Obezite ve Psikolojik Sorunlar

Obezite Danışmanlığı
Psikolog Oya KARAALİ AKTAŞ
Ruh Sağlığı Programları Tütün ve Diğer Bağımlılık Yapıcı
Maddeler Birimi
Obezite Yeme Bozukluğu Mudur?
• DSM-IV
• ICD-10
AN ve BN
• Obezite ?
• Obezite yeme bozuklukları ile ilişkili
(tıkanırcasına yeme)
• Obezite tanınması en kolay ve tedavisi en zor
tıbbi durum olarak tanımlanır
• Obezite kişinin fiziksel aktivitesini azaltan,
sosyal ve psikolojik problemlere yol açan ve
giderek toplumdan uzaklaşmasına neden olan
kronik ve ilerleyici bir hastalıktır
• Obezitenin gelişiminde genetik, çevresel ve
psikolojik etkenler rol oynamaktadır
Obezite ve Psikolojik Sorunlar
• Obezite ile ilgili en önemli psikolojik sorun
depresyondur
• Obezlerin anksiyete ve depresyona yanıt
olarak fazla yedikleri, obezite gibi yeme
hastalığı olanların yaklaşık %50’sinde klinik
depresyon olduğu belirtilmektedir
• Bazı çalışmalarda çocuklarda obezitenin gelişiminde
anksiyete ve depresyonun rol oynamadığı saptanmış,
bu nedenle anksiyete ve depresyonun obezite
nedeninden çok obezitenin sonucu olabileceği
bildirilmiştir
Erişkinlerde;
• Önce obezite arkasından depresyon
Çocuklarda ise;
• Önce depresyon ardından obezite geliştiği
bilinmektedir
Obezlerde
• Hafif ve orta derecede depresyon,
• Kişilik bozuklukları gibi bozukluklar daha sık
• Psikoz gibi ağır psikopatolojiler ise nadiren
görülmektedir (ilaç kullanımı tetikleyici olabilir)
• Obezlerde duygudurum, anksiyete,
somatoform ve yeme bozuklukları, sağlıklı
bireylerden daha yüksek oranda görülür
• Beden imajı bozukluğu ve stigmatizasyona yatkınlık
• Obez bireyler, beden imajlarını kötü algılayıp,
vücutlarını beğenmeyebilir veya acayip bulabilir
Genelde başkalarının da kendilerini bu yüzden çirkin
bulduğunu, gülünç karşıladığını, hor gördüğünü,
düşmanlık beslediğini düşünebilir
• İnsanların kendilerine bakışları ve yorum yapmaları
sonucunda obez bireylerde sosyal kaçınma ortaya
çıkabilir ve bu kaçınma davranışı depresyon ve diğer
bozuklukların gelişmesine katkıda bulunur
Obeziteyi Öğrenme ?
• Çevre koşulları obezite gelişimini etkileyen önemli
faktörlerdendir
• Çünkü obezite, çoğu kez öğrenilmiş bir yeme
davranışının sonucu olup birey ve ailenin yeme
alışkanlıkları, öğün düzeni, en fazla tüketilen besinler
ve egzersiz gibi yaşam tarzı ile ilgili faktörlerden ve
kültürel faktörlerden etkilenir
• Ayrıca ailede başka obezlerin olması, genetik etkilerin
yanı sıra bireyin kabul gördüğü bir çevre de yaratarak
obeziteyi tetikleyebilir
• Obezite, görüldüğü toplumun özelliklerine göre
farklılık göstermektedir
• Toplumun yeme alışkanlıkları, içinde yaşanılan ortam,
çalışma koşulları ve genetik faktörler epidemiyolojiye
etki eden faktörlerdir
• Ancak tüm toplumlar için kabul edilen gerçek,
yaşla birlikte obezitenin arttığı ve kadınlarda
erkeklere oranla daha fazla görüldüğüdür
Obezitede genel olarak izlenmesi gereken yol
• Kapsamlı tıbbi muayene gerekli tetkik ve
konsültasyonlar
• Kapsamlı psikiyatrik muayene, risk faktörlerinin ve
karakter özelliklerinin belirlenmesi
• Hastaya en uygun tedavi planına karar verilmesi,
planın oluşturulması
• Tedavinin bireyselleştirilmesi için kilo sorununa odaklı
ayrıntılı değerlendirme
Tedavi, Danışmanlık…
• Obez bireylere, obezitenin fiziksel ve
psikososyal sorunlara yol açan, ciddi ve kronik
bir sağlık sorunu olduğu yönünde bilgi
verilmesi; stresle baş etmede riskli grup olarak
belirlenenlere stresle etkili baş etme
konusunda bilgilendirilme yapılması faydalı
olmaktadır
Obezitede en sık kullanılan tedavi yöntemleri
Beslenme (Diyet) ve Spor (Egzersiz); En sık kullanılan
yöntemlerdendir ve genellikle birlikte uygulanır
Faydaları; iştahı azaltır, kalori tüketir, zayıflamaya
yardımcı olur, koroner kalp hastalığı riskini düşürür,
yağ dokusu azalır, kas kitlesi değişmez, kilo verdikten
sonra tekrar alınmasını önlemeye yardımcı olur
Davranışçı Tedavi; Obezitenin davranışçı tedavisinde
amaca ulaşmak için günlük alışkanlıkların veya
davranışların değiştirilmesi temeldir
Farmakoterapi (İlaç tedavisi); Kilo verilmesi için ilaç
kullanımına dayanan tedavidir
Cerrahi tedavi; Cerrahi müdahale ile bireyin fazla kilo
ve yağlardan kurtulmasını öngören bir tedavidir. Sık
kullanılmamakta ve zararlı olabileceği
düşünülmektedir
Psikoterapi; Bireyin ihtiyacı olması halinde tedavi süreci
bireysel psikoterapiler ile desteklenmelidir
Psikolojik tedavilerde önemli noktalar
• Kilo sorununun öyküsü
(gelişimi, seyri, kilo kaybetmek için girişimleri ve sonuçları)
• Şu anki durum
(beslenme, aktiviteler, tedaviyi isteme nedeni, görünüşü hakkındaki tutumu,
kilo hedefi, sağlık durumu, sigara alkol kullanımı vb.)
• Tedaviyle ilgili olabilecek diğer bilgiler
(sosyal durum, öngörülebilen engeller, aile öyküsü)
• Hastanın önemli gördüğü diğer konular
Davranış değişikliği tedavisinin basamakları
• Kendi kendini gözlemleme
• Uyaran kontrolü
• Alternatif davranış geliştirme
• Pekiştirme, kendi kendini ödüllendirme
• Bilişsel yeniden yapılandırma
• Sosyal destek
Davranış değişikliği tedavisi ile;
• Fazla kiloya neden olan yemek yeme ve fiziksel
aktivite ile ilgili olumsuz davranışları olumlu
yönde değiştirme veya azaltma
• olumlu davranışları ise pekiştirerek yaşam
biçimi haline getirme amaçlanmaktadır
Uygun olmayan beslenme alışkanlıklarından vazgeçmek
(kola içmeyi bırakmak)
Vazgeçilemeyen beslenme alışkanlıklarını azaltmak (kola
içmeyi azaltmak)
Uygun beslenme ve fiziksel aktivite alışkanlıklarını
sağlamak ve tekrarlamak (kola içmek yerine süt içmeyi tercih
etmek)
Uygun olmayan beslenme alışkanlıklarının olumsuz
sonuçlarını görmek ve düzeltmek (kola mide yanmasına
neden oluyorsa vazgeçmek)
Uygun beslenme ve fiziksel aktivite davranışlarını
günlük yaşantı içine sokmak ve sürekliliğini sağlamak
(süt içmeyi alışkanlık haline getirmek)
Araştırmalara göre…
• Erkekler kilo vermede kadınlardan daha başarılı
• Çocukluklarından beri obez olanlar, diyetle kilo
vermede ve bu kiloyu korumada obezitesi yetişkinlik
döneminde gelişenlerden daha düşük başarıya sahip
• Uzun dönem izlenenlerde verdikleri kiloları
koruyanların oranının %10'u geçmemekte
• Morbid obezlerde başarı oranı çok daha düşük,
hemen hepsi verdikleri kiloları geri almakta
Obezite tedavisi;
•
•
•
•
Hekim
Diyetisyen
Psikolog
Fizyoterapist
işbirliği içerinde olmalıdır
Teşekkürler…