adaptasyon - Fen kurdu

ADAPTASYON:
Bir canlının bulunduğu ortamda yaşama ve üreme şansını
artıran özelliklerinin bütününe adaptasyon denir..
Adaptasyon gende var olan karakterlerin açığa çıkmasıdır.
Örnek Bukalemunun girdiği ortama uygun olarak renk
değiştirmesi
Kalıtsaldır.
Adaptasyonların nedeni doğal seleksiyonlardır.
ÖRNEK :
Çevre şartlarına bağlı olarak yeni karakterler oluşmaz ve
karakterlerinde değişme olmaz.
Adaptasyon
• Günümüzde milyonlarca bitki, hayvan ve mikro-organizma türü yaşamaktadır. Değişik türler
farklı görünseler de, iç yapıları ve kimyasal süreçleri incelendiğinde benzerlikler
görülmektedir ve ortak atadan geldiklerine delil teşkil eder.
•Canlılar beslenme, barınma, avlanma, üreme ve düşmanlarından korunma gibi
yaşamsal faaliyetlerini sürdürebilmek için adaptasyon gösterirler.
Bazı hayvanların kış uykusuna yatması, göç etmeleri, bitkilerin yapraklarını
dökmesi birer adaptasyondur.
Soğuk bölgelerde yasayan canlılar gibi sıcak bölgelerde yasayan canlılar da
yasadıkları bölgede hayatta kalabilmek için benzer adaptasyonlar gösterirler
• Çevre değişiklikleri olduğunda türün adaptasyon özellikleri yeni çevre koşullarında
yaşayabilmesi için yeterli olmasa o tür yok olur. Fosiller şu an yok olan canlıların çok önceden
yaşadığını gösterir.
• Türlerin yok olması sık olan bir olaydır, bir zamanlar dünyada yaşayan çoğu tür şu an yoktur.
Çöl ve Kutup Tilkisi
Örneğin çölde yasayan tilki, fare ve tavsanın kulakları ve
kuyrukları uzun, vücut yüzeyleri geniştir. Bu özellikleri
onların vücutlarındaki ısı kaybını artırarak vücut
sıcaklıklarını korumalarını sağlar
Yine çöle özgü bir bitki olan kaktüsün yapraklarının diken seklinde, kıvrık ve
tüylü olması, gövdesinde su depo etmesi bitkinin su kaybını azaltır
Kutup ile Ekvator ayıları
Ekvator Ayısının derisi ince
Kutup ayısının derisi kalın yağtabakası
daha çok
Bukalemun
Hörgüçlü Deve
Kamuflaj ustaları
ADAPTASYON örnekleri:
1-Kaktüsün su depo etme özelliği ve sıcağa dayanma özelliği çölde yaşama imkanı verir.
Nemli yerlerde bu özellik değişmez.
2-Göz bebeğinin ışıkta küçülmesi, az ışıkta büyümesi.
3-Bukalemun’un bulunduğu ortama göre renk değiştirmesi.
4-Bukalemunun girdiği ortama uygun olarak renk değiştirmesi
5-Dış döllenme yapan canlıların gamet sayısının fazla olması(Balıklar)
6-Çiçekli bitkilerin embriyoyu besleyecek tohum oluşturması
7-Deve kuşları çok hızlı koşabilmek için uzun ve güçlü bacaklara sahip olması
8-Penguenler perdeli ayakları sayesinde hızla yüzmesi ve deri altlarında depoladıkları
yağ ile soğuk ortamlarda vücut sıcaklıklarını korumalarını sağlaması
9-Bazı hayvanların kış uykusuna yatması, göç etmeleri, bitkilerin yapraklarını dökmesi
birer adaptasyondur
10-Rüzgârla tozlaşan çiçekli bitkilerde polen sayısının fazla olmasI
11-Kutuplarda yaşayan ayıların, sıcak bölgede yaşayan cinslerine göre daha iri
vücutluolması
12-Kurak bölgede yaşayan bitkilerin yaprak ayasının dar, gövde ve yaprakların tüylü,
stomaların küçük ve derinde olması
13-Ağaç dallarında yaşayan çekirgelerin görünüşlerinin ağaç şeklinde olması
Kutuptaki Penguenler
Balinalar
Kamuflaj Ustaları
39
VARYASYON:
•
•
•
•
•
Canlılar arasında görülen çeşitliliğe denir.
Varyasyona neden olan faktörler:
1) Modifikasyon
2) Mutasyon
3) Eşeyli üreme : Mayoz bölünmedeki
krossing-over, ayrılmama, döllenme
41
Milyonlarca Yıldan Bu Yana Türlerde
Değişmeler Oldu mu?
Bir türdeki canlıların sayısı, üreme ile sayıca
artma eğilimi gösterdiği hâlde, doğadaki
birey sayıları sabit kalır.
Bunun sebebi, çevre ve kalıtımdır. Yaşam için
gerekli olan besin, barınak, su, ışık gibi
çevre faktörleri canlılar arasında "yaşama
savaşına" neden olur. Bu savaşta başarılı
olanlar yaşamlarına devam eder. Başarılı
olamayanlar ise ölür.
Canlıların Çeşitliliği
(Tür NEDİR?)
Yeryüzünde yaşayan milyonlarca canlı türü vardır.
Ortak atadan gelen, benzer yapı ve özelliklere sahip, kısır
olmayan canlılar oluşturan canlı topluluğuna
tür denir.
Örneğin; insanlar, aslan, kutup ayısı, leylek birer türdür. Bu canlı
türlerinin hepsi yaşadığı ortamla uyum içerisindedir.
Örneğin bir çöl faresi çöl ortamına, bir penguen kutup şartlarına
göre donatılmıştır.
TÜRLERİN ÖZELLİKLERİ
1-Farklı türler arasında hem görünüm hem de
genetik bakımından farklılıklar olmakla birlikte
aynı türe ait birey arasında da önemli
farklılıklar bulunur.
ÖRNEK:Çöl tilkileri ile soğuk bölgelerde yaşayan
tilkiler arasında, kulak, kuyruk ve ayak
uzunlukları, vücut hacmi ve kürk yapıları
bakımından farklılık vardır.
EVRİM NEDİR?
TANIM:Canlıların uzun zaman içinde geçirdiği ve geçirmekte olduğu
değişikliklere evrim denir. Mutasyonlar ve doğal seleksiyonlar
sonunda değişerek, bugün yaşayan canlıların oluşmasına
evrimleşme denir.
Evrimcilere göre bugünkü canlı türü çok ilkel bir veya birkaç canlıdan
türemiştir.
Evrim teorisine göre, türler uzun bir zaman süreci içerisinde kalıtsal
yönden farklılaşmışlar ve ortam koşullarına uyum sağlayan yeni
türleri oluşturmuşlardır.
Evrim teorisi ilk kez Charles Darwin tarafından
ortaya atılmıştır.
EVRİM TEORİSİ
• Evrim teorisine göre, ilkel tek hücreli canlılar
çok hücrelilere dönüşmüştür. Bu canlılar
milyonlarca yıllık bir süreçte balık sırtı kemiği
bulunan hayvanları oluşturmuşlardır. Bazı
türler milyonlarca yıl boyunca çok büyük
değişmelere uğrarken, kimileri çok az
değişmiştir. Balıklar gelişerek hem kara, hem
de suda yaşayabilen canlıları oluşturmuştur.
•
Evrimle ilgili çeşitli teoriler
Lamarck; Kullanılan organlar gelişir, kullanılmayanlar körelir.
Lamarck vücut hücrelerinde meydana gelen değişimlerin kalıtsal
olduğunu söyler.
Sonradan kazanılmış kalıtsal olmayan karakterlerin gelecek kuşaklara
aktarılması yoluyla evrimleşmenin olduğunu düşünmüştür. FAKAT
kör bağırsağımızı hiç kullanmadığımız halde kaybolmamıştır
Örneğin1- Lamarck'a göre halter çalışan
birinin kasları iyi gelişir. Güçlü, kuvvetli olur. Lamarck, bu
bireyinçocuklarının da güçlü, kuvvetli kaslara sahip
olacağını savunmuştur.
ÖRNEK 2.Lamarck; a göre Zürafalar başlanğıçta kısa boyluydu..yerde
OTLAR BİTTİ. Yaşamak için ağaç dallarını yemesi gerekiyordu. Boyunu
uzatabilen zürafalar yaşamaya devam etti.Boyunu uzatamayan zürafalar ise
yok oldu.TEORİ YANLIŞTIR. BOY UZUNLUĞU KALITSALKAREKTERDİR
.Sonradan kazanılan karekterler nesilden nesile aktarılmaz.(modifikasyon)
• Darwin’ e Göre Evrim : Darwin’ e göre evrimin
asıl nedeni :
•
•
1-mutasyonlar
2-doğal seleksiyon(ayıklama)
MUTASYONLAR SONUCU NASIL EVRİM
GEÇEKLEŞİR.
Mutasyon sonucu ortaya çıkan canlılardan güçlü
olanlar kalmış,zayıf olanlar yok olmuştur. Halbuki
mutasyonların sonucu meydana gelen canlıların
çoğu ölür veya kısırdır. O halde bu olayda yeni
türün oluşmasına engeldir.
Ayrıca canlılar arasında geçit tür denilen örneğin
insan ve maymun arasında böyle bir geçit canlıya
rastlanmamıştır.
• Darwin modifikasyonların (sonradan
kazanılan, kalıtsal olmayan değişiklikler)
gelecek nesillere aktarılamayacağını, sadece
mutasyonların aktarılabileceğini savunmuştur.
• Lamarck ın teorisinin yanlışlığını söyler.
• Darwin‘ de Lamarck gibi evrimin doğal
seleksiyon(ayıklama) yoluyla gerçekleşir.
• Ortam güçsüzleri yok etme yoluyla ayıklar
• Örneğin:Darwin‘ e göre soğuk ülkelerdeki
kürksüz türler elenmeye, yok olmaya
mahkumdur.(SOĞUKTAN DOLAYI YOK
OLURLAR.
Lamarck'a göre ise bu hayvanlar elenmez,
kendilerine kürk edinirler.
DARMİNİN 2. İDDİASI
doğal seleksiyon
• Çevre şartlarına uyum sağlayamayan canlıların yok olmasına
doğal seleksiyon denir. Doğal çevrede güçlü canlıların
zayıfları yok ederek yaşamaya devam etmelerine denir. Fakat
bu her zaman mümkün olmaz. Örneğin insanların hala
bakteri türü canlıları yok edememesi gibi. Bukelamunlar çok
yavaş canlı olmalarına rağmen renk değiştirme özellikleri
sayesinde yaşamda kalmışlardır. Çeşitli yöntemlerle,
insanların yararı için daha verimli bitki ve hayvan ırklarının
elde edilmesinde uygulanan seçime"yapay seleksiyon" denir.
Örneğin; et verimi fazla inek ırkları ile, süt verimi fazla inek
ırkları çiftleştirilerek, et ve süt verimi fazla inekler elde edilir.
Doğal Seleksiyona bir ÖRNEK GÜVE
KELEBEKLERİ
1850’li yıllara kadar Manchester bölgesinde güve kelebekleri açık
renkliydi. Bu kelebekler açık renkli ağaç gövdelerinde kuşlar
tarafından fark edilmiyordu.1850’li yıllardan sonra sanayi
devrimiyle, kirliliğe duyarlı likenlerin yok olması, ağaç gövdelerinin
is ve kurumla kaplanması sonucu beyaz güve kelebekleri kolayca
fark edilmeye başlandı.
Ortama uygun rengi olan siyah güve kelebekleri kuşlar tarafından
fark edilmediği için çoğalmaya devam ederken beyaz güve
kelebeklerinin sayısı sürekli azalmıştır.
Çevre şartlarına uyum sağlayamayan canlıların yok olmasına doğal
seleksiyon denir.
güve kelebeği
Ortama uygun rengi olan siyah güve kelebekleri kuşlar
tarafından fark edilmediği için çoğalmaya devam ederken
beyaz güve kelebeklerinin sayısı sürekli azalmıştır
DOĞAL SELEKSİYON ÖRNEKLERİ:
1-Koyu zeminde beyaz renkli fareler kolaylıklaavlanarak
doğal seleksiyona uğrar.
2-Bitkiler de yetiştikleri ortama uygun özellikler taşır.
3-Kurak ortamdaki bitkilerin kökleri kazık gibidir.
4-Toprağın derinliklerine iner. Yaprakları sert, kalındır.
5-Nemli toprakta yetişen bitkilerin kökleri saçak gibidir.
Yaprakları parçalıdır.
6-Yunus, memeli bir hayvandır. Onun vücut biçimi ve
organları, suda yaşamasını mümkün kılar. Akciğer
solunumu yapar, yavrusunu sütle besler.
• Charles Darwin;
• 1-MUTASYONLAR
• 2-Doğal seleksiyonlar
Modern evrim teorisini
ortaya atmıştır. Evrimleşme
olayının doğal seçilim
yoluyla gerçekleştiğini
savunur. Darwin‘ e göre,
mutasyonlar sonucunda
yeni karakterler kazanmış
olan canlılardan çevre
koşullarına uyum
gösterenler yaşarken, uyum
gösteremeyenler
yaşamlardı sürdüremeyerek
ortadan kalkar.
• Lamarck'a göre
• Kullanma kulnanmama
Eskiden zürafaların boyları
kısaydı. Ağaçların
yapraklarına uzanmak için
sık sık uzanıyorlardı,
böylelikle boyları gittikçe
uzadı. Bunların yavrularının
boyları daha da uzundu.
Bunlar da besin sağlamak
için boyunlarını sık sık
uzatıyorlardı. Boynun sık sık
uzanması, bugün yaşayan
zürafaların boyunlarının
uzun olması ile sonuçlandı.
yapay seleksiyon
• İnsanların, daha verimli bitki ve hayvan ırkları elde
edebilmesi için yaptığı seçime yapay seleksiyon denir.
İnsanlar tarafından bir canlı türünün üstün özelliklerin ortaya
çıkarmak için yaptıkları üretimdir.
• Sera domatesleri,
• Yapay seleksiyonla daha çok ziraatçılar uğraşmaktadır.
Hayvanlarda daha yeni denenmeye başlamıştır.
• Hayvanlara müzik dinlettirilmesi
• İnsanların, daha verimli bitki ve hayvan ırkları elde
edebilmesi için yaptığı seçime yapay seleksiyon denir.
Bayram TOSUN
OSMAN MANİSALI İ.Ö.O. ACIPAYAM DENİZLİ