118 kaların tespitinde ve uygulamasında birinci derecede

M. Meclisi
B : 118
kaların tespitinde ve uygulamasında birinci derecede
yetki ve sorumluluk, taşımaktadır. Gelişmekte olan
ülkelerde, istikbale dönük tahminlerin tespitindeki
güçlükler nedeniyle, plan ve programlarda öngörülen
hedeflerden sapmalar sık sık vaki olmaktadır. Ayrıca
uluslararası ekonomik dünyayı etkileyecek nitelikte
büyük, siyasi, toplumsal ve ekonomik olayların da
milli ekonomimize olumlu ve olumsuz etkileri sözkonusudur. Bu nedenlerle sık sık birçok sosyal ve
ekonomik problemlerin orta yere çıkması kaçınıl­
maz hale gelir.
Bilinen bir gerçektir ki, her olay bir sebep - ne­
tice meselesidir. Ortaya çıkan meselelerin sebeplerini
gerçekçi bir yaklaşımla tespit etmek gerekir. Teşhis­
te yapılacak hataların, tedavi için getirilecek tedbire
de inikas etmemesi düşünülemez. Bu halde, tedavi
edici olmaktan ziyade yeni problemler doğurucu nite­
likte, hatalı, tutarsız tedbirlerin alınması kaçınılmaz
olur. Bu izahatı, bu Hükümetin ekonomik sorunlara
koyduğu teşhislerde büyük hataların içinde olduğunu
gördüğümüz için yapıyoruz.
Sayın milletvekilleri, dış ödemeler dengesi sorunu­
nun ve enflasyon meselesinin sebepleri hakkındaki
teşhisiyle Hükümetin yeniden büyük ve tarihi bir ya­
nılgı içine düştüğü anlaşılmaktadır. Şimdi izin verir­
seniz, ekonominin içinde bulunduğu döviz darboğazı
sorunu ile, enflasyon konularını ve bunların sebepleri­
ni tartışmak istiyorum.
Halk Partisi Hükümeti 1,5 aydan beri yaptığı be­
yanlarla bu ekonomik sorunları aşağıdaki sepeplere
dayandırmak istemektedir :
önceki hükümetler tarafından hatalı, tutarsız
ekonomi politikaları uygulanmıştır. Kendi tabirleriyle
savurganlık yapılmıştır.
Türk kalkınma modelinde çarpık bir sanayileşme
stratejisi tespit edilmiştir ve uygulanmıştır. Meseleleri
böylece basite irca ederek izah etmek Cumhuriyet
Halk Partisi Hükümetine, önceki hükümetleri kötü­
lemede, iktidarları süresince ülkede meydana gelecek
olan sıkıntıların günahını önceki hükümetlere yükle­
mede geçici siyasi faydalar sağlayabilir; ancak bu
davranış, problemleri çözümlemede başarı sağlaya­
maz.
Türk ekonomisinde önde gelen problemler olarak,
dış ödemeler dengesindeki sıkıntılarımızla, enflasyon
konusunu iyi değerlendirmek, sebeplerim gerçekçi bir
bakışla tespit etmek için; önce, 1970 yılından beri
dünyada cereyan eden önemli ekonomik olayları ve
bunların ekonomimize etkilerini gözden geçirmek zo-
27 . 2 .1978
0:2'
runludur. Piyasa ekonomisine dayalı ülkeler, içine
girdikleri durgunluk dönemini harekete getirmek
amacıyla, 1971 - 1972 yıllarında birbirini takiben
harcama artırıcı, para yaratıcı politikaları uygulama­
ya koymuştur. Bu uygulamalar, dünya enflasyonunun
oluşmasına başlangıç teşkil etmiştir.
Başlıca rezerv aracı olarak kullanılan Amerika
Birleşik Devletleri dolarının, 1971 Ağustos ayında
dolar - altın konvertfbilitesine, Amerika Birleşik Dev­
letlerince tek taraflı olarak son verilmiştir. Piyasa
ekonomisine dayak ülkeler, giderek sabit kur esasını
terk etmişlerdir.
«Uluslararası para bunalımı» olarak nitelendirdi­
ğimiz bu olay devam ederken, enflasyonist baskılar
da giderek, alman tedbirlere rağmen, artış gösterme­
ye devam etmiştir. 1974 yılının Ocak ayından itiba­
ren dünya petrol fiyatlarında 4 misli artış obuası,
yeniden enflasyonu hızlandıran, dünya ekonomik
dengesini bozan yeni bir problemi ortaya çıkarmıştır.
Piyasa ekonomisine dayalı ülkeler, bir taraftan enf­
lasyonla mücadele tedbirlerini sürdürürken, giderek
artan dış açıkları vermeye başlamışlardır. Buna mu­
kabil, petrol üreticisi ülkelerin toplam rezervleri art­
maya başlamıştır. Bu ülkelerin 1970 yılında toplam
rezervleri 5 milyar dolarken, 1975'te 57 milyar dola­
ra yükselebilmiştir.
öte yandan, iktisaden gelişmiş ve gelişmekte olan
ülkelerin de dış ticaret açıklarında olumsuz etkiler
gelişmeye başlamıştır. 27 ülkenin dış ticaret açığı,
1973 yılında 18 milyar dolarken, 1976 yılında 56 mil­
yar dolara ulaşmıştır. Dış ticaret açığı Fransa'da 1973'
te 1 milyar dolarken, 1974'de 6,6 milyar dolara; İtal­
ya'da 5,6 milyar dolarken, 10,7 milyar dolara; İngil­
tere'de 8,2 milyar dolarken, 15,5- milyar dolara; Ame­
rika Birleşik Devletlerinde 2,2 milyar dolarken, 9,5
milyar dolara yükselmiştir. Dış ödemeler dengesinde­
ki bu olumsuz gelişmeleri önleyecek tedbirleri alır­
ken, bu ülkelerden birçoğu milletlerarası para piyasa­
larından önemli ölçüde kredi almak zorunda kalmış­
lardır.
Enflasyon hızı ise, iktisaden geHşmiş ülkelerde bi­
le beklenmeyen seviyelere ulaşmıştır. Perakende fiyat
artışları İngiltere'de 1973'te % 10,6, 1974'te % 19,2;
İtalya'da * sırasıyla - % 12,5, % 24,5; Japonya'da
% 19, % 22; Amerika Birleşik Devletlerinde % 8,8,
1974'te % 12,2 seviyesinde gerçekleşmiştir. 1977 yıhnda lise, İtalya'da % 21,8, İngiltere'de % 17,5, Ja­
ponya'da % 9,4, İspanya'da % 21,8 seviyesine enf­
lasyon hızı ulaşmıştır. Kaldı ki, birçok iktisaden ge425 —