Slayt 1 - Su Yönetimi Genel Müdürlüğü

AYŞE YILDIRIM COŞGUN
Su Yönetimi Genel Müdürlüğü
Taşkın ve Kuraklık Yönetimi Dairesi Başkanlığı
Antalya, 21.04.2017
İçindekiler
• İklim Değişikliği Genel Bilgiler
• Mevcut ve Beklenen Etkiler
• İklim Değişikliğinin Su Kaynaklarına Etkisi
Projesi
2
İklim Değişikliği
• Küresel iklim değişikliği son 20 yıldır geniş kitlelerce
biliniyor. Ancak bilim dünyası ise bunun çok
önceden farkında:
• 1826- Fourier- atmosfer ve yerküre sıcaklık ilişkisini
kurdu.
• 1859- Tyndall- tüz gazların geçirgen olmadığını, CO2
ve H2O’nun ısının yansımasını bloke ettiğini belirtti.
• 1896- Arhenius- “kömür kullanımı yerküreyi
ısıtabilir” dedi.
İklim Değişikliğinin
Temel Sebebi Nedir?
SERA ETKİSİ
İklim Değişikliğinin Ortaya Çıkışı
•
Sanayi devrimiyle birlikte,
özellikle fosil yakıtların aşırı
kullanımı,arazi kullanımındaki
değişiklikler,
ormanların
tüketilmesi ve endüstrileşme
gibi
insan
etkinlikleri
atmosferdeki
sera
gazı
birikimlerini hızla arttırmıştır.
•
19.
yüzyılın
ortalarından
itibaren dünya tarihinde ilk kez,
iklimdeki doğal değişebilirliğe
ek olarak, insan etkinliklerinin
de rol oynadığı yeni bir
döneme girilmiştir.
Son iki bin yıllık dönem içinde Yerküre atmosferindeki CO2,
CH4 ve N2O gibi sera gazları konsantrasyonlarında
gözlenen değişimler
“Dünya böyle değişimlere yabancı değil !!”
Günümüzde yaklaşık 100 yılda gerçekleşen
100 ppm lik artış, buzul çağlarında
binlerce yılda ortaya çıkmıştır.
İklim Değişikliğinin Ortaya Çıkışı
Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli (IPCC) 4-5.
Değerlendirme Raporu
İklim
değişikliği
bilimsel bir
gerçektir.
Son dönemdeki
iklim
değişikliğinin
baş sorumlusu
insan
faaliyetleridir.
Atmosferdeki
sera gazları
tarihindeki
en yüksek
seviyededir
Son 1400
yılın en
sıcak 30 yılı
son 30
yıldır.
(1983-2012)
Mevcut Etkiler
Sıcaklık Anomalisi
Sera Gazı
Konsantrasyonu
Küresel Deniz
Seviyesi
Küresel CO2
Emisyonları
• Küresel ortalama sıcaklık 19. yüzyıldan beri yaklaşık 0.9°C
artmıştır.
• Salımı şu anda durdursak bile bu artış devam edecektir.
9
Etkiler Şu Anda Neler?
Deniz seviyesindeki yükselme, sıcaklık artışıyla
eşnitelikli. (1961 den beri ort. 1.8mm/yıl iken; 1993
ten beri ortalama 3.1mm/yıl).
Kar ve buz kalınlıkları ve alanları azalıyor.
Kuzey kutbunda buz kaplılığı her 10 yılda %2.7
azalıyor.
Son 50 yılda karasal alanlarda soğuk gün ve don
sayıları azalırken, sıcak gün ve gecelerin sayısı
artmıştır.
Sıcak hava dalgalarında ve şiddetli
yağış ve su baskın sayıları artmıştır.
Özetle Ne Oldu Yani?
• Etkilerin şiddeti mekansal ve mevsimsel olarak
farklılıklar gösteriyor.
Soğuk günler ve
geceler azalıyor,
buzullar eriyor
Sıcak günler ve
geceler ise artıyor.
• Aşırı yağışlarda artış olan bölgeler, azalış olan
bölgelerden çok daha fazla.
11
aaaaaaa!!
46 yıl
Sadece 4 saattir buradayız
4.6 milyar yaşında
Sanayi
devrimimiz
1 dakika
önce
gerçekleşti
Bu sürede ise tüm Dünyadaki ormanları
%50 sinden fazlasını yok ettik.
Gelecekte Neler Olacak?
• Projeksiyonların tamamı sıcaklık artış trendinde
hemfikir, miktarı konusu kabullere göre değişiyor.
13
Bölgemiz nasıl etkilenecek?
Akdeniz Bölgesi
Aşırı sıcaklıklarda önemli artış
Yağış ve akışta azalma
Kuraklık olaylarında artış
Biyoçeşitlilik kaybında artış
Orman yangınlarında artış
Su kullanıcıları arasında çekişme
Tarımsal su ihtiyacında artış
Ürün veriminde azalma
Hayvansal üretimde azalma
Sıcak hava dalgaları nedeniyle ölüm riskinde artış
Güneyli salgın vektörlerin habitatında genişleme
Enerji üretimi potansiyelinde azalma
Soğutma enerjisi talebinde artış
Yaz turizminde azalma, diğer mevsimler için artış
Çoğu ekonomik sektörün olumsuz etkilenmesi
İklim değişikliğinin Avrupa dışından gelen etkilerine açıklık Dağlık Alanlar
Avrupa ortalamasından daha yüksek sıcaklık
artışı
Kar yükü ve karla kaplı alanlarda azalma
Bitki ve hayvan türlerinde daha yükseklere
çekilme
Nesli tükenmekte olan türlerde artış riski
Orman haşerelerinde artış
Kaynak: Climate change, impacts and vulnerability in
Kaya düşmesi ve heyelan riskinde artış
Europe 2016
An indicator-based report
Hidroelektrik potansiyelinde değişiklikler
Kış turizminde azalma
Risk Altında Olan Sektörler
Tatlı Su Kaynakları
Kara ve Tatlı Su
Ekosistemleri
Kırsal Alanlar
Gıda Güvenliği ve Üretimi
Şehirler
Okyanus Sistemleri
Kıyılar ve Düşük Kotlu
Alanlar
Geçim Kaynakları ve Mal
İnsan Güvenliği
İnsan Sağlığı
AR5 WGII SPM
16
Küresel ölçekte yağış azalışı ya da artışından bahsetmek
mümkün değil. Bölgesel olarak farklılıklar gösteriyor
Tüm modeller küresel ölçekte ısınan atmosferin
• kurak bölgelerinin daha kurak olacağı, yağışlı
bölgelerin daha da yağış alacağı;
• Yağış anomalilerinin hem kurak hem de yağışlı
bölgelerde de artış göstereceğinde
hemfikir.
18
• Maksat: İklim değişikliğinin
yüzey ve yer altı sularına
havza bazında etkisinin
tespit edilmesi ve uyum
faaliyetlerinin belirlenmesi
• Başlangıç – Bitiş Tarihleri:
18.12.2013 – 05.07.2016
• Projeksiyon dönemi: 2015 –
2100
• Çalışma alanı: 25 havza
19
İklim Projeksiyonları
Hidrolojik Modelleme
Sektörel Etkilenebilirlik
Uyum Önlemleri
İklimSu Veritabanı
20
İklim Değişikliğinin Su
Kaynaklarına Etkisi Projesi
kapsamında üretilen tüm veriler
İklimSu Veri Tabanı‟nda
depolanmaktadır.
http://iklim.ormansu.gov.tr/
Verilerin sorgulanabilmesi ve
tematik harita ve grafik olarak
görselleştirilebilmesi amacıyla
bir CBS uygulaması
hazırlanmıştır.
Ziyaretçi Sayısı
- 500 ayrı kullanıcı
- toplam 7384
oturum
(20 gün-26.01.17-15.02.17)
http://iklim.ormansu.gov.tr/NewCBS
21
İklim Parametre
Türkiye Geneli
MPI-ESM-MR Modeli
RCP 8.5 Senaryosu
2071-2080 Dönemi
Toplam Yağış
Anomalileri (mm)
22
23
Hidrolojik
Parametre
HadGEM – MPI
RCP4.5
Susurluk
Havzası
20712080
Toplam
Akış(hm3/y)
24
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Ortalama sıcaklık
Maksimum sıcaklık
Minimum sıcaklık
Toplam yağış
Kar örtüsü
Bağıl nem
Yüzey basıncı
Toplam radyasyon
•30 yıllık ortalama
•10 yıllık ortalama
•Mevsimlere göre
•Yıllık ortalamalara
göre
•Haritalı gösterim
(zamana ve mekana
bağlı değişim)
•Sözel anlatım ve
yorum
25
26
YILLIK
SONBAHAR
YAZ
İLKBAHAR
KIŞ
27
YILLIK
SONBAHAR
YAZ
İLKBAHAR
KIŞ
28
YILLIK
SONBAHAR
YAZ
İLKBAHAR
KIŞ
30
SU25
31
HadGEM2-ES Modeli RCP4.5 Senaryosu için 30 yıllık Don olan Günler
32
•
Ülkemiz üzerinde ortalama sıcaklıklar ciddi oranda artacak. Özellikle
doğu ve güneydoğuda diğer bölgelere göre artış 1-2°C daha fazla
olacak.
•
Güneydoğu, Akdeniz ve Ege bölgelerde sıcaklık artışı en fazla yaz
aylarında yaşanacak ve 2100‟lere doğru, 4-7°C artış gözlenebilir.
•
Toplam yağışlarda genel olarak bir azalma beklenmekte. Türkiye
genelinde özellikle 2040 yılı sonrasında yağışta azalmalar
öngörülüyor. Havzalar bazında en fazla yağış değişimleri Doğu
Akdeniz, Seyhan ve Ceyhan havzalarında bekleniyor.
•
Türkiye‟nin kuzeyinde yer alan havzalarda iklim rejiminin referans
döneminden(1971-2000) daha yağışlı olacağı bekleniyor. Karadeniz
kıyılarında ortalama 150mm „lere varan yağış artışı bekleniyor.
33
• Yağış azalmaları en fazla kış mevsiminde olacak.
• Toplam kar örtüsünde azalmalar yaşanacak. Artan
sıcaklıklara paralel olarak kar daha çabuk erime fazına
geçecek, bu da bahar aylarının sonlarında ve yaz
aylarında ilgili bölgelerde su stresini artıracaktır.
• Sıcak hava dalgalarındaki hızlı artış, orman yangınları
riskini ciddi oranda arttıracaktır.
• Ülkemizin doğusu ve güneydoğusunda sıcak hava
dalgası
beklenen
gün
sayısında
artışlar
beklenmektedir.
34
• Su potansiyeli-bütçesi
• Hidrolojik parametreler
– Toplam akış (Brüt yüzey suyu potansiyeli – mavi su akışı)
– YAS beslenmesi (Dinamik rezerv)
– Buharlaşma + Terleme (Yeşil su akışı)
– Zemin Nemi (Yeşil su rezervi)
35
Su Kütlelerinin Belirlenmesi
Drenaj Alanlarının Belirlenmesi
Arazi Kullanımı
Toprak Özellikleri
İdari Birimler
Hidrolojik İşlem Birimleri
36
Marmara Havzası
temel hidrolojik
parametlerin
değişimi.
37
Referans Dönemi (Mevcut) Verileri
Havza
(milyon m3/yıl)
Referans Dönemi Hidrolojik Model
Tahminleri
(milyon m3/yıl)
Bağıl Hata
(%)
Akarçay
678
645
-4,88
Antalya
12.153
12.495
2,81
Aras
4.886
4.685
-4,12
Asi
1.572
1.553
-1,20
Batı Akdeniz
9.403
9.776
3,97
Batı Karadeniz
10.346
11.267
8,90
606
609
0,41
Büyük Menderes
4.028
4.102
1,84
Ceyhan
8.165
8.188
0,28
Çoruh
6.600
6.024
-8,73
Doğu Akdeniz
11.167
10.926
-2,16
Doğu Karadeniz
15.336
15.957
4,05
Ergene
1.838
1.889
2,77
Fırat-Dicle
57.167
60.168
5,25
Gediz
2.505
2.534
1,15
Kızılırmak
8.011
7.939
-0,90
Konya Kapalı
6.532
6.595
0,96
Kuzey Ege
2.379
2.385
0,24
Küçük Menderes
1.369
1.381
0,85
Marmara
8.566
8.296
-3,15
Sakarya
8.592
9.206
7,15
Seyhan
8.711
8.610
-1,16
Burdur Gölü
38
MPI-ESM-MR RCP8.5 Senaryosuna göre Havza Bazlı Brüt
Su Potansiyellerinin Referans Dönemlerine Göre Yüzde
Farkları (2071-2100)
40
Taahhüt edilen
Kullanılabilir
Su Rezervi
Su Açığı
41
HadGEM2-ES RCP8.5 (2071-2100)
42
• Tüm senaryolar ve projeksiyon dönemlerinde FıratDicle, Doğu Akdeniz ve Konya Kapalı Havzalarında
ciddi su açığı
• Doğu Karadeniz ve Çoruh Havzalarında
projeksiyon dönemleri boyunca su fazlası
tüm
• Marmara, Susurluk, Kuzey Ege, Batı Akdeniz, Batı
Karadeniz, Yeşilırmak, Antalya, Aras ve Van Gölü
Havzalarında da genel itibariyle suyun yeterli
olabileceği gözükmektedir.
43
• Türkiye’de ilk kez statik yeraltı suyu rezervi hesaplanmış,
yeraltı
su
seviyesindeki
muhtemel
değişimler
öngörülmüştür.
Hidrojeolojik Bulgular
•
•
•
•
Türkiye Yeraltı Suyu Dinamik Rezervi: 374 km3
Türkiye Yeraltı Suyu Statik Rezervi: 3470 km3
Türkiye Yeraltı Suyu Hidrojeolojik Rezervi: 3844 km3
Türkiye Yeraltı Suyu Mümkün Rezervi: 2163 km3
44
Türkiye Akarsu Havzaları Yeraltısuyu Potansiyelinin “Dinamik,
Statik, Hidrojeolojik, Mümkün Rezervler” Türünde Dağılımı
45
HadGEM2-ES RCP8.5 Senaryosuna Göre Türkiye Yeraltısuyu Mümkün
Rezervi‟nin Havzalar Bazında İklimsel Değişim Oranı _2090-2100
46
Pilot 3 havzada (Büyük Menderes, Meriç-Ergene, Ceyhan) iklim
projeksiyonları sonrasındaki durum dikkate alınarak suyun dört ana
sektöre etkisi analiz edilmiştir.
Ek olarak,
• Büyük Menderes
Havzasında turizm,
• Meriç-Ergene
Havzasında tekstil,
• Ceyhan
Havzasında
enerji
sektörleri için etkilenebilirlik
seviyeleri incelenmiştir.
Ekosistem
İçme ve
kullanma
suyu
Sanayi
Tarım
47
 Meriç-Ergene Havzası - RCP8.5 senaryosuna göre sektörlerin etkilenebilirlik
seviyelerinin karşılaştırılması.
Etkilenme
Etkilenme
Seviyesi
Şiddeti
1
Az
2
Orta
3
Yüksek
4
Çok Yüksek
48
12
Ana
Sektö
138
r
uyum
faaliy
Uyum
eti
Faaliyetl
eri
Raporu
Tüm havzalar göz önünde bulundurularak
iklim
değişikliğinin
su
kaynaklarına
olumsuz etkilerinin bertarafı için yağmur
suyu hasadı, su fiyatlandırması, kapalı
sulama sistemleri vb. uyum faaliyetleri
önerileri geliştirilmiştir.
Tüm
Türkiye
geliştirilmiştir.
için
138
faaliyet
Sektörler bazında belirlenen faaliyetler
için:
o Faaliyetin
hangi
sektörlerde
uygulanabileceği,
o Dünyadaki yaygınlığı,
o Avantajları, dezavantajları,
o Uygulamada karşılaşılabilecek sorunlar,
o İyi uygulama örnekleri gibi kriterler
değerlendirilmiştir.
49
Ekosistem Hizmetleri

Doğa koruma önlemleri alınmalıdır.

Akyatan ve Yumurtalık Lagünlerine yüzey suyu akışının sağlanması

Su kayıplarının önlenmesi için gerekli tüm yapısal ve yapısal olmayan önlemler alınmalıdır.

Sulak alanları besleyen akarsuların ıslah edilmelidir.

Turizm faaliyetlerinin mümkün olduğunca eko-turizm, kırsal turizm ve
tarımsal turizme yönlendirilmesi dikkate alınmalıdır

Gerekli strateji ve planlamalar için Kültür ve Turizm Bakanlığı ile ortak çalışmalar yapılmalıdır.

Enerji santrallerinde kapalı devre soğutma suyu kullanımına geçilmelidir.

Nehrin doğal yapısını etkilemeyecek düzende işletilmesi sağlanmalıdır.

Modern sulama sistemlerine geçiş

Daha az su tüketen ürün deseni
Turizm
Enerji
Tarım
-
Sanayi Alt Sektörü Tekstil
İmalatı
Ürünleri

Su kullanımını azaltacak modern tekniklere ve tesis-içi kontrollere ağırlık verilmelidir.

Alternatif su kaynakların kullanılabilirliği araştırılmalıdır.

Temiz üretim teknolojilerine geçiş sağlanmalıdır
50
• Su hasadının geliştirilmesi ve kuraklığa dayanıklı ürünlerin
yetiştirilmesi
• Tür çeşitliliğiyle ürün rotasyonu çeşitliliğinin arttırılması
• Farklı iklim senaryoları altında tarım politikasının ekonomik
canlılığının analiz edilmesi.
• Yağmur sularının sulama suyu olarak biriktirilmesi ve
kullanılması
• Kaldırımlar, park alanları ve parklar gibi alanlarda zeminin
geçirgen yapılması ve böylece suyun süzülerek depolanması.
• Taşkınların önlenmesi için nehir kıyılarına kalın halatlar, çim-çalı
veya ağaç şeritlerden oluşan tampon bölgeler oluşturulması
• Sulak alanların geliştirilmesi ve korunması.
51
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Nihai Rapor
Yönetici Özeti
Metodoloji
İklim Projeksiyonları
Sektörel Etkilenebilirlik
Uyum Faaliyetleri
İVT Kullanım Kılavuzu
Proje Albümü
Hidrojeoloji Cildi
25 Adet Havza Raporu
Toplam
34 Rapor
52
• Ne kadar umutlu olmalı?
• Ne yapmalı?
53
•
Paris’teki konferans için dünyada 150’den fazla hükümet “kesin katkılar
için ulusal niyet beyanı” sundu. Bu beyanlardaki taahhütlerin toplamı,
küresel ısınmanın bu yüzyıl sonunda 2 derece hedefini ıskalayacağını,
2.7 derece olacağını öngörüyor. Beyanlardaki fazladan taahhütler
gerçekleşmezse, bugünkü çevre politikaları sonunda küresel ısınma 4
dereceye yaklaşacak ya da geçecek.
54
55
•
•
•
•
•
•
•
Dünya nüfusu hızla artmakta ve dolayısıyla her geçen gün doğal kaynaklar
tüketilmektedir.
1900’lerin başında dünya nüfusu sadece 1 milyar iken, sanayi devrimi sonrasında
tıpta yaşanan gelişmelerin de büyük etkisiyle dünya nüfusu da 7 milyara
yaklaşmıştır.
2030 yılında 8,1 milyara, 2050 yılında da 8,9 milyara ulaşması beklenmektedir.
Dünyadaki açlığı bitirmek üzere 1940-1960’lı yıllar arası uygulamaya konan Yeşil
Devrim, tarımsal üretimi iki kattan fazla artırmıştır.
Nüfusun artışının yanı sıra, şehir hayatına geçişin hızla arttığı dünyada nüfus
yoğunluğu bölgeler arasında büyük farklılıklar göstermektedir.
1970’lerin sonlarında dünya nüfusunun 2/3’ü kırsal alanda yaşarken, bu oran
2001 yılında %50’ye düştü ve 2020 yılına kadarda %44’e düşeceği tahmin
edilmektedir.
Bu savı destekleyen bir diğer veri de dünyadaki büyükşehir sayılarındaki ciddi
artıştır. 1800 yılında tüm dünyada yalnızca 2 adet büyükşehir varken bu sayı
1900’de 17 ye, 1950 de 86 ‘ya; 2000 yılında ise 387’ye yükselmiştir. Bu durum
şehirlerdeki su stresini büyük ölçüde arttırmaktadır.
56
• Gelecek geçmiş gibi olmayacak.
• Mevcut tüketim hızımıza doğal kaynaklarımız yetişemiyor. Az
tüketmeliyiz.
• Dünya iklimin değişmesini engelleyemiyor. Bize tek seçenek
kalıyor:
UYUM SAĞLAMAK
• İklim değişikliğinin muhtemel etkilerinin tüm plan
programlara entegrasyonu gerekiyor. ,
• Sektörlerin kendi etkilenebilirlik annalizlerini tamamlaması
57
ve sonrasında sektörel uyum planlarının hazırlanması
Teşekkür ederim.
Ayşe YILDIRIM COŞGUN
aycosgun@ormansu.gov.tr
58