Hücre Hakkında Bilgi

Hücre Hakkında Bilgi
Hücrelerden oluşmuş, hareket eden, büyüyen, beslenen, çoğalan, solunum yapan varlıklara canlı denir.
Hücre; canlıları oluşturan, en küçük canlı yapı taşıdır.
Hücre, genellikle gözle rahatlıkla görülmeyen, ancak mikroskopla incelenebilecek büyüklüktedir.Tavuk
yumurtası, keten ve kenevir lifleri gibi hücreler gözle görülebilir.
Çok hücreli canlıların yapılarında bulunan hücreler, değişik görevler yapmak üzere farklılaşıp bir araya gelerek
dokuları oluşturur.
Epitel doku, kan doku, kemik doku, sinir doku, meristem doku...
Dokular bir araya gelerek organları oluşturur.
Kalp, mide, beyin, göz, yaprak, çiçek gibi.
Organlar belli bir görev yapmak üzere bir araya gelerek sistemleri oluşturur.
Solunum sistemi, boşaltım sistemi, sindirim sistemi, iletim sistemi gibi.
Sistemler bir araya gelerek canlıyı (organizmayı) oluşturur.
Canlının sağlıklı yaşayabilmesi için tüm doku, organ ve sistemlerinin düzenli çalışması gerekir. Doku, organ ve
sistemlerin yapısında veya çalışmasında bir problem olduğunda, canlı sağlığını yitirir hatta ölür.
Gelişmiş hücreler üç ana kısımdan oluşmuştur.
Bunlar:
1- Hücre zarı
2- Sitoplazma
3- Çekirdek
1 - Hücre Zarı
Hücre zarı, hücrelerin dış kısmını kaplayan kısımdır. Besin maddelerinin içeri alınmasını, metabolizma sonucu
oluşan artıkların hücre dışına atılmasını hücre zarı denetler. Hücre zarı 75 - 100 A°" ( angstrom )
kalınlığındadır ve ancak elektron mikroskobu ile görülür.
Hücre zarının yapısı, esas yapıyı lipid tabakası oluşturur. Bu lipid tabakası içine gömülü durumda yerleşmiş
protein molekülleri de bulunmaktadır. Bu yapısıyla mozaik görünümündedir. Bundan dolayı bu yapıya Akıcı
Mozaik Modeli denir.
Hücre zarı canlı, esnek, akışkan, saydam ve seçici geçirgendir.
Bitki hücrelerinde, hücre zarının dışında selülozdan yapılmış hücre çeperi ( duvarı ) bulunur.
Bitki hücreleri yaşlanınca, zar ölür, görevini çeper üstlenir. Hayvan hücrelerinde zar ölürse, hücre de ölür.
Hayvan ve bitki hücreleri dış görünüş olarak farklıdır.
2 - SİTOPLAZMA
Sitoplazma: Hücre zarı ile çekirdek arasını dolduran canlı maddedir. Yarı saydam, akışkan ve koloiddir.
Çoğalma hariç bütün yaşamsal olayların gerçekleştiği yerdir. Sitoplazma içinde bu olayları yürüten bölümlere
organel denir.
Organeller ve görevleri:
Endoplazmik retikulum: Hücre zarı ile çekirdek arasında ve sitoplazma içinde kanalcık ve tüpçük şeklindeki
uzantılardır. Madde taşınmasını sağlar. Biyokimyasal reaksiyonlar için yüzey oluşturur. Yapısı hücre zarının
yapısına benzer. Üzerinde ribozom bulunan endoplazmik retikuluma granüllü, bulunmayana granülsüz
endoplazmik retikulum denir.
Ribozom: Endoplazmik retikulum zarı üzerine yapışık veya sitoplazmada serbest bulunur. Yapılarında protein
ve nükleik asit ( RNA ) bulunur. Protein sentezi yapar.
Golgi aygıtı: Hücre zarı yapısında, çekirdek yakınında üst üste dizilmiş yassı paketçikler biçimindedir. Bazı
salgı maddelerinin yapıldığı ve depolandığı yerdir. Salgı olayları fazla olan hücrelerde birkaç tane bulunur.
Lizozom: Genellikle sindirim enzimleri taşır. Yapımında endoplazmik retikulum ve golgi aygıtı görev alır.
Foagositoz veya pinositozla alınan maddelerin sindirimi sırasında lizozomlar taşıdıkları sindirim enzimlerini
kofulların içine boşaltırlar.
www.herodevyapilir.com
Canlılar öldüklerinde ve gerektiğinde lizozomlar açılarak içindeki sindirim enzimleri hücreleri sindirir, hücre
ölür. Bu olaya otoliz denir.
Mitekondri: Hücrenin enerji üreten merkezleridir. Fazla enerji harcayan ( kas hücreleri ) hücrelerde sayıları
çoktur. Oksijen yardımıyla organik moleküllerden ATP enerjisi üretir. Mitekondriler çubuk veya ipek kozası
şeklindedir. İçinde, iç zarın çökmesiyle kıvrımlı yapı oluşmuş, solunum yüzeyini genişletmiştir. Kendi sayılarını
çekirdeğin kontrolünde arttırırlar.
Oksijenli solunum denklemi;
Koful: Bitki hücrelerinde büyük kofullar bulunur. İçleri hücre özsuyu ile doludur. Bir hücrelilerde sindirim ve
boşaltım organı gibi görev yaparlar. Bitki hücreleri yaşlandıkça kofullar büyüyerek hemen hemen hücre içini
kaplar. Hayvan hücrelerinde çok küçük kofullar bulunur.
Sentrozom: Hayvan hücrelerinde çekirdeğin yakınında dokuz iplikçikten oluşmuş yapılardır. Bazı ilkel çiçeksiz
bitkilerde de sentrozoma rastlanır. Sentrozom bir çift sentriolden oluşur. Sentrioller bir birine diktir.
Sentrozomlar hayvan hücrelerinde, hücre bölünme sırasında iğ ipliklerini oluşturur.
Plastitler: Yalnız bitki hücresinde bulunan organellerdir. Üç çeşit plastit vardır;
a) Kloroplastlar: Bitkilerin yaprak ve gövde hücrelerinde bulunur. Bitkiye yeşil renk verir. Fotosentez yapar.
Mitekondri gibi sayısını çekirdek kontrolünde arttırır. Fotosentez olayı kloroplastlarda gerçekleşir.
b) Kromoplastlar: Bitkinin yeşil dışındaki diğer renklerini oluştururlar. Böylece bitkilerde üremeyi
kolaylaştırırlar.
c) Lökoplastlar: Bitkilerin renksiz görünen kök, gövde ve tohum gibi kısımlarındaki hücrelerde bulunurlar.
Nişasta depo ederler.
Yetişkin bir insanda 75 trilyon hücre bulunur.
3 - ÇEKİRDEK
Yaşamsal olayların yönetildiği, kalıtsal olayların düzenlendiği ve taşındığı merkezdir. Ökaryot ( çekirdekli )
canlıların hücrelerinde genellikle bir tane çekirdek bulunur. Prokaryot ( bakteriler ve algler ) canlıların
hücrelerinde belirgin bir çekirdek yoktur.
Çekirdeğin yapısı dört kısımda incelenir
a ) Çekirdek zarı: Hücre zarı gibi çift katlı yapıdadır. Dış zar, endoplazmik retikuluma bağlıdır. İç zarı, çekirdek
içi maddeler çevreler. Çekirdek zarı üzerinde, maddelerin geçmesi içini sağlayan geçitler ( por ) vardır.
b ) Çekirdek özsuyu: Özelliği, sitoplazmaya benzer. Yapısında besinler ve nükleik asitler bulunur.
c ) Çekirdekçik: Hücre özsuyu içerisinde, hücre özsuyunun yoğunlaşıp saydamlaşmasından oluşur. Hücre
bölünmesi sırasında eriyerek kaybolur. Bir veya birkaç tane olabilir. Yapısında RNA ve kromozom bulunur.
d ) Kromotin iplik: Çekirdek içinde ağ şeklinde bir yapıdır. Hücre bölünmesi sırasında kısalıp, kalınlaşarak tek
tek belirginleşip kromozomları oluşturur.
www.herodevyapilir.com
www.herodevyapilir.com