Yönetim Kuramları ve Eğitime Uygulamaları

ÖRGÜT VE YÖNETİM
KURAMLARI
Örgüt

Örgütsel amaçları gerçekleştirmek için
yönetimin kullandığı bir araçtır (Başaran,
2000, 28).
Örgüt

Toplumsal gereksinmelerin bir kesimini
karşılamak üzere, önceden belirlenmiş
amaçları gerçekleştirecek düzenli işleri
yapmak için güçlerini gönüllü
eşgüdümleyen insanlardan oluşan
toplumsal açık bir sistemdir (Balcı ve
Aydın, 2003, 10).
Yönetim
Bir örgütün amaçlarına
ulaştıracak işleri yapmak için
bir araya gelen insanları
örgütleyip eşgüdümleyerek
eyleme geçirme sürecidir
(Balcı ve Aydın, 2003, 10).
Örgütün 2 yanı (Bursalıoğlu, 2002, 23):


Formal: Örgtün yapısını yansıtır, formal
iletişim yoluyla işler, kesinlik ve verim
gösterir. Amaçlardan çok araçlara önem
verilir.
İnformal: Örgütteki kişiler arası ilişkilerden
meydana gelir, informal iletişim yoluyla işler.
Bu yön araştırma değişme ve bireyin doyumunu
yansıtır.
Örgüt ve Yönetim Kuramları
Kuram
Yönetim alanında
denenmiş bilimsel
bilgilerin düzenli
olarak bir araya
getirilmesiyle
oluşturulurlar
(Başaran ve Çınkır,
2012, 266).
Örgüt ve Yönetim Kuramları
1) Klasik Kuram
2) Neoklasik Kuram
3) Modern Kuram
Klasik Örgüt Teorisine Genel Bakış
Klasik Yaklaşım
Bilimsel Yönetim
Frederic Taylor
Bürokrasi
Yönetim İlkeleri
Max Weber
Henry Fayol
1) KLASİK KURAM
Yönetim alanında sistemli bilgi
kümesini oluşturan ilk yazarların
eserleri ve görüşleri.
Bilimsel Yönetim Akımı
Frederick Taylor (1856-1915)
 Bilimsel
Yönetimin
İlkeleri (Principles of
Scientific
Managemen-1911)
 İşletme Yönetiminin
babası olarak kabul
edilmektedir.
TAYLOR….


“Bilimsel Yönetimin İlkeleri” (1911)
Amacı: Tek tek her işgörenin
performansını yükselterek örgütün
verimliliğini yükseltmektir.
a- Verimsizlik.
b- Tembellik ve kaytarma
c- Çalışma kural ve prosedürlerinin
standartlardan yoksun oluşu.
d- İşe almada ehliyet, yetenek ve kapasite
kıstaslarının kullanılmayışı.
e- Yapılan işler için standart sürelerin
belirlenmeyişi.
Bilimsel Yönetimin Felsefesi
Şu dört ilkeyle özetlenebilir (Can, 2005, 46):




1) Yönetimin uygulanmasında, bilimsel yöntemlerin
kullanılması ve geliştirilmesi,
2) İşçileri işe alırken, belirtilen ie en uygun kişiye seçmeye
yarayacak bilimsel yaklaşımları kullanma,
3) İşçiye bilimsel, öğretim, eğitim ve kendini geliştirme
olanağı sağlama ve böylece işçilerle içten gelen bir işbirliği
geliştirme,
Yönetim ile işçilerin görevlerini ayırmak ve bu ayırmayla
birlikte bu iki grup arasında arkadaşça ilişki ve işbirliğini
teşvik etmektir.
TAYLORİZM…MAKİNA KURAMI
 Standartlaşma
 Hareket
ve zaman
etüdleri
 Sistematik seçim ve
eğitim
 Parça başına ücret
sistemi
 Fonksiyonel usta başılık
Max Weber
(1864-1920)

Alman sosyolog

Antipozitivist

Sosyolojinin babası

Almanya’nın Erfurt şehrinde doğmuş, 7 kardeşin en büyüğü

Entelektüel bir ortamda büyüdü, hukuk, ekonomi ve tarihe merak
saldı. Üniversitede hukuk okudu.

Mezun olduktan sonra stajyer avukatlık yaptı.

Berlin Üniversitesinde doçent oldu.
Max Weber
(1864-1920)

Siyasetle ilgilendi, sol siyasi oluşumlara girdi.

1894’te ekonomi profesörü oldu.

1903’te profesörlükten istifa etti.

Bir dergide editörlük yaptı.

1904’te “Kapitalizmin Ruhu ve Protestan Ahlak” isimli
en önemli eserlerinden birini yayınladı. (Hayattayken
yayınlanan tek eseri)
Bürokrasi Kuramı
(Weber, 1864-1930)

Max Weber’e göre
bürokratik bir yapı, günlük
dilde kullandığımız, işlerin
geciktirilmesi, yokuşa
sürülmesi, ‘’bugün git yarın
gel’’ anlamının tersine
etkinlik açısında ideal bir
örgüt yapısıdır.
Bürokrasi Kuramı
(Weber, 1864-1930)

Weber’e göre salt
yasa ve kurallarla
çalıştırılan bürokrasi,
en saf ve ülküsel
yönetim biçimidir.
Weber’in önerdiği ideal tip bürokrasi beş unsurdan
meydana gelmektedir (Bursalıoğlu, 2002, 20):
1. Hiyerarşik yapı
 2. Görevsel uzmanlaşma
 3. Tanımlanmış yetki ve sorumluluklar
 4. Kestirilebilirliği sağlayan kayıtlar
 5. Davranış Kuralları

Bürokrasi…Rasyonellik
* Görevler, hiyerarşik bir şekilde düzenlenmeli,
* İşler, bölümlere ayrılarak kurallara uygun olarak uzman
kişiler tarafından yürütülmeli-ileri derecede uzmanlaşma,
* Güç, yazılı kurallarda olmalıdır. Bu nedenle çalışanlar
emirlere uymak zorunda kalmalıdır.
* Çalışanlar işe uygun seçilmeli ve onlara iş güvencesi
sağlanmalı – teknik yeterliklere uygun seçilmeli.
* Çalışanlar, iş ilişkilerine kişisel duygularını
karıştırmamalıdır.
* Yükselmeleri performanslarına göre olmalı,
* Personel işin gerektirdiği teknik bilgi ve yeteneği ölçen
sınav sonuçlarına göre seçilecek ve terfi ettirilecektir.
Bürokrasinin Üstünlükleri ve Zayıflıkları



Uzmanlaşma
Örgüt Yapısı



Tahmin Edilebilirlik



Rasyonellik
Demokrasi

Katılık ve Değişmezlik
Gayri Şahsilik
Amaçlar Hiyerarşisinin
Bozulması
Kırtasiyecilik ve
Kontrolün Zorluğu
Düzeni Koruma Eğilimi
3 Tip Meşru Yetki: Yönetim bilimine en büyük
katkısı (Bursalıoğlu, 2002, 19):

1) Geleneksel Yetki: Mutlak itaat bekleyen davranışları
öngörür. Kişisel- doğuştan getirilir.

2) Rasyonel Yetki: Mantığa dönüktür, demokratik ilkeleri
izler.

3) Karizmatik Yetki: Büyük liderlere özgü kişisel ve hatta
manyetik denilebilecek kuvvetleri kapsar. Kişiselsonradan kazanılır.
Yönetsel Kuram/ Genel Yönetim Akımı/Yönetim Süreçleri
(Henry Fayol, 1841-1925)

Taylor’un iş ve işçilerden beklediğini, Fayol yönetim ve
yöneticilerden beklemiştir. Yönetim süreçlerini ilk kez
sıralayan Fayol, yönetilenden çok yöneticiye güvenmiştir
(Bursalıoğlu, 2002, 19).

Fayol, işletmecilik etkinliklerini teknik, ticari, mali,
güvenlik, muhasebe ve yönetim olmak üzere altı grupta
toplamıştır. Ona göre bir işletmenin başarısı, bu altı tür
etkinliğin başarılı bir uygulamasına bağlıdır (Balcı, 2010).
Henry Fayol
Fayol yönetimin tanımını, yönetim fonksiyonlarına
dayandırarak realist bir şekilde yapmıştır.
“... yönetimde hiçbir şey mutlak değildir. Yönetim
bir ölçü ve kıyas meselesidir..., benzer şartlarda
bile olsa aynı ilke nadiren aynı şekilde uygulanır.
Bu nedenle ilkeler esnek olmalı ve ihtiyaca adapte
edilmelidir”
diyerek
yönetimin
özelliklerini
belirtmiştir.
Fayol’a göre Yönetim sürecinin 5 öğesi:
1) Planlama
2) Örgütleme
3) Emretme
4) Eşgüdümleme
5) Kontrol
İ
Z
L
E
B
A
Ş
A
R
Özet
Klasik kuramların ortak özellikleri şu şekilde özetlenebilir:







Zaman ve hareket çalışmaları,
İş bölümü ve uzmanlaşma,
Görevlerin standartlaştırılması,
Emir birliği,
Kontrol alanı,
İşlev ya da fonksiyonun tekliği ve
Formel örgütlenme.
Özet
Klasik kurama yöneltilen eleştiriler şu şekilde özetlenebilir:



Örgütlerin iki temel boyutundan kurum boyutunda etkiliği
gerçekleştirmeye odaklanmış, birey boyutunu ise ihmal
etmişlerdir.
Örgütü adeta insansız bir makine gibi görmüşlerdir.
Örgütte insanların güdülenmelerini de sadece ekonomik
gereksinmelerin karşılanması ve yakın denetime
bağlayarak insanları insan yapan sosyal ve psikolojik
gereksinmeleri görememişlerdir.
2) NEOKLASİK ÖRGÜT YAKLAŞIMI



Klasik örgüt kuramına tepki olarak doğmuştur.
Neoklasik örgüt kuramının temelinde, insan
ilişkileri yaklaşımı yatmaktadır (Aydın, 2007,107).
Bu yaklaşımın temelinde Hawthorne
araştırmaları olarak bilinen ve klasikleşen bir
dizi araştırmanın bulguları görülmektedir. Bu
araştırmaların yürütücüsü Elton Mayo’dur (Aydın,
2007, 107).
NEOKLASİK ÖRGÜT YAKLAŞIMI (devam)


1924’de başlayan ve Electric Şirketinin
Hawthorne fabrikalarında Mayo ve arkadaşları
tarafından yapılan altı ayrı araştırmadan
oluşan deneyler literatürde Hawthorne etkisi
olarak bilinmektedir.
Bu araştırmaların sonunda; grup oluşturma,
grup arkadaşlığı ve sevgi bağlarının güçlü
olmasının, işletme sahip ve yöneticilerin
davranışlarında olumlu değişmelerin, onların
önemsenmesinin çalışma ortamının havasını
değiştirdiği, bunun da sürekli verim artışına
yol açtığı bulunmuştur (Balcı, 2010, 84).
NEOKLASİK ÖRGÜT YAKLAŞIMI (devam)
Bu yaklaşımın temel özellikleri şöyle özetlenebilir (Aydın, 2007,107):





“Ekonomik insan” kavramına doğrudan karşı
çıkılmış, bireysel farklılıklar kabul edilmiştir.
Her birey eşitsiz ve biriciktir.
Verimliliğin belirlenmesinde dış gerçekler
kadar, bireyin dış dünyası da önemsenmiştir.
Üretimdeki artış ve düşüşler, iş yerinin fiziksel
ve ekonomik koşullarından çok, iş ortamındaki
insan ilişkilerinin niteliğine bağlıdır.
Güdüleme yalnızca ekonomik unsurlara değil,
ayrıca toplumsal ve bireysel unsurlara da
bağlıdır.
Neoklasik Kurama Eleştiri (Bursalıoğlu, 2002, 18):

Neoklasik yaklaşımın belki de en zayıf
yönü, sistem görüşünü önemsememiş ve
örgüte getirmemiş olmasıdır.
Yararlanılan Kaynaklar







Aydın, M. (2007). Eğitim Yönetimi. Ankara: Hatiboğlu Yayınları
Başaran, İ.E. ve Çınkır, Ş. (2012). Türk Eğitim Sistemi ve Okul
Yönetimi. Ankara: Ekinoks Yayıncılık.
Balcı, A. (2010). Açıklamalı Eğitim Yönetimi Terimleri Sözlüğü.
Ankara: Pegem A Yayıncılık.
Balcı, A., Aydın, İ. (2003). Anadolu Öğretmen Liseleri İçin Eğitim
Yönetimi. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
Başaran, İ. E. (2000). Yönetim. Anara: Umut Yayım Dağıtım.
Bursalıoğlu, Z. (2003). Okul Yönetiminde Yeni yapı ve Davranış.
Ankara: Pegem A Yayıncılık.
Can, H. (2005). Yönetim ve Organizasyon. Ankara: Siyasal Kitabevi.