pusula - Nedir.Org
advertisement
PUSULA Dünya'nın neresinde durursanız durun, elinizde bir pusula varsa size kuzey kutbunu gösterir. Okyanusun ortasında olduğunuzu düşleyin; her taraf sularla çevrili, hava da bulutlu ve güneş görünmüyor. Elinizde bir pusulanız yoksa yönünüzü nasıl tayin edeceksiniz? Uydular ve diğer ileri teknoloji seyir aletleri icat edilmeden önce insanoğlunun en kolay ve en ucuz yönlendirme aleti pusulalardı. Pusula son derece basit bir alet. Manyetik pusulalarda, çok hafif küçük bir mıknatıs, neredeyse sürtünmesiz bir sabit nokta üzerinde durur. Mıknatısa genellikle iğne denir. İğnenin bir ucu "N" ile işaretlenir ve belli bir renkle boyanır, böylelikle kuzeyi gösterdiği belirtilir. Yüzeysel olarak bakıldığında pusulayla ilgili her şey işte bu kadar! Pusulanın neden çalıştığıysa daha da ilginç. Dünya'nın, içinde koskocaman bir manyetik çubuk barındırdığını düşünelim. Pusulanın kuzey ucunun kuzey kutbunu göstermesi için, Dünya'nın içine gömülü olduğunu varsaydığımız bu koskocaman mıknatıs çubuğun güney ucunun, Kuzey Kutbunu gösteriyor olması gerek. Dünya'yı böyle düşündüğümüzde, mıknatıslara ilişkin "karşıtlar birbirini çeker" kuralına göre, pusula iğnesinin kuzey ucu, Dünya'nın içine gömülü olduğunu varsaydığımız mıknatıs çubuğunun güney ucunu, böylelikle de kuzeyi gösterecek. Pusulamızı Nasıl Yaparız? Eğer bir pusulanız yoksa, yüz yıl önce insanlar nasıl kendi pusulalarını yapmışlarsa, siz de kendinize bir pusula yapabilirsiniz. Malzemeler: • Bir iğne, ya da ince demir bir çubuk,hatta düzeltilmiş bir kağıt atacı bile olur. • Bir mantar parçası, bir küçük köpük, bir parça plastik gibi, yüzen küçük bir cisim • İçinde 2,5 cm kadar su olan 20-30 cm çapında, örneğin kek kalıbı gibi bir kap. İlk adım, iğneyi mıknatısa dönüştürmek. Bunun en kolay yolu, iğneyi, mıknatısa 10-20 kez sürtmek. Bir mıknatıs bulamıyorsanız,konserve açacağını kullanabilirsiniz. Yüzer parçayı, şekildeki gibi su dolu kabınızın ortasına yerleştirin. Manyetik iğnenizi tam orta yerine yerleştirin. İşte size sürtünmesiz bir yatak. Çok yavaş bir şekilde dönerek kuzeyi gösterecektir! İşte çok basit bir pusula yaptık... Modern pusulaların çeşitleri : a) standart plaka b) aynalı c) Askeri d) kutu(prismatik) e) ataç pusulalar f) parmak pusulalardır Pusulaları Kullanırken ve Saklarken Dikkat Edilmesi Gerekenler 1) Pusula, Dünyamızın manyetik alanı etkisiyle çalıştığı için, yere paralel tutarak kullanılması gerekir. 2) Pusulayı doğru tutuş, pusulanın yön oku (yani pusulanın önü) vücudumuzun önünde ve tam karşımıza bakacak şekilde olmasıdır. Pusulayı eliniz veya bileğiniz ile değil, bütün vücudunuzu çevirerek döndürmelisiniz. Aksi takdirde bir miktar sağa veya sola kayarak ilerlersiniz. 3) Elektro manyetizma prensibi ile çalışan pusula yüksek gerilim hatları, radyo vericileri, GSM telefonları, vb manyetik alan üreteçlerinin yakınında doğru çalışmaz. Aynı nedenden dolayı taşıtlar, çelik yapılı binalar ve hatta demir malzemeli bir masa manyetik iğneyi saptıracaktır. 4) Pusulayı güçlü mıknatıs ve üreteçlerden (hoparlör, trafo, vb) uzak tutmak gerekir. Pusula iğnesinin manyetikliği bozulduğunda dengeye gelme süresi uzayabilir, hatta bazı durumlarda tam ters yön gösterebilir. 5) Pusulalar sıcaklık ve basınç değişimlerinden de etkilenirler.. Pusulaların yaz aylarında araçların ısınan bölümlerinde saklanması ömrünü hızla bitirebilir. 6) Pusulalar şiddetli darbelerden de etkilenebilir: Kapsül veya diğer bölümleri kırılabilir, iğne yuvasından çıkabilir. Sert darbelerden korumanız gerekir. MIKNATISIN DA BİR ÇEŞİT PUSULA OLDUĞUNUN İNCELENMESİ Ağırlık merkezinden asılmış serbest bir mıknatısın bir ucu daima kuzeyi diğer ucu da daima güneyi gösterir. Pusula ile mıknatısın kutupları birbirine zıt yönlüdür. Yönlerimizi bulmaya yarayan pusula esasen bir mıknatıstır. Pusula ibresinin boyalı ucu kuzeyi, diğer uç ise güneyi gösterir. Mıknatısı bir ipe bağlayıp serbest konumda bıraktığımız zaman mıknatısın bir ucu kuzeyi diğer ucu da güneyi gösterir. Eğer mıknatıs altına pusula konulursa; pusula ile mıknatısın kutupları birbirine zıt yönlü olur.
