ /א ْ َ ِ ْد )أ ِ :א ْ َ ِ ْ َ َ ِ ْ َ دن( ) ِ ُ ْ َ ْ َ َ ْ ُ ِ / ِّ َ ْ ُ ِ /د( )أ ْ َ َ ْ ُ ِ :دَن( َ َ ْ َ َ َ ْ َ ْ ِ َ ْ َ َ / ِّ َ ْ َ َ /د َ َ ْ َ ْ ِ َ ْ َ َ / ِّ َ ْ َ َ /د ْ ْ ْ ِ ِ َ א َ ْ َ َ /א َ ْ َ ّ َ /א َ ْ َ ْد َא َ ْ َ َُْ َُْ ) ِ ْ َ دن( َ ْ َ دن( ) ُ ْ َ ( ) َ ْ َ ِא ْ ِ َ ًאدא ) ِ אْ َ )א ُ ْ ُ ( ) MUDAAF FİİLLERİN SÜLÂSÎ MEZÎD BÂBLARDAN EMSİLE-İ MUHTELİFELERİ-1 َ َ ْ َد َ ْ َ ْ َد ِ ِ ِ ِ ِ دد َ ْ َ د ّ َ ْ َ /د ْ َ ْ َ / ِ ِ دد َ َ ْ َ د ّ َ ْ َ َ /د ْ َ ْ َ َ / ِ ِ ِ ِ ِ ددن( دد )أ ِ :א ْ َ ِ ْ َ א ْ َ د /א ْ َ ّد /א ْ َ ْ ِ ِ ِ ِ ددن( دد( )أ َ ْ َ َ ْ ُ ِ : ) ُ ْ َ د ّ َ ْ ُ /د ْ َ َ ْ ُ / ِ ِ دد َ َ ْ َ د ّ َ ْ َ َ /د ْ َ ْ َ َ / ِ ِ دد َ ْ َ ْ َ د ّ َ ْ َ ْ َ /د ْ َ ْ َ ْ َ / ِ ِ دد َ א َ ْ َ د َ /א َ ْ َ ّد َ /א َ ْ َ ْ َא َ ْ َ د ُ ْ َد ُ ْ َد َ ْ َد ) ُ ْ َ د( ) ِ ِ دאدא אْ َ ً ) ِא ْ َ د )א ُ ْ ُ د( ) ) ددن (... ِ :א ْ َ َ ْ َ ددن (... :אُ ْ ُ ِ ْ َ ددن( ددن /أ َ ْ ِ َ ْ َ : َ ِْ َ َْ : ددن( ددن /أ َ ْ َ َ ْ ُ : َ َْ َ ُْ : ِא ْ ِ َ ْل ِ ََ َْ َ َ َ َ ْد َ َ ْد ) ِ ُ َ َ ْد( َ َ َ َ ْد َ َ َ َ ُد َ َ َ َد َ ْد َ َ َ َ ْد ْ َ א َ َ َ ْد َ א َ َ َ ُد ) ُ َ َ ُد( َ َ ًدא ُ َ َ ِّ ٌد ُ َ َ ٌد َ َ َد ) ُ ُ ِّ َد( َ َ َ ُد ََ ْ 44 َ َ َ َ אد َ ْ َ َ َ אد ِ אد ِ ِ ِ / אدد אد ْ َ َ َ َ / ََ َ ّ ََ َ ِ אدد אد ْ َ َ َ َ َ / َ َ َ َ אد ّ َ َ َ َ / ِ אدد )أ َ : אد ْ َ َ َ / َ َ אد ّ َ َ / ) ِ אد ِ ِ ِ / אدد( )أ : אد ْ َ َ َ ُ / َُ َ ّ َُ َ ِ אدد אد ْ َ َ َ َ َ / َ َ َ َ אد ّ َ َ َ َ / ِ אدد אد ْ َ َ َ َ ْ َ / َ ْ َ َ َ אد ّ َ َ َ ْ َ / ِ אدد אد َ /א َ َ َ َ ْ َ א َ َ َ אد َ /א َ َ َ ّ َ א َ َ َ אد ُ َ َ אد ُ َ َ אد َ َ َ אد ) ُ َ َ אد( ) َ َ אدא ) َ َ אد ) ُ ُ د( ) ) אددن( َ َْ َ אددن( َُِ َ َ ْ َ אددن (... َ َْ ََ : ددن (... َ ِْ ُُ : אددن( َ ْ َ َ ََ : אددن /أ َ ْ َ َ َ َ : دن( אد ْ َ َ ْ َ َ َُ : אددن /أ َ َ َ ُ : َ َא ُ ْ ) ) ) دن( َ ْ َ دن( ِ ْ َ َ َ ْ َ ِ ْ ِ ْ َ ْ َ َ / ِّ ِ َ ْ َ َ /د ْ ْ ْ ِ ِ ِ ِ َ א َ ْ َ َ /א َ ْ َ ّ َ /א َ ْ َ ْ ْد ِ َא َ ْ َ ِ َ َْ َ ِ َ ْ َْ َ ِ ْ َ ِ ْ ِ ْ َ ْ ِ / ِّ ِ َ ْ ِ /د َ َ َ ِ ِ ِ ِ َ َ ْ َ ْ ْ َ ْ َ َ / ّ َ ْ َ َ /د دن( ِא ْ َ ِ ِ /א ْ َ ِ ِّ ِ /א ْ َ ْ ِ ْد )أ ِ :א ْ َ ْ ِ ْ َ دن( ) ِ ُ ْ َ َ ْ َ ْ َ ْ ُ ِ / ِّ َ َ ْ ُ ِ /د( )أ َ ْ َ ْ َ ْ ُ ِ : َ َ ْ َ ِ ْ ِ ْ َ ْ َ َ / ِّ ِ َ ْ َ َ /د ُْ ََ ِ אْ ََ )א ُ ْ ُ ِ ( ِ َْ َ )ُْ َ َ ( ِא ْ ِ ْ َ ًאدא ِ ُْ َ ) دن (... ِ :א ْ َ ْ َ ْ َ دن (... :אُ ْ ُ ْ ِ ْ َ َ ْ ِ َْ َْ : دن /أ ْ َ ْ َ : َ ْ َ َْ ُْ : دن /أ ْ َ ْ ُ : ِא ْ ِ ْ َ ْאل MUDAAF FİİLLERİN SÜLÂSÎ MEZÎD BÂBLARDAN EMSİLE-İ MUHTELİFELERİ-2 أ أא أ م َ َ א َ َא ْ أَ َ ِ دت ْ ْ أ א א א א א دن ُ ِّ ْ َ ل א أ ِ ِ אُ ْ ُ ْ َ א أ א أא א א א א أא م أُ َ אس أ א أ أ ِ أ أ ِ א א אرع أ أא َُ َ ُ أ א א أ א א א ل אرع א ََ ً ر أא أ أ א א أ َ 45 אر َ ِ אن َ א א א أ א أ ِ أ أא א ل ُ َْ ٌ א أ א ِ َ َْ َْ ْ َ أ َ א أ ِ أ א أ أ א ِ وא أ أ א א א אب א א د ALIŞTIRMA: Aşağıdaki tabloda bulunan boşlukları sağdan sola uygun kelimelerle tam harekeli olarak doldurunuz. MİSÂL FİİL (אل ُ َ ِ ْ )א ْ ِ ْ ُ א I- TARİFİ VE TÜRLERİ Sadece fâe’l-fiili (1. kök harfi) illet harfi olan fiillere “misâl” denir. İki türlü misâl fiil vardır: 1- Misâl-i Vâvî ()א אل א אوي Fâe’l-fiili (1. kök harfi) “vâv” olan fiillere “misâl-i vâvî” denir. – ُ َ ْ َ – َ ِ ( َو٤) ( َو َ َ – َ َ ُ – َو ْ א و ِ ً ؛٣) ( َو َ َ – َ ِ ُ – َو ْ ً א و ِ َ ًة؛٢) َ ً ... ورא َ ً ؛ َ ِ َ (٦) אرא؛ ُ ِ َ – ورث ً َ ( َو ُ َ – َ ْ ُ ُ – َو٥) َو َ ً ؛ َ ِ –ث 2- Misâl-i Yâî ( )א אل א א Fâe’l-fiili (1. kök harfi) “yâ” olan fiillere “misâl-i yâî” denir. – َ ِ َ (٤) ( َ َ َ – َ َ ُ – َ ْ ً א؛٣) ( َ َ – َ ِ – َ ْ א؛٢) ( َ َ َ – َ ُ ُ – ُ ْ ًא؛١) ْ ْ ً َ ُ ْ ... ( َ ِ َ – َ ِ ُ – ُ ً א؛٦) ( َ ُ َ – َ ُ ُ – َ َ א َ ً ؛٥) َ َ ُ – َ ْ ًא؛ ْ ْ ْ ْ II- SÜLÂSÎ MÜCERRED BÂBLARDA KULLANIMI Misâl fiillerin kullanıldığı sülâsî mücerred bâblarını şöyle tablolaştırabiliriz: (٦) ث َ ِ َ ُ ِ َ - ورث Vâv ُ ِ َْ – َ َِ (٥) (٤) (٣) – و ُُ َْ َُ َ ُ َ ْ َ – َ ِ َو ُ َ َ – َ َ َو ُ ُ َْ – َ ُ َ ِ ُ َ َْ – َ َ Vâv Vâv ( )إ Vâv ُ َ َْ – َ َ َ (٢) ُ ِ َ – َ َ َو (١) א אل -- :א אوي ُ ُ َْ - َ َ َ : א א Vâv ِ – ُ َْ َ َ َ III- MİSÂL FİİLLERİN ÇEKİMİNDE DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR Mu’tel fiillerin çekiminde aslolan, genel ve her bir alt türe özel olan i’lâl kâidelerini bilip uygulamaktır. Ancak bu kaideler çok ayrıntılı ve istisnâlı olduğundan, özellikle başlangıç seviyesindeki öğrencilerin, her alt türe ait bir fiilin çekimini -dikkat edilmesi gereken bazı püf noktalarıyla birlikte- iyice ezberleyip karşılaştıkları diğer fiilleri ona göre çekmeleri daha pratik ve faydalı olur. Misâl fiillerin çekiminde dikkat edilmesi gereken bazı hususlar şunlardır: 1- Ma’lûm fiil-i mâzîler, tamamen sâlim fiiller gibi çekilir; onlarda hiçbir değişiklik yapılmaz. 2- Misâl-i vâvîlerin vâvı; ikinci, üçüncü ve altıncı bâblardan gelen bütün fiillerin, ayrıca dördüncü bâbdan gelen iki fiilin (ُ َ َ – َ ِ ) َو ِ َ – َ َ ُ ؛ َوma’lûm fiil-i muzârileri ile onlardan yapılan sîğalarında düşer; dördüncü (iki fiil müstesnâ) ve beşinci bâblardan gelen fiillerde düşmez. Tablodaki örneklerde olduğu gibi. 46 3- “İftiâl” bâbının bütün sîğalarında misâl fiillerin vâv ve yâ’ları tâ’ya kalb edilip iftiâl bâbının tâ’sına idğâm edilir: َ َ – ِא ْ َ َ – ِא ْ َ َ – ِא َ َ َ َ َ َ َ َو َ َ – ِ ْאو َ َ َ – ِא ْ َ َ َ – ِא 4- Misâl fiilin geri kalan sîğalarında uygulanan bazı i’lâl kaideleri ise şunlardır: a) Vâv sâkin olup mâkabli meksûr olursa, yâ’ya kalb olunur: ِ אدא ً َ אدא – ِإ ً َ َ ْأو َ َ – ُ ُ – ِ ْإو ْ َ – َ ْ َ ُ – َ ْ َ ُ – ِ ْאو َ ْ – ِא ِ ِ ِ ِ ِ אدא ً َ ْ אدא – א ً َ ْ َْ َ – َْ َْ ُ –א b) Yâ sâkin olup mâkabli madmûm olursa, vâv’a kalb olunur: ْ ُ ُ ُ – אُ ْ ُ ْ – ُאو ِ –א َ ُ ُْ –ُ ُ َ – َ ََ ْ ِ –א ِא َ ُْ ْ ُ َ َ َْ ْ ُ َ ُ –ُ َ ِ ُ َْ َ ِ َو ِ َْ ْא –ُ ُ َ – َ ََ ْ ِ َ ُ – ُ ُْ – َ َ ْأ ُْ 5- Özetle söyleyecek olursak, sülâsî mezîdlerden “if‘âl”, “ifti‘âl” ve “istif‘âl” bablarında değişiklik olur; diğerlerinde olmaz. 47 -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- א אوي )(١ َ َْ ُ ْ ُאو ُ ْ )ُِ َ ْ( َ َْ ُ ْ َ َْ ُ ُ َ ْ َْ ُ َ ِ َْ ُ ْ َא َ ْ ُ ُ َ ْ َْ ُ ْ َ א َْ ُ ْ َ ُ ٌن ْ ِ َא ٌ َْ ُ ُ ) ُ َ ُ( ُ ْ ًא ََ َ ) ُ ِ َ( א א )(١ )ُِ َ ْ( َ َِ ْ َ َِ ُ َ ْ َِ َ َِ ِ ْ َ َِ ْ ِ ْ َْ َِ ْ َ א َِ ْ َא َ ِ ُ َِ ُ ) ُ َ ُ( َو ْ ً א و ِ َ ًة َوא ِ ٌ َ ْ ُ ٌد َو َ َ ) ُو ِ َ ( א אوي )(٢ ََ َ )ُِ ( َ ِ َْ ُ )ُ َ ( ُ َْ א ً אِ َ ٌ َ ُ ٌر ْ ِ َ ْ َْ ْ א ِ َ َْ ْ א ِ َ َْ ُ ِ َ َْ ُ ِ َ ْ َْ َ ِ ِ َْ ْ ِ َ َْ ْ ِא ِ ْ )ُِ َ ( ْ ِ َ َْ ْ א א )(٢ َ ْ )ُِ َ ْ ( َ ََ ْ َ ََ ْ َ ََ ُ َ ْ ََ َ ِ ََ ْ َא َ َ ُ َْ ََ ْ َ א ََ ْ َ ْ ُ ٌب ََ ُ )ُ َ ُ ( َو ْ ً א و ِ َ ً ِ َوא ٌ َو َ َ ) ُو ِ َ ( א אوي )(٣ َ َْ َ ْ ِ א َْ )ُِ َ ْ( َ َْ َ ْ َ ْ َْ َ َ ِ َْ َ ْ َא َ ْ َ ُ َ َْ َ ُ َ ْ َْ َ ْ َ א َْ َ ْ َْ َ ُ ) ُ َ ُ( َ ْ ًא ِ َא ٌ َ ُ ٌع ْ ََ َ )ُ ِ َ( א א )(٣ ِא َ ْ )ُِ َ ْ ( َ َْ َ ْ ِ א َ ْ )ُِ َ ْ( َ َْ َ ْ َ َْ ُْ אو ُ ُْ )ُِ َ ( ْ َ َْ ُْ 48 َ َْ َ ْ َ ْ َْ َ َ َِْ َ ْ َ َْ َ ْ َ ْ َْ َ َ ِ َْ َ ْ َ ْ َْ َُ ِ َْ ُْ َא َ ْ َ ُ َ َْ َ ُ َ ْ َْ ُْ א َ َْ ُْ )ُ َ ( ُ אرא َو َ ً وא ِ َ ٌ َ ْ ُ ٌر و َ َُ ) ُو ِ ( َ َْ ُُ َא َ ْ َ ُ َ َْ َ ُ َ ْ َْ َ ْ َ א َْ َ ْ ِ َא ٌ َ ُ ٌن ْ َْ َ ُ ) ُ َ ُ( َ ْ ًא ِ َ َ ) ُ ِ َ( א א א אوي א َ َْ ُُ َ َْ ُُ َْ َْ َ ْ َ א َْ َ ْ َ ْ ُ ٌل َو َ ً َوא ِ ٌ َْ َ ُ )ُ َ ُ( َو ِ َ ) ُو ِ َ ( א אوي )(٤ )(٤ )(٥ َ َْ ُ ْ אُو ُ ْ ) ِ ُ َ ْ( َ َْ ُ ُ َ ْ َْ ُ َ َِْ ُ ْ َ َْ ُ ْ َ א َْ ُ ْ َא َ ْ ُ ُ ظ َُْ ٌ َ ْ َْ ُ ْ َ َא َ ً َא ِ ٌ ورא َ ً ِ َ َْ ُ ُ ) ُ َ ُ( رث ِ ْ رث( )ُِ َ ْ َ َ ِ ْث ث َ ْ َِ َ ِ ِ ْث َ َ َ ِ ْث ث َא َ ِ ُ ث َ َِ ُ َ َ ِ ْث ْ َ א َ ِ ْث وאرث َ ِ ٌ روث َْ ُ ٌ ث َِ ُ رث( )ُ َ ُ َُ َ ) ُ ِ َ( א א َ ٌس ُْ َ ْ َْ ِ ْ َ א َْ ِ ْ َא َ ْ ِ ُ َ َْ ِ ُ َ ْ َْ ِ َ ِ َِْ ْ َ َْ ِ ْ ِ אِْ )ُِ َ ْ ( َ َِْ ْ َْ ِ ُ )ُ َ ُ ( ُ ًא ْ َא ِ ٌ َِ َ ) ُِ َ ( א אوي )(٦ )(٦ ورث َ ِ َ ورث( )ُ ِ َ א א )(٥ MİSÂL FİİLLERİN SÜLÂSÎ MÜCERRED BÂBLARDAN EMSİLE-İ MUHTELİFELERİ ِ ُ َْ َ ُ ِ ْ َ ُ ِ ْ َْأو ِ ْ )ُِ َ ْ( َ ُ ِ ُ ُ ِ َ ِ ْ َْ ُ ِ ْ َ א ُ ِ ْ َא ُ ِ ُ ُ َ ٌ אدא ِإ َ ً ُ ِ ٌ ُ ِ ُ ) ُ َ ُ( َ ْأو َ َ )أُو ِ َ ( ِإ ْ َ ْאل ِ ْ ْ ِ ْ )ُِ َ ( ْ ِ َ ُ ْ َ ُ أَ ِ ْ ِ ِ ُ ْ َْ ُ א ِ َ ُ ْ א ِ َ ُ ُ ِ َ ُ ُ ِ َْ ُ َ ُ َ ٌ ُ ِ ٌ أَ َْ َ ) ُأو ِ ( َ ِ ُ ُ )ُ َ ( ُ אرא ِإ َ ً ِإ ْ َ ْאل ِ َُ َْ َو ِ ّ ْ )ُِ َ ْ( َ ُ َ ِّ ْ َ َ ُ َ ِّ ُ ُ َ ِّ َ ِّ ْ ُ َ ِّ ْ َ ْ ُ َ ِّ ْ َ א ُ َ ِّ ْ َ א ُ َ ِّ ُ َُ ٌ َ ْ ِ ًא ُ َ ِّ ٌ َو َ ) ُو ِ ّ َ ( ُ َ ِّ ُ ) ُ َ ُ( ِ َ َُ ّ ْ ِ َّ ْ )ُِ ( َ ْ ِ َ َُ ّ ْ ِ ِ َُ ّ ْ ِ َ ْ َُ ّ ْ א ِ َ َُ ّ ْ א ِ َ َُ ّ ُ ِ َ َُ ّ ُ ِ َ ْ َُ ّ َ َُ ٌ َ َ ) ُ ِّ ( َ ِ َُ ّ ُ )ُ ( َ ُ َ ِ א ْ ً ِ َُّ ٌ َوא ِ ْ )ِ ُ َא َ ْ( َ ُ َא ِ ْ َ ْ ُ َא ِ َ ِ ُ َא ِ ْ َ ُ َא ِ ْ َא ُ َ א ِ ُ َ ُ َא ِ ُ َ ْ ُ َא ِ ْ َ א ُ َא ِ ْ אدא ِ ُ א َ َ ًة ِ אدא وو َ ً وو َ ً َ ُ َא ِ ٌ ُ َא َ ٌ َوא َ َ ) ُوو ِ َ ( ُ َא ِ ُ ) ُ َא َ ُ( אِ ْ 49 َ َُ אِ َ ْ )ُِא َ ( َ ْ אِ َ َُ ْ ِ אِ َُ ْ َ א אِ َُ א אِ َ َُ ُ אِ َ َُ ُ אِ َ ْ َُ َ ْ א َ َ َ )ُ ِ ( َ אِ َُ ُ )ُא َ ( َ ُ אرא אرא و ِ َ ً ُ َ א َ َ ًة و ِ َ ً אِ َُ ٌ א َُ َ ٌ אِ َ ْ َُ ْ ِ َْ َ َْ َ َْ َ ِ ْ َ َْ َ ِ ْ ِא ْ َ ِ ْ )ُِْ َ َ ْ( َ َْ َ ِ ُ َْ َ ِ َ ِ ْ َ ْ َْ َ ِ ْ َ א َْ َ ِ ْ َא َ ْ َ ِ ُ َُْ َ ٌ ِ אدא אْ ِ َ ً َُْ ِ ٌ َْ َ ِ ُ ) ُْ َ َ ُ( ِ אْ َ )א ُ ْ ُ ََ ِ َ( ِ َ ََْ ْ ِא ِ َْ ْ )ُِْ َ ( َ ْ ِ َ ََْ ْ ِ ِ ََْ ْ ِ َ ْ ََْ ْ א ِ َ ََْ ْ א ِ َ ََْ ُ ِ َ ََْ ُ ِ َ ْ ََْ َ ُ ٌَ َ ِ ) ُ َ ْ( َ ِْ َ َ ِ ُ َْ َ ِ َ َِ ِ ْ َ َ ِْ ِא ِ ْ َْ َ ِْ َ א َ ِْ َא َ ِ ُ َُْ َ ٌ ِ َُْ ٌ َ ِ ُ ) ُ َ ُ( ِא َ َ )א ُ ِ َ ( ِא ْ ِ َ ْאل ِِ אدא אّ َ ً ُ ِ ٌ ِא َْ َ َ )א ُ ْ ِ ( ُ َ ِ ََْ ُ )ُْ َ ( َ ُ ِ אرא אْ ِ َ ً MİSÂL FİİLLERİN SÜLÂSÎ MEZÎD BÂBLARDAN EMSİLE-İ MUHTELİFELERİ-1 ِא ِ َ ْאل ِא ِ َ ْאل ُ َא َ َ ُ َא َ َ َْ ِ ْ َْ ِ ْ ِ ُ َ ٌ ِ ُ ْ א ِ َ َ ِ َ َ ُ ِ َْ َ َ ِ ِ َ ْ ِ َ َ ْ ِא ِ ْ )ُِ َ ( ْ ِ َ َ ْ َْ َ َ א ِ َ ُ ٌ ِא َ َ )א ُ ِ ( َ ِ َ ُ )ُ َ ( ُ ِِ אرא אّ َ ً ْ ِא ْ ِ َ ْאل -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- --- -- -- -- -- -- -- -- -- ِא ْ ِ َ ْل ِא ْ ِ َ ْل ِ َ ََ َ ُ َ ْ ََ َ َ َ َََ ُ َ ْ َََ َ ََ ْ )َُِ َ ْ( َ ََ َ ْ َ ََ َ ْ ََِ َ ْ َא َ َ َ ُ َ َََ ْ ََ ْ )َُِ ( َ ْ َ َََ ْ َََ ْ א َ َََ ُ َ ْ ََ َ ْ َ א ََ َ ْ َ ْ َََ ْ א َ َََ ْ ََُ ٌ ُ ََ ٌ َََ ُ )َُ ( َ ُ َ א َ ً ِ ُ ََ ّ ٌ َ َ ًא ُ َ َ ِّ ٌ ََ َ ُ ) ُ َ َ ُ( ََ َ ) ُ ُ ِّ َ ( ََ َ ) ُ ِّ ( ُ َ ََ ْ ََ ْ 50 َ َא َ ْ )ِ َُ َא َ ْ( َ َ َ َא َ ْ َ ْ َ َ َא َ َ َِ َ َא َ ْ َ ََ َא َ ْ َא َ َ َ א َ ُ َ ََ َא َ ُ َ ْ ََ َא َ ْ َ א ََ َא َ ْ َ َא ُ ًא ُ َ َא ِ ٌ ُ َ َא َ ٌ ََ َא َ ُ ) ُ َ َא َ ُ( َ َא َ َ ) ُ ُو ِ َ( َ َא ُ ْ َ َْ َْ ِ ْ َ َْ َْ ِ ْ ِא ْ َ ْ ِ ْ )ُِ ْ َ ْ َ ْ( ِ ِ َ ْ َْ ْ ِ َ َ ْ َْ ْ ِא ِ ْ َْ ْ )ُِ ْ َ َ ( ْ ْ ِ َ َ ْ َْ ْ ِ א َََ َ ْ א َ َََ َ ْ א ََ َ ْ )َُِא َ ( َ ْ א َ َََ َ ْ َِ ْ َْ ِ ْ א א َ َََ َ ْ א א َ َََ َ ُ א َ َََ َ ُ א َ ْ َََ َ َ ُ ْ َْ َ ٌ َْ َْ َْ ِ ْ َ א َْ َْ ِ ْ َא َ ْ َ ْ ِ ُ َ َْ َْ ِ ُ َ ْ َْ َْ ِ َ ُ ْ َْ َ ٌ ِ ِ אدא אْ َ ً ُ ْ َْ ِ ٌ ِ َ ْ َ ْ َْ ْ ِ א َ َ ْ َْ ْ ِ א َ َ ْ َْ ُ ِ َ َ ْ َْ ُ ِ َ ْ َ ْ َْ َ א ََ َ َ )ُ ِ ( ُ َ א َََ َ ُ )َُא َ ( َ ُ َא ُ א َ ً אِ ُ ََ ٌ א ُ ََ َ ٌ א َ ْ َََ َ ْ ِא ْ َ ْ َ َ )א ُ ْ ُ ِ َ ( َْ َْ ِ ُ ) ُ ْ َ ْ َ ُ( ِא ْ ِ ْ َ ْאل ِא ْ َْ َ َ )א ُ ْ ُ ِ ( َ ِ َ ْ َْ ُ )ُْ َ َ ( ْ ُ ِ ِ אرא אْ َ ً ِ ُ ْ َْ ٌ َ َא ُ ْ ِא ْ ِ ْ َ ْאل MİSÂL FİİLLERİN SÜLÂSÎ MEZÎD BÂBLARDAN EMSİLE-İ MUHTELİFELERİ-2 أ أא أ أ א א م َ َ َאر ْ َ أَ َ ْ ِ ْ א א א א أ ِ אُ ْ ُ ِر ْ َ א ل ُو ِ ّ ْ َن أ א أא א א א أא أ א أ م ُ َأوא ِ ُ א أ ِ أ أ ِ א א אرع أ أא أ א א أ א א א َُ َ ُ ل אرع א َْ א ً ر أא أ أ א א أ َ 51 وא ِ َ َ ِ אن َ א א א أ א أ ِ أ أא א ل ُ ٌََ א أ א ِ َ َ ْ َْ ْ َ أ َ א أ ِ أ א أ أ א َُ א أ أ א א א אب א א د ALIŞTIRMA: Aşağıdaki tabloda bulunan boşlukları sağdan sola uygun kelimelerle tam harekeli olarak doldurunuz. ECVEF FİİL ()א ْ ِ ْ ُ א ْ َ ْ َ ُف I- TARİFİ VE TÜRLERİ Sadece ayne’l-fiili (2. kök harfi) illet harfi olan fiillere “ecvef” denir. İki türlü ecvef fiil vardır: 1- Ecvef-i Vâvî (ف א אوي )א Ayne’l-fiili (2. kök harfi) “vâv” olan fiillere “ecvef-i vâvî” denir. ... אف – َ ْ ً א؛ َ َ (٤) ( َ َאل – َ ُ ُل – َ ْ ً ؛١) ُ َ َ – אف 2- Ecvef-i Yâî ( ف א א )א Ayne’l-fiili (2. kök harfi) “yâ” olan fiillere “ecvef-i yâî” denir. ... אل – َ ً ؛ ُ َ َ – ( َ َאل٤) אع – َ ِ ُ – َ ْ ً א؛ َ َ (٢) ْ II- SÜLÂSÎ MÜCERRED BABLARINDA KULLANIMI Ecvef fiillerin kullanıldığı sülâsî mücerred bâblarını şöyle tablolaştırabiliriz: (٦) -- -- (٥) (٤) -- אف – َ ْ ً א َ َ ُ َ َ – אف אم – َ ْ ً א ُ َ َ – َ َאم -- ُ َ َ – َ َאل ً ْ َ – אل (٣) -- -- (٢) (١) --- ً ْ َ – َ َאل – َ ُ ُل אد – َ ُ ُد – َ ْ ًدא َ َ َ َאم – َ ُ ُم – ِ א ً א َ :א אوي --- : א א אع – َ ِ ُ – َ ً א َ َ ْ َ َ ً כאل – َ ِכ ُ – َכ אد – َ ِ ُ – َ ً א َ َ ْ ف א III- ECVEF FİİLLERİN ÇEKİMİNDE DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR Mu’tel fiillerin çekiminde aslolan, genel ve her bir alt türe özel olan i’lâl kaidelerini bilip uygulamaktır. Ancak bu kaideler çok ayrıntılı ve istisnâlı olduğundan, özellikle başlangıç seviyesindeki öğrencilerin, her alt türe ait bir fiilin çekimini -dikkat edilmesi gereken bazı püf noktalarıyla birlikte- iyice ezberleyip karşılaştıkları diğer fiilleri ona göre çekmeleri daha pratik ve faydalı olur. Ecvef fiillerin çekiminde en çok dikkat edilmesi gereken kural, “iltikâ-i sâkineyn” kuralıdır. Buna göre, bir kelimede iki sâkin harf yan yana gelir ve sâkinlerden biri illet harfi olursa, illet harfi hazf edilir: . ْ ُ َ َ – ُل – َ َ ُ ْل ْ ْ .ْ ِ – ْ ِ – ُ َِ – ُ 52 ُ َ – َ َאل ِ َ – אع َ َ Ecvef fiillerin çekiminde dikkat edilmesi gereken diğer bazı hususlar ise şunlardır: A- EMSİLE-İ MUHTELİFE 1- Sülâsî mücerred bâbların ism-i fâillerinde illet harfi hemzeye kalb edilir: . ٌ ِ אول – َ א ٌ ِ َ – ً َْ . ٌ ِ ً א – َא ِ ٌ – َא – َ َאل – َ ُ ُل َْ – ُ ِ َ – אع َ َ 2- Sülâsî mücerred bâbların ism-i mef’ûllerinde vâvî / yâî ayrımı yapılır; bâb ayrımı yapılmaz: َ َאل – َ ُ ُل – َ ْ ً – َ א ِ ٌ – َ ُ ٌل .אف – َ ْ ً א – َ א ِ ٌ – َ ُ ٌف َ َ ُ َ َ – אف ِ َ َ ٌ ِ َ – ٌ אع – َ ِ ُ – َ ْ ً א – َא . ٌ ِ َ – ٌ ِ אل – َ ً – َא ُ َ َ – َ َאل ْ (١) (٤) (٢) (٤) 3- Meczûm muzâriler ile emirlerde, iki sâkin yan yana geldiği (iltikâ-i sâkineyn) için illet harfi hazfedilir: . ْ ُ َ َ – ْ ُ – ْ ُ َ َ – ْ ُ ِ – ْ ُ َ َ َאل – َ ُ ُل – َ َ ُ ْل – َ َ ُ ْ – َ א َ ْ ْ 4- Sülâsî mezîdlerden “Tef’îl”, “mufâale”, “if’ılâl”, “tefa’ul” ve “tefâul” bâbları, tamamen sâlim fiiller gibi çekilir; hiç i’lâl yapılmaz. Dolayısıyla bu bâblarda ecvef fiilin vâvî mi, yâî mi olduğuna dikkat etmek gerekir: . َ َ َ א،אول ؛، ِא ؛ ل، َא َ َ ؛ ِא ْ َ ل،אول َ َ َ َ َ ؛،َ َل َ َ َ َ َ َ ََ َ َ َ َْ Sülasî mezîdlerden geriye kalan “İf’âl”, “infi’âl” “İfti’âl” ve “istif’âl” bablarında ise değişklik olur. 5- “İf’âl” ve “istif’âl” bâblarının masdarlarında ortadaki illet harfi atılır, onun yerine sonuna yuvarlak tâ eklenir: . ً َ ُ – ِא ْ ِ ْ َ א ً – ِא ْ ِ َ א . ً َ ُ – ِא ْ ِ א ً א – ِא ْ ِ א َ َْ ِ َ ْ َ – א ْ َ َ َאل ِ ِ َ ْ َ – אع َ ََ ْ א . ً َ أ َ َאل – ُ ِ ُ – ِإ ْ َ א ً – ِإ َ א . ً َ אع – ُ ِ ُ – ِإ ْ א ً א – ِإ َא َ َ َأ َ . ً אل – ِא ْ ِ َ א ً – ِא ْ ِ א ُ َ ْ َ – ِא ْ َ َאل َ . ً אل – ِא ْ ِ َ א ً – ِא ْ ِ א ُ َ ْ َ – ِא ْ َ َאل َ ِ 6- “İnfiâl” ve “iftiâl” bâblarının masdarlarında ecvef-i vâvîlerin vâvı yâ’ya kalb edilir: 53 B- EMSİLE-İ MUTTARİDE 1- Fiil-i Mâzî Ecvef fiillerin mâzîsi çekilirken ortadaki illet harfi, cemi müennes gâibe ( )’ye kadar durur; ( )’den itibaren sonuna kadar, iltikâ-i sâkineynden dolayı, hazf edilir. Bu kural sülâsî mücerred bâblarında uygulanırken fâe’l-fiilin (1. kök harfin) harekesini belirlemek için bâb ayrımı yapılır; vâvî / yâî ayrımı yapılmaz: a) Birinci bâbda: ... ، َ ْ ِ ، َ ْ ِ ( ) ... ، َ ِ ، َ ِ ... ، َ ْ ُ ، َ ْ ُ ( ) ... ، َ َ א،َ َאل b) İkinci ve dördüncü bâblarda: ... ، َ ْ ُ ، َ ْ ُ ( ) ... ، ِ َ א، َ ِ ... ، َ ْ ُ ، َ ْ ُ ( ) ... ، ِ َ א، َ ِ ... ، َ ْ ِ ، َ ْ ِ ( ) ... ، َא َ א،אع َ َ ، َ ْ ِ ، َ ْ ِ ( ) ... ، َ א َ א،אف َ َ 2- Fiil-i Muzâri a) Ecvef fiillerin muzârîsi çekilirken ortadaki illet harfi, sadece cemi müennes gâibe ( ) ile cemi müennes muhâtaba ( ’)أda, iltikâ-i sâkineynden dolayı, hazf edilir; diğerlerinde hazfedilmez: ... ، أَ ُ ُل، َ ْ ُ َ ( )أ... ،َ ُ ُل ... ،אل ُ َ ُ أ، َ ْ َ ُ ( )أ... ،אل ُ َُ ، َ ْ ُ َ ( ) ... ، َ ُ َ ِن، َ ُ ُل:م ، َ ْ َ ُ ( ) ... ، ُ َ א َ ِن،אل ُ َ ُ :ل b) Cezimli sîğaların ef‘âl-i hamselerinde iki sâkin yan yana gelmediği için illet harfi hazfedilmez. ، َ ُ َ َ :(أ א/ ) א، َ ْ ، َ َ ُ ُ א: ( ) أ،ُ א ْ . ِ 3- İsm-i Fâil ُ َ ْ َ :() א ُ َ ْ َ :( ) ُ َ ْ َ :( ِ )أ Sülâsî mücerred bâbların ism-i fâilleri, cemi mükesserlerinde vâvî / yâî ayrımı yapılarak, şöyle çekilir: a) Ecvef-i Vâvî: ٌ َ َ א، ُ ٌل،َن ) َ א ِ ِ َ (؛ ُ ٌאل ُ ِ ت؛ َ َ א ٌ ( ِ َ ِ َ א ِ َ ِن ) َ א ْ ِ َ َ ِ َא ( ِ َ َ ِ אن ) َ א ْ ُ ِ َא َ ِ َא b) Ecvef-i Yâî: ِِ ٌ َ َא، ٌ ُ ،אع ٌ ُ ُ َن ) َא َ (؛ ِ ٌ َ ُ אت؛ َ َ א ِא ِא َ َ 54 ِ ( ِ َ ِ אن ) َא َ ْ ِ َ ( ِ َ َ ِ אن ) َא َ ْ ِא ِא ٌ ِ َא ٌ َ ِ َא َ َ ِ ٌ َא ٌ َ ِ َא َ َ ُ ْ ) َ َ ُ َ (... ) ِ ُ َ ْ ( ) ِ ُ َ א َ (... ُ ْ ) ُ َ (... َْ ِ ُ ْ ) ِ ُ َ (... َ َ َ ُ ْ ) َ َ ُ َ (... َ َ َא َ ُ ُل َ ُ ُل َ ُ َل َ ُ ٌل َ ُ ْ ) َ َ ُ َ (... ْ ْ َ َ א ُ ْ ) َ א َ ُ َ (... َ َْ ً َא ِ ٌ ُ ُل ) / َ ْ ُ َ :أ ( َ ْ ُ َ : َ אل( ) / َ ْ َ ُ :أ ( َ ْ َ ُ : )َُ ُ ) (... َ ْ ُ : َ َאل ) ِ َ ( ) (... َ ْ ِ : א ف א אوي )(١ َ ًא ْ אِ َ ٌ ِ ْ ) ِ َ א (... ) ِ ُ ْ ( ) ِ ُ א َ א (... َ َ َ َ ِ ْ ) َ َ ِ َ א (... َ ْ َِ َ ِ ِ ْ ) ِ ِ َ א (... َ َ َ ِ ْ ) َ َ ِ َ א (... َ َא َ ِ ُ َ َِ ُ َ ِ ْ ) َ َ ِ َ א (... ْ ْ َ َ א ِ ْ ) َ א َ ِ َ א (... َ َِ ٌ ) (... َ ْ ِ : אع َ َ ) ِ َ ( ) (... َ ْ ُ : َِ ُ ) / َ ْ َِ :أ ْ َِ : ) َُ ُ אع( ) / َ ْ َ ُ :أ ْ َ ُ : א فא א )(٢ َ( َ( - - - - - - - - - - - - 55 َ َ َ ْ ) َ َ َ א َ א (... َ ْ ) َ א َ א (... ) ِ ُ َ ْ ( ) ِ ُ َ א َ א (... אف َא َ َ ُ אف َ َ َ ُ אف َْ َ َ َ ِ َ ْ ) ِ َ א َ א (... َ َ َ ْ ) َ َ َ א َ א (... َ َ َ ُ ٌف َ ْ ) َ َ َ א َ א (... ْ َْ َ َ א َ ْ ) َ א َ َ א َ א (... َ َ ْ ًא َא ِ ٌ - ) ُْ : אف ) / َ ْ َ َ :أ (َ ْ َ َ : َ َ ُ אف( ) / َ ْ َ ُ :أ ( َ ْ َ ُ : )ُ َ ُ َ (... َ (... - ) ْ ِ : א ) / َ ْ َ َ :أ (َ ْ َ َ : ) َ َ َא َ (... ْ ) َ א َ َא َ (... َ َ َ ْ ) َ َ َא َ (... َ َ ْ ) َ َ َא َ (... َ َ ْ ) َא َ (... ) ِ ُ َ ْ ( ) ِ ُ َא َ (... َ ْ َ َ َאل ِ َ ْ ) ِ َא َ (... َ َ אل َ ََ ُ َ ْ ََْ َ א ََْ אل َא َ َ ُ َِ ٌ َْ ً َא ِ ٌ אل( ) / َ ْ َ ُ :أ ( َ ْ َ ُ : )َُ ُ אل ََ ُ َ َאل )ِ َ ( ) (... َ ْ ِ : ) (... َ ْ ُ : ف א אوي א فא א אف َ َ )ِ َ ( )(٣ )(٤ )(٤ ECVEF FİİLLERİN SÜLÂSÎ MÜCERRED BÂBLARDAN EMSİLE-İ MUHTELİFELERİ - - - - - - - - - - - - - - )(٥ - - - - - - - - - - - - - - )(٦ ُ ِإ َ א َ ً ُِ ٌ אل َُ ٌ َ ِ ْ ) َ ُ ِ َ (... ْ ْ ُ ِ َ א ْ ) َ א ُ ِ َ (... ُ َא ُ ِ ُ َ ُِ ُ َ ْ ُِ َ ِ ِ ْ ) ِ ِ َ (... ُ ُ ِ ِ ْ ) َ ُ َ (... َ ُ أَ ِ ْ )أَ ِ َ (... ) ِ ُ َ ْ ( ) ِ ُ َ א َ (... َ ُ ِ ْ ) َ ُ ِ َ (... ِ ُ ) / َ ْ ِ ُ :أ (َ ْ ِ ُ : ُ אل( ) / َ ْ َ ُ :أ ( َ ْ َ ُ : ) َ ُ אل ) :أَ َ ْ َ (... أَ َ َ )أ ُ ِ َ ( ) :أُ ِ ْ َ (... א אوي ِإ ْ َ ْאل أَ ِ ْ )أَ ِ َ א (... ) ِ ُ ْ ( ) ِ ُ א َ א (... َ َ َ ُ ِ ْ ) َ ُ ِ َ א (... َ ْ ُِ َ ِ ِ ْ ) ِ ِ َ א (... ُ ُ َ ِ ْ ) َ ُ ِ َ א (... ُ َא ُ ِ ُ َ ُِ ُ َ ِ ْ ) َ ُ ِ َ א (... ْ ْ ُ َ א ِ ْ ) َ א ُ ِ َ א (... ُ אع َُ ٌ ِإ َא َ ً ُِ ٌ ِ ُ ) / َ ْ ُِ :أ (َ ْ ُِ : ُ אع( ) / َ ْ ُ :أ ( َ ْ ُ : ) َُ ُ َ َ אع ) :أَ َ ْ َ (... أَ َ َ )أ ُ ِ َ ( ) :أُ ِ ْ َ (... א א ِإ ْ َ ْאل َُ ٌ َ َ )ُِ َ( ّ ُ َ ِّ ُ ) ُ ُ( َ َ ِ ًא ْ ُ َ ِّ ٌ א א َ ْ ُ َ ِّ ْل َ ْ ُ َ ِّ ْ َ א ُ َ ِّ ْل َ א ُ َ ِّ ْ َ א ُ َ ِّ ُل َ א ُ َ ِّ ُ َ ُ َ ِّ ُل َ ُ َ ِّ ُ َ ْ ُ َ ِّ َل َ ْ ُ َ ِّ َ ِ ِ َ ِّ ْل ُ َ ِّ ْ ُ َ ُ َ ِّ ْل َ ُ َ ِّ ْ َ ِّ ْل َ ِّ ْ ) ِ ُ َ ْل( ) ِ ُ ْ ( َ َ ُ َ ِّ ْل َ ُ َ ِّ ْ ُ َ ِّ ٌل ُ َ ٌل َْ ِ ً ُ َ ِّ ُل ) ُ َ ُل( َ َل ) ُ ِّ َل( א אوي َْ ِ ْ َْ ِ ْ 56 אول َ َُ ِ ْ ُ َ َאو َ ً و ِ َ א ً و ِ َ א ً אول َُ ِ ٌ אول َُ َ ٌ אول َْ َُ ِ ْ אول َ א َُ ِ ْ אول َא ُ َ ِ ُ אول َ َُ ِ ُ אول َ ْ َُ ِ َ אول َُِ ِ ْ אول َ َُ ِ ْ אول َ ِْ אول( )َُِ َ ْ אول َ َ َ ول( )ُ ِ َ אول َُ ِ ُ אول( )َُ َ ُ א אوي ُ َא َ َ َ א ُ َא ِ ْ َ א ُ َא ِ ُ َ ُ َא ِ ُ َ ْ ُ َא ِ َ ِ ُ َא ِ ْ َ ُ َא ِ ْ َא ِ ْ )ُِאَ ْ( َ َ ُ َא ِ ْ َא َ َ )ُ ِ َ( ُ َא ِ ُ ) ُ אَ ُ( َ ُ א َ َ ً و ِ א ًא و ِ א ًא َ َ َ ُ َא ِ ٌ ُ َא َ ٌ َ ْ ُ َא ِ ْ א א ُ َא َ َ א אوي ِא ِ َ ْאل َ َ ْ َ ْ ) َ َ ْ َ א َ (... ) ِ ُ ْ َ ْ ( ) ِ ُ ْ َ א َ (... َ ْ َ ْ ) َ َ ْ َ א َ (... َ ِא ْ َ ْ ) ِא ْ َ א َ (... َ ْ َ ْ َ َאل ِ ْ َ ْ ) ِ ْ َ א َ (... َ َ אل َא َ ْ َ ُ אل َ َْ َ ُ َ ْ َ ْ ) َ َ ْ َ א َ (... ْ ْ َ َ א ْ َ ْ ) َ א َ ْ َ א َ (... َ אل َُْ ٌ אل َُْ ٌ ِא ْ ِ َ א ً ُ אل ) / َ ْ َ ْ َ :أ ( َ ْ َ ْ َ : َْ َ ُ אل( ) / َ ْ َ ْ ُ :أ ( َ ْ َ ْ ُ : ) َْ ُ אل ) ِ :א ْ َ ْ َ (... ِא ْ َ َ )אُ ْ ِ َ ( ) :אُ ْ ِ ْ َ (... ECVEF FİİLLERİN SÜLÂSÎ MEZÎD BÂBLARDAN EMSİLE-İ MUHTELİFELERİ-1 َْ ِ ْ ْ ) ِ ْ א َ א (... َ َ َ َ َ ْ ْ ) َ َ ْ א َ א (... َ َ َ ِא ْ ْ ) ِא ْ א َ א (... َ َ ) ِ ُ ْ ْ ( ) ِ ُ ْ א َ א (... َ َ َ َ ْ ْ ) َ َ ْ א َ א (... َ َ َ َא אع ََْ ُ אع ََْ ُ אع ََْ َ ِא ْ ِ א ً א َ אع ُ َْ ٌ אع ُ َْ ٌ َ ْ ْ ) َ َ ْ א َ א (... ْ َ ْ َ َ َ א ْ ْ ) َ א َ ْ א َ א (... َ َ َ אع ) / َ ْ ْ َ :أ ( َ ْ ْ َ : ََْ ُ َ َ אع( ) / َ ْ ْ ُ :أ ( َ ْ ْ ُ : )َُْ ُ َ َ ِ אع ) ِ :א ْ ْ َ (... אَْ َ َ )אُ ْ ِ َ ( ) :אُ ْ ِ ْ َ (... א א ِא ِ َ ْאل َ َ ْ َ ْ ) َ َ ْ َא َ (... َ ْ َ ْ ) َ َ ْ َא َ (... َ ِא ْ َ ْ ) ِא ْ َא َ (... ) ِ ُ ْ َ ْ ( ) ِ ُ ْ َא َ (... َِْ َْ َ ْ َ َאل َ ْ ) ِ ْ َא َ (... َ אل َא َ ْ َ ُ אل َ َْ َ ُ َ ْ َ ْ ) َ َ ْ َא َ (... ْ ْ َ َ א ْ َ ْ ) َ א َ ْ َא َ (... َ אل َُْ ٌ אل َُْ ٌ ِא ْ ِ َ א ً אل ) / َ ْ َ ْ َ :أ ( َ ْ َ ْ َ : َْ َ ُ אل( ) / َ ْ َ ْ ُ :أ ( َ ْ َ ْ ُ : )ُْ َ ُ אل ) ِ :א ْ َ ْ َ (... ِא ْ َ َ )אُ ْ ِ َ ( ) :אُ ْ ِ ْ َ (... א אوي ِא ْ ِ َ ْאل َْ 57 ) ِ ُ َ ْ ( ) ِ ُ َא َ א (... ْ ْ َ َ َ ْ ) َ َ َא َ א (... ْ ْ ِ َ ْ ) ِ َא َ א (... َْ َْ َ َ ْ ) َ َ َא َ א (... ْ َْ ِא ْ َ ْ ) ِא ْ َא َ א (... َ َא אع َْ َ ُ אع َْ َ ُ אع َْ َ َ ِא ْ ِ א ً א َ אع َُْ ٌ אع َُْ ٌ َ ْ ) َ َ َא َ א (... ْ ْ َ ْ َْ َ א َ ْ ) َ א َ َא َ א (... ْ َْ אع ) / َ ْ َ َ :أ ( َ ْ َ َ : َْ َ ُ ْ ْ אع( ) / َ ْ َ ُ :أ ( َ ْ َ ُ : ) ُْ َ ُ ْ ْ ِ אع ) ِ :א ْ َ ْ َ (... אْ َ َ )אُ ْ ِ َ ( ) :אُ ْ ِ ْ َ (... א א ِא ْ ِ َ ْאل ّ ِ :א ْ َ َ ْ َ (... ، ّ :אُ ْ ُ ِ ْ َ (... ، َ ِ ْ َ (َ ْ ِ َ ْ َ / א אوي ِא ْ ِ َ ْل َ َ ْ َل َ ْ َ ْ َل ِ َ ْ َ ل ِ ّ َ ْ َ ِ /ل ْ ِ َ ْ َ ِ / َ َ ْ َ ل ِ ّ َ ْ َ َ /ل ْ َ َ / ِא ْ َ ل ِ /א ْ َ ّ ِل ِ /א ْ َ ِ ْ ) ِ ُ ْ َ ل ِ ّ َ ْ ُ ِ /ل ( ْ َ َ ْ ُ ِ / َ َ ْ َ ل ِ ّ َ ْ َ َ /ل ْ َ َ / َ ِْ َ ِْ َ ْ َ ْ َ ل ِ ّ َ ْ َ ْ َ /ل ْ ِ َ ْ َ ْ َ / َ א َ ْ َ ل َ /א َ ْ َ ّ ِل َ /א َ ْ َ ِ ْ َא َ ْ َ ل ُ ْ َل ُ ْ َل )َْ َ ْ َل ) ْ ل( ) ُ ْ َ َ ْ َ ( َ ْ َ َ ْ ُ / ُ َ ِא ْ ِ َ ً ) ِא ْ َ ل )א ُ ْ ل ( ) ُ ECVEF FİİLLERİN SÜLÂSÎ MEZÎD BÂBLARDAN EMSİLE-İ MUHTELİFELERİ-2 َ َْ َ َ ْ َْ َ ِ ِ ِ ِ َ ْ َ ْ َ ْ َ / ِّ َ ْ َ / ِ َ َ ْ َ ْ َ ْ َ َ / ِّ َ ْ َ َ / ِ ِ ِ ِ א ْ َ /א ْ َ ِّ /א ْ َ ْ ) ِ ُ ( ْ َ ُ ِ / ِّ ُ ِ / َْ َْ َْ َ َ ِ َ َ /ِ َ َ / َْ ْ َْ ّ َْ ِ َ ْ َ ْ َ ْ َ ْ َ ْ َ / ِّ َ ْ َ ْ َ / ِ َ א َ ْ َ َ /א َ ْ َ ِّ َ /א َ ْ َ ْ א َ َْ َ َُْ َُْ َْ َ )ُ ( َْ ِא ْ ِ َ א ً א ِא َْ )א ُ ْ ( ُ א א ِא ْ ِ َ ْل َ َ َ َ ْل َ َ ْل ) ِ ُ َ َ ْل( َ َ َ َ ْل ََِ َ َْ َ َ َ َل ْل َ א َ َ َ ُل َ َ َ َ ُل َ َ َ َ ْل ْ َ א َ َ َ ْل ُ َ َ ِّ ٌل ُ َ َ ٌل َ َ َ ُل ) ُ َ َ ُل( ََ ً َ َ َل ) ُ ُ ِّ َل( א אوي ََ ْ ََ ْ )َُِ ْ( َ َ َََ ْ َ ْ َََ ْ َ א َََ ْ َא َ َ َ ُ َ َََ ُ َ ْ َََ َ ِ َََ ْ َ َََ ْ ُ ََ ٌ َََ ُ ) َُ ُ( َ َ ًא َ ُ َ َ ِّ ٌ ََ َ )ُ ِ َ( ُّ א א ََ ْ אول َ ََ َ َ ُ אول َ ْ ََ َ َ َ אول ََِ َ َ ْ אول َ ََ َ َ ْ אول ََ َ ْ אول( )َُِ َ َ ْ אول َ َََ َ ْ אول َ א ََ َ َ ْ אول َא َ َ َ َ ُ אول ََُ َ ٌ אول َ ْ ََ َ َ ْ אول ََُ ِ ٌ אو ً ََ ُ אول( )َُ َ َ ُ אول ََ َ َ ول( )ُُ ِ َ אول ََ َ َ ُ א אوي َ َא ُ ْ 58 َ א َ َ َא َ ْ َ א َ َ َא َ ُ َ َ َ َא َ ُ َ ْ َ َ َא َ َ ِ َ َ َא َ ْ َ َ َ َא َ ْ َ َא َ ْ )َُِאَ ْ( َ َ َ َ َא َ ْ َ َא َ َ )ُ ِ َ( ُ َ َ َא َ ُ ) َُ אَ ُ( َ َ א ُ ًא َ ُ َ َא ِ ٌ ُ َ َא َ ٌ َ ْ َ َ َא َ ْ א א َ َא ُ ْ َْ אل( ) )ُْ ََ ُ ِא ْ ِ َ א َ ً ُ ْ َِ ٌ אل ُ ْ ََ ٌ َ ِ ْ ) َ َ ْ َ ِ َ (... ْ َْ َْ َ א َ ِ ْ ) َ א َ ْ َ ِ َ (... َْ ِ َא َ ْ َ ُ َ َْ َِ ُ َ ْ َْ َِ َ ِ َ ِ ْ ) ِ ْ َ ِ َ (... َْ َ َ ِ ْ ) َ َ ْ َ ِ َ (... َ َْ ِא َ ِ ْ ) ِא ْ َ ِ َ (... ْ ِ ) ُ َ َ ْ ( ) ِ ُ ْ َ َ א َ (... ْ ِ ِ َ َ َ ْ ) َ َ ْ َ َ (... ْ )א ُ ُ ِ َ ( ) ْ ِ َ ُ ) אل ) ِא ْ َ َ َ ِ :א ْ َ َ ْ َ ( :אُ ْ ُ ِ ْ َ ( / َ ْ ِ َ ْ َ :أ (َ ْ ِ َ ْ َ : / َ ْ َ َ ْ ُ :أ (َ ْ َ َ ْ ُ : א אوي ِא ْ ِ ْ َ ْאل ِ אْ א א ِא ْ ِ ْ َ ْאل ِא ْ َ ِ ِ ) ُْ َ َْ َ ِ َْ َْ ْ ) ِא ْ َ ِ َ א (... َ ْ ( ) ِ ُ ْ َ א َ א (... َ َ َ ِ ْ ) َ َ ْ َ ِ َ א (... َ ْ َِ َ َ ِ ْ ) ِ ْ َ ِ َ א (... َ َ ِ ْ ) َ َ ْ َ ِ َ א (... َْ َא َ ْ َ ِ ُ َ َ ْ َِ ُ َ ِ ْ ) َ َ ْ َ ِ َ א (... ْ َْ َْ َ א َ ِ ْ ) َ א َ ْ َ ِ َ א (... َْ אع ُ ْ ََ ٌ ُْ ْ َ( ُِ ْ َ( ِ אع ) ِ :א א ْ ََ َ ْ ََ )א ُ ْ ُ ِ َ ( ) :א ُ ْ َ ِ ُ ) / َ ْ َِ ْ َ :أ (َ ْ َِ ْ َ : َْ אع( ) / َ ْ َ ْ ُ :أ ( َ ْ َ ْ ُ : )ُ ْ ََ ُ َ َ ِ َא َ ً َِ ٌ ECVEF FİİLLERİN SÜLÂSÎ MEZÎD BÂBLARDAN EMSİLE-İ MUHTELİFELERİ-3 أ أא أ أ א א א م َ َ َאو ْ َ أَ َ ِ ْ א א א أ ِ א ُ ِّ ْرَن ل אُ ْ ِ ْ َن أ א أא א א א א أ ُ َא ِ ُ أא أ א أ أ ِ أ أ ِ א א م אرع أ أא أ א א أ א א א َُ َ ُ ل אرع א َ ْ ًא ر أא أ أ א א أ َ 59 אِ َ َ ِ אن َ א א א ل אزٌة ُ َْ َ أ א أ ِ أ أא א א أ א ِ َ َْ َ ْ َ أ َ א أ ِ أ א أ أ א ِ ُ وא أ أ א א א אب א א د ALIŞTIRMA: Aşağıdaki tabloda bulunan boşlukları sağdan sola uygun kelimelerle tam harekeli olarak doldurunuz. NÂKIS FİİL ( ُ ِ )א ْ ِ ْ ُ א א I- TARİFİ VE TÜRLERİ Sadece lâme’l-fiili (3. kök harfi) illet harfi olan fiillere “nâkıs” denir. İki türlü nâkıs fiil vardır: 1- Nâkıs-ı Vâvî (א אوي )א א Lâme’l-fiili (3. kök harfi) “vâv” olan fiillere “nâkıs-ı vâvî” denir. ... ذכאء؛ ُ َ (٥) ( َ َ א – َ ْ ُ و – َ ْ ًوא؛١) ً َ – ذכ َ – َ ْ ُכ 2- Nâkıs-ı Yâî ( א א )א א Lâme’l-fiili (3. kök harfi) “yâ” olan fiillere “nâkıs-ı yâî” denir. ... – ِر َ ًאء؛ َ ْ َ – َ ِ ( َر٤) ( َ َ – َ ْ َ – َ َ ً א؛٣) ( َر َ – َ ْ ِ – َر ْ ً א؛٢) II- SÜLÂSÎ MÜCERRED BÂBLARDA KULLANIMI Nâkıs fiillerin kullanıldığı sülâsî mücerred bâblarını şöyle tablolaştırabiliriz: (٦) --- (٥) َ ْ ُכ- َ ذכ ُ َ -- (٤) (٣) (٢) -- -- -- َ ْ َ – َ ِ َر ِ َ َْ – َ َ َ َْ – َ َ َ ْ َ – َ َر ِ – َ َر َْ َ َכ – َ ِכ ْ (١) א א ُ ْ َ – َ َ א:א אوي ُ ْ َ – َد َ א -- : א א III- NÂKIS FİİLLERİN ÇEKİMİNDE DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR Mu’tel fiillerin çekiminde aslolan, genel ve her bir alt türe özel olan i’lâl kaidelerini bilip uygulamaktır. Ancak bu kaideler çok ayrıntılı ve istisnâlı olduğundan, özellikle başlangıç seviyesindeki öğrencilerin, her alt türe ait bir fiilin çekimini -dikkat edilmesi gereken bazı püf noktalarıyla birlikte- iyice ezberleyip karşılaştıkları diğer fiilleri ona göre çekmeleri daha pratik ve faydalı olur. Nâkıs fiillerin çekiminde dikkat edilmesi gereken bazı hususlar şunlardır: A- NÂKIS-I VÂVÎLERİN VÂVI Nâkıs-ı vâvîlerin vâvı, 1- Sülâsî mücerred bâbların ism-i fâillerinde, 2- Sülâsî mücerred bâbların mechûllerinde, 3- Sülâsî mücerred dışındaki bâbların bütün sîğalarında yâ’ya kalb edilir. ِ َ ِאز،(אز )א َ ِאزي ٍ َ – אزي ... ،אن ٌ ِ َ – אزو ٌ ِ َ – (َ َ َو ) َ َ א َ ... ، أَ ْ َ َא،َ َ َو ) َ َ א( – أَ ْ َ َو – أَ ْ َ ى .َ َ َو ) َ َ א( – ُ ِ َو – ُ ِ َي 60 B- NÂKIS KELİMELERİN CEMİ MÜZEKKERLERİ Nâkıs kelimelerin cemi müzekkerleri için bakılır: 1- Eğer müfredde illet harfinin mâkabli fethalı ise; cemi müzekkerde illet harfi düşer, cemi vâvı cezimli olur: (Formül: Üstünlü – Cezimli) َ َ א – َ َ َوא – َ َ ُووא – َ َ ْوא ِ אن – َ ْ َ َن – َ ْ َ ْ َن – َ َْ ََ َْ ُ َر َ – َر َ א – َر َ א – َر َ ْ א َ ُ ِ َ – َ אن – َ َ َن – َ َ ْ َن َ َْ ُ ْ ْ َْ 2- Eğer müfredde illet harfinin mâkabli kesreli veya dammeli ise; cemi müzekkerde illet harfi düşer, cemi vâvı med harfi olur (Eğer vâv’dan önceki harf dammeli değilse, dammelenir): (Formül: Üstünlü değil – Med harfi) ذכ א ُ َ – ذכ ُ وא ُ َ – ذכ َ א ُ َ – ِ ِ – אن – َ ِ َن – َ ُ َن َ َْ ُ ْ ْ ُ َ َ ذכ ِ َْ א – َر ُ א ُ ون َ ُ ْ َ – وون َ ُُ ِ ر ِ –ر ِ א–ر َ َ َ َ َ ِ ُ ْ – ْ ُو ْ َ – وאن َ َ َ C- KELİME SONUNDAKİ VÂV VE YÂ’LAR Kelime sonundaki vâv ve yâ’ları okumak için bakılır: 1- Vâv ile yâ şeddeli iseler, her harekeyi rahatlıkla taşıyabilirler: ٍّ ِ ْ َ / َ ْ ِ א/ ِ ْ َ َ ْ ُ ٍّو/ َ ْ ُ وא/ َ ْ ُ و 2- Vâv ile yâ şeddesiz iseler; a) Kesre ile dammeyi taşıyamazlar: ٍ َ – ٍ ِ َא ( ِ אض )א ْ َ א ٍ َ – ِ אء َ א ( ِ אض )א ْ َ א َ َ ٌ ََ ُ ْ َ b) Fethayı taşıyabilmeleri için; - Vâv’dan önceki harfin dammeli َ َ ْ َ ْ ُכ َ ْ َ ْ ُ َو ( ِ َرأَ ْ ُ َ א ِ א )א ْ َ א ً َ ِ َ َ َْ ْ - Yâ’dan önceki harfin kesreli olması şarttır: D- NÂKIS FİİLLERİN ÖRNEK ÇEKİMLERE UYGULANMASI Nâkıs fiillerin aşağıda çekimleri verilen örnek fiillere uygulanmasında iki hususa dikkat etmek gerekir: 1- İllet harfinin cinsi; vâv mı, yâ mı olduğu. 2- İllet harfinden önceki harfin harekesi; damme mi, fetha mı, kesre mi olduğu. 61 ِ َُْ َْ َ َُْ َ َُْ אُ ْ ُ ) ِ ُ ْ َ( َ َא َ ْ ُو َ ْ ُو َ ْ ُ َو َ ْ ُو َْ َُْ َ א َُْ َ ٍ אز َ ْ ُو ) ُ ْ َ ى( َ ْ ًوא ) ُ ِ َي( َ َא א אوي )(١ -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- --- -- -- -- -- -- -- -- א אوي -- -- -- -- -- א א )(١ )(٢ َر َ ) ُر ِ ( َ ِ َْ )ُ َ ( ْ َر ْ א ً ٍ رאم َ ِ َْ َ َ ِم ْ ْ َ א َ ِم ْ א ِ َ َْ َ ِ َْ ِ َ ْ َْ َ ِ ِم َْ َ مِ َْ ِא ِ رم ْ ) ِ ُ َم( ْ َ َ مِ ْ א א )(٢ -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- א אوي )(٣ ِ אْ َ )ُِ ْ َ( َ َْ َ َ َْ َ َ َْ َ َ ْ َْ َ ِ َْ َ َא َ ْ َ َْ َْ َ َ א َْ َ َ ْא ً אع َ ٍ ِ َْ )ُ ِ ( َ َْ َ )ُْ َ ( َ َ א א )(٣ 62 -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- א אوي )(٤ َ ْ َْ َ ِ َض َْ َ َ َض ْ رض ِא ْ َ ) ِ ُ َض( ْ َ َ َض ْ َ א َ َض ْ َא َ ْ َ َ َْ َ َ ر ِ َ ) ُر ِ ( َ َْ َ )ُ َ ( ْ ِر َ ًאء ٍ رאض َ ِ َْ َ َ َض ْ ْ א א )(٤ ذכ אُ ْ ُ ) ِ ُ ْ َכ( َ َ ْ ُכ َ א َ ْ ُכ َ َ ْ ُכ َ ْ َ ْ ُכ َ ِ ْ ُכ َ َ َ ْ ُכ َ َ ْ ُכ ْ َ א َ ْ ُכ َ ْ ُכ َ ُ ذכ َ )ُِ ذכ ( َ َ ْ ُכ ) ُ ْ َכ ( ذכאء َ َ ً َ ٍ ذאכ א אوي )(٥ -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- א א )(٥ NÂKIS FİİLLERİN SÜLÂSÎ MÜCERRED BÂBLARDAN EMSİLE-İ MUHTELİFELERİ -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- א אوي )(٦ -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- א א )(٦ َ ُ ْ ِي َ ْ ُ ْ ِ َي ِ ِْ ُ َ ُِْ أَ ْ ِ ) ِ ُ ْ َ( َ ُِْ َ ُِْ ْ َ א ُِْ َא ُ ْ ِي ُ ْ ٍ )א ْ ُ ْ ِ ي( ُ ْ ً ى )א ْ ُ ْ َ ى( ُ ْ ِي ) ُ ْ َ ى( ِإ ْ َ ًאء أَ ْ َ ى )أُ ْ ِ َي( ِإ ْ َ ْאل َ ُ َ ِّ ي َ ْ ُ َ ِّ َي ِ ُ َ ِّ َ ُ َ ِّ َ ِّ )ُِ َ ( َ ُ َ ِّ َ ْ ُ َ ِّ َ א ُ َ ِّ َ א ُ َ ِّ ي ُ َ ٍّ ُ َ ى ُ َ ِّ ي ) ُ َ ى( ًََِْ َ ى ) ُ ِّ َي( َْ ِ ْ َ َُ ِ אزي אزي َْ َُ ِ َ ِ َ ِ אز ُ َ َُ ِ אز َ ِ אز אز( )ُِ َ َ َ َُ ِ אز אزى ُ َ ً َ َُ ِ אز ْ َ א َُ ِ אز َא ُ َ ِ אزي ُ َ ِאزي אزى( )ُ َ َ אزאة و ِ َ ًאء و ِ َ ًאء ُ َ َ ً ُ َ ٍ אز אزى َ َ زي( ) ُ ِ َ ُ َא َ َ َِْ َْ َ َْ َ ِ ِא ْ َ ِ ) ِ ُ ْ َ َ( َ َْ َِ َ َ ْ َ ِي َ ْ َ ِ َي َِ َ َْ َ ِ ْ َ א َْ َ ِ َא َ ْ َ ِي ُ ْ َ ًى ُْ ٍَ َ ْ َ ِي ) ُ ْ َ َ ى( ِא ْ ِ َ ًאء ِא ْ َ َ ى )אُ ْ ُ ِ َي( ِא ْ ِ َ ْאل 63 َ َ ْ َ ِي َ ْ َ ْ َ ِ َي ِ َِْ َ َ َ َِْ ِא ْ َ ِ ) ِ ُ ْ َ َ( َ َ َِْ َ َ َِْ ْ َ א َ َِْ َא َ ْ َ ِي ُ ٍَْ ُ ْ َ ًى َ ْ َ ِي ) ُ ْ َ َ ى( ِא ْ ِ َ ًאء )אُ ْ ُ ِ َي( ِא ْ َ َ ى ِא ْ ِ َ ْאل -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- ِא ْ ِ َ ْل َ ََ َ ََِ َ َْ َא ََ َ ى ََ َ ى ََ َ ى َ ْ ََ َ َ א ََ َ َ ََ َ ََ )َُِ َ ( َ َُ َ ى אزى َُ َ ً אز َ ْ ََ َ َ אز َ א ََ َ َ אزى َא َ َ َ َ ُ َ َ ٍّ אزى َ ََ َ َ َ ْ َ َ َ َאزى אز ََِ َ َ אز َ ََ َ َ אز ََ َ אز( )َُِ َ َ אز َ ََ َ َ َ َ ِאز ًא َُ َ ٍ אز ََ َ ى ) ُ َ َ ى( َ َ ِ ّ ًא אزى ََ َ زي( )ُ ُ ِ َ َ َא ُ ْ אزى ََ َ َ אزى( )َُ َ َ ََ ى ) ُ ُ ِّ َي( ََ ْ NÂKIS FİİLLERİN SÜLÂSÎ MEZÎD BÂBLARDAN EMSİLE-İ MUHTELİFELERİ َْ ِ ْ َِْ َ َ َْ َِْ ِא ْ َ ْ ِ ) ِ ُ ْ َ ْ َ( َ َْ َِْ َ َא َ ْ َ ْ ِي َ ْ َ ْ ِي َ ْ َ ْ ِ َي ُْ ٍَْ ُ ْ َ ْ ًى َ َْ َِْ ْ َ א َْ َِْ َ ْ َ ْ ِي ) ُ ْ َ ْ َ ى( ِא ْ ِ ْ َ ًאء ِא ْ ِ ْ َ ْאل ِא ْ َ ْ َ ى )אُ ْ ُ ْ ِ َي( BİRİNCİ BÂBDAN NÂKIS FİİLLERİN EMSİLE-İ MUTTARİDESİ 1- FİİL-İ MÂZÎ MA‘LÛM َ َא َ َ ْت وت ََْ َ َ ِ وت َْ وت ََْ ُ َ َ َوא َ َ َא َ َ ْو ُ َ א َ َ ْو ُ َ א َ َ ْو َא MECHÛL ُ ِ َي َُِ ْ ُِ َ ُِ ِ َ َ ْوא ون ََْ َ و ََْ ُْ َ َ ْو ُ ُِ ُ ُ ُ وא ُ ِ َא ُ ِ َ َא ُ ِ ُ َא ُِ َ ُِ ُ ُ ِ ُ َא ُ ِ َא ُِ ُ ْ 2- FİİL-İ MUZÂRİ MA‘LÛM َ ْ ُو َ ْ ُو َ ْ ُو َِْ َ أَ ْ ُ و ُْ ِ وאن َ َ َُْ ِ وאن َ َُْ ِ وאن َ َُْ ِ وאن َ َ ْ ُو MECHÛL ون َُْ َ ون َُْ َ ون َُْ َ ُ ْ َى ُ ْ َى ُ ْ َى ون َُْ َ َُْْ َ أُ ْ َ ى َْ ِ אن ُ َ َُْ ِ אن َ َُْ ِ אن َ ون َُْْ َ َُْْ َ ون َُْْ َ َُْ ِ אن َ ُ ْ َى َُْْ َ 3- MASDAR-I GAYR-İ MÎMÎ َْ ِ وאن ) َ ْ َو ْ ِ ( َ َ ْ ًوא وאت َْ َ ٌ 4- İSM-İ FÂİL َ ٍ אز َ ِ אز َ ٌ َ ِאز ِ אن ) ِ אز َ ِ ( َ ْ אز َ ِ אن ) ِ אز َ َ ِ ( َ َِ َ ْ אزون ) َ ِ אز َ (؛ ُ ٌאء ُ ،ىٌ َ ُ ،אة َ ُ َ אزي( َ ِאز َ ٌ אت؛ َ َ ٍאز ) َ َ ِ َ 5- İSM-İ MEF‘ÛL َ ْ ُو وة َ ُْ ٌ َ ْ َ ْ ُ ِ وאن ) َ ْ ُ و ْ ِ ( ُو َ ِ אن ) َ ْ ُ و َ ِ ( ْ َ ْ َ ْ 64 وون ) َ ْ ُ ِّو َ ( ُ َ وאت ُ ٌ 6- FİİL-İ MUZÂRİ CAHD-İ MUTLAK MA‘LÛM َْ َْ َُْ َُْ َْ َُْ َ َ ْ ِي ْ َ ْ أَ ْ ُ َ َ ْ ُ َوא ْ َ َ ْ ُ َوא ْ َ َ ْ ُ َوא ْ َ َ ْ ُ َوא ْ َْ َُْ MECHÛL َْ َْ َ ْ ُ وא ون َُْ َ َ ْ ُ وא َْ َْ َْ ون َْ َُْ َ َْ َْ َُْ َُْ َ ُ ْ َ ْوא ْ َْ َُْْ َ َ ُ ْ َ ْوא ْ َْ َُْْ َ ُ ْ َ َא ُ ْ َ َא ُ ْ َ َא َْ َ ُ ْ َ َא ْ َْ َُْ َْ َُْ َ ُ ْ َ ْي ْ َ ْ أُ ْ َ 7- FİİL-İ MUZÂRİ NEFY-İ İSTİKBAL MA‘LÛM َ َ ْ ُو َ َ ْ ُو َ َ ْ ُو َ َِْ َ َ أَ ْ ُ و َ َ َ َ َ َ َ َ ُْ ِ وאن َ ُْ ِ وאن َ ُْ ِ وאن َ ُْ ِ وאن َ َ َ ْ ُو MECHÛL ون َ َُْ َ ون َ َُْ َ ون َ َُْ َ َ ُ ْ َى َ ُ ْ َى َ ُ ْ َى ون َ َُْ َ َ َُْْ َ َ أُ ْ َ ى َ َْ ِ אن ُ َ َ َُْ ِ אن َ َ َُْ ِ אن َ َ َُْ ِ אن َ َ ُ ْ َى ون َ َُْْ َ َ َُْْ َ ون َ َُْْ َ َ َُْْ َ 8- FİİL-İ MUZÂRİ TE’KÎD-İ NEFY-İ İSTİKBÂL MA‘LÛM َ ْ َ ْ ُ َو َ ْ َ ْ ُ َو َ ْ َ ْ ُ َو َ ْ َ ْ ِي َ ْ أَ ْ ُ َو َ ْ َ ْ ُ َوא َ ْ َ ْ ُ َوא َ ْ َ ْ ُ َوא َْ َ َْ َ ْ ُ َوא ْ ُ َو MECHÛL َ ْ َ ْ ُ وא ون َْ َُْ َ َ ْ َ ْ ُ وא ون َْ َُْ َ َ ْ ُ ْ َى َ ْ ُ ْ َى َ ْ ُ ْ َى َ ْ ُ ْ َ ْي َ ْ ُ ْ َ ْوא َ ْ َُْْ َ َ ْ ُ ْ َ ْوא َ ْ َُْْ َ َ ْ ُ ْ َ َא َ ْ ُ ْ َ َא َ ْ ُ ْ َ َא َ ْ ُ ْ َ َא َ ْ أُ ْ َ ى َ ْ ُ ْ َى 9- EMR-İ HÂZIR MA‘LÛM אُ ْ ُ אُ ْ ِ ي אُ ْ ُ َوא אُ ْ ُ َوא MECHÛL ِ אُ ْ ُ وא ون אُ ْ ُ َ َُْ ِ ُ ْ َ ْي 65 ِ ِ ُ ُ ْ َ َא ْ َ َא ِ ُ ْ َ ْوא ِ َُْْ َ İKİNCİ BÂBDAN NÂKIS FİİLLERİN EMSİLE-İ MUTTARİDESİ 1- FİİL-İ MÂZÎ MA‘LÛM َر َ َر َ ْ َر َ ْ َ ر ِ َ َْ َر َ ْ ُ َر َ א َ َر َ َא َر َ ُ َ א ْ َر َ ُ َ א ْ َر َ َא ْ MECHÛL رِ ُ َ رِ ُ َ رِ ُ رِ ُ رِ ُ َر َ ْ א َر َ ْ َ ر َ َُْْ َر َ ْ ُ ْ ِ َ ُ ُر ِ א َ ُر ِ َא َ ُر ِ ُ َ א ُر ِ ُ َ א ُر ِ َא ُر ُ א ِ ُر َ رِ ُ ُْ ِ ُر ُ 2- FİİL-İ MUZÂRİ MA‘LÛM ِ َْ َ ِ ْ َ ِ ْ ِ َْ َ َأر ِ ْ ِ ِ אن َْ َ َ ِ ِ אن ْ َ َ ِ ِ אن ْ َ َ ِ ِ אن ْ َ َ ِ ْ MECHÛL َ ُ َن ْ ِ َْ َ َ ُ َن ْ ِ َْ َ ُْ َ ُْ َ ُْ َ ُْ َْ َ ُ ْأر َ ِ אن ُْ َ َ ِ אن ُْ َ َ ِ אن ُْ َ َ ِ אن ُْ َ َ ُ َ ْ َن ْ ُْ َْ َ ُ َ ْ َن ْ ُْ َْ َ ُْ َ 3- MASDAR-I GAYR-İ MÎMÎ ر ِ אن ) َر ْ ِ ( َْ ََْ َر ْ א ً אت َر ْ َ ٌ 4- İSM-İ FÂİL ٍ رאم َ َرא ِ َ ٌ رא ِ ِ אن ) َرא ِ ِ ( َ َْ رא ِ َ ِ אن ) َرא ِ َ ِ ( َ َ َ ْ ِ אءُ ،ر ُ ،ر َ אةٌ َرא ُ َن ) َرא َ (؛ ُر ٌ رא ِ אت؛ ٍ روאم ) روא ِ ( َ َ ٌ ََ ََ َ 5- İSM-İ MEF‘ÛL َْ ِ َْ ِ ٌ َْ َْ ِ ِ ِ אن ) َ ِ ِ ( ْ ْ َ ِ אن ) َ ِ َ ِ ( ْ ْ َ ِ َن ) َ ِ ِ َ ( ْ ّ ْ אت َْ ِ ٌ 66 6- FİİL-İ MUZÂRİ CAHD-İ MUTLAK MECHÛL َ ُ َ ْא ْ ْ َ َْ ُْ ْ َ ُ َא َ ْ ُ َא َ ْ ُ َא َ ْ ُ َא َ ْ ُ َم ْ َ ُ َ ْא ْ ْ َ َْ ُْ ْ َ MA‘LÛM ُ َم ْ ُ َم ْ ُ َم ْ ْ َ ُْ أرم َ ُْ َْ َْ َْ َْ َْ َ ُ א ْ ِ َ َْ َ ُ א ْ ِ َ َ ْ َْ َْ َْ َْ َْ َ ِא َ ْ َ ِא َ ْ َ ِא َ ْ َ ِא َ ْ َ ِم ْ َْ َْ َْ َْ َ ِم ْ َ ِم ْ َ ِم ْ ِ َ ْ ِ َ أرم ْ َْ َْ َْ َْ َْ َْ َْ َْ َْ َْ 7- FİİL-İ MUZÂRİ NEFY-İ İSTİKBAL MECHÛL ِ אن َ َ ُْ ِ אن َ َ ُْ ِ אن َ َ ُْ ِ אن َ َ ُْ َ ُ َ ْ َن ْ َ َْ َ ْ َن ُْ َ ُْ َ َ َْ ُْ َ MA‘LÛM َ ُ َن ْ ِ َ َْ َ ُ َن ْ ِ َ َْ َ ُْ َ َ ُْ َ َ َ َ َ َ ُْ َ َ ُْ َ َ َْ ُْ َ َ َ ُ ْأر َ َ َ َ ِ ِ אن َ َْ ِ ِ َ אن َ ْ َِ ِ אن َ ْ ِ ِ َ אن َ ْ ِ َ ْ ِ َْ َ ِ َ َ ْ َ َ َ َ َ ِ َ َ ْ ِ َ َْ َ ِ َ َأر ْ 8- FİİL-İ MUZÂRİ TE’KÎD-İ NEFY-İ İSTİKBÂL MECHÛL َ ْ ُ َ ْא ْ َ َْ ُْ ْ َ َ ْ ُ َ ْא ْ َ َْ ُْ ْ َ ُ َא َ ْ ُ َא َ ْ ُ َא َ ْ ُ َא َ ْ َْ َْ َْ َْ َ ُْ ْ َ MA‘LÛM َ ُ א ْ ِ َ َْ َ ُ א ْ ِ َ َْ َ ُْ ْ َ َ ُْ ْ َ َ ُْ ْ َ َ ْ َ ُْ ْ َ َ ْ ُ ْأر َْ َْ َْ َْ َ ِא َ ْ َ ِא َ ْ َ ِא َ ْ َ ِא َ ْ ِ َ َ ْ َْ َْ َْ َْ َْ ِ َ َْ ِ َ َ ْ ِ َ َْ ِ َ ْ ِ َأر َ ْ َْ َْ َْ َْ َْ 9- EMR-İ HÂZIR MECHÛL ُِ َ ْא ْ ِ َ َْ ُْ ُِ َ א َ ْ ُِ َ א َ ْ MA‘LÛM ِ ْאر ُ א ِ ِ َ ْאر ِ ُ َم ْ ِ ْ َ ُْ 67 ِ ْאر ِ א َ ِ ْאر ِ א َ ِ ِ אرم ْ ِ ِאر ْ ÜÇÜNCÜ BÂBDAN NÂKIS FİİLLERİN EMSİLE-İ MUTTARİDESİ 1- FİİL-İ MÂZÎ MECHÛL َ ُ ُ א ِ ُْ ُ ِ ِ ُ ِא َ ُ ِ َא َ ُ ِ ُ َא ُ ِ ُ َא ُ ِ َא ُ ُ ُ MA‘LÛM ِ َ َ ْא َ ُ ِ ْ َ ُ ِ َ ُ ِ ِ ُ ِ َ َْ َ َُْْ َ َُْ َ ُ ُ َ َא َ َ َ َא َ َ ُ َא ْ َ َ ُ َא ْ َ َ َא ْ َ َ ْ َ َ َ َْ َ ِ َْ َ ُ َْ َ 2- FİİL-İ MUZÂRİ MECHÛL ُ ْ َ ْ َن َ َْ ُْ ُ ْ َ ْ َن َ َْ ُْ ِ אن ََ ِ אن ََ ِ אن ََ ِ אن ََ MA‘LÛM ُْ ُْ َ ُْ َ ُْ ُْ َ َْ ُْ ُ َ ْأ ُْ َ ُْ َ ْ َ ْ َن َ َْ َْ َ ْ َ ْ َن َ َْ َْ َ ُْ ِ אن ََ ِ אن ََ ِ אن ََ ِ אن ََ َْ َْ َْ َْ َ َْ َ َْ َ َْ َ َْ َ َْ َْ َ َ ْأ 3- MASDAR-I GAYR-İ MÎMÎ ِ ( ِ ْ َ ) אن َْ َْ َ אت ٌ َْ َ َ ْא ً 4- İSM-İ FÂİL ٌ ُ َ אة، ِ ٌ ُ َ א ُ َن ) َ א َ (؛ ُ ،אء ( ِ אع ) َ َ א ٍ َ َ אت؛ ٌ َ َِא َ ِ ( ِ ِ אن ) َ א َْ َ ِ َ ( ِ َ ِ אن ) َ א ْ َ َ ِא ِא َ َ אع ٍ َ ٌ َ َِא 5- İSM-İ MEF‘ÛL ( َ ِ ِ ْ َ ) َن ّ אت ٌ ِ ِ َْ َْ 68 ِ ( ِ ِ ْ َ ) אن ْ ِ َ ( ِ َ ِ ْ َ ) אن ْ ِ ِ َْ َْ ِ َْ ٌ ِ َْ 6- FİİL-İ MUZÂRİ CAHD-İ MUTLAK MECHÛL َ ُ ْ َ ْא ْ َ َْ ُْ َْ َא َ َא َ َא َ َא َ َ ُ ْ َ ْא ْ َ َْ ُْ َْ ُْ ُْ ُْ ُْ َْ َْ MA‘LÛM َ ُْ َ ُْ َْ َْ َ َ ْ َ ْא ْ َْ َْ َ َْ َْ َْ َ َ ْ َ ْא ْ َ َْ َْ َْ َ ُْ َْ َ َْ ُْ ْ َ ْ َُ ْ أ َ ُْ َْ َא َ َא َ َא َ َא َ َْ َْ َْ َْ َْ َ َْ َ َْ َْ َْ َْ َْ َْ َ َْ َْ َ َْ َْ ْ َ ْ ََ ْ أ َ َْ َْ 7- FİİL-İ MUZÂRİ NEFY-İ İSTİKBAL MECHÛL ِ אن ََ ُْ ِ אن ََ ُْ ِ אن ََ ُْ ِ אن ََ ُْ َ ُ ْ َ ْ َن َ َْ ُْ َ َ ُ ْ َ ْ َن َ َْ ُْ َ َ َ َ َ َ ُْ َ MA‘LÛM َ َ ْ َ ْ َن َ َْ َْ َ َ ُْ َ َ ُْ َ َ َ ْ َ ْ َن َ َْ َْ َ َ ُْ َ َ َْ ُْ َ ُ َ َْ أ ِ אن ََ َْ ِ אن ََ َْ ِ אن ََ َْ ِ אن ََ َْ َ َ َ َ َ َْ َ َ َْ َ َ َْ َ َ َْ َ َ َْ َْ َ َ َ َْ أ 8- FİİL-İ MUZÂRİ TE’KÎD-İ NEFY-İ İSTİKBÂL MECHÛL َ ْ ُ ْ َ ْא َ َْ ُْ ْ َ َא َ َא َ َא َ َא َ َ ْ ُ ْ َ ْא َ َْ ُْ ْ َ ُْ ْ َ ُْ ْ َ ُْ ْ َ ُْ ْ َ َ ُْ ْ َ MA‘LÛM َ ْ َ ْ َ ْא َ َْ َْ ْ َ َ ُْ ْ َ َ ُْ ْ َ َ ُْ ْ َ َ ْ َ ْ َ ْא َ َْ َْ ْ َ َ َْ ُْ ْ ُ َ َْ ْ أ َא َ َא َ َא َ َא َ َْ ْ َ َْ ْ َ َْ ْ َ َ َْ ْ َ َ َْ ْ َ َ َْ ْ َ َْ ْ َ َ َْ ْ َ َ َْ َْ ْ َ َ َْ ْ أ 9- EMR-İ HÂZIR MECHÛL ُِ ْ َ ْא ِ َ َْ ُْ ُِْ َ א َ ُِْ َ א َ MA‘LÛM َ ُْ َْ ُْ ِא ْ َ ْ א ِ َ َْ ْא ِ ِ 69 َא َ َא َ ِ ْא ِ ْא ْ ِ َ ْא ِ َ ْא DÖRDÜNCÜ BÂBDAN NÂKIS FİİLLERİN EMSİLE-İ MUTTARİDESİ 1- FİİL-İ MÂZÎ MA‘LÛM ر ِ َ َ َر ِ َ ْ َر ِ َ ر ِ ِ َ ِ َر ُ َر ِ א َ َر ِ َא َ َر ِ ُ َ א َر ِ ُ َ א َر ِ َא MECHÛL ر ِ ُ َ ُر ِ َ ْ ُر ِ َ ر ِ ِ ُ ِ ُر ُ َر ُ א ِ َر َ ر ِ َ ُْ ِ َر ُ ُر ِ א َ ُر ِ َא َ ُر ِ ُ َ א ُر ِ ُ َ א ُر ِ َא ُر ُ א ِ ُر َ ر ِ ُ ُْ ِ ُر ُ 2- FİİL-İ MUZÂRİ MA‘LÛM َْ َ َْ َ َْ َ َْ َ ْ َ َ ْأر َ َ ِ אن َْ َ َ َ ِ אن ْ َ َ َ ِ אن ْ َ َ َ ِ אن ْ َ َْ َ MECHÛL َ َ ْ َن ْ َْ َ ْ َ َ َ ْ َن ْ َْ َ ْ َ َ ِ אن ُْ َ ُ َ ِ אن ْ َ ُ َ ِ אن ْ َ ُ َ ِ אن ْ َ ُْ َ ُْ َ ُْ َ ُْ َ ْ َ ُ ْأر َ ُْ َ ُ َ ْ َن ْ ُْ َ ْ َ ُ َ ْ َن ْ ُْ َ ْ َ 3- MASDAR-I GAYR-İ MÎMÎ ِر َ ِ אآن ) ِر َ َאء ْ ِ ( ِر َ ًאء אآت ِر َ ٌ 4- İSM-İ FÂİL ٍ رאض َ َرא ِ َ ٌ رא ِ َ رא ِ َ אن )رא ِ ِ َ َ ِ אن ) َرא ِ َ ِ ( َ َ ْ َْ ِ( َرא ُ رא ِ َ ِ אءُ ،ر َن ) َرא َ (؛ ُر ٌ ٍ روאض ) روא ِ ( َ ٌ אت؛ َ َ ََ َ ُ ،ر َ אةٌ 5- İSM-İ MEF‘ÛL َْ ِ َْ ِ ٌ ِ ِ אن ) َْ َْ ِ َ ِ אن ) َ ِ َ ِ ( ْ ْ َْ ِ ْ ِ( َ ِ َن ) َ ِ ِ َ ( ْ ّ ْ אت َْ ِ ٌ 70 6- FİİL-İ MUZÂRİ CAHD-İ MUTLAK MECHÛL ُ َ ْא ْ َ ْ َ ُْ ُ َ ْא ْ َ ْ َ ُْ ُ َ א َ ْ ُ َ א َ ْ ُ َ א َ ْ ُ َ א َ ْ ُ َض ْ َْ َْ َْ َْ MA‘LÛM ُ َض ْ ُ َض ْ ُ َض ْ َْ َْ َْ َْ َْ َ َ ْא ْ َ ْ َ َْ َ َ ْא ْ َ ْ َ َْ َْ َْ َْ َ ْ َ ُْ ْ أرض َ ُْ ْ َ َ َ א َ ْ َ َ א َ ْ َ َ א َ ْ َ َ א َ ْ َ َض ْ َْ َْ َْ َْ َ َض ْ َ َض ْ َ َض ْ َْ َْ َْ َْ َْ َْ َْ َ ْ َ َْ ْ أرض َ َْ ْ َ َْ 7- FİİL-İ MUZÂRİ NEFY-İ İSTİKBAL MECHÛL ُ َ ْ َن ْ َ ْ َ ُْ ُ َ ْ َن ْ َ ْ َ ُْ ِ َ אن َ ُْ ِ َ ُ אن َ ْ ُِ َ אن َ ْ ِ َ ُ אن َ ْ َ َ َ َ MA‘LÛM َ َ ْ َن ْ َ ْ َ َْ َ َ ْ َن ْ َ ْ َ َْ َ ُْ َ َ ُْ َ َ َ َ َ ُْ َ َ ْ َ ُْ َ َ َ ُ ْأر َ َ ُْ َ َ َ َ َ ِ َ אن َ َْ ِ َ َ אن َ ْ َِ َ אن َ ْ ِ َ َ אن َ ْ َ َْ َ َ َْ َ َ َ َ َ َ َْ َ َ َْ َ َ ْ َ َْ َ َ َ َ ْأر 8- FİİL-İ MUZÂRİ TE’KÎD-İ NEFY-İ İSTİKBÂL MECHÛL ُ َ ْא ْ َ ْ َ ُْ ُ َ ْא ْ َ ْ َ ُْ ُ َ א َ ْ ُ َ א َ ْ ُ َ א َ ْ ُ َ א َ ْ َْ َْ َْ َْ َْ َْ َْ َْ َ ُْ ْ َ MA‘LÛM َ َ ْא ْ َ ْ َ َْ َ َ ْא ْ َ ْ َ َْ َ ُْ ْ َ َ ُْ ْ َ َ ُْ ْ َ ُْ َ ُ ْأر َْ َْ َْ َْ َْ َْ َْ َ َ א َ ْ َ َ א َ ْ َ َ א َ ْ َ َ א َ ْ َْ َْ َْ َْ َ َْ ْ َ َ َْ ْ َ َ َْ ْ َ َ َْ ْ َ َ ْ َ َْ ْ َ َ ْ َ ْأر 9- EMR-İ HÂZIR MECHÛL ُِ َ ْא ْ ِ َ ْ َ ُْ ُِ َ א َ ْ ُِ َ א َ ْ MA‘LÛM ِ ْאر َ ْ א ِ َ ْ َ ْאر ِ ُ َض ْ ِ ْ َ ُْ 71 ِא ْر َ א َ ِ ْאر َ א َ אرض َ ِْ ِאر ْ َ ْ BEŞİNCİ BÂBDAN NÂKIS FİİLLERİN EMSİLE-İ MUTTARİDESİ 1- FİİL-İ MÂZÎ MA‘LÛM َ ُ ذכ َ ذכ َ ْت َ ُ ذכ َ ُ ذכ َ ُ َت ِت ت َ ُ ذכ ُ ذכ َ א َ ُ ذכ َ َא َ ُ ذכ ُ َ א َ ُ ذכ ُ َ א َ ُ ذכ َא َ ُ MECHÛL ُِ ذכ ُِ ذכ َ ْ ُِ ذכ َ ُِ ذכ ِ ذכ א َ ُ ذכ َن َ ُ ِ ذכ א ُ َ ِ ذכ َא ُ َ ُِ ذכ ُ َ א ُِ ذכ ُ َ א ُِ ذכ َא َ ذכ َ ُ ُْ َ ُ ذכ ُ ِ ُذכ ُ ذכ א ُ ُ ُِ ذכ َ ِ ذכ ُ ُْ ِ ُذכ ُ 2- FİİL-İ MUZÂRİ MA‘LÛM َ ْ ُכ َ ْ ُכ َ ْ ُכ َ ْ ِכ أذכ َْ ُ ْ ُכ ِ אن َ َ َ ْ ُכ ِ אن َ َ ْ ُכ ِ אن َ َ َ ْ ُכ ِ אن َ َ ْ ُכ MECHÛL َ ْ ُכ َن َ ْ ُכ َن َ ْ ُכ َن ْ َכ ِ אن ُ َ ُ ْ َכ ِ אن َ ُ ْ َכ ِ אن َ ُ ْ َכ אِن َ ُ ْ َכ ُ ْ َכ ُ ْ َכ ُ ْ َכ ُ ْ َכ ْ َ أذכ ُْ َ َ ْ ُכ َن ُ ْ َכ ْ َن ُ ْ َכ ْ َ ُ ْ َכ ْ َن ُ ْ َכ ْ َ 3- MASDAR-I GAYR-İ MÎMÎ َ َ ِ ذכאء ْ ِ ( ذכאآن ) َ َ َ ذכאء َ َ ً ذכאآت َ َ ٌ 4- İSM-İ FÂİL َ ٍ ذאכ َ ِ ذאכ َ ٌ אن ) ِ َ ِ ذאכ ِ ذאכ ِ ( َ َْ אن ) ِ ِ ذאכ َ ِ ذאכ َ ِ ( َ َ ْ َ َ ِ ذכאةٌ ذכאءُ ،ذכ َ ُ ، َ ُ ذאכ َن ) َذאכ َ (؛ ُ ٌ ذאכ אت؛ َ ٍ ذوאכ ) َ ِ َ ِ ذوאכ ( ٌ َ َ َ َ 5- İSM-İ MEF‘ÛL َ ْ ُכ َ ْ ُכ ةٌ َ ْ ُכ َ ْ ُכ ِ אن ) َ ْ ُכ َ ِ אن ) َ ْ ُכ ْ ِ( َ ِ( ْ َ ْ ُכ َ ْ ُכ 72 ون ) َ ْ ُכ ِّ َ ( َ אت ٌ 6- FİİL-İ MUZÂRİ CAHD-İ MUTLAK MA‘LÛM َ َ ْ ُכ ْ َ َ ْ ُכ ْ َ َ ْ ُכ ْ َ َ ْ כِ ْ أذכ َْ َْ ُ َْ َْ َ ْ ُכ َ א َ ْ ُכ َ א َ ْ ُכ َ א َْ َ َ ْ ُכ َ א ْ َ َ ْ ُכ ْ MECHÛL َْ َْ َ ْ ُכ א َ ْ ُכ َن َ ْ ُכ א َ ُ ْ َכ ْ َ ُ ْ َכ ْ َ ُ ْ َכ ْ َْ َ َ ْ ُכ َن ْ َْ َْ َْ َْ َْ ْכ ُ َْ أذכ ُْ َ َْ َْ ُ ْ َכ א َ ُ ْ َכ א َ ُ ْ َכ א َ ُ ْ َכ א َ ُ ْ َכ َْ َْ َْ ُ ْ َכ ْ א ُ ْ َכ ْ َ ُ ْ َכ ْ א َ ْ ُ ْ َכ ْ َ 7- FİİL-İ MUZÂRİ NEFY-İ İSTİKBAL MA‘LÛM َ َ ْ ُכ َ َ ْ ُכ َ َ ْ ُכ َ َ ْ ِכ أذכ َ َْ ُ َ َ ْ ُכ ِ אن َ َ َ َ ْ ُכ ِ אن َ َ َ ْ ُכ ِ אن َ َ َ ْ ُכ ِ אن َ َ َ ْ ُכ MECHÛL َ َ ْ ُכ َن َ َ ْ ُכ َن َ ُ ْ َכ َ ُ ْ َכ َ ُ ْ َכ َ ُ ْ َכ ْ َ أذכ َ ُْ َ َ َ ْ ُכ َن َ َ ْ ُכ َن ْ َכ ِ אن ُ َ ُ ْ َכ ِ אن َ ُ ْ َכ אنِ َ ُ ْ َכ אِن َ ُ ْ َכ َ َ َ َ َ َ ُ ْ َכ ْ َن َ ُ ْ َכ ْ َ َ ُ ْ َכ ْ َن َ ُ ْ َכ ْ َ 8- FİİL-İ MUZÂRİ TE’KÎD-İ NEFY-İ İSTİKBÂL MA‘LÛM َْ َ َْ َ َْ َ َْ َ ْ ُכ َ ْ ُכ َ ْ ُכ َ ْ ِכ َ ْ أَ ْ ُ ذכ َ َ ْ َ ْ ُכ َ א َ ْ َ ْ ُכ َ א َ ْ َ ْ ُכ َ א َ ْ َ ْ ُכ َ א َ ْ َ ْ ُכ َ MECHÛL َ ْ َ ْ ُכ א َ ْ َ ْ ُכ َن َ ْ َ ْ ُכ א َ ْ َ ْ ُכ َن َ ْ ُ ْ َכ َ ْ ُ ْ َכ َ ْ ُ ْ َכ َْ َْ َْ َْ َْ َْ ْכ ُ َْ أذכ ُْ َ َْ ُ ْ َכ א َ ُ ْ َכ א َ ُ ْ َכ א َ ُ ْ َכ א َ ُ ْ َכ َ ْ ُ ْ َכ ْ א َ ْ ُ ْ َכ ْ َ َ ْ ُ ْ َכ ْ א َ ْ ُ ْ َכ ْ َ 9- EMR-İ HÂZIR MA‘LÛM אذכ ُْ ُ ُْ ِ אذכ אذכ َ א ُْ ُ אذכ َ א ُْ ُ MECHÛL ِ אذכ א ُْ ُ אذכ َن ُْ ُ ِ 73 ُ ُ ْ َכ ْ َכ ْ ِ ِ ُ ُ ْ َכ א َ ْ َכ א َ ِ ُ ْ َכ ْ א ِ ُ ْ َכ ْ َ SÜLÂSÎ MÜCERREDİN DIŞINDAKİ BÂBLARDAN İSM-İ MEF‘ÛL ÇEKİMİ ( َ ْ َ ْ ُ ) ُ ْ َ ْوَن אت ٌ ََْ ُ 74 ِ َْ ( ِ َ َ ْ ُ ) אن َ ُ ْ ِ َ ْ َא ( ِ َ אن ) ُ ْ َ א ُ ْ ُ ْ ًى ُ ْ َ אٌة أ أא أ أ א א م َ َא َ ْ א أَ َ ِ ْ ْ א א א ل א أ ِ אُ ْ ُ ِ َ ْ א ُ ِّ زכ َ أ א أא א א א א أא م أُ َ ِאدي أ א أ أ ِ أ أ ِ א א אرع أ أא أ א א أ א א א َُ َ ل אرع א ِ ْ א ًא َ ر أא أ أ א א أ َ 75 َدא ِ َ ِ אن َ א א א ل ُ ْ َ َ אةٌ أ א أ ِ أ أא א א أ א َ َْ َْ أ َ א أ ِ أ א أ أ א ِא ْ ُכ א أ أ א א ِ َ א אب א א د ALIŞTIRMA: Aşağıdaki tabloda bulunan boşlukları sağdan sola uygun kelimelerle tam harekeli olarak doldurunuz. LEFÎF FİİL ( ُ ِ )א ْ ِ ْ ُ א I- TARİFİ VE TÜRLERİ Kök harfleri arasında iki illet harfi olan fiillere “lefîf” denir. İki türlü lefîf fiil vardır: 1- Lefîf-i Mefrûk (وق א )א Fâe’l-fiili (1. kök harfi) ile lâme’l-fiili (3. kök harfi) illet harfi olan fiillere “lefîf-i mefrûk” denir. ... ( َو ِ – َ ِ – َو ْ א؛٦) ( َو ِ – َ ْ َ – َو ً ؛٤) ( َو َ – َ ِ – ِو َ א َ ً ؛٢) ً َ َ 2- Lefîf-i Makrûn (ون א )א Ayne’l-fiili (2. kök harfi) ile lâme’l-fiili (3. kök harfi) illet harfi olan fiillere “lefîf-i makrûn” denir. ... ( َ ِ َي – َ ْ َ ى – ُ ًة؛ َ ِ – َ ْ – َ ًאة؛٤) ( َ َ ى – َ ْ ِ ي – َ א؛٢) َ َ َ II- SÜLÂSÎ MÜCERRED BÂBLARDA KULLANIMI Lefîf fiillerin kullanıldığı sülâsî mücerred bâblarını şöyle tablolaştırabiliriz: (٦) َو ِ – َ ِ – َو ْ א ً َ (٥) -- -- -- (٤) (٣) ً َو ِ َ – َ ْ َ – َو-َ ِ َي – َ ْ َ ى – ُ ًة -َ ِ – َ ْ – َ ًאة َ َ َ (٢) (١) ً َ َو َ – َ ِ – ِو َ א-- :وق َ َى – َ ْ ِي – َ א -- :ون א א א III- LEFÎF FİİLLERİN ÇEKİMİNDE DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR Mu’tel fiillerin çekiminde aslolan, genel ve her bir alt türe özel olan i’lâl kaidelerini bilip uygulamaktır. Ancak bu kaideler çok ayrıntılı ve istisnâlı olduğundan, özellikle başlangıç seviyesindeki öğrencilerin, her alt türe ait bir fiilin çekimini -dikkat edilmesi gereken bazı püf noktalarıyla birlikte- iyice ezberleyip karşılaştıkları diğer fiilleri ona göre çekmeleri daha pratik ve faydalı olur. Lefîf fiillerin çekiminde dikkat edilmesi gereken bazı hususlar şunlardır: 1- Lefîf-i mefrûkun fâe’l-fiiline misâl fiilin fâe’l-fiili, lâme’l-fiiline nâkıs fiilin lâme’l-fiili muâmelesi yapılır. 2- Lefîf-i makrûnun ayne’l-fiiline sahih harf, lâme’l-fiiline nâkıs fiilin lâme’lfiili muâmelesi yapılır. 76 א -- -- -- -- -- -- -- -- --- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- א ون -- -- -- -- -- وق )(١ )(١ ِق ) ِ ْ ( ) ِ ُ َق( َ َِ َ א َِ א ِ َ َ َ ِ َ َ ِ ْ َ َ ِ ِ َ َ َِ ِو َ א َ ً ٍ وאق َ ِ َْ َ َِ ْ َو َ ) ُو ِ ( َ ِ َ )ُ َ ( א وق )(٢ ِא ْ ِ )ُِ ْ َ َ ِْ َ( َ َ ْ ِي َ ْ َ ْ ِ َي ِ ِْ َ َ َ ِْ َ א َ ِْ َא َ ْ ِ ي َ ْ ِي َ َ ِْ ْ َ ٍאو َא َ ْ ِي ) ُ ْ َ ى( ) ُ ِ َي( َ َى א ون )(٢ א -- -- -- -- -- -- -- -- --- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- א ون -- -- -- -- -- وق )(٣ )(٣ َ 77 َ َ ْ َج ِ א َ ) ِ ُ َج( َ َْ َ َ ْ َْ َ ِ ْ َج َ َ َ ْ َج َ א َ ْ َج َא َ ْ َ َو ً وאج َ ٍ َ ِ ْ َ َ ْ َج ْ َو ِ ) ُو ِ ( َ َْ َ )ُ َ ( א وق )(٤ ِ אْ َ ) ِ ُ ْ َ( َ َْ َ َ َ ْ َى َ ْ َ ْ َى ِ َْ َ َ َْ َ َ א َْ َ َא َ ْ َ ى َ ْ ِي َ ْ َْ َ ُ ًة َ ٍאو َ ْ َى ) ُ ْ َ ى( َ ِ َي ) ُ ِ َي( א ون )(٤ א -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- א ون -- -- -- -- -- وق )(٥ )(٥ LEFÎF FİİLLERİN SÜLÂSÎ MÜCERRED BÂBLARDAN EMSİLE-İ MUHTELİFELERİ َ َِ َ א َِ א ِ َ َ َ ِ َ َ ِ ْ َ َ َِ ِ َ َِ ِل ) ِ ْ ( ) ِ ُ َل( َو ْ א ً وאلٍ َ ِ َْ َْ َِ وِ َ َ ) ُو ِ ( َ ِ َ )ُ َ ( א وق )(٦ א -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- ون )(٦ َْأوِق ) ِ ُ َق( َ ُ ِق َ ُ ِق ْ َ א ُ ِق א ِ َ ُ ِ َ ُ ِ َ ْ ُ َ ِ ِق ُ َ قِ ُ ِإ َ ًאء ُ ٍق ُ ً َْأو َ )أُو ِ ( َ ِ ُ )ُ َ ( ِإ ْ َ ْאل א وق َ ُ ِْ أَ ْ ِ ) ِ ُ ْ َ( َ ُ ِْ َ ْ ُ ْ ِ َي ِ ِْ ُ َא ُ ْ ِ ي َ ُ ْ ِي َ ُ ِْ ْ َ א ُ ِْ ِإ ْ َ ًאء ُ ٍْ ُ ْ ًى ُ ْ ِي ) ُ ْ َ ى( )أُ ْ ِ َي( أَ ْ َ ى ِإ ْ َ ْאل א ون َ ُ َ ِّق َ ُ َ ِّق ْ َ א ُ َ ِّق َ א ُ َ ِّ َ ُ َ ِّ َ ِّ ْ َُ َ ِ َ ِّق ُ ّقِ َ َُ َو ِّق ) ِ ُ َ ق( َُ َو )ُو ِّ ( َ ُ َ ِّ )َُ ( َْ َِ ً ُ َ ٍّق َ ُ َ ِّ َ ِّ )ُِ َ ( َ ُ َ ِّ َ ْ ُ َ ِّ َي ِ ُ َ ِّ َ א ُ َ ِّ َ א ُ َ ِّ ي َ ُ َ ِّ ي ُ َ ى َ ْ ُ َ ِّ َ ًَِْ ُ َ ٍّ ُ َ ِّ ي ) ُ َ ى( ) ُ ِّ َي( َ ى ِ وאق َ ) ِ ُ َ אَق( َ ُ َ ِאق َ ُ َ אِق ْ َ א ُ َ ِאق א אِ َ َُ َ אِ َُ َ אِ ْ َُ َ ِ َ ِאق ُ َ אقِ َُ وو َ ًאء ِ ُ א َ א ًة ِ وو َ ًאء َ ُ َ אٍق ُ َא ً َوא َ )ُوو ِ ( َ אِ َُ ) ُ َא َ ( ) ِ ُ َ َאو( َ ُ َ ِאو َ ِאو 78 אوي َْ ُ َ ِ َ ِ َ ِאو ُ َ ُ َ ِאو َ א ُ َ ِאوي َ ُ َ ِאوي َ ُ َ ِאو ْ َ א ُ َ ِאو ُ َ َאوאًة و ِ َ ًאء و ِ َ ًאء ُ َ ٍאو ُ َ ًאوى ُ َ ِאوي ) ُ َ َאوى( َ َאوى وي( ) ُ ِ َ َ َ ْ َ ِق ْ َ א َ ْ َ ِق א ْ ِ َ َ َ َ ْ ِ َ َ َ ْ ِ ْ َ َ َ ِ ْ َ ِق َ َ ْ قِ َ َ ِא ْ َ ِق ) ِ ُ ْ َ َق( َ َ ْ َ ِق َُْ ً ُ ْ َ ٍق ِא ْ َ َ )א ُ ْ ُ ِ ( َ ْ ِ َ َ )ُْ َ َ ( ِא ْ ِ َ ًאء َ َْ َ ِ ِא ْ َ ِ ) ِ ُْ َ َ( َ َْ َ ِ َِْ َْ َ ْ َ ِ َي َِ َא َ ْ َ ِ ي َ َْ َ ِي َ َْ َ ِ ْ َ א َْ َ ِ ُْ ٍَ ُ ْ َ ًى َْ َ ِي ) ُ ْ َ َ ى( ِא ْ ِ َ ًאء ِא ْ َ َ ى )אُ ْ ُ ِ َي( LEFÎF FİİLLERİN SÜLÂSÎ MEZÎD BÂBLARDAN EMSİLE-İ MUHTELİFELERİ-1 ِא ِ َ ْאل ِא ِ َ ْאل ُ َא َ َ ُ َא َ َ َْ ِ ْ َْ ِ ْ א ون א وق א ون א وق א ون א وق ُ ً ِא ِ )ُِ َ ( َ َ ِ َ َ ِ ْ َ א َ ِ א ِ َ َ َ ِ َ ِ َ ْ َ َ ِ ِ َ َ َ ِ ِא َ )א ُ ِ ( َ ِ َ )ُ َ ( ِא ِّ َ ًאء ُ ٍ ِא ْ ِ َ ْאل א وق ِא ِ ) ِ ُ َ( َ َ ِ َ ْ َ ِ َي ِ ِ َ َ َ ِ َא َ ِ ي َ َ ِي َ َ ِ ْ َ א َ ِ ُ ًى َ ِي ) ُ َ ى( ِא ِ ّ َ ًאء ُ ٍ )אُ ِ َي( ِא َ ى ِא ْ ِ َ ْאل א ون א -- --- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- --- -- -- -- -- -- -- -- -- -- א ون -- -- -- -- وق ِא ْ ِ َ ْل ِא ْ ِ َ ْل َ ََ َ َ ْ ََ َ ِ َ َق َ َ َ َ َق َ َق ) ِ ُ َ َ ق( َ َ َ َق َ َ َ َق ْ َ א َ َ َق َא َ َ َ ََُ ََ ) ُ ُ ِّ ( َ ََ َ )َُ َ ( َ َ ِّ א ً ُ َ َ ٍّق א وق ََ ْ َ ََ َ َ َ )َُِ َ ( َ ََ َ َ ْ ََ َ ى ََِ َ َא َ َ َ ى َ ََ َ ى َ ْ ََ َ َ א ََ َ ُ َ َ ٍّ َُ َ ى ََ َ ى ) ُ َ َ ى( َ َ ِ ّ ًא َ َ ى ) ُ ُ ِّ َي( א ون ََ ْ 79 َ َ َאق ) ِ ُ َ َ אَق( َ َ َ َ َאق َ َ َ َ َאق َ ْ َ َ َא َ ِ َ َ َאق َ َ َ َ َא َ َ َ َ َ אَق ْ َ א َ َ َ َאق َא َ َ َ א َ َ َא َ ) ُ ُو ِ ( َ َ َ َא َ ) َُ َא َ ( َ َא ِ א ً ُ َ َ אٍق ُ َ َא ً א وق َ َא ُ ْ َ َ َ َ َאو َ َ َאو ) ِ ُ َ َ َאو( َ َ َ َ َאو َ َ َ َ َאوى َ ْ َ َ َ َאوى ِ َ َ َאو َ ُ َ َ ًאوى َ َ َ َ َאو ْ َ א َ َ َ َאو َ א َ َ َ َאوى َ َ ِאو ًא ُ َ َ ٍאو َ َ َ َאوى ) ُ َ َ َאوى( َ َ َאوى وي( )ُ ُ ِ َ א ون َ َא ُ ْ ُ ْ َ ْ ٍق ُ ْ َْ ً َ َ ْ َ ْ ِق ْ َ א َ ْ َ ْ ِق ِ َא َ ْ َ ْ ِ َ َْ َْ ِ َ ْ َْ َْ َ ِ ْ َ ْ ِق َ َ قِ َ َْ ْ ِא ْ َ ْ ِق ) ِ ُ ْ َ ْ َق( َ َ ْ َ ْ ِق ِא ْ َ ْ َ )א ُ ْ ُ ِ ( َ ِ َْ َْ )ُْ َْ َ ( ِא ْ ِ َ ًאء א وق ِא ْ ِ ْ َ ْאل LEFÎF FİİLLERİN SÜLÂSÎ MEZÎD BÂBLARDAN EMSİLE-İ MUHTELİFELERİ-2 َ َ ْ َ ْ ِي َ ْ َ ْ َ ْ ِ َي ِ ْ َ ِْ َ َ َْ َ ِْ ِא ْ َ ْ ِ ) ِ ُ ْ َ ْ َ( َ َْ َ ِْ َ א َْ َ ِْ َא َ ْ َ ْ ِ ي ُْ َ ٍْ ُ ْ َ ْ ًى َ َْ َ ِْ ْ َ ْ َ ْ ِي ) ُ ْ َ ْ َ ى( ِא ْ ِ ْ َ ًאء ِא ْ َ ْ َ ى )אُ ْ ُ ْ ِ َي( א ون ِא ْ ِ ْ َ ْאل أ أא أ أ א ِ م َ َ َאو ْ َ َأو ْ َ ْ א א א א א أ ِ ُ ِّ َ ل وي אُ ْ ُ ِ َ א أ א أא א א א أא أ א أ م أُ َ ِ دאوي א أ ِ أ أ ِ א א אرع أ أא أ א א أ א א א َُ َ ل אرع א َو ْ א ً ر أא أ أ א א أ َ 80 َא ِو َ ِ אن َ א א א ل ُ ْ َ َ אٌة أ א أ ِ أ أא א א أ א َ َْ َْ ِ َ أ َ א أ ِ أ א أ أ א ِא ْ َ ْوא أ أ א א א אب א א د ALIŞTIRMA: Aşağıdaki tabloda bulunan boşlukları sağdan sola uygun kelimelerle tam harekeli olarak doldurunuz. ÂMİLLER (60) I- LAFZÎ ÂMİLLER (58) A- SEMÂÎ ÂMİLLER (49) 1- Harf-i Cerler (20) ،« » ِ ـ-٧ ،( َـ/ َא ُم ) ِـ-٦ ،« َ َ » -٥ ،« ْ َ » -٤ ،« َ » ِإ-٣ ،« ْ ِ » -٢ ،( אَ ْ ُאء ) ِـ-١ َ ِ ِ -١٣ ،(ـאء א ْ َ ـ َ ) َـــ ُ َא ْ َכـ-٨ ُ َـ-١٢ ،(وאو א ْ َ ـ َ )َو ُ َ -١١ ،« » ُرب-١٠ ،« » َ ـ-٩ ،(ـאف )َכـــ » َ ـ ْ َ « )إذא א ـ َ َ ــא-١٨ ،« » َ ـ َ א-١٧ ،« َ » َ ـ-١٦ ،« ُ » ُ ْ ـ-١٥ ،« ْ » ُ ـ-١٤ ،«» َ א َ ــא » א« א » َכ « )إذא د-١٩ ،( ِ َ .( ٍ َ ُ ِ ) « َ َ » -٢٠ ،( ِ א ّ ْ ٌ ْ 2- İsmini Nasb, Haberini Raf‘ Eden Harfler (Hurûf-i Müşebbehe bi’l-fiil) (8) » ِإ « ) ـ-٧ // ،« » َ َ ـ-٦ ،« َ » َ ـ-٥ ،« » ٰ ِכ-٤ ،« » َכ َن-٣ ،« » َأن-٢ ،« » ِإن-١ ْ ِ .( ِ ْ ِ ْ » َ « ) ِ َ ْ ِ א-٨ ،( ِ ِ ُ ْ אء א א 3- İsmini Raf', Haberini Nasb Eden Harfler (“Leyse”ye Benzeyen Harfler) (2+2) ،(« َ َ »אن ـ ْ 4- Muzâri Fiili Nasb Eden Harfler (4+11) ُ ْ ) א، « َ » - ٢ ، « » َ א- ١ .(«إن ْ ِ » -٤ ،« » َ َت-٣ :+) ،«إذن ْ َ ِ » -٤ ،« ْ » َכ-٣ ،« ْ َ » -٢ ،«أن ْ َ » -١ »َْأو« ) ـ » ِإ َـ « أو » َכـ « أو-٨ ،« » َכـ-٧ ،« » َ ـ-٦ ،( َ ُم א ْ ُ ُ ِد ) ِـ-٥ :+) ْ ْ ِ ِ ِ ِ وאو א ْ ْ ـ ِ ِ َ ُ َ َ -١٢ ،( َ ُم א ْ ِ ) ـ-١١ // ،(وאو א ْ َ )َو ُ َ -١٠ ،( א ْ َ ُאء א َ ِ ) َ ـ-٩ ،(« » ِإ .( َ ِ »َْأو« א ْ َ א-١٥ ،« ُ » -١٤ ،( َ ُאء א ْ َ ْ ِ ) َ ـ-١٣ ،()َو 5- Muzâri Fiili Cezm Eden Edâtlar (15+2) a) Bir Muzâri Fiili Cezmeden Harfler (4) .( ِ ْ א ) « َ » -٤ ،( َ ُم א ْ َ ْ ِ ) ِـ-٣ ،« » َ א-٢ ،« َ » -١ ْ b) İki Muzâri Fiili Cezmeden Edâtlar (Cezmeden Şart Edâtları) (11+2) ،« »أَ ـ-٧ ،« » َ َـ-٦ ،( »أَ ْ ـ َ « )أَ ْ َ َ ـא-٥ ،« ْ َ » -٤ ،« » َ א-٣ ،« » َ ْ َ א-٢ ،«إن ْ ِ » -١ ،«إذא َ א َ ِ » -١١ ،« » ِ ْإذ َ א-١٠ ،« » َ ْ ُ َ א-٩ ،« » َأي-٨ .(« » َכ َ َ א-١٣ ،«אن َ َ »أ-١٢ :+) ْ B- KIYÂSÎ ÂMİLLER (9) 1- Fiil 2- İsm-i Fâil 4- Sıfat-ı Müşebbehe 5- İsm-i Tafdîl 7- İsm-i Muzâf 8- İsm-i Mübhem-i Tâm 3- İsm-i Mef‘ûl 6- Masdar 9- Mânâ-yı Fiil II- MANEVÎ ÂMİLLER (2) 1- Mübtedâ ve Haberi Raf‘ Eden Mânevî Âmil 2- Başında Nasb ve Cezm Eden Edât Bulunmayan Muzâri Fiili Raf‘ Eden Mânevî Âmil. 81 AMEL BAKIMINDAN FİİLLER I- TAM FİİLLER A- LÂZIM FİİLLER (Mef’ûlün bih alamayan fiiller) . إ، ِא ْ َ َ َم، َ ِ َض، َ ِ َ ، َ ِ َ ، َ َغ، ُ َ ، َ ِ َر،زرق َ ِ َ ، َ ُ َ ، َ ُ َ ، َ َ َذ، َ َ َ ،َ َ َج َ َ B- MÜTEADDÎ FİİLLER (Mef’ûlün bih alabilen fiiller) 1- Bir Mef’ûlün bih Alan Müteaddî Fiiller . إ،َ 2- İki Mef’ûlün bih Alan Müteaddî Fiiller َ ،أכ َ َم، ْ َ َ ِ َ ، َ ِ َ ، َ َ َ ، َ َ َب، َ َ َ a) İki Mef’ûlü Aslında Mübtedâ-Haber Olmayan Müteaddî Fiiller (A‘tâ ve Benzerleri / Menh ve Atâ’ Fiilleri) . إ، َ َ َو، َ َ َ ، َכ َ א، َ ، َ َ ،زود َ َ َ ، َ َ ، َ ْ َ أ، َ َ ْ َ أ، َ َ ْ َ أ، َ أَ ْ َכ، َ ْ َأ َ َ ،رزق َ b) İki Mef’ûlü Aslında Mübtedâ-Haber Olan Müteaddî Fiiller ba) Kalb Fiilleri (Ef‘âlü’l-Kulûb) baa) Yakîn Fiilleri َ -٥ ، َدرى-٤ ،( َ َ َ ْ َ َ ) ِא-٣ ،( َ ْ َ ) ِא-٢ ، َ ْ َ أ-١ . َ َ َو-٧ ، ِ َ -٦ ،رأى َ َ َ َ ْ ْ َ bab) Zan/Rüchân/Şek Fiilleri (Zanne ve Benzerleri) . ْ َ -٨ ، َ -٧ ، َ َز-٦ ، َ َאل-٥ ، َ ِ َ -٤ ، َ َ א-٣ ، َ َ َ -٢ ، َ -١ َ bb) Tahvîl/Tasyîr Fiilleri ِ ِ . َ َ َو-٨ ،אدر َ َ َ -٧ ، َرد-٦ ، َ َ َ -٥ ، َ َ َכ-٤ ، َ َ -٣ ، َ َ א-٢ ، َ َ -١ 3- Üç Mef’ûlün bih Alan Müteaddî Fiiller II- NÂKIS FİİLLER .ث َ َ -٨ ،َ َ -٧ ،َ َ ْ َ أ-٦ ، َ َ -٥ ، َ َ ْ َ أ-٤ ، َ َأرى-٣ ، َ َ -٢ ، َ َ ْ َ أ-١ A- MUKÂREBE MANASI İFÂDE ETMEYEN NÂKIS FİİLLER (KÂNE VE BENZERLERİ) ،َ َ א ،َ ِ َح ِ ِ ِ َ ،آض ،אد َ َ -١ َ ) אر َ َ ، َ َ َر،رאح َ َ ،אر َ َ ، َ َאء، َ َ َ ْ א، َ َ َل، א ْ َ َ َאل، َ ْאر،آل َ َ -٢ ،כאن َ א-١٠ ، َ ِ َ َ א-٩ ،زאل َ َ َ א-٨ ، َ -٧ ،אت َ َ - ٦ ، َ ْ َ أ- ٥ ، َ ْ َ أ- ٤ ، َ َ ْ َ أ- ٣ ،( َ َ َ . َ َ -١٣ ،دאم َ َ َ א-١٢ ، َ א א ْ َ כ-١١ ْ B- MUKÂREBE MANASI İFÂDE EDEN NÂKIS FİİLLER (KÂDE VE BENZERLERİ) 1- Mukârebe Fiilleri . َכ َب-٣ ، َ ْأو َ َכ-٢ ،כאد َ َ -١ َ 2- Recâ Fiilleri . َ َ ْ َ ْ ِא-٣ ، َ ى-٢ ، َ َ -١ َ 3- Şurû‘ Fiilleri ، َ ِ َ -٩ ، َ ِ َ -٨ ، َ َ َ -٧ ،َ َ ْ َ أ-٦ ، ِא ْ ى-٥ ، َ ََ . 82 َْ َ أ-٤ ، َ َ َ أ-٣ ، ِא ْ َ َ َأ-٢ ، َ َع-١ َ إ، َ َ ْ َ -١٢ ، َ -١١ ، َ َאم-١٠ MA‘MÛLLER MERFÛLAR MANSÛBLAR 1- Fâil 1- Harf-i cerden 1- Başında cezm 1- Mef‘ûl-i mutlak sonra gelen edatı bulunan isim muzari fiil 2- Nâibü’l-fâil 2- Mef‘ûlün bih 3- Mübtedâ 3- Mef‘ûlün fîh 4- Haber 4- Mef‘ûlün leh (li-eclih) 5- Nâkıs fiillerin (“Kâne” ve benzerlerinin) ismi 6- “İnne” ve benzerlerinin haberi 7- “Leyse”ye benzeyen “mâ” ve “lâ”nın ismi 8- Cinsi nefyeden “lâ”nın haberi 9- Başında nasb ve cezm edatı bulunmayan muzari fiil MECRÛRLAR 2- Muzâfun ileyh MECZÛMLAR TÂBİLER 1- Sıfat (Mevsûfa tâbi) 2- Ma‘tûf (Ma’tûfun aleyhe tâbi) 3- Te’kîd (Müekkede tâbi) 4- Bedel (Mübdelin minhe tâbi) 5- Atf-ı beyân (Metbûuna tâbi) 5- Mef‘ûlün maah 6- Hâl 7- Temyîz 8- Müstesnâ 9- Nâkıs fiillerin (“Kâne” ve benzerlerinin) haberi 10- “İnne” ve benzerlerinin ismi 11- “Leyse”ye benzeyen “mâ” ve “lâ”nın haberi 12- Cinsi nefyeden “lâ”nın ismi 13- Başında nasb edatı bulunan muzari fiil 83 İ‘RAB ALÂMETLERİ KELİMENİN TÜRÜ RAF‘ NASB CER CEZM Damme Fetha Kesre ----- 2- Tesniye (Müsennâ) İsim Elif Yâ Yâ ----- 3- Cemi Müzekker Sâlim İsim Vâv Yâ Yâ ----- 4- Cemi Müennes Sâlim İsim Damme Kesre Kesre ----- 5- Cemi Mükesser (Teksir) İsim Damme Fetha Kesre ----- 1- Müfred Munsarif İsim ِ ٌ َ َאء َא َرأَ ْ ُ َא ِ א ً ٍ ِ َ ْ ُ َ َ َא ِ ِ אء َא אن َ َ َ ِ ِ ْ َ َرأَ ْ ُ َא ِ ْ َ ِ َ ْ ُ َ َ َא َ َאء َא ِ َن ُ ِِ َא ُ ْ ََرأ َ ِ َ ِ َ ْ ُ َ َ َא אت ْ َ َ ٌ َ ِ אءت َא ٍ ِ َא אت ُ ْ ََرأ َ ٍ ِ َ َא אت َ ُ ْ َ َ ب ٌ ُ َ َאء ُ ٍب 6- Gayr-i Munsarif İsim Damme 7- Esmâ-i Hamse (Sitte) ( ، َ ُ ه-٣ ، أَ ُ ه-٢ ، أَ ُ ه-١ ُذو אل-٦ ، ُ ه-٥ ، َ ُ ه-٤) ÖRNEK Vâv 8- Sonuna açık zamir bitişmeyen ve son Damme harfi sahih olan muzari fiil 9- Sonuna açık zamir bitişmeyen ve son Damme harfi illetli olan muzari fiil 10- Ef’âl-i Hamse (Fiil-i muzârinin: a) Tesniyeleri, Nûn b) Cemi müzekkerleri, c) Müfred müennes muhâtabası) Fetha Fetha ----- Elif Yâ ----- Fetha ----- Hareke Fetha ----- İllet harfi Nûn ----- Nûn ُ ْ ََرأ ََ ُ ْ َ ُ َ ْ ََ َאء أ َ َ ْ ََرأَ ْ أ َ َ ْ ََ ْ ُ َ َ أ ٍ ِ َ َאء أَ ُ َא ٍ ِ َرأَ ْ ُ أَ َא َא ٍ ِ َ ْ ُ َ َ أ َ ِ َא ِ ِ ِ ُ א א ِ ِ درو َْ َ ُ ُُ ِ ِ ِ َ א א ِ ِ درو َْ َ َْ ُ ُُ ِ ِ ِ ْ א א ِ ِ درو َْ َ َْ ُ ُُ َ ْ ُ א א ِ ُ ُ ِّכ א ً َ ِ َ ْ َ ْ ُ َ א א ِ ُ ُ ّכ א ً َ َ َ ْ ُ א א ِ ُ ُ ِّכ א ْ ً َ ْ ِ ْ ْ 84 ُ ًא ِ ِ ون ِ ِ درو َ ُ َِ ُُ ِ ِ ُ وא ِ درو َْ َ ُُ ِ ِ ُ وא ِ درو َْ َ ُُ ْ َ ُب ْ َ ُب ب َْ ُ َא َא َא ZAMİRLER I- BÂRİZ ZAMİRLER A- BÂRİZ MUNFASIL ZAMİRLER 1- Merfû Munfasıl Zamirler: (Mübtedâ olur) . ُ ْ َ ، أَ َא/، ُ ْ َ أ، أَ ْ ُ َ א، ِ ْ َ أ/، ُ ْ َ أ، أَ ْ ُ َ א، َ ْ َ أ/، ُ ، ُ َ א، ِ /، ُ ، ُ َ א، َ ُ ْ ْ َ 2- Mansûb Munfasıl Zamirler: (Mef‘ûlun bih olur) ِ ِإ/، אכ ِإ،אכ َ א . إ א َא،אي َ ِإ/، ُ ِإ א، ِإ א ُ َ א، ِإ א َ א/، ْ ُ ِإ א، ِإ א ُ َ א،ِإ ُאه ُ ِإ،אכ َ א ُ ِإ،אכ ُ ِإ،אכ َ ِإ/، אכ ُْ B- BÂRİZ MUTTASIL ZAMİRLER 1- Merfû Muttasıl Zamirler: (Özne olur: Fâil, nâib-i fâil veya nâkıs fiilin ismi) .ُ א َ .ُ وא ُ .ُ َن ْ ِ ِ .אن ،אن َ ُ َْ َ .ون َ ُ ُ ْ َ ،ون َ ُ . َ ْ ُ َن،َن ْ ْ ْ ُא ْ ُא ْ ُא .א ُ ْ ُ ِ ي ُ َْ ُ َْ ُ َْ .َ ِ ُ َْ . َ َ ُ َ א، َ َ َא،א ْ َ .( َ َ ُ ) َ َ ُ ُ א،وא ْ ْ ْ ُ . ُ َ َ ،َن ْ ْ ِ .ت ُ ْ َ َ ، َ َ ْ ت،ْ َت .َ َ َ א ْ א-١ َ َ : َ َ : א אو-٢ َ َ : א ن- ٣ َ َ : א אء-٤ : א- ٥ : א אء-٦ 2- Mansûb Muttasıl Zamirler a) Fiillere Bitişen Mansûb Muttasıl Zamirler: (Mef’ûlun bih olur) /، َ َ ُכ، َ َ ُכ َ א، َ َ َכ/، ُ َ َ ، َ َ ُ َ א،َ א ْ َ َ َ َ َ َ ِ . َ َ َ א، َ َ َ َ /، ْ ُ َ َ َ /، َ ُכ َ َ ،َ ُ َ א َ َ ،َ ُכ َ א َ َ ،َ ُه ِ َ َ ،َ כ b) İnne vb.ne Bitişen Mansûb Muttasıl Zamirler: (İnne vb.nin ismi olur) َ َ َ َ .( ِإ َא ) ِإ א،( ِّ ِإ ِ ) ِإ/، ِإ ُכ، ِإ ُכ َ א، ِإ ِכ/، ِإ ُכ، ِإ ُכ َ א، ِإ َכ/، ُ ِإ، ِإ ُ َ א، ِإ َ א/، ُ ِإ، ِإ ُ َ א، ُ ِإ ْ ْ 3- Mecrûr Muttasıl Zamirler a) İsimlere Bitişen Mecrûr Muttasıl Zamirler: (Muzâfun ileyh olur) /، ِכ َא ُ ُכ، ِכ َא ُ ُכ َ א، ِכ َא ُ َכ/، ُ ُ ِכ َא، ِכ َא ُ ُ َ א، ِכ َא ُ َ א/، ُ ُ ِכ َא، ِכ َא ُ ُ َ א، ُ ُ ِכ َא ْ ْ ِ ِ . כ َא ُ َא، ِ כ َא/، ِכ َא ُ ُכ، ِכ َא ُ ُכ َ א،ِכ َא ُ ِכ b) Harf-i Cerlere Bitişen Mecrûr Muttasıl Zamirler: . ِ َא، ِ /، ِכ ُ ،ِכ َ א ُ ، ِِכ/، ْ ِכ ُ ،ِכ َ א ُ ، َِכ/، ِ ِ ، ِ ِ َ א، ِ َ א/، ْ ِ ِ ، ِ ِ َ א، ِ ِ . ِ א، ّ ِ ِ /، ِ ْ ُכ، ِ ْ ُכ َ א، ِ ْ ِכ/، ِ ْ ُכ، ِ ْ ُכ َ א، ِ ْ َכ/، ُ ْ ِ ، ِ ْ ُ َ א، ِ ْ َ א/، ُ ْ ِ ، ِ ْ ُ َ א، ُ ْ ِ ْ ْ II- MÜSTETİR ZAMİRLER A- VÜCÛBEN MÜSTETİR ZAMİRLER (Her zaman gizli / Özne (Merfû) olur: Fâil, nâib-i fâil veya nâkıs fiilin ismi) .( َ ْ َ אُ ْ ُ )أ: ْ .( ُ ْ َ ) ُ ْ َ ،( أَ ْ ُ )أَ َא،( َ ْ َ َ ْ ُ )أ:אرع ُ ُ ُ א א B- CEVÂZEN MÜSTETİR ZAMİRLER (Özne açık isim olmadığı zaman var / Özne (Merfû) olur: Fâil, nâib-i fâil veya nâkıs fiilin ismi) .( ِ ) ُ ْ َ ،( َ ُ ) ُ ْ َ :אرع ُ َ ُ .( ِ ) َ َ ْت،( ) َ َ : َ َ َ א 85 א א א א א כ א א א א א א ِ ُ ُ َא َ ُْ ُ َא َُ َ ْ ُ أَ َ א أَ ْ ُ َ א أَ ْ ُ أَ ْ َ أَ ْ ُ َ א أَ ُْْ أَ ْ ِ א א ع אي ِإ َ ِإ א َא אכ َ א ِإ ُ אכ ِإ ُ ِإ אכ ُْ ِإ ِ אכ ِإ א ُ אכ ِإ َ אכ َ א ِإ ُ ِإ ُאه ِإ א ُ َ א ِإ א ُْ ِإ א َ א ِإ א ُ َ א א א ب ِ אن א: َْ ُ َ نَ ُ ْ َ :ن ْ ِ אن א: َْ ُ َ ون وَ ُ ُ ْ َ : يَ ِ ُ ْ َ : ِ אن א: َْ ُ َ نَ ُ ْ َ :ن ْ א َ َ َ :א َ نَ َ َ :ن ْ تَ َ َ :ت ْ א َ ُ َ َ :א ْ و: َ َ ْ ُْ تِ َ َ :ت ْ א َ ُ َ َ :א ْ نُ ْ َ َ : ت تُ ْ َ َ : א َ َ َ :א ْ א َ َ :א َ و َ َ :وא ُ ( )א אرع( ِ אن א: َْ ُ َ ون وَ ُ ُ ْ َ : )א א א ع א ي :א ُ ْ ُ ِ ي א :א ُ ْ ُ א َ ن :אُ ْ ُ َن ْ א :א ُ ْ ُ א َ و :אُ ْ ُ وא ُ )א ( א َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ 86 ُ َא َ َ ُ َכ َ ُכ َ א َ ُכ َ ْ ِכ َ ُכ َ א َ ُכ َ ِ َ َא َ َ ُْ َא َ ) ِإن ،إ ( )א א ( ور ِ כ َא ُ ُ ِإ ُ ِכ َא ُ ُ َ א ِإ ُ َ א ِכ א ِإ َ ُُ ْ ُْ ِכ َא ُ َ א ِإ َ א ِכ َא ُ ُ َ א ِإ ُ َ א ِ כ َא ُ ُ ِإ ُ ِإ َכ ِכ َא ُ َכ ِכ َא ُ ُכ َ א ِإ ُכ َ א ِכ א כ ِإ כ َ ُ ُْ ُْ ِכ َא ُ ِכ ِإ ِכ ِכ َא ُ ُכ َ א ِإ ُכ َ א ِכ َא ُ ُכ ِإ ُכ ِإ ِ ) ِإ ِّ ( ِכ َא ِ ِכ َא ُ َא ِإ َא ) ِإ א( ( ب א َ َ ُه َ َ َ ُ َא َ )א א א ِ َא ِ ِכ َ א ُ ِכ ُ ِכ ُْ ِِכ َِכ ِכ َ א ُ ِِ ِ ِ َא ِ َא ِِ ْ ِ ِ َא ِِ ) ف א ِ ِّ ِא ِ ُْ ِ ْ ُ َא ِ ُْْ ِ ْ َא ِ ْ ُ َא ِ ُْ ِ ْ َכ ِ ْ ُכ َ א ِכ ْ ُْ ِ ْ ِכ ِ ْ ُכ َ א ِ ْ ُכ א ( و א أ َ ْ ُ )أ َ َ א ( ُ َ ْ ُ ) َ ْ ُ( ُ َ ْ ُ /א ُ ْ ُ )أ َ ْ َ ( ْ ُ א אزא َ َ ْت) ُ ْ َ / َ ُ َ َ ( ) ُ َْ/ َ ُ א ( İÇİNDEKİLER Emsile-i Muhtelife ……………………………………………………………………… 3 Fiillerde Sayı, Keyfiyet (Cinsiyet) ve Şahıs ………………………………………… 5 Fiil Çekim Türleri ………………………………………………………………………. 6 Emsile-i Muttaride ……………………………………………………………………… 7 Bazı Sıfat-ı Müşebbehe Kalıplarının Çekimi ………………………………………. 12 Muzâri, Emir ve Nehiy Fiillerinin Te’kid Nûnlarıyla Çekimi ………………………. 13 Bâblar ………………………………………………………………………………….. 16 Bâblarla İlgili Bazı Notlar …………………………………………………………….. 17 Bazı Sîğaların Yapılışı ………………………………………………………………. 20 1- Fiil-i Mâzî …………………………………………………………………… 20 2- Fiil-i Muzâri ………………………………………………………………… 20 3- Masdar-ı Gayr-ı Mîmî ……………………………………………………... 21 4- İsm-i Fâil …………………………………………………………………… 21 5- İsm-i Mef‘ûl ………………………………………………………………… 21 6- Emr-i Hâzır ………………………………………………………………… 22 Sülâsî Mücerred Bâbların Emsile-i Muhtelifeleri …………………………………. 24 Sülâsî Mezîd Rubâî ve Humâsî Bâbların Emsile-i Muhtelifeleri ………………... 25 Sülâsî Mezîd Südâsî ile Rubâî Mücerred ve Mezîd Bâbların Emsile-i Muhtelifeleri 26 Aksâm-ı Seb‘a ……………………………………………………………………….. 28 Hemzenin Türleri ……………………………………………………………………. 29 Hemzenin Yazılışı …………………………………………………………………… 30 Mehmûz Fiil …………………………………………………………………………… 32 Mudâaf Fiil …………………………………………………………………………….. 40 Misâl Fiil ……………………………………………………………………………….. 46 Ecvef Fiil ………………………………………………………………………………. 52 Nâkıs Fiil ………………………………………………………………………………. 60 Lefîf Fiil ……………………………………………………………………………….. 76 Âmiller …………………………………………………………………………………. 81 Amel Bakımından Fiiller …………………………………………………………….. 82 Ma‘mûller ……………………………………………………………………………… 83 İ‘rab Alâmetleri ………………………………………………………………………. 84 Zamirler ……………………………………………………………………………….. 85 İçindekiler ……………………………………………………………………………... 87 87
