M. Meclisi B : 88 25 . 5 . 1970 O : 3 Bupun üzerinde durmaya

M. Meclisi
B : 88
Bupun üzerinde durmaya değer. Akar yakıt
fiyat istikrar fonunda toplanan paradan mı,
yoksa | bu boru battı nakliye vergisinden topla­
nan pjıradan mı; nereden olursa olsun Türkiye
Petrolfceri Anonim Ortaklığına munzam finans­
man Toynağı bulmaya mecburuz. Türkiye'nin
yeralti petrol servetlerinin değerlenmesi bakımındajı son tahlilde güveneceğimiz asıl kuvvet,
asıl mjttessese millî kuruluşumuz olacağını tec­
rübeler ortaya koymuştur kanaatindeyim.
Ha^gi şirketlerin petrol bulup, hangileri­
nin bulmadığı hakkında biraz inceleme yapı­
lırsa îjfttell Şirketinin niçin daha gayretli oldu­
ğu, diinya ölçüsünde sürpriz istihsali olan Mo­
bil Şitfcetmin ise nasıl hevessiz hale geldiği,
bütün; bunlar yakından incelenirse görülür ki,
Türkiye'de yabancı şirketlerin petrol çıkarıp
çıkarmaması yalnız bizim uyguladığımız bâzı
hükünjıîere değil, fakat dünya ölçüsündeki istih­
sal duJFumlarma ve pazarlama durumlarına bağ­
lıdır. Jffesele bir marjinal maliyet meselesidir.
Bir bigka yerdeki kuyusundan çok düşük bir
marjinal maliyetle bol bol petrol istihsal ede­
bilecek olan bir yabancı şirketin daha yüksek
bir mlaliyetle Türkiye'de petrol çıkarmaması
mümkjfeıdür, ama millî kuruluşumuz başka bir
hesap noktasından hareket edeceği için aynı
m a l i y l e petrol çıkarmaya hattâ biraz daha
yüksek; maliyetle de olsa çıkarmaya razı olabi­
lir ve bu millî ekonomiye fayda sağlıyabilir.
Aslında 80 milyon lira ve saire diye ifade
edilen; verginin bir kısmının Türk Şirketinden,
TPAOfdan alınacak para olduğunu hesaba kat­
mak ve yabancı şirketlerden 1969 taşıma mik­
tarlarıma göre tahsil edilecek olan verginin
belki 46 milyon lira civarında kalacağını, 1970
deki iîretim daha fazla olacağı için bunun bel­
ki biriye daha yukarıya çıkacağını, fakat ya­
bancı [şirketlerden alacağımız verginin asla 80
milyoıı lira rakamına ulaşamıyacağını da kay­
detmek isterim.
Arjsadaşlar, yerli üretimi teşvik.. Güzel, ta­
biî teşrik etmek lâzım. Ancak Sayın Bakana
22 Kajsım tarihinde sunulduğu dosyalarımız­
dan Araştırma Komisyonunun getirdiği evra­
kın rnjdelenmesinden anlaşılan bir yazı vardır.
Bu yisı Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı­
nın vfcjdıgı, resmî bir yazıdır ve bu yazıda teş­
vik htedi^nierinin yabancı şirketler için esasen
geniş ölçüde mevcudolduğu kaydedildikten
25 . 5 . 1970
O : 3
sonra aynen şu cümle göze çarpmaktadır.
Bunu raporumuza olduğu gibi aktarmışızdır:
«Meselâ, bu hükümlerden istifade eden Shell
Şirketi, dış piyasada cari fiyatı varil başına
1,62 dolar olan petrolünü, İPRAŞ a 3,20 dolar
üzerinden satabilmektedir.» Dikkat buyurun;
dış piyasadaki cari fiyatı 1,62 olan bir malı
Türkiye'den istihsal ediyor ve 3,20 ye satıyor
biz, diyor. Kim diyor bunu?... Bir resmî mües­
sesemiz söylüyor.
Yine, raporun 30 ncu sayfasında bir tablo
vardır, Araştırma Komisyonu raporunun 30 ncu
sayfasındaki bu tablodaki rakamlara dikkatle
bakılırsa; pek fazla yer tutmaması için, aynen
nakledilememiş olan bâzı rakamlara, ki onları
Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığından Sayın
3akan kolaylıkla temin edebilir; bakılırsa, Tür­
kiye'de bu kadar geniş himaye marjı ile çalı­
şan, bu kadar yüksek korama marjı ile çalı­
şan şirketlerin, yerli hampetrol istihsal etmesi
halinde dahi, kendi toprağımızdan çıkan pet­
rol için ödemeye mecbur olduğumuz döviz mik­
tarının âdeta ithalât yapmışçasına bir döviz
ödeme noktasına pek yakın olduğu, bâzı hesap­
lara göre müsavi veya yüksek oldu­
ğu iddialarının tamamiyle havada kal­
madığı anlaşılır. Bu iddiaları bir resmî
makamın ve size bağlı bir ş-enel mü­
dürlüğün yazısına istinaden arz ediyorum ve
tetkik edilmesini rica ediyorum.
BAŞKAN — Sayın Feyzioğlu, zamanınız
doldu efendim, istirham edeceğim.
G. P. GRUPU ADINA TURHAN FEYZİ­
OĞLU (Devamla) — Bitiriyorum, efendim, bir
dakikanızı rica edeyim.
8957 sayılı Kararname ile ilgili olarak bu
kararnamedeki yüzdelerin Hazineye zarar ver­
diği sabit olduğuna göre, bunun değiştirilmesi
düşünülüyor mu sorusu da, cevapsız kalmıştır.
Bunun cevapsız kalmasını düşünülmediği anla­
mında yorumlamıyoruim. Sayın Bakanın bu ko­
nuda hassasiyet göstereceğini ümidediyorum.
13 ncü maddenin bugüne kadar uygulanma­
mış olması, uygulanmaması demek değildir. De­
vamlı olarak biraz evvel bu kürsüde Sayın Ba­
kanın ağzından Petrol Dairesinin Sayın Refet
Sezgin'e, Sayın Refet Sezgin'in deminki karar­
nameyi, memlekete çok pahalı olan kararname­
yi Hükümete sevk ederken yazdığı yazıya dercettıiği bir cümle dikkati çekiyor. Bu cümle şu-
— 609 —