Obezite-ekmek - Ekmek İsraf Etme

OBEZİTEDE EKMEĞİN YERİ
DYT. SELDA SEÇKİNER
EGE Ü.T.F HASTANESİ İÇ HASTALIKLARI
ABD
OBEZİTE NEDİR?
Obezite, Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ)
tarafından;
"Sağlığı bozacak ölçüde vücutta
anormal veya aşırı yağ birikmesi"
olarak tanımlanmaktadır.
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) verilerine
göre dünyada 400 milyonun üzerinde obez
ve yaklaşık;
1.6 milyardan fazla kilolu birey bulunmakta
ve
2015 yılında bu rakamın sırasıyla
700 milyon ve 2.3 milyara ulaşacağı
tahmin edilmektedir.
Obezite’nin en
önemli
nedenlerinden olan
yetersiz beslenme ve
fiziksel aktivite
yetersizliği, ABD'de
tütün kullanımına bağlı
meydana gelen sağlık
sorunlarından sonra
önlenebilir ölümlerin
ikinci en sık
nedenidir.
Uzun, sağlıklı ve
mutlu bir yaşam
beklentisi içindeki
21. yüzyıl insanı
için, obezite’nin
önlenmesinde
koruyucu sağlık
hizmetleri yaklaşımı
çok büyük bir önem
taşımaktadır.
TÜRKIYE’DE OBEZITE;
3681 kişiyi kapsayan “Türkiye’de Erişkinlerde
Kalp Hastalığı ve Risk Faktörleri
(TEKHARF)”çalışmasında (1990) (n=3681)
BKİ > 30 kg/ m² obezite olarak kabul
edilmiştir.
Kadın %44,2
Erkek %25,2
TÜRKIYE DIYABET, HIPERTANSIYON, OBEZITE VE
ENDOKRINOLOJIK HASTALIKLAR PREVALANS ÇALIŞMASI
TURDEP
1998-2002 yılları arasında 32.925 kişi
arasında yapılan araştırma sonuçları;
 Kilolu (BKI 25-30 kg/ boy m²) : % 30.2
 Obez ( BKI > 30 kg/ boy m² ) : % 22.4
TURDEP-l,
1998’de
yapılan TURDEP-I’e göre, yeni
tamamlanan TURDEP-II çalışmasında
Türkiye’de diyabet 12 yılda diyabet
sıklığı 90, obezite ise %44 artmıştır.
TÜRKIYE’DE OBEZITE;
TURDEP’ in yaptığı
araştırmaya göre; Bölgesel
dağılımlar göz önüne
alındığında;
Obezite;
Doğu Anadolu’da en düşük
(%17,2) ve İç Anadolu’da en
yüksek (%25,0) olmak üzere,
güneyde %24, kuzeyde %23.5
ve batıda %21,6 bulunmuştur.
BUGÜN TÜRKIYE!
 Günlük
enerji gereksiniminin;
 % 44’ü ekmekten
 % 58’i ekmek+tahıl ürünleri
 Süt, yoğurt, et ve et ürünleri, taze sebze ve meyve
tüketimi
 Kurubaklagil,
yumurta ve şeker tüketimi
Kaynak: TC Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri
Genel Müdürlüğü, Türkiye Obezite (Şişmanlık) ile
Mücadele ve Kontrol Programı (2010-2014)
http://www.beslenme.saglik.gov.tr
Obezite
- Metaboliketyolojisi
– Genetik – Çevresel
etkileşim
Geneti
k
% 30
%
70
Obezit
e
Çevresel
faktörler
- Yağlı diyet
- Fizik aktivite
azlığı
- Kültür
Komplikasyonla
r
OBEZİTENİN NEDEN OLDUĞU
HASTALIKLAR NELERDİR?
1- Koroner kalp hastalıkları
2- Tip 2 Diabetes Mellitus =
Şeker hastalığı
3- Hipertansiyon
4- CVA (İnme, felç)
5- Kanserler (Endometrium =
rahim, meme, över = yumurtalık,
safra kesesi, prostat, kolon =
kalın barsak, böbrek)
6- Hiperlipidemi (Yağ
yüksekliği)
7- Safra taşı ve hastalıkları
8- Uyku apne sendromu ve diğer
solunum problemleri
9- İnfertilite, impotans (Kısırlık,
cinsel güçsüzlük)
10- Adet bozuklukları, Polikistik
över (Yumurtalık kistleri)
OBEZİTENİN NEDEN OLDUĞU
HASTALIKLAR NELERDİR?
11- Metaboiik sendrom
(İnsülin direncine bağlı)
12- Osteoartrit = kireçlenme,
Karpal tünel snedromu, Topuk
dikeni
13- Tüm nedenlere bağlı ölüm
riskinde artış
14- Anksiyete, depresyon,
özgüvende azalma
15- Toplumsal dışlanma
16- Sosyal takıntı, saplantı
17- Mantar hastalığı, aşırı terleme,
intertrigo, strialar = deri
çatlamaları
18- Bel fıtığı
19- Hepatosteatoz = Karaciğer
yağlanması
Obezite tedavisinde amaç;
gerçekçi bir vücut ağırlığı kaybı
hedeflenerek;
obeziteye ilişkin morbidite ve mortalite
risklerini azaltmak, bireye yeterli ve
dengeli beslenme alışkanlığı
kazandırmak ve yaşam kalitesini
yükseltmektir.
[KG/BOY(M2)] GÖRE
YETİŞKİNLERİN V. A’NIN
DEĞERLENDİRİLMESİ
BKI (kg/m2)
durumu
Vücut ağırlığının
18.5 ‘dan az
18.5-19.9
(ince)
20-24.9
25-29.9
şişman)
30-34.9
35-39.9
40 ve üzeri
Zayıf
Normal kabul edilebilir
Normal
Fazla kilolu (Hafif
I. Derece Şişman
II. Derece Şişman
III. Derece Şişman
Son yıllarda araştırmacılar; vücuttaki toplam yağ
miktarından çok, yağın vücutta bulunduğu bölge ve
dağılımı üzerinde durmaktadırlar.
Vücuttaki yağın bulunduğu bölge ve dağılımı
hastalıkların morbidite ve mortalitesi ile
ilişkilendirilmektedir.
OBEZITENIN DEĞERLENDIRILMESI
Kategori
Normal
Sınır
Obezite
Vücut Adipözitesi ( % )
Kadın
Erkek
20 - 30
12 – 20
31 - 33
21 – 25
> 33
> 25
Bel Çevresi ile İlişkili Metabolik
Hastalıklar İçin Risk
Artmış risk
Yüksek risk
Erkek > 94 cm
> 102 cm
Kadın > 80 cm
> 88 cm
BEL KALÇA ORANI
Vücut yağ dokusunun
miktarı kadar dağılımıda
önemlidir.
 Obeziteye
bağlı riskin
değerlendirmesinde Bel/Kalça Oranı
önemlidir.
 DSÖ’ne
göre Bel / Kalça Oranı:
Kadınlarda > 0,85
Erkeklerde >1 den fazla
ise obezite olarak kabul edilmektedir
 Yağın
karın bölgesinde ve iç
organlarda toplandığı obezite
( ELMA TİPİ ), Tip 2 DM, hipertansiyon,
kolesterol yüksekliği, koroner arter
hastalığı ile de yakın ilişkili olan
insülin direncine yol açmaktadır.
 Yağın
ekstremitelerde, kalça ve
bacaklarda toplandığı obezitede
( ARMUT TİPİ ) ise bu hastalıklar için
risk daha düşüktür.
İNSÜLİN DİRENCİ;
İnsülin direnci ;
insüline normalde cevap veren,
yağ, karaciğer,iskelet kası ve kalp kası
gibi hedef dokularda insülin sinyal
yolunda yetersizlik olarak
tanımlanabilir.
İnsülin direnci ; insüline karşı yanıtsızlıktır.
insülin direncinin en belirgin sebebi
abdominal obezitedir.
Abdominal obezite, inaktivite, karbonhidrat
ağırlıklı diyet( basit KH), hormonal faktörler
ve yaşlılık ile dokularda insüline karşı direnç
oluşmaktadır.
GI’i yüksek, sağlıksız besinlerle
beslenmenin;
diyabet, kardiyovasküler hastalıklar,
insülin direnci ve obezite riskini
arttırdığı düşünülmektedir.
Nutr. Res. Rev. 2005;18
Diab. Care 2005:28
Glisemik indeks ; referans seçilen bir
besine göre, test edilecek besinin glisemi
düzeyine etkisinin belirlenmesi
GI = Test edilen besinin glisemide yaptığı
artış x 100/ Glukoz veya Beyaz ekmeğin
glisemide yaptığı artış
GI farklı olmasının nedeni yiyeceklerdeki KH
sindirim sisteminden farklı hızlarda
geçmesi ve emilmesidir
Gİ ETKILEYEN FAKTÖRLER;
 Olgunluk
 Pişirme
 Yağ
yöntemi
içeriği
 Öğün
örüntüsü
 Çözünür
 İşlenme
 Bir
posa
durumu
önceki öğünün kan şekeri (↑ ise
sindirimi yavaşlatır)
GLISEMIK INDEKS VE INSÜLIN DIRENCI!
Yüksek glisemik indeksli besin alımı
Hiperglisemi
Hiperinsülinemi
insülin direnci
metabolik sendrom
İNSÜLİN DİRENCİNİ ETKİLEYEN DİYET
KOMPONENTLERİ;
↓ IR
↑ IR
 Tam
• Yüksek
glisemik
indeksli
diyetler
• Doymuş yağlar
• Tuz (yet.sizlik
veya aşırı)
• Alkol
(>30g/gün)
tahıllar
 Meyveler ve
sebzeler
 Düşük yağlı süt
ürünleri
 Magnezyum
 Calsiyum
 Diyet posası
 Düşük glisemik
indeksli diyetler
GLİSEMİK INDEKS VE OBEZİTE
Yüksek glisemik indeksli öğün
Postprandial Hİperglisemi
hiperinsülinemi
rölatif
lipogenezis
reaktif
hipoglisemi
OBEZİTE
kontrregülatuar
hormonlar
açlık
↑ besin alımı
 Yüksek
glisemik indeksi olan hızlı emilen
karbonhidratlar, post-prandiyal glikoz ve
insülin yanıtlarını yükseltirler.
 KH’lar KŞ’ni en çok yükselten besin
öğeleridir. KŞ’yi etkileyen en önemli faktör
ise tüketilen KH’ların miktarıdır.
Asia Pac J Clin Nutr 2008
J Am Coll Cardiol, 2007
Am J Clin Nutr 2008
Am J Clin Nutr 2001
 Diyetteki
glisemik indeks veya glisemik yükün
manüple edilmesi kilo kontrol yaklaşımında
önemlidir.
 Kısa
dönem beslenme çalışmaları göstermiştir
ki; karbonhidrat tüketimi öğün sonrası
doygunluk ve kalori alımının artışına bağlı
olarak ters etkilidir.
 Öğün sonrası doygunluğun süresi;
post-prandial glisemi ile ilgilidir ki, ↓
glisemik indeksli besinler, açlık sinyallerini
azaltmakta ve bir sonraki öğüne başlamayı
geciktirmektedir.
YÜKSEK
GI
PATATES, BEYAZ
EKMEK,
BEYAZ PİRİNÇ,MUZ
ORTA GI
ESMER PİRİNÇ,
ŞEKER KAMIŞI
DÜŞÜK GI
KURUBAKLAGİLLER,
SEBZELER,TAM
TAHILLI ÜRÜNLER,
KEPEKLİ MAKARNA
BASİT KARBONHİDRATTAN UZAK
DURALIM!!!
KOMPLEKS KARBONHİDRATLARI
TERCİH EDELİM!
 Diyabetin
ve obezitenin tedavisinde kullanılan
yağı azaltılmış diyetlerde, enerjinin
karbonhidrattan gelen oranının yükselmesi
kaçınılmazdır.
 Karbonhidratlı besinler;
İnsülin duyarlılığnı optimal düzeyde tutar, LDL
kolesterolü düşürür ve özellikle tam tahıllar,
kurubaklagiller, sebze ve meyvelerin kullanılması
nedeniyle elzem besin öğelerinin alınmasını
sağlarken, diğer taraftan tipik batı diyetinde yer
alan hızlı emilen KH’lar ve nişastalar nedeniyle
de , serum TG’lerinin yükselmesine ve HDL
kolesterolün düşmesine yol açabilir.
KARBONHİDRATLAR;
İyi bir sağlık için;
Sebze, tam taneli tahıllar,
kurubaklagiller ve düşük yağlı süt gibi
karbonhidrat içeren besinleri kapsayan
beslenme modeli desteklenir. (B)
Diab. Care 2011
DÜŞÜK GLISEMIK INDEKSLI DIYETLER,
EPIDEMIYOLOJIK ÇALIŞMALAR;
Bazıları fakat hepsinde olmamakla
beraber düşük glisemik indeksli
diyetler;
 İnsülin duyarlılığnı arttırır
 Adipoz dokuyu azaltır
 Metabolik sendrom risklerini azaltır
 Tip 2 diyabet riskini azaltır.
Overweight
ve obez hiperinsülinemik
bireylerde rafine besin tüketen gruba
göre tam tahıll tüketenlerde açlık
insülinleri %10 daha düşük
bulunmuştur. Tam tahıl ürünleri tip2
diyabet ve kardiyovasküler hastalık
riskini azaltmada insülin sensitivitesi
önemli bir parametredir.
Am J Clin Nutr 2002
 Tam
tahıllar çeşitli mekanizmalarla ağırlık
kazanımını önlerler, bu mekanizmalar
doygunluk, glukoz sonrası yük ve insülin
cevabı ve antioksidan etkileridir.
 Prospektif
çalışmalarda tam tahıllı gıdalar,
rafine gıdalarla ters olarak ; vücut ağırlığı
ve yağ dağılımı ile ters etkilidir.
Uptodate 2013 dietary carbohydrates
EKMEK TEK BAŞINA
ŞİŞMANLIK YAPMAZ!!
8-11 yaş , 108 kız çocuğunun
beslenmeleri, BMI’leri incelenmiş ve
beslenmeleri dört kategoriye ayrılmıştır
1.faktörün içerdiği besinler; yüksek
yağlı, dondurma,çikolata, kızartma ve
atıştırmalıklardır ve 1.faktördeki
besinlerle beslenenler ile obesite sıklığı
anlamlı derecede ilişkilendirilmiştir.
Arch Latinoam Nutr, 2006
ABD’DE İŞLENMİŞ BESİN TÜKETİMİNİN
ARTIŞINA PARALEL OLARAK OBEZİTE
SIKLIĞI ARTMAKTADIR.
Tam tahıllı ekmek arası peynir ile beyaz ekmek
arası peynirli sandviçin günlük enerji
harcanmasına etkisi ve termik etkileri
incelenmiştir.
İşlenmiş öğünlü testin sindirim sonrası, isoenerjik
tam tahıllı test öğünü ile karşılaştırıldığında
yaklaşık % 50 postprandiyal enerji harcaması
düşük bulunmuştur.
Food Nutr Res. 2010 Jul 2:54
 Yüksek
posa içeren besinlerin vücut
ağırlığını dengelemedeki rolü önemlidir.
 Yüksek
miktarda tam tahıl posası ve
özellikle tam tahıl kaynağı ; yaşlılarda
vücut yağ yüzdesi ve karın içi yağlanma
yüzdesinin düşmesi ile uyumlu
bulunmuştur.
J Nutr 2009 Oct;139(10);1950-5
TBT- POSA
 Posa
yiyeceklerin sindirilmeyen kısmıdır
 Gastrik boşalmayı geciktirerek KH emilimini
yavaşlatır
 Jel oluşturup absorbsiyonu yavaşlatır
 Kan glukoz yükselme hızını düşürür
 İnsülin ihtiyacını azaltır
 Tokluk hissinin oluşmasını sağlayarak
kilo kaybı ve/veya ideal ağırlığın
korunmasında yardımcı olur
TAM TAHIL TÜKETIMI VE ABDOMINAL
OBEZITE;
2834 kişide tam tahıl ve rafine ürün alımı ile bel
çevresi, abdominal yağ ve visseral adipoz doku
arasındaki ilişki incelenmiştir. Tam tahıl ile
abdominal yağ arasında ters ilişki
saptanmıştır, yine tam tahıl alımı artışı ile
düşük visseral adipozitesi olan yaşlılarda
uyumlu bulunmuştur.
Tam tahıl ürünleri vücut yağ dağılımını olumlu
etkilemektedir.
Am J Clin Nutr 2010 Nov;92(5):1165-71
TAM TAHIL TÜKETIMI- ABDOMINAL
OBEZITE
38 adet epidemiyolojik çalışmanın
sonuçları; tam tahıllı ekmek tüketimi
ağırlık kazanımını pozitif etkilemediği
ve uzun dönemde yararlı olduğu tespit
edilmiştir.
Kohort çalışmalarında gözlenen rafine
ekmek, aşırı abdominal yağ ile uyumlu
olduğu gözlenmiştir.
Nutr Rev. 2012 Apr;70(4):218-33
TAM TAHIL ÜRÜNLERİNİN SAĞLIĞA
YARARLARI;
%30-36 stroke ↓
%21-30 tip 2 diyabet
riski ↓
%25-28 kalp
hastalığı riski↓
Daha iyi kilo
yönetimi sağlar.
The Journal of Nutrition,2011
Nutr. Res. Reviews, 2004
Diğer dikkat çekilen
yararları;
Astım riskini azaltır
Karotid arterleri daha
sağlıklı,
İnflamatuar hastalık riski
azaltır,
Kolorectal kanser riskini
azaltır,
Daha iyi bir kan basıncı
kontrolü sağlar
Diş ve diş eti hastalıkları
azaltır.
TAM TAHIL ÜRÜNLERİNİN
SAĞLIĞA YARARLARI;
Günde 3 porsiyon ile
yararları yanısıra
1 porsiyon tüketiminde bile
riskleri azalttığı
gösterilmiştir.
USDA REHBERLERİ 2010
9 yaş ve üstü herkes için; 3-5 servis veya daha↑ tam
tahıl tüketilmelidir.
WHO-FAO RAPORLARI;
Uygun destek ve özellikle nutrient içerikli besinlerin
tüketimi ( meyve,sebze, kurubaklagil, tam tahıl, yağsız
et ve düşük yağlı süt ürünleri) ülke politikası olarak
benimsenmelidir.
AMERİCAN HEART ASSOCİATİON;
Çocuk ve adölesanlarda; tam tahıl ekmeği ve tahıllar
rafine ürünlere tercih edilmelidir.
1 yaş → 2 br
14-18 yaş → 7 br tam tahıl tercih edilmelidir.
yaş
kız
erkek
2- 3
1.5-3 por.
1.5-3
4-8
2-4 por.
2.5-5
9-13
3-5
3-6
14-18
3-6
3.5-7
19-30
3-6
4-8
31-50
3-6
3.5-7
51+
3-5
3-6
ADA;
Sağlıklı besin seçimi; işlenmiş
besinlerden çok tam tahıllar
seçilmelidir. Kahverengi pirinç veya
tam tahıllı spagetti tüketilmelidir.
AMERİCAN CANCER SOCİETY;
Rafine tahıl veya şeker yerine tam tahıllı
ürünler seçilmelidir.(tam tahıllı pirinç, tam
tahıllı ekmek, tam tahıllı makarna v.b)
10 yıllık kilo kazanımı ve kan basıncı
izlemini içeren kardiyovasküler
hastalıklarla ilişkili CARDIA çalışmasında
tam tahıl alımı BMI, yağ alımı ve insülin
seviyelerinin cevabı ile karşıt ilişkili
bulunmuştur.
Yüksek miktarda tam tahıl alımı
(˃21 gr/2000 kcal), düşük miktarda tam
tahıl alımı ( <12 gr/ 200kcal) ile
karşılaştırıldığında ağırlık kazanımını
3.6 kg azalttığı tesbit edilmiştir.
Nurses Health çalışmasında;
orta yaş kadınlarda ↑ tam tahıl
alımı ↓ alıma göre kıyaslandığında
yaklaşık 1.52 kg daha az kilo
kazanımı olmuştur.
Am J Clin. Nutr. 2003;78:920
6 çalışmanın meta-analizinde; ↓ GI ve
↑ GI’li diyetler karşılaştırılmış veya
standart yağı azaltılmış, kalorisi
kısıtlanmış diyetler karşılaştırılmış ,
kısa vadede kilo kaybı ve LDL
kolesterolün azalması ↓ GI’li
beslenen grupta anlamlı olarak
düşük bulunmuştur. Ancak 6 hf.
sonrası için etkinliği ile ilgili yeterince
çalışma bulunmamaktadır.
Uptodate 2013 Dietary Carbohydrates
773 kişinin yer aldığı Avrupa
çalışmasında, diyette proteinin ılımlı
düzeyde arttırılmasının ve GI’nin ılımlı
düzeyde düşürülmesinin, kilo kaybının
korunmasında etkili olabileceği
sonucuna varılmıştır.
N Engl J Med 2010;363
Overweight ve obez insülin rezistansı olan
diyabetlilerde ılımlı kilo kaybının insülin
rezistansını azalttığını göstermiştir.
Böylece tüm overweight veya obez
diyabetli/ prediyabetli bireylerde kilo
kaybı önerilmektedir. (A)
Standarts of Medical Care in Diabetes -2011
Yapılan çeşitli randomize çalışmalarda;
 Düşük KH diyeti uygulayan kişilerin
(<130g KH/gün) az yağlı diyet uygulayan
kişilere göre ilk 6 ayda daha fazla kilo
kaybettiğini gösterilmiştir.
 Ancak 1. yılda düşük KH ve az yağlı
diyetler arasındaki kilo kaybı farkı çok
fazla değildir ve her iki diyette de kilo
kaybı azdır.
. Ann Intern Med 2004; 140: 778– 785.
OBEZITENIN TEDAVI EDILMESININ
YARARLARI?
Bu nedenle güncel tedavi önerileri
%10’luk kilo kaybına odaklanmış olup
amaç kilo kaybının uzun süre idamesinin
sağlanmasıdır.
Kilonun korunması uzun süreli davranış
değişikliği, dengeli ve sağlıklı beslenme ve
fiziksel aktivitenin artırılmasına bağlıdır.
Bu amaca yönelik olarak tedavide ana nokta
enerji alımının azaltılması ve enerji
harcanmasının artırılmasıdır.
SAĞLIKLI BESLENME MODELLERİ;
100 kcal almamak için nelere hayır
demek gerekir?
100 kcal harcanması için neler
Yapmalı?
1
top dondurma
 4 kare çikolata
 5 adet kesme şeker
 1.5 dilim beyaz ekmek
 1 bardak limonata
Yürümek 30 dk.
Bisiklete binmek 10 dk.
Koşma 11 dk
Yüzmek 10 dk.
İp atlamak 8 dk
500 KCAL AZALTMAK IÇIN NELER
YAPILABILIR?
3
ince dilim ekmek
 2 porsiyon meyva
 1 SB süt(200 gr)
TEŞEKKÜR EDERİM.