yeşil pazarlama yaklaşımları

YEŞİL PAZARLAMA YAKLAŞIMLARI
Bahar ÖZDEMİR1
BaharOzdemir@ksu.edu.tr
Mücahit PAKSOY2
mpaksoy@ksu.edu.tr
Bülent ÖZER3
bulentozer68@hotmail.com
1
2
Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu
Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Tarım Ekonomisi Bölümü
3
Dışişleri Bakanlığı
ÖZET
Çevre kirliliği yüzyılımızın en önemli sorunlarından birisidir ve bunun en belirgin
nedenlerinden birisi de çevreye duyarsız ürünlerdir. Günümüzde özellikle medya ve reklam
sektörünün özellikle tüketimi körüklemesi, kullan-at ürünlerin artan oranda kullanılmasına yol
açmıştır. Kullan at tarzı tüketimin en ciddi sonuçlarından birisi de çevremizin ve dünyanın
giderek kirlenmeye başlamasıdır. Dünyada milyarlarca insan, her gün pek çok ürünü atmakta
ve bu da çözülemeyen bir çevre kirliliği sorununu oluşturmaktadır.
Devamlı artan çevre kirliliğinin bir çözümü olarak yeşil pazarlama yaklaşımları ciddi bir
alternatif olma yolunda ilerlemektedir. Çevre dostu ürünlerin kullanılması anlamına gelen
yeşil pazarlama, esas olarak kullanıldıktan sonra atılan ürünlerin geri dönüşüme
kazandırılması ya da çevreye zarar vermeden doğada kendiliğinden çözünmesi anlamına
gelmektedir.
Çevre kirliliği bilinci, toplumda yavaş yavaş farkına varılmaya başlanılan bir kavramdır.
Özellikle eğitim düzeyi yüksek toplumlarda, bu yönde tüketim alışkanlığı yaygınlaşmaktadır.
Çevre dostu ve geri dönüşebilir ürünlerin kullanımının artması, büyük sermaye üzerine bu
yönde bir baskı oluşturacak ve çevre kirliliğinin önüne kısmen de olsa geçilebilir olacaktır.
Gittikçe büyük ve kabul edilemez boyutlara varan çevre tahribatının önlenmesinde, yeşil
pazarlama ciddi çözüm sunabilecek unsurlardan bir tanesi olma potansiyeli vaat etmektedir.
Bu çalışmada, yeşil pazarlama uygulamaları, yeşil pazarlamanın işletmeler açısından önemi,
geleneksel pazarlama yaklaşımı ile farkları, yeşil ürün ve yeşil tüketici kavramları literatürden
alınan kaynaklarla analiz edilmeye çalışılmıştır.
Anahtar Kelimeler: Yeşil pazarlama, yeşil ürün, çevre dostu ürün, yeşil tüketici
GREEN MARKETING APPROACHES
ABSTRACT
Environmental pollution is one the most important problems of the age and one of the most
important reasons is the environmentally-unfriendly products. Today, the media and
advertisement sectors rush up particularly the consumption, and this has caused increasingly
use of single-use products, especially. A most significant result of consumption of the singleuse products is that the environment and the world become polluted gradually. Millions of
1875
people throughout the world throw away many products each day, which generates
environmental pollution unresolved.
As a solution to the continuously increasing environmental pollution, the green marketing
approaches advance in the way of becoming a critical alternative. Standing for the use of
environment-friendly products, the green marketing actually means that products thrown
away after use are brought in recycling, or degrade by themselves in nature without damaging
the environment.
Awareness of environmental pollution is a concept that has been recognized slowly in the
society. Particularly in societies with high-level of education, consumption habits towards it
becomes popular. Increased use of environment-friendly and recyclable products will create
pressure towards this on the great capital, and will be able to prevent environmental pollution,
at least partially. In the prevention of environmental pollution getting bigger and reaching at
unacceptable extents, the green marketing promises a potential that may offer a significant
solution. In this study, the green marketing applications, its importance in terms of businesses,
differences between it and traditional marketing approach, concepts of green product and
green consumer have been analysed via the sources obtained from the literature.
Keywords: Green marketing, green product, environment-friendly product, green consumer
1. GİRİŞ
Yeşil pazarlama, ürünlerin üretim ve tüketim süreçlerinde çevre duyarlılığının dikkate
alınmasını ifade eden bir terimdir. Günümüzde teknoloji sayesinde pek çok madde seri
üretimle çok yüksek miktarda üretilmektedir. İnsanların artan ihtiyaçları ve tüketim
alışkanlıkları tüketim toplumunu teşvik etmektedir. Teknoloji ve bilim, insanın ihtiyaçlarını
karşılamakta başarılı olsa da, tüketim çılgınlığının oluşturduğu yeni sorunlarla başetmekte çok
başarılı değildir. Tüketimin aşırı şekilde artmasının en önemli sonuçlarından birisi çevre
kirliliği olarak karşımıza çıkmaktadır. Çevre kirliliği, artan dünya nüfusunun yanısıra kullan
at ürünlerin de sıklıkla kullanılmasına bağlı olarak gittikçe artmaktadır (Aytekin, 2008).
Dünyanın pek çok bölgesinde ortaya çıkan çevre sorunlarının temelinde, ekonomi ve
ekoloji arasındaki dengesizlik yatmaktadır. İnsanoğlu, bir yandan hızla gelişen bilim,
teknoloji ve sanayi ile ekonomik açıdan yaşam kalitesini yükseltirken, diğer yandan da
mevcut kaynakları hızla sömürmektedir. Dolayısıyla, ekonomik kalkınmanın çevreye zarar
vermeden sağlanması, bugünkü nesillerin taleplerini, gelecek nesillerin ihtiyaçlarına feda
etmeden karşılanması, küresel toplumun en önemli gündemi haline gelmiştir (Seçkin, 2009).
Çevreye duyarlı ürünlerin kullanılması, çevre kirliliğinin önlenmesinde önemli bir
yöntem olarak görülmektedir. Malzemelerin üretim aşamasında çevreyi en az kirletecek
şekilde davranılmasının yanısıra, üretilen maddelerin çevreye en az zararla bertaraf edilmesi
yeşil pazarlamanın temel yaklaşımlarını oluşturmaktadır (Ay, 2005).
Her gün dünyada tonlarca atık oluşmakta ve bunlar uygun şekilde ortadan
kaldırılmazsa, doğamız ve dünyamız için büyük sorun oluşturmaktadır. Bu nedenle, ürünlerin
geri dönüştürülebilir malzemeden yapılması, atıklardaki malzemelerin tekrar kullanımına izin
vererek, tasarruf sağlamakta ve çevreyi korumaya katkıda bulunmaktadır. Ayrıca, geri
1876
dönüşümde kullanılamayan malzemelerin de doğada kendi kendine çözünmeleri ve doğaya
zarar vermemesi de yeşil pazarlama açısından gerekmektedir.
Bu yazıda yeşil pazarlama ile ilgili olarak, değişik kaynaklar incelenmiş ve yeşil
pazarlama yöntemleri ve teknikleri incelenmiştir. Ek olarak, yeşil pazarlama konusunda
tüketicilerin yaklaşım ve tutumları da irdelenerek, bu konuda ne gibi yaklaşımların ortaya
konabileceği açıklanmış ve olası öneriler gündeme getirilmiştir.
2. YÖNTEM
Bu yazıda yeşil pazarlama konusunda çıkan makaleler internette taranarak ilgili
literatürler toplanmıştır. 2000 ve 2015 yılları arasında yayınlanan makalelerden sadece
Türkçe ve İngilizce dilindeki yazılardan yararlanılmıştır. Makalelerde, hem yeşil
pazarlamanın gelişim süreci ele alınmış ve bu konunun çevre kirliliği ve sürdürülebilir üretim
bağlamındaki rolü incelenmiştir. Ayrıca, tüketicilerin bu konu hakkındaki farkındalıkları ve
bu bilincin geliştirilmesine yönelik unsurlara da değinilmiştir.
3. SONUÇLAR VE TARTIŞMA
Bu çalışmada yeşil pazarlamanın günümüzdeki yeri ve önemi üzerinde durulmuştur.
Artan dünya nüfusu ve üretim, dünya kaynaklarını bir taraftan azaltırken, diğer yönden de
başedilemez bir çevre kirliliğine yol açmaktadır. Dereler, nehirler üzerinden denizler ve
okyanuslar kirlenmekte, ekosistem ve ekosistemdeki canlılar için ciddi tehditler ortaya
çıkmaktadır. Bu üretim ve tüketim döngüsünün bu şekilde devam etmesi mümkün değildir ve
daha yaşanabilir bir çevre ve dünya için sürdürülebilir üretim sistemleri devreye sokulmalıdır.
Sürdürülebilir üretimde dünyamızın çok iyi bir noktada olduğunu söylemek kolay
olmayacaktır. Eşyaların imalat sürecinde çevrenin ve doğal su kaynaklarının mümkün olduğu
kadar korunması ve kirletilmemesi gerekmektedir. Ancak, özellikle büyük sermayenin
baskısıyla, siyasi yönetim mekanizmaları çevre kirliliğine çok dikkat etmemekte ve doğanın
kirlenmesine göz yummaktadırlar. Bu noktada oluşabilecek kamuoyu baskısı, daha etkin
önlemlerin alınmasına zemin hazırlayabilir.
Üretilen maddelerin çevre kirliliğindeki en önemli yönlerinden birisi, atılmaları halinde
çevrede kendiliğinden çözünmemeleri ve doğayı tahrip etmeleridir. Özellikle otomobil gibi
dayanıklı maddelerden yapılan ürünler, kolayca ortadan kaldırılamamakta ve çevre için büyük
sorun oluşturmaktadır. Bu tür ürünlerin üretilirken geri dönüşebilir maddelerden üretilmesi,
hem üreticiler için temin edilebilen hammadde temin ederken, çevre kirliliğinin de önüne
geçebilecektir.
Petrol ürünleri ve özellikle plastik çevre kirliliği açısından önemli bir sorun teşkil
etmektedir. Doğada çözünmeden uzun süre kalabilen plastik, bu yönüyle ciddi bir tehdittir.
Plastik ürünlerin kısmen geri dönüşümde kullanılabilmesi bu açıdan önemlidir. Diğer taraftan,
plastik ve doğaya atılan diğer ürünlerin, doğada kendiliğinden çözünebilmesi, işimizi
kolaylaştıracaktır. Doğada çözünebilen ürünlerin daha sıklıkla kullanılması için toplumda
farkındalık oluşturulması gerekmektedir. Kamuoyunda bu yönde oluşacak bir talep, firmaları
çevre ile uyumlu ürünlerin sunulmasına zorlayarak, çevrenin korunmasına katkıda
bulunacaktır.
1877
4. SONUÇLAR
Sonuç olarak, sürdürülebilir bir çevre, sürdürülebilir bir üretim modeliyle mümkündür.
Bu açıdan toplumun bu yönde bilinçlendirilmesi ve eğitilmesi, kamuoyu baskısıyla pazarı bu
yönde geliştirecek ve yeşil pazarlama ilkelerine uymaya, firma ve işletmeleri zorlayacaktır.
Toplumu bu yönde bilgilendirecek kampanya ve ilanların yaygınlaştırılması, insanların
eğitimi, çevrenin korunması açısından önemli yere sahip olacaklardır (Keleş, 2007).
KAYNAKLAR
Ay, C., Zümrüt E., 2005. Çevre Bilinçli Tüketiciler. Akdeniz Üniversitesi İ.İ.B.F
Dergisi10, 238-263.
Aytekin, N., 2008. Reklamda Doğa İmgesinin Sunumu veYeşil Pazarlama. Nevşehir
Üniversitesi İ.İ.B.F. 13. Ulusal Pazarlama Kongresi Bildiler Kitabı, 25-29 Ekim 2008,
Nevşehir, s.348-357.
Çabuk, S., Nakiboglu, B., Keles, C., 2008. Tüketicilerin Yeşil (Ürün) Satın Alma
Davranıslarının Sosyo-Demografik Degiskenler Açısından İncelenmesi. Çukurova
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(1), 85-102.
Seçkin, E., 2009. Sürdürürebilir Gelişme ve Kalkınma Nedir, Kurumsal Yönetim
Açısından Neden Önemlidir?, www.npr.com.tr/public/dosya/1.pps, [Erişim:02.06.2011]
Keles, C., 2007. Yesil Pazarlama Tüketicilerin Yesil Ürünleri Tüketme Davranısları ve
Yesil Ürünlerin Tüketiminde Kültürün Etkisi İle İlgili Bir Uygulama. Çukurova Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü, İsletme Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Adana.
Keles, R., 1997. İnsan Çevre Toplum, Ankara: İmge Yayınevi.
1878