Slayt 1

ÖFKE YÖNETİMİ
DOÇ. DR. MURAT ÖZDEMİR
HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM FAKÜLTESİ
EĞİTİM BİLİMLERİ BÖLÜMÜ
Sunu Planı
Öfke Kavramı - Tanımı
Öfkenin Özellikleri
Öfkenin Nedenleri
Öfkenin Fonksiyonları
Öfkenin Belirtileri
Öfke Türleri
Öfke İfade Biçimleri
Öfkenin Sonuçları
ÖFKE YÖNETİMİ
Öfkeye İlişkin Kuramsal Yaklaşımlar
İş Yerinde Öfke (Neden ve Sonuçları)
Öfke Yönetimi
Öfke Yönetimi – Öfke Kontrolü Nedir?
Öfke Yönetiminin Öncül Aşamaları
Öfke Yönetimi Stratejileri
Öfke Nedir?
Engellenme, saldırıya uğrama, tehdit edilme gibi durumlarda
hissedilen ve genellikle neden olan kişiye ya da şeye yönelik
saldırgan davranışlarla sonuçlanabilen yoğun duygusal tepki…
Yaşamda kalmak için kaçma davranışının karşıtı olarak mücadele
gerektiren durumlarda harekete geçirici bir güç…
Öfke Dört Boyutta Ortaya Çıkar
Duygu
Düşünce
Davranış
İletişim
Öfkenin Özellikleri
Öfkelenmek içsel bir yaşantı
ve bir duygu durumu…
Planlı değil, spontane…
Öfke evrensel bir duygu…
Kişiyi eleştiriye ve saldırıya
açık hale getirebilir…
Öğrenilmiş davranışlardır.
Öfkenin ifadesi,kişiden kişiye
farklılık gösterir.
Dipnotlar
Her bireyin öfkelendiği durumlar
farklıdır.
Birinin öfkelendiğine bir diğer insan gülüp
geçebilir.
Hatta insan bir gün bir konuya öfkelenebilirken
bir başka gün öfkelenmeyebilir.
Kontrolden çıktığında, insandaki
muhakeme ve mantıklı düşünme
yetisini ortadan kaldırır..
Tüm insanların yaşadığı çok normal bir
duygudur..
Öfkenin derecesi, genellikle ilgili olan konu ya da şeye verilen önem
derecesi ile paralellik gösterir..
Öfke Ne Değildir…
Öfke bir problem çözme aracı,
Öfke bir öç alma veya intikam yolu,
Öfke başkalarını suçlama biçimi,
Öfke şiddet göstermeye veya suç işlemek
için makul bir neden,
Öfke başkalarını kontrol etme yolu,
Öfke bir haklı olma yolu
DEĞİLDİR!
Öfkenin Nedenleri
Öfkenin Nedenleri (Devam)
İÇSEL NEDENLER
DIŞSAL NEDENLER
Öfkenin Nedenleri (Devam)
Öfkenin Fonksiyonları
ÖFKE DUYGUSUNUN
OLUMSUZ İŞLEVLERİ
OLDUĞU GİBİ OLUMLU
İŞLEVLERİ DE VAR MIDIR?
Öfke duygusunun yaşanma
biçimi onu iyi ya da kötü kılar.
Öfke insanı davranışa iter. Dile
getiremediğiniz isteklerinizi
söylemenizi, rahatsızlık
duyduğunuzda kendinizi
savunmanızı sağlar.
“Öfkelendiğimde bütün mizacım canlanır,
anlayışım keskinleşir.” Martin Luther King
Öfkenin Fonksiyonları
Olumsuz
Olumlu
Bireyi canlandıran bir duygu
Kişiyi güçsüzleştirme
Haksız
kaldırma
Bir hedefi başarmaya yönelik engel
oluşturma
bir
durumu
ortadan
Sorunların çözümünde başlangıç
noktası
Bir şeylerin bizi rahatsız ettiğini
ifade etmek için kullanılan bir mesaj
Kişinin kendini koruması…
Kişilerarası ilişkilere zarar verme
Fiziksel ve ruhsal sorunlar
Yeti ve performans düşüklüğü
İlişkilerin zorlaşması…
Öfkenin Belirtileri
Doğrudan Belirtiler
•Tokat atma, tekme atma, vurma
•Yüksek sesle konuşma
•Küfür etme, tehdit etme
•Aşırı eleştirel olma
•Sürekli hata arama
•Tartışmacı ve saldırgan bir tutum içinde olma
•Suçlama
•Alay etme
•Dedikodu yapma
•Şüphecilik
•Önyargılı Yaklaşma
•Öfke Nöbetleri
Dolaylı Belirtiler
•Başkalarından uzak durma
•Başkalarıyla işbirliğini reddetme
•Sessizlik
•Unutkanlık
•Depresyon
•Suçluluk duygusu
•Çekingen davranma
•Ağlama
•Şiddet ve suça yönelik düşünceler
•Yoğun stres
•Mutsuzluk ve gerginlik
•Gücenmişlik, küskünlük
Öfkenin Türleri
Anlık ya da Durumluk
Öfke
Yoğunluğu farklı
düzeylerde yaşanan
geçici duygusal
tepkiler..
Sürekli ya da Yıkıcı Öfke
Anlık öfkenin sürekli
yaşlanmasıdır..
Bireylerde ‘öfkelenmeye
eğilimli olma durumunu’
ifade eder..
Belirli bir süre sonra
kişilik halini alarak,
hayatın tüm alanında
etkili olabilir…
Öfkenin İfade Biçimleri
Öfkenin Dışa Yönelmesi
Öfkenin İçe Yönelmesi
Öfkenin Kontrol Edilmesi
Öfkenin Sonuçları
Öfkenin Fiziksel ve Fizyolojik Sonuçları
Kalp atışlarının hızlanması, kasların gerilmesi, midenin kasılması, ağız kuruması,
boğazda düğümlenme, nefesin daralması, aşırı terleme…
Bakışların dikleşmesi, kasların çatılması, dudakların büzülmesi, yüzün kızarması,
dişlerin gıcırdatılması titreme, ürperme, seste titreme…
Öfkenin Bilişsel ve Duygusal Sonuçları
Uykusuzluk, unutkanlık, dikkatsizlik, konsantrasyon
bozukluğu, düşük performans, depresyon ve stres…
Öfkenin Davranış ve Tepkisel Sonuçları
Alkolizm, sigara tiryakiliği, huzursuzluk,
acelecilik, ilaç kullanımı, aşırı yemek
yeme, saldırganlık ve şiddet…
PUANINIZ 0 İSE SİZ YA BİR YALANCI YA DA BİR ERMİŞ OLMALISINIZ!
0-45 : Yaşadığınız öfke ve rahatsızlık miktarı oldukça az.Nüfusun ancak küçük
bir yüzdesi testte bu kadar az puan olacaktır.Seçilmiş azınlıktan
birisiniz. Tebrikler…
46-55 : Ortalama insandan daha huzurlu ve barışçılsınız.
56-75 : Yaşamın getirdiği sıkıntılara ortalama öfkeyle yanıt veriyorsunuz.
76-85 : Yaşamın getirdiği sıkıntılara öfkeli bir şekilde tepki veriyorsunuz.
Sıklıkla, ortalama birinden daha sinirlisiniz.
86-100 : Gerçek bir ÖFKE ŞAMPİYONUSUNUZ. Kendinizi kolayca
kurtulamadığınız yoğun duygularla istila edilmiş durumdasınız. Büyük
olasılıkla, sizi inciten olaydan çok sonra bile olumsuz duygularla öfkeniz
kontrolden çıkabilir ve zaman zaman başınızı derde sokacak dürtüsel
saldırgan patlamalara yol açabilir. Dikkat…
Öfkeye İlişkin Kuramsal Yaklaşımlar
Biyolojik Temele Dayalı Kuramlar
İç Güdüsel Kuramlar
•Psikanalitik Kuram
•Etolojik Kuram
Bilişsel Kuram
Sosyal Öğrenme Kuramı
Engellenme –Saldırganlık Hipotezi
Berkowitz’in Öfkeye Yeni Yaklaşımı
Novaco Modeli
Biyolojik Temele Dayalı Kuramlar
Saldırgan davranışlar, merkezi sinir
sistemi, özellikle endokrin sistemden
kaynaklanır..
Bilişsel Kuram
Öfke, beklentilerin, bilişlerin, iç konuşmaların ve
akılcı olmayan inançların sonucunda ortaya
çıkmaktadır. Kurama göre başka kişiler, bireyin akılcı
olmayan inançlarını etkinleştirdiği için öfkeye neden
olmaktadır
İç Güdüsel Kuramlar
Psikianalitik Kuram
Saldırganlık, insanın biyolojik kalıtımının bir
parçasıdır. İfade edilmeyerek bastırılması, bu
enerjinin içte tutulması içsel baskıyı yükseltir.
Etolojik Kuram
Bütün canlılar varlıklarını korumak
ve türlerini devam ettirmek için
tehlike karşısında “savaş ya da kaç”
tepkisini geliştirirler. İnsanda da
öfke nedeni engellenme ve
başkasının kasıtlı davranışlarının
tehlike olarak algılanmasıdır.
Sosyal Öğrenme Kuramı
Davranışlar, bireyin çevresinde
gözlemlediği davranışları taklit
yoluyla model alması ile kazanılır.
Saldırganlık
davranışı
da
öğrenilmiş bir davranıştır.
Engellenme –Saldırganlık Hipotezi
Saldırgan hareketler, çevredeki
engellenmelere tepki olarak
yapılmaktadır
Berkowitz’in Öfkeye Yeni Yaklaşımı
Organizma olumsuz olaylarla karşılaştığında,
hafızada daha önce böyle bir yaşantının olup
olmamasına göre olayları değerlendirir.
Kaçınma ya da savaşma davranışlarından uygun
olanını ortaya koyma tercihi yapar.
Novaco Modeli
Öncelikle engellenme, haksızlık, hakaret ve saldırı gibi dışsal
bir olay, daha sonra olayın bilişsel süreçlerde
değerlendirilmesi
ve
değerlendirme
doğrultusunda
davranışsal tepkiler ve öfke oluşmaktadır
İş Yerinde Öfke
İş yerinde yaşanan çatışmalar, “iş
yerinde öfke”ye neden olur…
Üstün asta öfkesi ---- Genelde gösterilir..
Astın üste öfkesi ---- Genelde gösterilmez.
Çalışma arkadaşları arasındaki öfke --- Gösterilebilir ya da saklanır.
Bazen işyerinde üstün asta olan öfkesi, diğerlerine
patronun kim olduğunun göstermenin bir ifadesi
de olabilir..
“DUYGUSAL EMEK”
YA Siz…… İş yerinde öfkenizi neden gizlersiniz
İş Yerinde Öfkenin Nedenleri
Neden
Haksız muamele
Açıklama
Yeteneksizlik
Adaletsiz muamele -özellikle astın üste- (ödül sistemi ve diğer yönetsel
süreçlerde)
Diğer çalışanların işi nitelikli bir şekilde yapamadığına yönelik inanç
Saygısızlık
İş yerinde kaba davranışlar
Kötü İletişim
Yatay-dikey veya çapraz iletişim sürecinin niteliksizliği dolayısıyla yanlış
anlamalar
Kişinin çalışma arkadaşları tarafından dışlanması, üst tarafından diğer
çalışanlardan ayrılması ve desteklenmemesi
Destek Eksikliği
Önemsenmemek
Yapılan işlerin önemsenmemesi, değer verilmemesi. Çalışanın
dinlenmediğini hissetmesi, takdir alamama
Tekrar Eden Sorunlar
Sorunların yönetim tarafından çözümlenmemesi, sürekli tekrar etmesi
Güçsüzlük
Sorunların çözümünde bilgi ya da yetenek eksikliği, özgüven sorunu
Güvensizlik
Kurumdan çıkarılma korkusu, iş güvencesinin olmaması
Profesyonel Olmayan
Davranışlar
Aşağılanma
Profesyonel olmayan davranışlar, kişisel sorunların işlerin önüne geçmesi
Yapılan işlerin küçük görülmesi
İş Yerinde Öfkenin Diğer Sebepleri
Bir çalışanı diğerlerinden fazla kayırma
Çalışanın üzerine büyük duygusal yatırım yaptığı bir çalışmayı keyfi ya da başka
bir neden için ret,
Müşteriler ve diğer çalışanlar önünde yapılan eleştiri,
Fiziksel şartlar,
Haksız performans değerlendirmesi veya eleştiri,
Çalışanın hedeflerini karşılayacak kaynak eksikliği,
Çalışandan istenen sebepsiz talepler,
Sözlerin tutulmaması,
Yöneticinin yeterince esnek olmaması,
Kötü iletişim,
Geribildirimin yavaş ya da hep negatif bir tonda olması,
Çalışanın karar verme fırsatlarının sınırlı olması
İş Yerinde Öfkenin Sonuçları
Kısa Vadeli Sonuçlar
Öfkeye neden olan kişiye verilen cezalar ya da intikam için sergilenen
davranışlar
Duygusal geri çekilme (Genelde işgören için)
Öfkeye neden olan kişiye verilen yasal cezalar (üst mercilere başvurma,
öfkeye neden olan kişiye ceza verilmesine, makamının düşürülmesine neden
olma)
Diğer çalışanların etkilenmesi
Bunlara bağlı olarak, ilgili dönemsel işlerdeki
niteliğin-verimin düşüşü…
Eğer başarılı çözüm ve yapıcı davranışlarla
sonuçlanırsa
Rahatsızlık veren durumun ortadan
kalkması, kurumsal gelişme…
Uzun Vadeli Sonuçlar
İşten ayrılma davranışları
İş yerinde sürekli öfke
Öfkelerin özel hayatlara yayılması
Kurumdaki sorunların hiçbir zaman çözülemediği algısı
Öfkeye bağlı olarak çalışanlarda görülen fiziksel ve ruhsal hastalıklar
Kurumsal etkililiğin ve verimliliğin düşmesi
Kurumsal iklimin olumsuzlaşması
Mutsuzluk kültürünün yerleşmesi
Öfke kurumsal düzeye çıkar, kontrol edilemez ve kurumun kültürü haline gelirse;
Akılcı düşünme, yerini öfkeyle karar verme alışkanlığına bırakır.. Kurumsal etkililik
düşer..
Bireyleri birleştiren kurumun amaçları değil, “ortak öfke” olmaya başlar…
ÖFKE YÖNETİMİ
Öfke Yönetimi – Öfke Kontrolü nedir?
Öfke yönetimi, kızgınlığın ve öfkenin
yol açtığı duygusal ve bedensel tepkileri
azaltabilmek ve öfkeyi sağlıklı bir
biçimde denetim altına almak ve ifade
etmektir.
Öfke yönetiminin amacı, öfkenin sebep
olduğu hem duygusal hem de fizyolojik
canlanmayı azaltmaktır.
Öfke kontrolü öfkenin kontrollü bir
biçimde, kişiye zarar vermeden ifade
edilmesidir
Öfke Yönetimi Stratejilerinden Önce Takip Edilmesi Gereken
Aşamalar
Öfkeyi kabul etmek
Öfkenin
kaynağını
bulmak
Öfkeyle gerçekçi
biçimde
mücadele etmeye
kararlı olmak
Neden öfkeli olduğunu anlamak
Öfke Yönetim Stratejileri
Gevşeme
Bilişsel yeniden yapılandırma
Problemi çözme
Daha iyi iletişim
Mizah kullanılması
Çevreyi değiştirmek
Öfke Durumundan Ne Yapabiliriz?
Kendi öfkenizi tetikleyen durumları
ve öfkenizin biçimini tanımlayın.
Kendi kendinizi sakinleştirmeye
yönelik egzersizleri düzenli olarak
yapın.
Derin nefes alın, nabız atışlarınızı ve
nefesinizi kontrol altına alın.
Kendinize, sizi sakinleştirecek
cümleler söyleyin.
Kendinizi, kontrol etme konusunda
kararlı olun.
Şiddete yönelik davranışları asla
kabul edilebilir çözümler olarak
değerlendirmeyin.
Öfke duygusuna evet, ancak bu
duyguyla davranmaya hayır,
bağırmayın, vurmayın.
Çevrenizdekileri, öfkelendiğinize ait
bilgilendirin. Ama yumuşak
davranın.
Kendinize zaman tanıyın
Kişisel
saldırılara
cevap
vermeyin kişiselleştirmekten
kaçının.
Kendinize, sizi sakinleştirecek
cümleler söyleyin.
Öfkenizin gerçek nedenini ortaya çıkarın,
öfkenizi farklı durumlara yüklemeyin..
Öfke anında insanları, özellikle de
suçsuz insanları kırmamak için
ortamdan uzaklaşın… Sorunla,
ancak kontrolünüzü yeniden
kazandığınızda uğraşın.
Bazen sizin de
hatalarınızın
olabileceğini
kabul edin..
Şunları Deneyebilirisiniz…
ya da…
BİR DEĞERLENDİRME…
Kurumunuzda Öfkelendiğiniz Bir Anınızı Düşünün
(Mümkün olduğunca en çok öfkelendiğiniz bir anınız olsun…
Kime – Neye Öfkelendiniz: ___________________________________
Neden Öfkelendiniz : ________________________________________
(Öfke nedeniniz birebir iş ile mi ilgili yoksa kişisel ilişkilerle mi alakalıydı..
Objektif bir gözle düşünün…)
BİR DEĞERLENDİRME…
Tepkiniz ne olmuştu: _____________________________________________
Öfkenizin olumlu sonuçları oldu mu? Olduysa : _______________________
Öfkenizin olumsuz sonuçlarının da olduğunu düşünüyorsanız:
_______________________________________________________________
Kurumunuzda, kurumunuz ya da sizin açınızdan ne gibi değişmeler
(olumlu/olumsuz ) oldu? :
_______________________________________________________________
BİR DEĞERLENDİRME…
Bu olayın daha iyi sonuçlanması için, öfke anında ve sonrasında ne
yapsaydınız daha iyi sonuçlar elde edebilirdiniz? :
_________________________________________________________
Teşekkürler…