obezite - Siirt Halk Sağlığı Müdürlüğü

SİİRT HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
OBEZİTE NEDİR?
NEDENLERİ,ÖNLENMESİ
OBEZİTE
• Obez-Obese-şişman-Çok yemek yiyen
• DSÖ’ne göre ‘’Sağlığı bozacak ölçüde vücutta
aşırı yağ birikmesi ‘’olarak tanımlanmaktadır.
•
ENERJİ ALIMI
ENERJİ HARCAMASI
PROBLEM HANGİ TARAFTA
?
Besinlerle alınan enerji miktarının, harcanan enerji
miktarını aştığı durumda ortaya çıkar.
 Vücutta fazla miktarda yağ birikmesi sonucu ortaya
çıkan ve mutlaka tedavi edilmesi gereken bir
hastalıktır.
Enerji alımının fazlalığı;
• aşırı yeme,
• daha çok yağ ve şeker içeren besinleri
yeme,
•
öğün atlama,
• hızlı yeme gibi yanlış beslenme
alışkanlıkları nedeniyle olurken,
Enerji harcamasının azlığı ise;
• hareketsiz yaşam nedeniyle olmaktadır.
TÜRKİYE’DE
ERKEKLERİN
%21.2’Sİ
KADINLARIN
%41.5’İ
OBEZ
Yağ hücreleri boyutlarını 20 kat, sayılarını ise 1000 kat
artırabilme kapasitesine sahiptir
Büyüme
sırasında
yağ
hücrelerinin
sayısı
artar
Enerji
alımı>Enerji
tüketimi
Yağ hücrelerinin
boyutları artar
Yağ hücreleri
ulaşabilecekleri en
büyük boyuta
ulaştıktan sonra bile
fazla enerji alımı
devam ederse hücre
sayısı tekrar artmaya
devam eder
FON 241 Weight Management; L. Zienkewicz
Yağ kaybıyla
hücrelerin boyutu
azalır ancak sayısı
azalmaz
YAĞ HÜCRESİ GELİŞİMİ
• Yağ kaybıyla yağ hücresi boyutları azalır ancak
sayısı değişmez.
• Daha fazla yağ hücresine sahip olan bireyler
daha hızlı kilo almaya yatkındırlar.
• Bu nedenle amacımız yağ hücresi sayısını
arttırmamak olmalıdır.
• Obeziteyle mücadele çocukluk döneminde
başlamalıdır.
OBEZİTE SIKLIĞI ÜLKEMİZDE
NEDEN ARTIYOR?
• Fast-food benzeri hazır yiyeceklerin
tüketiminde artış olması
• Yüksek enerjili içecek tüketiminin fazla olması
• Porsiyonların büyümesi
• Sebze-meyve tüketiminin azalması
• Ulaşımda araç kullanımının artması...
• Fiziksel aktivite yapmaya uygun olmayan çevre
PORSİYONLARIN BÜYÜMESİ
Hamburger
Önceden
Şimdi
333 kalori
590 kalori
Kalori farkı: 257 kalori
Kahve
Kahve
Mocha-Latte Kahve
45 kalori
Kalori farkı: 305 kalori
350 kalori
Sağlıklı ağırlık düzeyini devam ettirmek için
Alınan kalori= Harcanan kalori
Fazladan alınan 305 kaloriyi yakmak için ne
kadar süre ile yürüyüş yapmak gerekir?
1 saat 20 dk yürüyüş
150 kalori yakmak için gerekli süreyi içeren
aktiviteler
Günlük aktiviteler
Spor aktiviteleri
• 45-60 dk araba yıkama
• 45-60 dk pencere yada
yerleri ykama
• 30-45 dk bahçeyle
uğraşmak
• 30 dk 2.5 km yürümek.
•
•
•
•
•
•
• 15 dk merdiven çıkmak
30 dk bisiklete binmek
30 dk su içi egzersizleri
20 dk yüzme devreleri
15-20 dk basketbol oynama
15 dk ip atlama
15 dk 2 km koşmak.
YETİŞKİNLERDE OBEZİTENİN GELİŞİMİNDE
BAŞLICA RİSK FAKTÖRLERİ;
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Fiziksel aktivitede azalma
Beslenme alışkanlıkları
Yaş
Cinsiyet
Doğum sayısı
Evlilik
Sigarayı bırakmak
Alkol alımı
Ailede obez bireylerin olması
Psikolojik nedenler
OBEZİTENİN SAĞLIK ÜZERİNE
ETKİLERİ
• Obezite tedavi edilmediği taktirde yaşam
kalitesini bozan,yaşam süresini kısaltan,doku
ve organları olumsuz etkileyen kronik bir
hastalık. Komplikasyonları;
• Kalp-damar hastalıkları
• Hipertansiyon
• Diyabet
• Depresyon vb.
OBEZİTE İLE İLİŞKİLİ DURUMLAR
• Diyabet – Obez olanlarda Tip 2 Diyabet gelişme riski obez
olmayanlara göre 20 kat daha fazladır.
• Hipertansiyon- Yaklaşık 5 kat risk artar.
• Koroner arter hastalığı& inme – Obez Kadınlarda 2.4 kat
erkeklerde 2 kat risk artar.
• Kanserler – Sigara kullanmayan bireylerde meydana gelen
tüm kanserlerin %10’u obezite ile ilişkilidir.
• İnfertilite (Kısırlık)– Kadınlardaki primer infertilitenin %6’sı
obezite ile bağlantılıdır.
ÇOCUKLUK ÇAĞI OBEZİTENİN NEDENLERİ;
•
•
•
•
•
Anne ve babada obezitenin olması
Ailesel aktivite alışkanlığı,
Ailenin beslenme alışkanlığı
Ayaküstü beslenme
Okullarda enerji yoğunluğu fazla olan
atıştırmalık besinlerin tüketilmesi
OBEZİTE ÖNLENEBİLİR BİR
HASTALIKTIR
.
ÇOCUKLUK TİPİ
ŞİŞMANLIK
YAĞ HÜCRESİ
SAYISI
ARTAR.
ERİŞKİN TİPİ
ŞİŞMANLIK
YAĞ HÜCRESİ
HACMİ ARTAR.
Ağırlığın Denetimi Çocukluktan başlamalıdır.
ERİŞKİNDE OBEZİTE TANISI
• Antropometrik ölçümler
– Beden kitle indeksi
– Bel çevresi(santral obezite)
– Bel-kalça oranı
BEDEN KİTLE İNDEKSİ
BKİ’niz normal olsa bile bel çevresi ölçümünüzü değerlendirin
BEDEN KİTLE İNDEKSİ SINIFLAMASI
BKI
Değerlendirme
<18.5
Çok Zayıf
18.5 – 19.9
Zayıf
20 - 24.9
Normal
25 - 29.9
Hafif şişman
30-34.9
Şişman(1. derece obez)
35-39.9
Fazla şişman(2. derece obez)
>40
Morbid obez(3. derece obez)
BEL ÇEVRESİ ÖLÇÜMÜ VE ANLAMI
• Vücuttaki toplam yağ miktarı önemli olmakla
beraber, yağın nerede biriktiğini bilmek daha
önemlidir.
• Karın çevresinde yağ birikimi, kalça ve vücudun
diğer bölgelerinde yağ birikiminden daha fazla
hastalık risklerine neden olur.
• Bel çevresi ölçümü yapılırken mezura göbek
deliğinin iki parmak üstüne gelecek şekilde ölçüm
yapılır.
KADINLARDA
102 cm
88 cm
ERKEKLERDE
BEL ÇEVRESİ İLE İLİŞKİLİ METABOLİK
HASTALIKLAR İÇİN RİSK
Artmış risk
Erkek > 94 cm
Kadın > 80 cm
Yüksek risk
> 102 cm
> 88 cm
• Bel - Kalça Oranı
• Kadınlarda > 0.85
• Erkeklerde > 1.0
Obezite tedavisinde sevk kriterleri
• Yüksek risk grubunda obezler
• Hastalıklara ve genetik sendromlara bağlı
olduğu düşünülen obezler
• Multıple risk faktörü taşıyan obezler
• Morbid obezler
• OSAS ( obstrüktif uyku apne sendromu )
• Yaşam tarzı değişiklilerine uyum
gösteremeyenler.
OBEZİTE TEDAVİSİ 5 BASAMAKTA
İNCELENEBİLİR.
•
•
•
•
•
Beslenme tedavisi
Davranış tedavisi
Egzersiz
İlaç tedavisi
Cerrahi tedavidir.( BKI > 40 kg/m² olan
seçilmiş vakalarda bariyatrik cerrahi bir
seçenek olabilir.)
NEDEN AĞIRLIK KAYBEDELİM?
%10 ağırlık kaybının faydaları
Mortalite (Ölüm)
Total mortalitede %20 ↓
Diyabete bağlı ölüm %30↓
Obezite ilişkili ölümlerde ↓
Kan basıncı(hipertansif bireylerde)
Sistolik kan basıncında 10mmHg ↓
Diyastolik kan basıncında 20mmHg ↓
Yeni tanılı diyabetiklerde kan şekeri
Açlık kan şekerinde %50↓
Kan yağları
Total kolesterolde %10↓
LDL kolesterolde %15 ↓
Trigliserid %30 ↓
HDL’de %8 ↑
Diğer yararlar
Akciğer fonksiyonunda↑
Eklem ağrısı↓
Uyku apnesi↓
Insülin duyarlılığı↑
Over fonksiyonları düzenlenir
YETERLİ VE DENGELİ BESLENME
• Vücudun büyümesi ,yenilenmesi ve çalışması için
gerekli olan besin ögelerinin her birinin yeterli
miktarda alınmasına y-d denir
• Yeterli ve dengeli beslenmek için 4 temel besin
grubunda yer alan besinler bireye özgü miktarda
tüketilmelidir.bunlar;
• Süt ve ürünleri
• Et-yumurta –k.baklagil grubu
• Taze sebze-meyve grubu
• Ekmek – tahıl grubu
Normal yetişken bir birey;
•
•
•
•
Süt Grubunda;2-3 porsiyon/günlük
Et-yumurta-k.baklagil;2-3 porsiyon/günlük
Taze sebze- meyve;en az 5 porsiyon
Ekmek-Tahıl grubu;3-7 porsiyon
OBEZİTEYE NEDEN OLAN HATALI DAVRANIŞLAR
•
•
•
•
Günlük ihtiyacımızdan fazla besin tüketimi
Hızlı yemek yeme ve öğün atlamak
Gece uykudan uyanıp bir şeyler yemek
Yemek yerken başka aktivitelerle ilgilenmek (TV
izlemek, bilgisayar…)
• Uzun süre sofrada kalmak .
SAĞLIKLI BESLENME ÖNERİLERİ
•
Beslenme programı kişiye özgü düzenlenmelidir.
• Aşırı tuz tüketiminden kaçınılmalı günlük tuz alımı 5 gramdan fazla
olmamalı sodyum alımı ise 2000 mg geçmemelidir.
•
Tüketilen tuzun iyotlu tuz olmasına dikkat edilmelidir.
•
Hazır meyve suları,gazlı içecekler yerine taze meyvenin kendisi tercih edilmeli
•
Yağ veya şeker miktarı azaltılmış diyet ürünler her zaman düşük enerji
içermemektedir bu ürünlerin tüketimine dikkat edilmelidir
•
Sık öğünlü olmalıdır.
•
Posadan zengin olmalıdır.
•
•
Hızlı vücut ağırlık kaybına neden olan popüler diyetler kesinlikle uygulanmamalı
Günlük en az 8-10 bardak su içilmeli
•
Dört temel besin grubunu her öğünde eşit miktarda tüketmeliyiz.
ALIŞVERİŞE YÖNELİK ÖNERİLER;
• Yiyecek alışverişini tok karnına yapmak
• Alışverişe bir listeyle çıkmak
• Yenmeye hazır besinlerin yer aldığı
reyonlardan uzak durmak
• Özellikle unlu ve tatlı yiyecekler açısından
düşük enerjili besinlerin tüketimine dikkat
etmek.
YEMEKLE İLGİLİ ÖNERİLER;
• Yemek biter bitmez sofradan kalmak
• Ara öğünler için düşük kalorili besinleri bulundurmak
• Akşam öğününü olanaklar elverdiği ölçüde 18:00 ve
20:00 saatleri arasında tüketmek, sonrasında yüksek
enerjili besinlerden uzak durmak
• Kızartma yerine ızgara,haşlama,buharda ve fırında
pişirme yöntemleri seçilmelidir .
YETERİ KADAR NEDENİNİZ
VARSA HERSEYİ YAPABİLİRSİNİZ
Jim Rohn.
TEŞEKKÜR EDERİM