HİPNOZ ve YANIK

HİPNOZ ve YANIK
Tahir Özakkaş MD.,PhD
Psikohipnoterapi Eğitim Ve Uygulama
Merkezi İstanbul 2005

Ciddi biçimde yanmış hastalar yaralanma
anından tam iyileşme sağlanana dek psikiyatrik
yardıma gereksinim duyarlar ve bu ihtiyaç,
iyileşmeyi dramatik olarak arttıran modern yanık
merkezleriyle birlikte artış göstermektedir.
Hipnoz olası bir psikiyatrik tedavi seçeneğidir;
çünkü bu hastalar acil servise , iyi bir transa
eşdeğer, odaklanmış bir durumda gelir ve tek
gereken korkudan güvene iletecek bir trans
deneyimine kılavuzluk etmektir.

Hipnoz bu güvenlik duygusu ve motivasyonu
sağlayabilir. Birkaç klinik rapor, yokuş aşağı
giden tabloları tersine dönerek, hipnoz sonrası
süratle iyileşen kritik yanık hastaları bildirmiştir.
(Cheek, 1962; Crasilneck, Stirman et al. , 1955;
LaBaw, 1973; Pellicane, 1960).

Erken hipnoz (yanığı takiben ilk iki saat içinde)
termal(ısısal) yaralanmaya bağlı enflamatuar(yangısal)
reaksiyonu sınırlamada özellikle değerlidir. Brauer ve
Spira (1966); yanık sonrası 4 saat içinde , deneysel,
standart tam kat yanık eksize edilip , deri grefti
uygulandığında ; daha derin tabakaların sıcak yüzünden
değil fakat yaradaki enflamasyonun ilerlemesi ile
öldüğünü göstermişlerdir (Hinshaw, 1963). Chapman,
Goodell & Wolff (1959a) enflamasyon göstergelerinin
(sıcaklık, ağrı, kırmızılık, şişme) hastanın yaralanmaya
karşı tutumundan etkilendiğini göstermişlerdir.

Isısal uyaran merkezi sinir sistemine gider ve
enflamatuar cevabı başlatır. Hipnotik yanık imgelemesi ,
gerçek bir yanık lezyonu , ağrılı bir su kabarcığı
oluşturabilir (Bellis,1966; Chapman, Goodell & Wolff,
1959b; Johnson & Barber, 1976; Ullman,1947; Spanos,
Mc Neil & Stam,1982). Bunun gibi , gerçek bir yakıcı
uyarandan sonra , fakat doğal cevap oluşmadan önce ;
hipnotik serinlik ve anestezi telkini uygulandığında ,
enflamatuar cevabı sınırlar ya da önler. Aynı; gerçek bir
yanık üzerine buz uygulamasının yanığı sınırlaması gibi...


Yanık bölgesinin serin ve ağrısız olduğu telkinini kabul
etmiş bir yanık hastasını tedavi etmek kolaydır,
iyimserdir ve hızla iyileşir (Ewin,1978,1979). Özellikle
vücudun %20’sinden azını kaplayan yanıklarda bu
aşikardır. Daha geniş yanıklarda enflamatuar cevap
hipnoz ile tamamen anı edilemez fakat ödem sınırlanır,
erken uygulanan hipnozla , resusitasyon için gereken
sıvının %50’si yeterli olabilir
(Margolis, Domangue, Ehleben & Shrier,1983).

Geniş bir yanığı takiben ilk 48 saat boyunca , büyük
miktarda sıvı kan dolaşımından , hasarlı dokulara
kayarak ödeme yol açar. İlk iki gün kan basıncını ve
idrar çıkışını idame ettirmek için sıvı takviyesi
gerekirken , daha sonra tüm sıvı dolaşıma dönecektir.
Kalbi zayıf olan yaşlılarda bu sıvı yüklenmesi , akciğer
ödemi ve kalp yetmezliği ile sonuçlanabilir. Şok
resusitasyonu sırasında verilen sıvı miktarını emniyetli
bir biçimde yarı yarıya düşürmek , potansiyel olarak
hayat kurtarıcıdır.

Vücut yüzeyinin %20’sinden azını kaplayan
yanıklarda , ilk trans genellikle yeterlidir. Daha
geniş yanıklarda tekrarlanan telkinler, ağrı,
iştahsızlık ve işbirliği yapmama(uyumsuzluk) gibi
sorunları kontrol etmeye yardım eder
(
Crasilneck et al. , 1955; Ewin, 1973; Schafer,
1975; Wakeman & Kaplan 1978; KnudsonCooper, 1981; Patterson, Everett, Burns &
Marvin,1992).

Multipl cerrahi müdahale gerektiren daha geniş
yanıklarda, hasta narkoz altında iken bilinçaltının
işiteceği karamsar konuşmalardan etkilenebilir.
(Ewin, 1986a,b)

Hastanede yatış süresi boyunca , yanık hastası iki farklı
ağrı deneyimine katlanır. Dinlenme ya da arka plan , ağrı
halihazırda mevcut olup düşük ya da orta yoğunluktadır.
Opioidler , nadiren tam iyileşme sağladıkları halde
seçilecek tedavidir. Yanık yarasının iyileşmesinde opioid
kullanımına bağlı yan etki veya bağımlılık oluşma riski
çok azdır (Melzack,1990). Hipnoz , ilave yarar
sağlayabilir bu yüzden hipnotizebilitesi düşük olan
hastalardan bile esirgenmemelidir ( Patterson, Questad
& deLateur, 1989; Schafer, 1996).

İşlemsel ağrı , kısa süreli ve dayanılmaz derecede acı veren vasıftadır. Sıklıkla ,
opioidleri de içeren birçok ağrı kesici yöntemle kontrol edilemez (Perry,
Heidrich & Ramas, 1981) . Günlük küvet , yara bakımı ve pansumanlarda,
hastayı incitmemek için, genel anestezi uygulanamaz. Patterson , Goldberg ve
Ehde (1996); ‘bu ağrıyı tekrar yaşamaktansa ölmeyi yeğlerim’ diyerek günlük
pansumanlara devam etmeyi reddeden bir hasta bildirmişlerdir. İki kez
hipnotize edildi ve bir sonraki pansumanda iki saat uyudu. Yazarlar , o
zamandan beri, birkaç hastanın çarpıcı biçimde cevap verdiğine dikkat
çekiyorlar. Bununla birlikte , bu vaka , yüksek ağrı skorlu yanık hastalarında ;
hipnotize edilmeyen veya düşük ağrı skorlu kontrol grubuna göre hipnozla
daha fazla subjektif iyileşme elde edildiğin e dair kontrollü çalışmalarının
klinik değerini göstermektedir (Patterson, Questad & deLateur,1989;
Patterson et al., 1992; Patterson & Ptacek, 1997; Everett, Patterson & Chen,
1990) .
ÖZET

Hipnozun, yanıkların tedavisinde, başlangıçtan taburcu
olana değin paha biçilmez bir değeri vardır. Yanık
sonrası ilk 2-4 saat içinde, yanığın 1.dereceden 2.
dereceye ya da 2.dereceden 3.dereceye ilerlemesine yol
açan enflamatuar cevabı azaltır. Bundan , dinlenme
ağrısı için faydalı olduğu gibi özellikle bu hastalarda en
dayanılmaz olan işlemsel ağrıyı kontrol etmekte etkilidir.
Enfeksiyon minimize edilir, baskılanmış olan iştah
düzelir, ve beden algısı ve fiziksel rehabilitasyona katılım
iyileştirilir.

Son olarak, Amerikan Yanık Derneği’nin eski
başkanının sözleri cesaret vericidir.On yıl sonrayı
görüp , yanık bakımındaki değişikleri tahmin
ederek konuya dikkat çekmiş ve geleceğe dair
görüşlerini şöyle ifade etmişti: “Hipnoz ve
gevşeme tedavisi yaygın kullanılacaktır.”
(Heimbach,1988)