serkan hoca tarih ders notu 1

KPSS BURSA SERKAN HOCA TARİH VE VATANDAŞLIK ÖĞRETMENİ
DERS NOTU 1
İŞLENECEK HAFTA -2İSLÂM ÖNCESİ TÜRK TARİHİ
Türk adının güçlü, kuvvetli ya da türeyen
çoğalan anlamında olduğuna dair iki görüş
yaygındır. Türklerin ilk ana yurdu Orta Asya’dır.
BATIDA--<Hazar Denizi
KUZEYDE--< SİBİRYA
GÜNEYDE--< HİNDİSTAN
DOĞUDA--< ÇİN
Yer almaktadır. Ural Altay dağları arasında
yaşayan bu millet;
Orta Asya’da Türkler yüksek bir uygarlık
seviyesine yükselmişler, ancak göç etmek
zorunda kalmışlardır.
Göç etmeyip ana yurtta kalan Türkler Hun,
Göktürk ve Uygur devletlerini kurmuşlardır.
-
Göçlerin Sonuçları:
Gittikleri bölge kültürlerini etkilediler ve
onlardan etkilendiler
Bozkır kültürünü geniş alanlara yaydılar
Gittikleri bölgelerde çok sayıda Türk
devleti kurdular
Türk tarihini incelemek zorlaştı
Türk siyasi birliğini ( Turancılık) sağlamak
zorlaştı
Orta Asya Türk nüfusu azaldı
Kavimler Göçü meydana geldi. Gotlar
Avrupaya yerleşerek bugünkü Avrupa
milletlerinin temelini oluşturdular
Göçlerin Nedenleri
Orta Asya iklim ve toprak koşullarının tarım ve
hayvancılığa elverişsiz hâle gelmesi. Nüfus artışı
ile geçim kaynaklarının yetersiz kalışı.
Türk toplulukları arasındaki anlaşmazlıklar
sonucu çıkan savaşlar.
* Moğol ve Çin başta olmak üzere, dış baskılar.
Dünya hakimiyeti düşüncesi, yeni ülkeler
fethetme ve yurt edinme düşüncesi.
Türk Tarihinin Özellikleri
* Hayvan hastalıkları.
Başa geçmek için Han’ın çocukları arasında
-Atlı ve göçebe hayat yaşamışlardır.
yaşanan mücadeleler.
-Çoğunlukla hayvan figürleri ile eserler
Göçler milât öncesinden başlar, Milâttan sonra da yapmışlardır.
sürer.
-Ruhban sınıfı, kölelik, sömürge ve derebeylik
Milattan Önceki Göçler: Çin’in Kansu ve Or- anlayışı ve uygulaması yoktur.
dos bölgelerine Mezopotamya, Anadolu ve Ege -Değişik coğrafî alanlarda ve değişik ülkelerde
Bölgesine, Yakut ve Çuvaşlar Sibirya’ya göç
devletler kurmuşlardır.
ettiler. Bazı boylar Hindistan’ın indus ve Pencap -İklim şartlarının zorluğu ve atlı göçebe olmaları
bölgelerine gittiler. Türkler gittikleri yerlerin
bağımsızlık duygusunu ortaya çıkarmış,
halklarını Cilâlı Taş ve Maden Devrine çıkarmış, -teşkilatçılık ve savaşçı karakter kazandırmıştır.
hayvan evcilleştirmeyi, ekip biçmeyi, maden
-Çoğunlukla ikili teşkilât kullanmışlardır.
işlemeyi öğretmişlerdir. Kendi adlarıyla yerleşim -Bu da doğu ve batı olmak üzere ülkenin ikiye
yeri kuran Türk kültürü geniş bir coğrafyaya
ayrılmasıdır.
yayılmıştır.
-Doğu her zaman kutsal sayıldığından yönetimde
Milâttan Sonraki Göçler: Güneye ve batıya
tahta çıkma şansı yüksek veliaht vardır.
devam etti. Batıya göç edenlerin bir kısmı Hazar -Batıyı askerî nitelikli kişiler yabgu unvanıyla
Denizi ve Karadeniz’in kuzeyinden Orta Avrupa yönetir. Merkezde hakan vardır.
ve Balkan Yarımadası’na geldiler. XI. yy.’da ise -İslamiyet öncesi ilk kurulan Türk Devletlerinin
İran üzerinden Anadolu’ya geldiler.
en büyükleri 5 tanedir.
KPSS BURSA SERKAN HOCA TARİH VE VATANDAŞLIK ÖĞRETMENİ
ASYA HUN (BÜYÜK HUN) DEVLETİ














Merkezi Ötüken olarak Orhun ve Selenga
nehirleri kenarında kuruldu.
Türkler tarafından kurulduğu bilinen ilk
devlettir.
Bilinen ilk hükümdar, Teoman’dır.
Çinliler Hun saldırılarını önlemek için Çin
Seddi’ni yaptılar.
Mete Döneminde devlet en güçlü
dönemini yaşamıştır.
Bölgedeki kavimleri bir bayrak altında
toplamış ve Türk ordu teşkilatının temeli
olan onlu sistemin temelini atmıştır.
Toprak devletin temeli ve köküdür,
milletin malıdır anlayışını getirdi ve
yerleştirdi.
Hunlar onun zamanında imparatorluk
hâline geldiler.
Mete Han’ın ölümünden sonra Çin baskısı
ve entrikaları ile İpek Yolu Çin’e
kaptırılmış, taht kavgaları ve askeri
bakımdan Çinliler’in Türkleri taklit etmeleri
ile baş edemeyen Hunlar önce doğu –
batı, sonra kuzey – güney olarak ikiye
ayrılmışlardır.
Bir kısmı yerinde kaldı. Ardından Çin’e
Katıldı.
Çin’e Katılmak istemeyenler Batı’ya göç
ettiler.
Kavimler Göç’üne sebep oldu.
Avrupa Hun Devletini Kurdu.
Çin’e Katılmak istemeyenler Güney’e inip
Ak-hun (Eftalit) Devletini Kurdu.
(Afganistan’da)
Hunlara ait Altın Elbiseli adam zırhı Esik kurganında
keşfedilmiştir.Maalesef bugün Rusyada sen petesrburg da
bir müzededir..!?!
Dünyanın en eski halısı olup yine Rusyada Ermitaj
müzesinde sergilenmektedir…
KAVİMLER GÖÇÜ
Hakanları Balamir komutasındaki Kuzey Hun
larından bir kısmının Karadeniz’in kuzeyinden ge
çerek buradaki Barbar kavimleri göçe zorlamaları
dır (375).
Sonuçları
-Roma İmparatorluğu Doğu ve Batı Roma olarak
ikiye ayrıldı (395).
-Bugünkü Avrupa milletleri oluştu.
-Avrupa 100 yıl kadar karışıklık içinde kaldı.
-İlkçağ sona erdi, Orta Çağ başladı.
-Feodalite (Derebeylik) ortaya çıktı.
-Avrupa Hun Devleti kuruldu.
-Batı Roma İmparatorluğu yıkıldı.
-Hiristiyanlık doğu Avrupaya yayıldı orta çağa
skolastik felsefe hakim oldu
-Bozkır kültürü Avrupaya yayıldı
2- AVRUPA HUN DEVLETİ
Kurucusu Balamir’dir. Avrupa’da kurulan ilk Türk
devletidir. Kuzey Hunları tarafından
Macaristan’da kurulan devlet en güçlü dönemini
Attila zamanında yaşamıştır. Attila Dönemi
Doğu Roma’yı (Bizans’ı) vergiye bağlayan Attila
Batı Roma seterine çıktı. Ancak Papa’nın isteği
üzerine barış yaparak geri döndü. Ölümünden
sonra taht kavgaları ve dış baskılar sonucu
yıkıldı..
KPSS BURSA SERKAN HOCA TARİH VE VATANDAŞLIK ÖĞRETMENİ
3- I. GÖKTÜRK DEVLETİ
 552′de Avarlar’ı yenen Göktürkler’in
kökenleri Hunlar’a dayanıyordu.
 Kurucusu Bumin Kağan’dır
 Başkenti Ötükendir
 En güçlü dönemleri Mukan Kağan
dönemidir.
 Tarihte Türk adını kullanan ilk devlettir.
 Asya Hunları’ndan sonra ikinci kez Orta
Asya’da siyasî birliği sağlamış, devlet
yönetiminde ikili teşkilâtı uygulamışlardır.
 Kendilerine ait alfabeleri vardır.(Göktürk
Alfabesi) Türkçe’nin tarihte görülen ilk
alfabesidir.
 Türk tarihinde ilk kez elçi kabul eden ve
elçi gönderen Türk devletidir
 En parlak dönemi mukan kağan dönemidir
 Madeni parayı ilk kullanan Türk devletidir
 Çin entrikaları ve taht kavgaları ile önce
doğu – batı olarak ikiye ayrılıp Çin
hakimiyetine girdiler. Batı Türkistan’ı
Türkleştirenler. Ergenekon ve Bozkurt
Destanı Göktürkler’e aittir
 islamiyet öncesinde kurulmuş Türk
Devletleri içinde sınırları en geniş Türk
Devleti’dir.
4- II. GÖKTÜRK (KUTLUK) DEVLETİ
 Çin hakimiyetindeki Göktürkler Kutluk







Kağan liderliğinde devlet kurdular.
Kutluk Kağana bu yüzden İlteriş ünvanı
verildi ( derleyen toparlayan)
En güçlü devirleri Bilge Kağan, kardeşi
Kültigin ve Vezir Tonyukuk zamanında
yaşadılar.
Bu üç devlet adamı adına dikilen Orhun
Abideleri o dönemin en önemli kültür
mirasıdır.
Göktürkler’in siyasî ve sosyal hayatı
hakkında bilgi veren ilk Türkçe eseridir.
Türk tarihinin il yazılı eseridir.
Yolluğ Tigin tarafından yazılmıştır
Bilge Kağan’dan sonra iç çekişmelerle
zayıflayan devlet Basmil, Karluk, Uygur
isyanıyla yıkılmıştır.
5- UYGURLAR
 ipek Yolu ticareti yaparak Çin’le iyi ilişkiler
kurdular. Mani dinini seçmeleri onları
askerlik ve hayvancılık alanında
geriletmiştir.
 Karluk-Basmil ve Uygur boyları tarafından
kuruldu
 Bu yüzden varlıklarını uzun süre devam
ettiremediler.
 Kırgızlar devlete son verince Moğolların
yaşadığı bölgeye göç ettiler ve Moğolların
Türkleşmesini sağladılar.
 Budizm’i benimseyen Uygurlar ile
İslamiyet’i yaymak isteyen Karahanlılarla
mücadele ettiler.
 Yerleşik hayata geçen Uygurlar ilk defa
kent ve kasaba kurup mimari alanda
eserler vermişlerdir. Kendilerine ait alfabe
oluşturmuşlardır.
 Göç (Kutlu Dağ) ve Türeyiş Destanı onlara
aittir, ilk kez matbaa ve kağıdı kullanan
Uygurlar, siyasî alandan çok kültürel
alanda isimlerini duyurmuşlardır.
 Kırgızlar tarafından yıkılmıştır.
 Fresko adı verilen duvar resimlerini ilk kez
kullandılar
 Karabalgasun ve Sine Uşi yazıtları onlara
aittir
 İlk çini ve seramik
 İlk vitray sanatı örnekleri
 İlk yazılı hukuk kuralları

 Orta oyunu ilk kez Uygurlarda başlamıştır
 İlk kez kağıt ve matbaayı kullandılar
 Kendilerine özgü 18 harften oluşan Uygur

alfabesini kullandılar ( milliyetçi)
Kırgız ve Moğol saldırılarıyla yıkıldılar
KPSS BURSA SERKAN HOCA TARİH VE VATANDAŞLIK ÖĞRETMENİ
DİĞER TÜRK BOYLARI
meydana gelen Kıpçak-alman-italyan yapımı bir
sözlükleri vardır.
Bulgarlar: Oğuzların kardeşi olarak
bilinmektedirler.Avrupa Hun Devletinin
yıkılmasıyla balkanlara ve karadenizin kuzeyine
gelerek ogurlarla birleşerek Bulgar ismini aldılar
daha sonra Tuna Bulgarlar’ı Hristiyanlığı, Volga
(İtil) Bulgarları islâmiyet’i
seçtiler.Unutmayın!İtil Bulgarları Avrupada
Avarlar(Juan Juanlar):
İstanbul’u kuşatan ilk Türk boyudur.ilk kez
üzengiyi kullandılar.Hıristiyanlığı benimsemişler
ve asimile olmuşlardır.
Oğuzlar: Oğuzlara Bizanslılar UZ Araplar GUZ
Ruslarda TORKİ demiştir..Oğuz adına ilk kez
yenisey kitabelerinde rastlanmıştır..Malazgirt
Savaşında Peçenekler gibi Bizans saflarından
ayrılarak Selçuklu safına geçmişlerdir..10yy da islamiyeti benimseyen ilk Türk Devleti’dir
İslâmiyet’i topyekün seçmişlerdir. Orta Asyadaki Hazar: Karadeniz’in kuzeyi ve Kafkaslar
en kalabalık Türk kavmi olup Selçuklu ve Osmanlı bölgesinde yaşadılar..Yöneticileri Türk, din
bakımdan Musevîdirler.ilk ve tek Musevi Türk
Devleti’ni kurmuşlardır. Bizans bu kavmin bir
devletidir.. Bölgede sağladıkları huzur ve
kısmını Romanya nın Dobruca bölgesine
güvenden “Hazar Barış Çağı” olarak
yerleştirdi.. Günümüzdeki Hıristiyan GAGAVUZ
adlandırılmıştır. İslam ordularıyla ilk kez
Türkleri oğuzların torunlarıdır
karşılaşmışlar ve islamiyetin kafkasyaya
Türgişler: Baga Tarkan tarafından batı
Türkistanda kuruldular..Emevîler’le mücadeleleri yayılmasını önlemişlerdir. Hazarlar özellikle
Rusları devlet teşkilatı bakımında
sonucu islamiyetin orta Asyaya yayılmasını
etkilemişlerdir.hatta Ruslar onların kağan
önlemişlerdir.Türgişler hükümdarları adına ilk
ünvanını bile kullanmışlardır.
madeni parayı ( yarmak ) bastırmışlar ( baga
Ordusunda ücretli askerlerede yer veren ilk Türk
Tarkan) Karluklar tarafından yıkılmışlardır..
Peçenekler: Oğuz ve Hazar saldırıları sonucu devleti’dir.( yıkılma nedenidir)
Karadeniz’in kuzeyine yerleştiler ve Balkanlar’a Hazar Denizi’ne isimlerini vermişlerdir.
geldiler.Malazgirt Savaşı’nda Selçuklular’a yardım Ruslar tarafından yıkılmışlardır.
ettiler.Çaka Bey’le anlaşarak İstanbul’u kuşatmak Sibirler:( Sabirler ):Sibirya ve Kafkasya’da
istediler ancak Bizans, Peçenek Türkleri üzerine yaşayıp Sibirya’ya adlarını vermişlerdir.Hazarların
kurulmasında etkili oldular.
Kıpçakları saldırtarak kendisine yönelen bu
Kırgızlar: Ötügen’de kurdukları devletlerini
tehditten kurtulmuştur
Karluklar: islâmiyet’i topyekûn seçen ilk Türk Moğollar yıkınca bölge Moğollar’ın eline geçti.
boyudur. Talaş Savaşı’nın kazanılmasında ve Ka- Türk edebiyatının en uzun destanı Manas Destanı
onlara aittir. Moğolların egemenliğine giren ilk
rahanlı Devleti’nin kurulmasında önemli rol
Türk devletidir. Yenisey kitabeleri onlara aittir.
oynadılar.II. Göktürk devletini Basmil ve
Uygurları yıkmışlardır.
Uygurlarla birlikte yıktılar.Karahanlı devletinin
temelini oluşturdular. Moğol egemenliğine giren Akhunlar/Eftalitler: Afganistan ve Kuzey
Hindistan’da etkili oldular.Hunların yıkılmasından
ilk Müslüman Türk boyudur
Kumanlar (Kıpçak): X. yy.da Doğu Avrupa’ya sonra Çin baskısından kaçarak bu bölgeye
gelen Kumanlar Ruslarla mücadele ettiler. Oğuz - yerleştiler..Göktürk-Sasani ittifakı sonucu
yıkılmıştır.
Kıpçak savaşları Dede Korkut Destanı’nda yer
Macarlar: Doğu Avrupa’da devlet kurdular.
alır.Ruslarla mücadeleleri igor destanına konu
Germenlere yenildiler ve Hristiyanlığı
olmuştur..Avrupalılar onlara sarışın anlamına
gelen kuman kelimesini kullanmıştır.. Altın Orda seçtiler.Balkan uluslarının germenleşmesini
devletinin Türkleşmesinde etkili olmuşlardır.. Bir önlediler..Türkler ve Fin – ogur kavimlerinin
birleşmesinden oluştular..Türkler Macarların
kısmı mısıra götürülmüş eyyubi devletinde ve
babası kabul edilir . Fin ogur da annesi kabul
memluklerde ordu hizmetinde yer
edilir..Dünyada ilk Türkoloji enstitüsünü
almıştır.Dinyester ve İrtiş ırmakları arasındaki
kurmuşlardır..Slav kavimlerin birleşmesini
bölgeye Deşti Kıpçak denmiştir ( Kıpçak
bozkırı).Codex Cumanicus isimli iki bölümden önlemişlerdir
KPSS BURSA SERKAN HOCA TARİH VE VATANDAŞLIK ÖĞRETMENİ
İLK TÜRK DEVLETLERİ KÜLTÜR VE MEDENİYET
1) DEVLET YÖNETİMİ
2) ORDU
3) DİN VE İNANIŞ
4) SOSYO-EKONOMİK HAYAT
5) HUKUK
6) BİLİM-SANAT
1)DEVLET YÖNETİMİ:
 Türklerde ülkeyi yöneten kişi tektir.
 Ülkede monarşik bir yönetim
görülmektedir
 Hükümdar devlet yönetme yetkisini
Tanrıdan aldığına inanılırdı
 Hükümdara Tanrı tarafından verilen bu
yetkiye Kut İnancı denir. Kut inancı kan
bağı yoluyla babadan oğla geçer bu
durumda taht kavgalarına yol açardı.
 Ülkeyi daha kolay idare edebilmek için
ikili devlet teşkilatı uygulanırdı. Doğu
kutsal kabul edildiği için Kağan oturur
batıyıda yabgu ünvanıyla hanedan
üyelerinden biri yönetirdi. Bu sistem ilk
kez Metehan döneminden itibaren
uygulanmış sonrada devam etmiştir.
 Türklerde kut inancının etkisiyle ülke
hanedanın ortak malıdır anlayışı kabul
edilmiştir. Bu durum hanedan içinde iç
çatışmalara yol açarak devletin
parçalanmasına yol açmıştır.(en önemli
yıkılma nedeni)
 İlk Türk devletlerinde veraset sistemi
düzenli değildir. Bu düzensizlik taht
kavgalarına zemin hazırlamıştır.. Osmanlı
Devleti döneminde bu düzensizliğe
I.Ahmet son vererek Ekber ve Erşed
sistemini getirmiş taht kavgalarını önemli
ölçüde azaltmıştır
 Türklerde hükümdarlık alametleri:
 Taht
 Otağ
 Davul
 Tuğ-Sancak
 Sorguç-Kotuz
 Yay-ok
 Unvan
 Yarlığ ( emir)
 Türk hükümdarlarının
ünvanları:
 Han,Hakan,Kağan,İdikut,Tanrı-kut,
İlteber-İlteriş-Şanhü-Tanhü-YabguErkin
 Türklerde çeşitli devleti ilgilendiren
önemli meselelerin görüşüldüğü
meclisler vardır bunlar, KurultayToy ve Kengeş tir
KPSS BURSA SERKAN HOCA TARİH VE VATANDAŞLIK ÖĞRETMENİ