6.SINIF SOSYAL B*LG*LER

6.SINIF SOSYAL BİLGİLER
BÜYÜK HUN DEVLETİ
KAVİMLER GÖÇÜ
METEHAN
ÇİN SEDDİ
BÜYÜK HUN DEVLETİ
BÜYÜK HUN DEVLETİ(MÖ 220-MS
300)
Büyük Hun İmparatorluğu , M.Ö. 220 yılında Hunlar tarafından
kurulan ilk imparatorluktur.
 Bilinen ilk imparatorları Teoman(Tuman)'dır. En büyük imparatorları
Mete'dir. Çinliler önüne geçemedikleri Hunların saldırıları ardından
"Büyük Çin Duvarı" (Çin Seddi)'ni inşa etmek zorunda kalmıştır. .
(M.Ö. 214) Bu yapı günümüzde halen bir dünya harikası olarak
kabul edilmektedir.


En parlak dönemini Mete zamanında yaşamıştır. Mete orduyu onluk,
yüzlük (Bölük), binlik ve on binlik (Tümen) birimlere ayırmıştır. Bu
sistem günümüzde de uygulanmaktadır. Öyle ki Kara Kuvvetlerinin
kuruluş tarihi olarak (M.Ö. 209) Mete'nin tahta çıkış tarihi
kullanılmaktadır.
BOZKIRLARIN İMPARATORLUĞU
M. Ö. 220 yılında Teoman tarafından kurulduğu kabul edilir. Teoman
dan sonra devleti büyük bir imparatorluk haline getiren Mete'dir.
Hun, Türk ve Moğol boylarını bir çatı altında toplayan Mete, İpek
yoluna egemen olmak için Çin ile savaşmıştır.
 M.Ö. 200 yıllarında Çin'i yenilgiye uğratarak vergiye bağlamıştır.
M.Ö. 187 yılında Çin İmparatorluk ordusunu, ki başında Ka-o-ti
bulunmaktadır, Pa-i-Teng seferinde 10 bin kişilik disiplinli ve düzenli
ordusuyla yenilgiye uğratmıştır. Bu Çin ordusunun sayısının bazı
kaynaklarda 200 bin bazı kaynaklarda ise 35 Tümen yani 350 bin
olduğu yazmaktadır. Mete devrinde Sibirya, Çin Denizi, Japon denizi
ve Hazar Denizi arasında kalan tüm topraklara hakim olunmuştur.
 Mete’nin Çin'i topraklarına bağlamayıp, vergi almak suretiyle
yönetmesi sebebi, Çin yerleşik hayatı ve siyasi etkisinden uzak
durma olarak yorumlanır. Bunun yanında Çin'in kalabalık nüfusu
altında Hunluk özelliklerini kaybetmek istememiştir.

Metenin ölümünden sonra bir süre daha gücünü koruyan devlet, Çinli
prenseslerle evlenme geleneği ile Çinli prenseslerin casusluk
faaliyetleri, Hun boyları arasındaki iktidar kavgaları, Çinin İpek yolu
üzerinde gittikçe siyasi nüfuzunu arttırması gibi nedenlerle M.Ö. 46
yılında Hunlar Doğu Hunları ve Batı Hunları olmak üzere ikiye ayrıldı.
Bu ikiye ayrılışın nedenlerinden birisi de Büyük Hun Devleti'nin
başında bulunan Ho-han-ye' nin ekonomik sıkıntıları da neden
göstererek Çin egemenliğine girmek istemesidir ki, bu düşünceyi
kardeşi Çiçi, "atalarına saygısızlık" olarak kabul edip esaret altına
girmeyi reddetmiştir.
Batı Hunları Çiçi yönetiminde Talas'ın batısına egemen oldular.
Akhunların ve Avrupa Hunlarının kurulmasında etkin rol oynadılar. Batı
Hunluları'nın başında bulunan Çiçi'nin Çin'e karşı verdiği mücadelede
kısa bir süre sonra başarısız olduğu görülmüştür. Zira Çiçi, Çin ile
mücadelede eski Hun savaş taktiklerini bırakarak bir şehir kurup
burayı kale haline getirerek savunma savaşı yapmayı yeğlemiştir. Bu
kendisinin birinci hatasıdır. Yenilgisinde etkili olan diğer hata ise emri
altında bulunan askerlere çok sert davranmasıdır.
Doğu Hunları Ho-Han-ye yönetiminde Talas'ın doğusunda M.S 48
yılına kadar hüküm sürdü. Çin'in siyasi hareketleri sonucu, M.S. 48
yılında Güney ve Kuzey Hunları olmak üzere ikiye ayrıldı. Kuzey hunları
hakan Pi yönetiminde Moğol ve Sibirya stepleri çevresinde 156 yılına
kadar devam etti. Güney Hunları Panhu yönetiminde Uygur havzasında
ve Çine yakın bölgelerde 216 yılına kadar devam etti.
Doğu Hunlarının kuzey ve güney olarak ikiye ayrılmasının sebebi;
Panhu yönetimindeki Türkler’inin Çin'in siyasi üstünlüğünü kabul
etmesine rağmen, yeğeni Pi yönetimindeki kuzey Türkler’inin Çin
üstünlüğünü kabul etmeyişidir. (Güney Hunları: Batı Hun
İmparatorluğu)
Güney Hunlarının yıkılması sonunda Çin siyasi egemenliği
çerçevesinde Çin ülkesine tampon maksatlı birçok küçük Hun devleti
kurulmuştur. Bu Hun devletleri Göktürk siyasi üstünlüğüne kadar
devam etmiştir.
EGEMENLİK ALANI

Orta Asya steplerindeki tüm Türk boyları, Moğol kabileleri, Moğol
Tatarları, Tunguzlar, Yüeçiler (Kuşhanlar), Çin Hanedanlığı, İpek Yolu.
Kapladığı alan: Kuzeyde Sibirya; güneyde Tibet, Keşmir; doğuda
Büyük Okyanus; batıda Hazar Denizi (18.000.000 km².)
Hunlar kendi belgelerini bırakmadığı için arkeolojik deliller dışında
Çin kaynaklarına bakılmaktan çare yoktur.
 Ancak bu özellikler sadece Hunlar değil, diğer göçebe kabileler için
de geçerlidir. Ayrıca bunların Çin medeniyetin ahlak anlayış ve
mantığına aykırı olduğu için Çin kaynaklarında Hunların gelenek ve
göreneklerinden bahsedilken eleştiri içerikli cümleler kullanılmıştır.

Ancak bu özellikler sadece Hunlar değil, diğer göçebe kabileler için
de geçerlidir.
Hunlar'ın dini, Şamanizm ve Tanrı (Tengri) inancı olup, yılda üç kez
büyük ayinî bayram düzenliyordu.
DEVLET YÖNETİMİ
Hun devleti başında bulunan kişi " tan-hu" ya da "şen-yu" olarak
anılıyordu. Tanhu sözcüğü bir unvan olarak " sonsuz genişlik"
anlamına gelmektedir. Hükümdarlık da kut anlayışı egemendi.
 Ülke, töre hükümlerine göre yönetilirdi. Şenyunun görevi, ülkede
dirliği sağlamak, adaleti gerçekleştirmek, orduya komuta etmek,
meclisi yönetmek olarak sıralanabilir.


Hükümdarlık babadan oğla geçmektedir. Ülke oğullar arasında
doğu, batı, merkez olarak miras bırakılmaktadır. Türk devleti
hükümdarı eşine "ka-tun"(hatun) denirdi. Yönetimde söz sahibiydi.
Büyük Hun Devleti'nde üç meclis bulunuyordu.
ORDU
Hun ordusu ücretli değildi.
 b. Hun ordusunda kadın-erkek asker sayılır, her an savaşa
hazır bulunurdu. (ordu-millet anlayışı)
 c. Hun ordusunun temeli atlı askerlere dayanırdı.
 d. Ordu tümen sistemine göre teşkilatlanmıştır. (10.000 kişi)
 e. Kullanılan araçlar: ok ve yaydı.Yakın dövüşte kılıç, kargı
kullanılırdı.
 f. Savaş stratejisi; keşif seferleri ve yıpratma savaşları olarak
ikiye ayrılıyordu.
 g. Sahte geri çekilme ve turan taktiği teknikleri kullanıldığı
Çin kayıtlarından öğrenilmektedir.

HUNLARIN ZAYIFLAMASI VE
YIKILIŞI

Mete Han’dan sonra yerine oğlu Ki-ok geçti. Ki-ok’un Çinli bir
prensesle evlenmesi ve devletin ileri gelenlerin Çin ipeklerine
düşkün olmaları, lükse dalmaları nedeniyle devlet zayıfladı. Bu
durum Çinlilerin Hun devleti üzerindeki etkilerini artırdı.

Nihayet Hun devleti MÖ: 58 yılında güney ve batı Hunları olmak
üzere ikiye ayrıldılar. Batı Hunları MÖ: 35 yılında Çinlerin
egemenliğine girdi.
M.S:48 yılında güney Hunlar, kuzey ve güney olmak üzere ikiye
ayrıldılar. Kuzey Hunları M.S.150 yılında Sien-pi’ler tarafından
yıkıldı. Güney Hunları ise M.S.220’da Çin egemenliğine girdi.
KAVİMLER GÖÇÜ

4. yüzyılın sonlarına doğru gerçekleşen Kavimler Göçü, tarihteki en
büyük kitlesel göç hareketlerinden biridir.

Bu yüzyılın sonlarına doğru değişen dünya iklimi, birçok kavmin
yaşam alanı olan Orta Asya iklimini olumsuz yönde etkilemiştir.

Kuzeye doğru çekilen buzullar Orta Asya iklimini
değiştirmiştir. Sıcaklığa bağlı olarak oluşan kurak iklim, bu alanda
yaşayan toplulukları, daha uygun iklim koşullarının hüküm sürdüğü
bölgelere göç etmeye zorlamıştır.

Çoğunluğunu Türklerin oluşturduğu bu kavimler, çeşitli göç yolları
izlemişlerdir.
GÖÇ YOLLARI

Kuzeye, Sibirya’ya gidenler.
Doğuya, Çin ve Uzak Doğu ülkelerine gidenler.
Güneye, Hindistan, Afganistan ve Çin’e gidenler.
Batıya; bir kısmı Hazar Denizinin kuzeyinden Karadeniz’in
kuzeyine ve Avrupa’ya, bir kısmı Hazar Denizi’nin güneyinden İran,
Irak, Suriye, Mısır ve Anadolu’ya gidenler.
GÖÇ YOLLARI

Aşağıdaki haritayı inceleyiniz.
KAVİMLER GÖÇÜ SONUÇLARI

Roma İmparatorluğu Doğu ve Batı olarak ikiye ayrıldı. (395) Batı
Roma 476 yılında Germen kavimleri tarafından yıkıldı.
2)Avrupa’nın etnik yapısı değişti, Germenlerin Avrupa’ya karışması
yerli milletler ortaya çıkardı.
3)Türkler Avrupa’da Avrupa Hun Devleti’ni kurdu.
4)İngiltere, Fransa gibi Avrupa Devletlerinin temelleri atıldı.
5)Avrupa’da feodalite (derebeylik) rejimi ortaya çıktı.
6)Şövalyecilik ortaya çıktı.
7)Avrupa’da edebi destanlar ve efsaneler meydana çıktı.
8)Avrupa’da Milliyetçilik yayıldı.
9)İlk çağ kapandı, Orta Çağ başladı.