DERS 1 Örgütsel Davranış tanımı, doğuşu ve gelişimi
advertisement
Örgütsel Davranışa Giriş ve Yöntem Öğr.Gör. Seda AKIN GÜRDAL 1.Ders Ders Akışı • Örgütsel Davranış Disiplini ve İlgi Alanı • Örgütsel Davranış İş Yaşamında Neden Önemlidir? • Yönetici Kimdir ve Ne İş Yapar? • Örgütsel Davranış Biliminde Yöntem 21.7.2017 2 Örgütsel Davranış (ÖD) Disiplini ve İlgi Alanı • Dünyada içinde insan olmayan bir organizasyon yoktur. Bir şirketin kullandığı teknolojinin yapısı ne kadar iyi, ürettiği ürünler ne kadar başarılı olursa olsun, her örgüt onu oluşturan insanlardan oluşur Örgütsel davranış (ÖD) örgüt içinde çalışan insanlara yöneliktir. Amacı örgüt içindeki insan davranışlarını anlamak ve çalışanı daha etkin ve başarılı kılmaktır. Örgütsel davranış sadece yöneticilere ve liderlere yönelik bir disiplin olmayıp, örgüt içinde çalışan herkes için geçerli ve faydalıdır. 21.7.2017 3 • Örgütsel davranış disiplini de kısaca (ÖD) şeklinde belirtilirse konusu insan odaklı olan bir bilim dalıdır. Örgütsel davranış disiplini işte bu konuda bizlere yardımcı olmaktadır. Bu disiplin bize bu ilişkilerin kural ve prensiplerini tanıtarak kendimizi ve birlikte çalıştığımız insanları anlamamızda onları yönetmemizde bizlere yardımcı olmaktadır. 21.7.2017 4 • Birlikte çalıştığınız en kötü iş arkadaşınız kimdir? Bu kişi çalıştığınız bir öğrenci, projede birlikte olduğunuz biri veya bir danışmanınız olabilir. Bu kişi birlikte çalıştığınız sürede ne yapmış, ne tür davranışlarda bulunmuştur ki en kötü çalışan damgasını yemiş veya o statüye sahip olmuştur. Aşağıdaki tabloya bir bakalım ve en iyi ve en kötü davranışların neler olabileceğini görelim. 21.7.2017 5 21.7.2017 6 • Eğer bir işyerinde yöneticiyseniz işiniz insanların tutum ve davranışlarını olumlu yönde etkileyecek planlar formüle etmektir. Bunlar arasında iş başvurularını değerlendirmek, yeni işe alınanları eğitmek, örgütsel toplumsallaşmayı sağlamak, performanslarını değerlendirmek, çalışanlar arasındaki mevcut çatışmaları gidermek sayılabilir. İnsanların neden böyle davrandığını anlamadan, onların bu tür davranışlarını değiştirmenin onları örgüte kazandırmanın yollarını bulmak ve davranış değişikliği yaratmak çok zordur 21.7.2017 7 • Aklımıza gelen acaba yöneticiye bunları anlamasına ve sorunları çözmesine yardımcı olacak bir disiplin mevcut mudur? Bu da karşınıza örgütsel davranış disiplinini getirmektedir. 21.7.2017 8 • Bir diğer deyimle örgüt içindeki insan davranışlarını ve bunu etkileyen faktörleri bilimsel bir biçimde irdelemektedir. Böylece örgütsel davranış disiplinini tanımladığımız zaman onun disiplinler arası bir yaklaşım olduğunu örgüt içindeki insan davranışlarını araştırdığını ve bunu birey grup ve örgüt düzeyinde sistematik bir biçimde yaptığını söyleyebiliriz 21.7.2017 9 • Örgütsel davranışın beş temel karakteristiği olduğunu göstermektedir. • Birincisi örgütsel davranış bilimsel yöntemi kullanarak araştırmalar yapar, ikincisi birey, grup ve örgütler üzerinde odaklanır, üçüncüsü doğası gereği disiplinler arası bir yapıdadır ve dördüncüsü ise örgütün etkin bir biçimde çalışması ve bireyin başarısı üzerinde durur. Beşincisi ise açık sistem yaklaşımıdır. 21.7.2017 10 Disiplinler arası Bağlaç • Tıpkı diğer sosyal bilimlerin bazılarında olduğu gibi örgütsel davranış disiplini de bilgilerini sadece kendi alanında yapılmış olan araştırmalardan değil kendi alanıyla ilgili diğer disiplinlerde yapılmış araştırmalardan da faydalanarak biriktirir. Diğer bir deyişle örgütsel davranış disiplinlerarası bir yapıya sahiptir. 21.7.2017 11 Bilimsel Yöntem Bağlacı • Örgütsel davranış bilimcileri örgüt konusundaki hipotezleri test etmek ve bunları doğrulamak amacıyla bilimsel yöntemi kullanırlar. Bilimsel yöntem sadece bir araştırmada takip edilmesi gereken aşamaları değil, aynı zamanda daha önce açıklanamayan olayları ve şartları da sistematik bir biçimde anlamalarına yardımcı olur. 21.7.2017 12 Durumsallık Bağlacı • “Bir şeye bağlı olma ve ona göre” sözcüğü genellikle örgütsel sorunların çözümünde örgütsel davranış bilimcilerinin çok kullandığı bir kavramdır. Bu cümle bazen araştırmacıları engelleyici olsa da örgütsel olayları anlamada ve geleceğe dönük tahminler yapmada önemli bir konudur ve buna durumsallık yaklaşımı demekteyiz. 21.7.2017 13 Çok Yönlü Analiz Bağlacı • Örgütsel olaylar genelde üç düzeyde incelenir. Bunlar; bireysel, takım ve örgütsel boyuttaki analizlerdir. Bireysel düzey, bireylerin karakteristiklerini, çalışanların davranışlarını ve düşünce sistemlerini ele alır. Örneğin; güdü, algı, kişilik, tutumlar ve değerler gibi. Takım düzeyindeki analizlerde ise bireylerin ilişkileri ve etkileşimleri önemlidir. Bu takım dinamikleri, karar süreçleri, güç, örgütsel politikalar, çatışma ve liderlik gibi bir takım konuları kapsar. Örgütsel düzeyde ise çalışanlar arasındaki iş ilişkilerinin yapısı ve örgütlerin çevreleriyle olan ilişkileri incelenir. 21.7.2017 14 Açık Sistem Bağlacı • Örgütü yaşayan bir sistem olarak görmek ve bu sistemin daha büyük sistemlerle ilişkili olduğunu öğrenmek beşinci bağlacımız olan konuyla yakın ilişkilidir. Yani örgütsel davranışta örgütler açık bir sistem olarak nitelenmektedir. Bu örgütün birbiriyle ilişkili parçalardan oluştuğunu ve bunların birbirleriyle uyumlu bir biçimde çalıştığı zaman, örgütün başarılı bir bütün oluşturacağını ve bunun örgütün çevresinde yer alan diğer sistemleri de etkileyeceğini ve ona yansıyacağını ifade eder. 21.7.2017 15 Davranış Bilimleri ve Disiplinlerarası Bir Yaklaşım • Örgütsel davranış bir tek disiplinin altında odaklaşan bir bilim değildir. Bu bakımdan disiplinlerarası bir yaklaşım daha uygun düşmektedir. • Davranış bilimleri, insan davranışlarını inceleyen disiplinlerin ortak bir çalışmasıdır. 21.7.2017 16 21.7.2017 17 • Psikoloji bilindiği gibi insan davranışları üzerinde çalışan • • temel disiplinlerden biridir. Bireylerin temel tutumları, kişilik özellikleri, algı, güdü ve davranışları üzerinde çalışır. Psikolojinin temel odağı insanı bir bütün olarak ele almasıdır. Sosyoloji ise sosyal davranışlar, sosyal gruplar arasındaki ilişkiler, toplumsal düzen ve insan ilişkileri konusunda odaklaşır. Sosyolojinin de temel ilgi alanı toplumsal yapıların analizi ve yapılar arasındaki pozisyonlardır. Örneğin; liderin davranışları ile izleyicileri arasındaki ilişkiler gibi. Antropoloji ise daha çok insan ve insan davranışlarının bütün olarak incelenmesi üzerinde durur ve temel ilgi alanı insanın yarattığı kültür konusudur. Örgütsel davranış açısından da ilgi alanı; kültür sistemleri, inançlar, gelenek ve görenekler grup ve toplum içindeki değer sistemleri, farklı kültürler arasındaki davranış biçimleri gibi konulardır. 21.7.2017 18 21.7.2017 19 Neden Örgütsel Davranış Çalışmalıyız? • Bunun temel nedeni hepimizin yaşamı örgütlerin içinde geçtiğindendir. Yaşamımızı çalıştığımız örgütler şekillendirmekte ve hayatımızın üçte ikisini çalışarak doldurmaktayız. Bu nedenle çalıştığımız örgütleri ve içinde geçen olayları anlamak ve çalıştığımız insanları etkilemek zorundayız. Çünkü ne okursak okuyalım yaşamımız insanlarla iç içe geçmekte ve insanlarla ilgili konular yaşamımızı çevrelemektedir. Nasıl dünyayı tanımak gibi bir gereksinimimiz varsa, yaşamımızı saran ve bizi etkileyen örgütler konusunda da bilgiye gereksinimimiz bulunmaktadır. Bu nedenle örgütsel olayları anlamak zorundayız. İşte bize bu bilgiyi sağlayan örgütsel davranış bilimidir. Çünkü örgütsel davranış disiplini yaptığı bilimsel araştırmalarla örgütlerle ilgili olayları anlamamızda ve doğru tahminlerde bulunmamızda bizlere yardımcı olmaktadır. 21.7.2017 20 • • • • • Örgütsel davranış disiplinin diğer disiplinlerden ayrı olarak ortaya çıkışı 1940’lı yıllara dayanmakta ise de tarihi çok eskiye dayanmaktadır. 1776’da ünlü İngiliz iktisatçı Adam Smith iş bölümüne dayanan yeni bir örgüt yapısı ileri sürmekteydi. Daha sonra Max Weber, bürokratik örgütler üzerinde durarak karizmatik liderlik biçiminin önemini tartışmaktaydı. 1890’ların başında Taylor’u ve onun yaklaşımını görmekteyiz. 1920’lerde ise Hawthorne araştırmaları ile Elton Mayo’nun çalışmaları örgütsel davranışa yön vermektedir. 21.7.2017 21 ÖRGÜTSEL DAVRANIŞ YAŞAMINDA NEDEN ÖNEMLİDİR? • Örgütsel davranış bilimcileri insanların davranışlarını olumlu bir biçimde etkileyecek, onları işlerinde başarılı ve üretken kılacak koşulları araştırmalarında ortaya koymaya çalışmaktadırlar. Bugün çalışma yaşamında örgütsel davranış disiplini büyük farklılıklar yaratmaktadır. Örgütsel davranış sadece çalışanları işyerlerinde ne hissettiklerini açıklamamakta aynı zamanda da ne derece iyi performans gösterdiklerine bakmaktadır. 21.7.2017 22 • Profesyonel çalışmalar üzerinde yapılan bir çalışmada insanların iş performanslarıyla ilgili üç önemli faktör saptanmıştır. Bunlar; • Yönetim ve organizasyon • Bilgi teknolojileri • İşyeri dizaynıdır 21.7.2017 23 ÖRGÜTSEL DAVRANIŞ, KÜRESEL EKONOMİ VE ULUSLARARASI TİCARET • Örgüt içindeki insan davranışlarını anlamada önemli bir olgu günümüz işletmelerinin uluslar arası bir ekonomik sistem içinde çalışıyor olmalarıdır. Artık dünya ülkeleri birbirlerinden ekonomik açıdan uzak duran bir yapıda değil, aksine birbirleriyle uygun ilişkiler içinde yaşamaktadırlar. Dünya ülkelerinden birinde meydana gelen bir felaket veya kriz anında dünya ülkelerini etkilemektedir. 21.7.2017 24 • İnsanlar yaşadıkları dünyanın dışına çıktıklarında veya kendi kültürlerinden farklı dünyalara gittiklerinde yöneticiler kendileri gibi olmayan insanlarla çalışmak ve onları yönetmek durumunda kalırlar. Böylece yönetimlerini ve davranışlarını bu kültürlerdeki insanların değer ve geleneklerine göre değiştirmek, bunlara uyum sağlamak, bu farklı ortamı öğrenmek durumundadırlar. Örneğin, Amerikalı bir yöneticiyseniz ve Çin’de çalışmak durumundaysanız bu davranışlarınızı ve beklentilerinizi hatta politik tutumlarınızı bile bu kültüre uygun düşecek şekilde değiştirmelisiniz. Yani bir insanla ilişki kurarken davranışlarınıza dikkat etmeli ve yaklaşımlarınızı belirli protokol kurallarına göre yapmalısınız. 21.7.2017 25 Örgütsel Davranış • Örgüt içindeki insan davranışlarının incelenmesi olarak da tanımlanan örgütsel davranış, insan davranışlarını içinde yaşadığı çalışma ortamında incelemekte ve bir ölçüde de bireyin örgütten ne şekilde etkilenerek davranış değişikliği gösterdiğini irdelemektedir. Böylece örgütsel davranış örgütü, insanın kendisini ve davranışlarını inceleme konusu yapmaktadır. 21.7.2017 26 Diğer bir tanımda ise, • İşletme yöneticilerinden iş görenlere kadar çalışan tüm insan ve grupların ilişki ve davranışlarını bütün boyutlarıyla incelen bir disiplindir. 21.7.2017 27 Örgütsel davranışın konuları nelerdir? • Örgütsel davranış birey, grup, örgüt ve çevre değişkenlerini kapsayan bir ilgi alanı içinde çalışır. Böylece örgütsel davranış aşağıdaki konuları kapsayan bir bütünü irdeleme amacındadır. Bunlar; - İnsanların davranışları, -Yönetim süreci, -Yönetim sürecinin içinde yer aldığı örgüt veya örgüt kapsamı, - Örgüt süreci içinde işleyen çalışma düzeni veya işin yapılışı, - Örgüt dışında yer alan çevre ile örgütün etkileşimidir. 21.7.2017 28 21.7.2017 29 • Resmi bir örgüt birbiriyle ilişkili ve devamlı değişen bir faaliyetler yumağından oluştuğu için insan davranışları bu yumağın içinden izole edilemez. Bu nedenle insan davranışlarını örgütü oluşturan değişkenlerle birlikte ele alıp incelemek zorundayız. Bu nedenle örgütsel davranış, örgütün resmi yapısı, yapılan iş, uygulanan teknoloji, işi yaparken uygulanan yöntemler, insanların davranışları, yönetim süreci ve dışsal çevre ile olan etkileşim içinde ele alınmalıdır. Bu değişkenler karşımıza dört önemli faktörü veya parametreyi ortaya çıkarmaktadır. 21.7.2017 30 • Bunlar; - Birey - Grup - Örgüt ve - Çevredir. 21.7.2017 31 • Birey: Örgütler, içinde çalışan bireylerden oluşur. Bu nedenle birey, örgütsel davranışın merkezi bir elemanıdır ve ister tek başına, ister grup içinde olsun örgütün beklentilerine cevap veren veya dışsal çevreden etkilenerek örgütü etkileyen bir faktördür. 21.7.2017 32 • Grup: Gruplar her örgüt içinde yer aldığı gibi çalışma ve başarı için gerekli bir faktördür. Örgütler çalışma gruplarından oluştuğu gibi her birey de bir çalışma grubunun üyesidir. 21.7.2017 33 • Örgüt: Birey ve grup resmi bir örgüt yapısı içinde varlıklarını sürdürürler. Yönetim tarafından oluşturulan bu yapı birey ve grup arasındaki ilişkilerin gelişmesinde hem bir düzen ve sistem sağlar, hem de örgütün amaçlarının gerçekleşmesine katkıda bulunur. Bu resmi yapı içinde bireyler örgütsel aktivitelerini yerine getirerek kendi amaçlarının da gerçekleşmesine hizmet ederler. Böylece davranış örgütsel yapıdan, teknolojiden, liderlikten, örgütsel sürecin planlanıp, yönlendirilip, kontrol edildiği yönetim sisteminden etkilenir. 21.7.2017 34 • Çevre: Her örgüt onu saran geniş bir dışsal çevrenin fonksiyonudur. Yani çevre, örgütü teknolojik ve bilimsel gelişmelerle, ekonomik aktivitelerle, kültürel ve hükümet kararlarıyla etkileyerek farklılaştırır. Örgütün çalışmaları, ürettiği ve yaptığı işlerde çevreye çeşitli biçimlerde yansır. Örgüt, çevrenin yapısına, beklentilerine, sosyal ve ekonomik gereksinimlerine katkıda bulunarak onun da gelişmesine hizmet eder. Böylece, her birey belirli bir çevreden geldiği için çevre ve birey etkileşimi örgüt içindeki davranışlara yansır. 21.7.2017 35 Yönetici Kimdir ve Ne İş Yapar? • Yönetici, insanları kullanarak işleri yaptıran veya yürüten kişidir. Bu kimseler kaynak ayırır, karar verir ve belirli amaçlar doğrultusunda başkalarının etkinliklerini yönlendirirler. Yöneticiler işlerini belirli bir örgüt içinde yürütürler. Örgütler bilinçli bir biçimde koordine olmuş, sosyal birimlerdir. Örgütler iki veya daha fazla kişiden oluşur ve sürekli olarak belirli fonksiyonları ortak amaç veya amaçlar doğrultusunda sürdürürler. 21.7.2017 36 Yöneticinin Fonksiyonları Nedir? • Planlama • Örgütleme • Yöneltme • Koordine etme • Denetleme 21.7.2017 37 Yöneticinin Rolleri Nelerdir? • Modern anlamda yöneticinin üç tür rolü bulunmaktadır. Bunlar: • 1. Bireylerarası rolü 2. Bilgi rolü 3. Karar verme rolleridir. 21.7.2017 38 • • • 1. Birinci rolünün içinde örgüte başkanlık etme, örneğin politikacılara veya ziyarete gelenlere örgütü tanıtma, diğer şirketlerle ilişkileri düzenleme, çalışanları işe alma, eğitme, cezalandırma ve güdüleme rolü vardır. 2. Bilgi rolünün içinde, diğer şirketlerden bilgi toplama, yeni dergileri ve yazılanları okuma, diğer şirketlerin yaptıklarını öğrenme gibi görevleri vardır. 3. Karar verici rolünde ise yatırımcılık, kaynak ayırma, görüşmeci ve sorun çözücü fonksiyonları yerine getirilir. 21.7.2017 39 Yöneticinin Sahip Olması Gereken Bilgi ve Beceriler Nelerdir? • Yöneticinin bu rol ve fonksiyonları icra ederken bazı bilgi ve becerilere gereksinimi vardır. Bunları Robert Katz üçe ayırır: • – Teknik bilgi – İnsanla ilgili bilgi – Kavrama ile ilgili bilgi ve beceri 21.7.2017 40 • Teknik bilgi yöneticinin işini yürütürken sahip olması gereken ihtisaslaşmış bilgidir. • İnsanla ilgili bilgi yapısı insanı güdülemek, anlamak, onlarla çalışmak, grup yaşantısını bilmekle ilgili bilgilerdir. • Kavrama ile ilgili bilgi yapısına gelince yöneticilerin zeka yapısı açısından karmaşık olayların tasnifi, teşhisi ve çözümleyici bir beceriye gereksinimini ifade eder. 21.7.2017 41 Küreselleşme ve Yöneticilerin Değişen Rolleri • Küreselleşme, en basit bir biçimde dünyadaki örgüt ve insanların birbirine bağlanmasıdır. Hangi büyüklükte olursa olsun, örgütler hızla değişen dünyamızda küresel ekonominin koşullarıyla rekabet etmek ve küresel ekonomiye dahil olmak durumundadırlar. Dünya ülkelerinin ticari örgütleri ve insanları birbirine bağlandıkça, ülkelerin iletişimini etkileyen kültürel, politik ve dini engeller de zamanla ortadan kalkacaktır. Bu iletişimde ise küresel yöneticilere büyük bir rol düşmektedir. Bu da küresel yöneticilerin belirli birtakım niteliklere sahip olmasını gerektirmektedir. 21.7.2017 42 • • Yöneticiler beş temel nedenle kültür içinde bu farklılıkları öğrenmek ve onlarla mücadele edip yönetmek durumundadırlar. Bunlar; –Yaratıcılığı arttırmak, – Esnekliği sağlamak, –Yeni üyeler almak, – Daha iyi bir pazarlama yapmak, – Maliyeti azaltmaktır. 21.7.2017 43 • Kozmopolit, küresel yönetici, başka kültürlere saygılı ve onların bu farklılıklarına olumlu yaklaşan bir kişidir. Bu olumluluğu ve onlara duyduğu saygı, o kültürde yaşayan insanlar tarafından da algılanmalı ve hissedilmelidir. Ancak bu karşılıklı etkileşim ve saygı yöneticiyi başarılı kılar. 21.7.2017 44 DEĞİŞEN İŞGÜCÜ YAPISI VE FARKLILIKLAR • Günümüz örgütleri artık tek bir ülkenin çalışanlarından değil, küreselleşme ile birlikte giderek farklılaşan (renk, etnik, cinsiyet) bir iş gücü yapısı ile birlikte olmak ve çalışmak durumundadırlar. Amerika’da Washingtondaki bir Wal-Mart alışveriş merkezine gittiğimiz zaman, insanlar kendilerini Birleşmiş Milletler binasına girmiş gibi hissedebilir. Çünkü bu dükkânda çalışanlar 45 ayrı ülkeden ve 100’den fazla farklı lisanı konuşan insanlardan oluşmaktadır 21.7.2017 45 TEKNOLOJİK GELİŞMELER VE ÖRGÜTSEL DAVRANIŞ • Otomasyon teknolojileri • Sanal örgütler • Tele Çalışma evi terk etmeden işleri yürütme 21.7.2017 46 Örgütsel Davranış Biliminde Yöntem • • Örgütsel davranış bilimi fizik ve doğa bilimlerinin takip ettiği yöntemlerden çok farklı bir yol takip etmez. Yani en basit bir biçimde gözlem yapar, hipotezler kurar ve hipotezleri deney yoluyla ispatlamaya çalışır. Örgütsel davranış bilimi bu şekilde; – Olguları gözler, – Olguları sınılandırır, – Olgular arasındaki ilişkilere ait hipotezler öne sürer, – Veri toplamak için deney yapar ve bunun sonucunda olguları ispatlamaya çalışır, – Olgular arasındaki neden sonuç ilişkilerine dayanarak genellemeler yapar. 21.7.2017 47 • Yöntem, “nasıl” sorusuna cevap veren ve bir amaca göre hazırlanmış araştırma planıdır. Bilimsel yöntem takip edilmesi gereken birkaç aşamadan oluşur. 21.7.2017 48 Bilim adamının takip edeceği yol aşağıdaki gibidir. – Sorun hakkında ön araştırma: Bu aşamada konu hakkında bilgi toplanır ve sorunun sınır alanları tespit edilir. – Sorunun yeniden formülasyonu: İkinci aşamada konu davranış bilimlerinin kullandığı kavramlar doğrultusunda yeniden incelenerek sorunla ilgili diğer faktörler tespit edilmeye, sorun çözümünde izlenecek yol ve tutum belirlenmeye başlar. 21.7.2017 49 • Hipotez geliştirme: Sorun hakkında genel bir kanıya varıldıktan sonra, sorunun özel yanları genelden soyutlanır. Diğer bir deyişle soruna neden olan etmenler belirginleşir ve buna ilişkin hipotezler geliştirilir. Bu hipotez ile incelenecek olan sorun, artık diğer etmenlerden bağımsız bir biçimde araştırılmaya açıktır. 21.7.2017 50 • • • – Veri toplama yöntemleri: Bu aşamada öne sürülen hipotezin doğrultusunda sorun ile ilgili veriler toplanır. Sorun ile ilgili verileri toplamak da örgütsel davranışla ilgili kişinin bilgi ve yeteneklerine dayalıdır. Örgütsel davranış biliminde kullanılan veri toplama teknikleri şu şekilde sıralanabilir: – Sorun hakkında ön araştırma: Bu aşamada konu hakkında bilgi toplanır ve sorunun sınır alanları tespit edilir. – Sorunun yeniden formülasyonu: İkinci aşamada konu davranış bilimlerinin kullandığı kavramlar doğrultusunda yeniden incelenerek sorunla ilgili diğer faktörler tespit edilmeye, sorun çözümünde izlenecek yol ve tutum belirlenmeye başlar. 21.7.2017 51 • • Hipotez geliştirme: Sorun hakkında genel bir kanıya varıldıktan sonra, sorunun özel yanları genelden soyutlanır. Diğer bir deyişle soruna neden olan etmenler belirginleşir ve buna ilişkin hipotezler geliştirilir. Bu hipotez ile incelenecek olan sorun, artık diğer etmenlerden bağımsız bir biçimde araştırılmaya açıktır. Veri toplama yöntemleri: Bu aşamada öne sürülen hipotezin doğrultusunda sorun ile ilgili veriler toplanır. Sorun ile ilgili verileri toplamak da örgütsel davranışla ilgili kişinin bilgi ve yeteneklerine dayalıdır. 21.7.2017 52 • • Örgütsel davranış biliminde kullanılan veri toplama teknikleri şu şekilde sıralanabilir: – Sorun sahibiyle yapılan görüşmeler – Anket – Katılımlı ve katılımsız gözlem – Örgüt ve sorunla ilgili içerik analizleri veya kayıtların incelenmesi – Verilerin analizi ve açıklanması: Burada hipotezle ilgili olarak toplanan verilerin hipotezi destekleyip desteklemediği araştırılır. Toplanan bilgilerin açıklama ve sınılandırılması yapılır. – Verilerin sunulması ve çözüme ilişkin uyarılar: Burada da toplanan verilere bir anlam kazandırılarak sorunun çözüm yollarına ilişkin öneriler sunulur. 21.7.2017 53 Veri Toplama Teknikleri • Örgütsel araştırmalarda dört araştırma tekniği yaygın olarak kullanılmaktadır. Bunlar: – Vaka Etüdü – Saha Araştırması – Laboratuar Deneyi – Saha Deneyi 21.7.2017 54 Vaka Etüdü • Vaka etüdü, bir gerçek yaşam öyküsünün ele alınıp detaylı bir biçimde incelenmesini ifade eder. Örneğin; Lee Iacocca’nın otobiyografisini ele geçirdiğimiz zaman bu biyografide Lee’nin nasıl yönetim basamaklarını tırmandığını, Ford Motor Şirketindeki çalışmalarını, bu şirkete başkan oluşunu, daha sonra nasıl istifa ettirildiğini, nasıl Chrysler Şirketinin başına geçip onu işastan kurtardığını ve daha sonra kâra geçirdiğini görebiliriz. • Bu tekniğin en zayıf noktası algısal yanlılığa açık olmasıdır. 21.7.2017 55 Saha Araştırması • Bu teknik anket ve mülakat tekniklerinin birlikte kullanılmasıyla uygulanır. • Bu tip bir araştırmanın avantajı ekonomik olmasıdır. Çünkü evrenin tamamına değil, küçük bir örneklem grubuna uygulanır. 21.7.2017 56 Laboratuar Deneyi • Burada yapay bir ortam araştırmacı tarafından oluşturulur. Amaç, araştırmacının bağımsız değişkeni belirli bir biçimde bağımlı değişken üzerinde uygulamasıdır. Burada iki grup söz konusudur. Bunlar deney ve kontrol gruplarıdır. Kontrol grubunda şartlar aynen korunur, deney grubunda ise bağımsız değişken maniple edilir. Sonuçta her şey eşit olduğu zaman bağımlı değişkende meydana gelen bir farklılık bağımsız değişkene bağlanarak açıklanır. 21.7.2017 57 • Şimdi bu gözlemlerimizi bir deneyle inceleyelim. Örneğin; bir çelik endüstrisinde su kaybına bağlı verimlilik düşüklüğü saptanmıştır. Buna karşın işçilere tuz tabletleri önerilmektedir. Acaba tuz tableti alan ve almayan işçiler arasında bir verimlilik farkı bulunmakta mıdır? Araştırıcılar tuz tabletleri alan işçilerin verimlilik artışı göstereceğine inanmaktadırlar. Burada iki grup çelik işçisine, yaş, üretim düzeyi, emniyet ve diğer değişkenler göz önüne alınarak, bir grup işçiye tuz tableti verilir ve buna deney grubu denir; bir diğer gruba da tuz tabletine benzeyen, ancak tuz içermeyen tabletler dağıtılır. Bu gruba da kontrol grubu denir. Bu deneyde iki değişkenle ilgiliyiz. Bunlar tuz tabletlerinin adedi (bağımsız değişken), diğeri ise üretim artışı (bağımlı değişken) dır. Amaç tuzun yani bağımsız değişkenin, bağımlı değişken olan üretim artışı üzerindeki etkisini ölçmektir. Bu şekilde tuz tableti alanlar ve almayanlar arasındaki üretim farkı deneysel olarak saptanabilir. Laboratuar deneyleri değişkenlere yüksek bir kontrol ve ölçüm gerektirir. Ancak laboratuar deneylerinin sonuçlarını genelleştirmek ve gerçek yaşama uygulamak çok zordur. Çünkü bu deneyler yapay ortamlarda hazırlanmaktadırlar, gerçek çalışma ortamlarına her zaman uygun düşmeyebilirler. 58 Saha Deneyi • Saha deneyi laboratuar deneyine çok benzerdir, sadece burada deney gerçek çalışma ortamlarında yapılır. Yapay olarak hazırlanmış laboratuar ortamında yapılmaz. Bu nedenle ortam, laboratuar ortamına kıyasla daha gerçekçidir. 21.7.2017 59 21.7.2017 60 Kaynakça 21.7.2017 61
