M. Meclisi B : 50 tral da ya Fuel - Oil`den olur, ya da döviz ta

M. Meclisi
B : 50
tral da ya Fuel - Oil'den olur, ya da döviz ta­
sarrufu bakımından, memleketimde yeteri ka­
dar linyit olması 'bakımından, linyitlere daya­
nan termik santra] projesine gitmek veya kur­
mak lâzım. iBu da bu kanunla olamıyor.
'Bu demektir ki, yine biz fuel - oile dayanan
veyahut dün Sayın Bakanın söylediği gibi, İrer
gelen Hükümet, «lâmbaları 'kısın, .motorlarınız­
dan ikisinden birini çalıştırıl], birini çalıştırma­
yın» bunu dinlemekten veya yağmur duasına
çıkmaktan başka çaremiz olmayacaktır. Bir mi­
sal vermek isterim;
196.3 - 1964 senesinde İsviçre'de - İsviçre, bu­
zullar, büyülk dağlık bir memleket, dağları de­
vamlı karlıdır - su sıkıntısı çekmiş ve elektrik
kısıtlamasına gitmiştir, tıpkı bizim Bakanın
dün radyodan söylediği gibi, İsviçre Hükümeti
de bunu istemişti.
O bakımdan, istemek başka, tedbir daha baş­
ka.
Yine Avusturya'da - bize nazaran daha fazla
gaz ve akaryakıt servetlerine sahibolmalarma
rağmen - Hükümetin desteği ile linyit işletme­
leri ayakta durmakta ve linyite dayanan san­
traller kurmaktadırlar.
Sayın milletvekilleri, dünya üzerinde Nor­
veç ve bir dereceye kadar İsveç hariç hiçbir
memleket su potansiyeline dayanan,
enerjiye
güvenerek 'büyük sanayi kuramaz. Her su po­
tansiyeline dayanan, bir elektrik santralinin ya­
nında veya onu aynı şebekeye cereyan verecek
bir termik santrale de ihtiyaç vardır. (reçeııM
konuşmamda söylediğim gibi, Türkiye için ya­
pılan hesaplara göre hidroelektrik santralleri
% 40 ye termik santraller de '% 60 nispetinde
olacaktır.
Su potansiyelimiz no kadar olursa olsun, bu
oran dahilinde yükseltip alçaltabiliriz. Bunun
dışında yaptığımız takdirde, biraz evvel söyle­
diğim ıgibi, İsviçre'nin maruz kaldığı duruma
biz de maruz kalabiliriz.
Bu bakımdan, linyitlere dayanan veya fuel oile dayanan bir termik santral projesine git­
memiz lâzım. Memleketimizdeki petrol durumu
hepinizin malûmu, hâlâ memleketimizin ihtiya­
cını karşılayacak petrolü bulmuş değiliz, ama
bugün Fuel - Oil yerine veya su potansiyeli ye­
rine kaim olacak ve yetecek kadar linyitimiz
vardır. Böylediğim gibi, 'bu linyitleri kamulaş- r 62
5 . 2 .
1973
O : 1
tırmak lâzım. iKamulaştırmadığmıız takdirde
de, bu madde işlemez. Ne Hakkı Nadir'in ıSoma'da elindekini alırsın, ne O e nal Hünal'ınkini
•alırsın, ne de Bolu linyitlerini, ne Çam linyitle­
rini kamulaştırırsın, kamıılaştırmadığmıza göre
de, bu sorun böyle yatar.
Sayın milletvekilleri, bir sendika başkanın­
dan aldığım mektubu okuyorum:
«Garp linyitlerinde 2 bin işçi çalışır, 37 mil­
yon ton rezervi var, 'günde 6 bin ton istihsal
yapar.
EMAŞ, 600 işçi çalıştırır. «Bu, Hakkı Na­
dir'in sahası,» 10 - 15 milyon ton rezervi var,
1 200 ton istihsali var.
KAROLİN, 250 işçi çalıştırır, 80 ilâ 100 mil­
yon ton rezervi var, 1 300 ton istihsal eder.»
Cenral Hünal'm sahası,»
«Cam linyitleri 350 işçi çalıştırır, 10 - 15
milyon rezervi var, 700 ton istihsal eder.
Soma kömürleri 130 işçi çalıştırır...
•DENİŞ işletmesi 60 işçi çalıştırıyor, 8 mil­
yon rezervi var, 60 ton istihsal ediyor.
ıKirazlı, 80 işçi çalıştırıyor, 2 milyon ton re­
zervi var, 80 kişi çalıştırıyor.»
Mühim olan, 37 milyon ton rezervi olan ka­
mu teşebbüsü günde 6 bin. ton istihsal yapıyor
ve elinde 120 milyon ton rezervi olan 6 şirketin
de yaptığı istihsal 3 540 ton. Randıman olarak
gidersek, kamu teşebbüsünün 2 bin kişi ile 6
bin ton çıkarttığına göre kişi başına randıman
3 ton, özel -teşebbüste, 3 540 tonu 1 470 kişi ile
çıkarttığına göre, randıman 2,3 ton.
Sayın arkadaşlar, şimdi bu malûmat da gös­
teriyor ki, bugün kamu teşebbüsü ancak zorlan­
mak suretiyle, Ankara kömürsüz kaldı, Bakan
veya İBaşbakan emir veriyor, vur abalıya şek­
linde kamu teşelbbüsü (kömür çıkarsın. Soma
herkesin bildiği bir yer veya bilmeyenlerin öğ­
renmesi kolay olan bir yer, şimdi birisinin elin­
de 120 milyon ton rezervi var, 3 500 ton çıkarı­
yor, birisinin elinde onun 1/3'ü kadar rezervi
var, iki misli kömür çıkarıyor.
'Bu da gösteriyor ki, demek ki, biz yarın ya­
kıt bakımından sıkıştığımız zaman kamu teşeb­
büsünü zorlayacağız. Elektrik enerjisi bakımın­
dan sıkıştığımız zaman yine kamu teşebbüsünü
zorlayabiliriz. Özel teşelbbüsü zorlayamayacağımıza göre, bu da 'bir nevi elektrik santrali kura­
mayacağız demektir. Onunla her sene pazarlık