Öfke kontrolü

ÖZEL ÇAĞLAYAN KOLEJİ AYLIK VELİ BÜLTENİ
ÇOCUKLARDA ÖFKE KONTROLÜ
Yaşam devam ederken gün içinde hangi yaştan olursak olalım birçok duyguyu
yaşarız. Bunların bir kısmı sevgi, hoşlanma, mutluluk gibi; bir kısmı ise nefret, kıskançlık,
kızgınlık ve korku gibi duygulardır. Aslında tüm duygularımızın
duygularımız
temelinde yatan,
başkalarının yaptıkları davranışlardan ziyade bizim onların davranışlarına ilişkin
yaptığımız yorumlardır.
Öfke,
fke, insanın doğasında var olan, kişinin çevresinde olup
up biten olaylara ya da
kendisine yönelik her türlü tehdide karşı gösterdiği bir savunma düzeneğidir. İnsanoğlu
temelde var olan bu duygusun
sunu
u sosyal etkenler ve geliştirdiği öğrenme süreci ile kontrol
etmeyi öğrenir.
Çocuklarda öfkenin, sosyal çevrede kabul edilebilir bir davranış olmaması,
öfkenin yoğunluğu, sıklığı ve süresi ile direkt olarak ilgilidir. Burada unutulmaması
gereken bir husus da öfkenin dışa vurulan biçimi ile çocuğun bilişsel gelişimi arasındaki
ilişkidir. İki yaşında birr çocuğun öfkelendiğinde annesine vurması ile 9 yaşında bir
çocuğun öfkelendiğinde annesine şiddet uygulaması arasında önemli farklar
far
vardır.
Çocuklarda
ocuklarda gördüğümüz “tempertuntrum” adı verilen öfke krizleri anne babaları
hayli sıkıntıya sokabilmektedi
bilmektedir. Nedenli ya da nedensiz bir şekilde öfke nöbeti geçiren
çocuk, ağlar,
ğlar, bağırır çağırır, yerlerde yuvarlanır, sağa sola koşuşturur,
koşuşturur, eşyalara ya da
kendine
zarar
verici
davranışlarda
bulunur.
Özellikle kalabalık ortamlarda, başkalarının yanında çocuğun
çocuğun bu durumu
dur
aileyi
çaresiz bırakabilmektedir. Çocuğun dinmeyen öfkesine karşılık ailenin çabası genellikle
pes edip çocuğun isteklerini yerine getirme ve taviz verme ile sonuçlanır. Böylece
B
çocuk
"ikincil kazanç” elde ederek isteklerinin yerine gelmesini ya da engellerin ortadan
kalkması için bu nöbetleri öğrenilmiş davranış olarak tekrar tekrar sergiler.
Her çocuk kızar, bağırır, sesini yükseltir, ağlar bazen tepinir ve küçük krizler
geçirebilir. Bu davranışlar, genellikle çocuğun yapmak istediği davranışlar
engellendiğinde, istediği olmadığında ya da hoşuna gitmeyen bir muameleyle karşı karşıya
kaldığında oluşur. Burada önemli olan şey, ailenin bu krizi yönetme biçimidir.
Öfke patlamaları doğru yönlendirilmeyen çocuklar ileride ciddi anlamda
sorunlar yaşayabilirler. Bu sebeple, erken dönemlerden itibaren çocuğun verdiği
saldırgan tepkilerin nedenleri anlaşılmalı ve onları yetiştirirken bazı noktalara
dikkat edilmelidir.
ÇOCUKTA ÖFKE KONTROLÜNÜ GELİŞTİRMEK İÇİN NELER YAPILABİLİR
Öfke kontrolünde amaç, öfkenin dışa vurulmasını engellemek değil uygun bir dille ifade
edilmesini sağlamaktır. Bu sebeple çocuklarımıza öfkelenmemeleri gerektiği mesajını
vermek yerine, onlara öfkelerini denetlemeyi ve onu yapıcı yönde kullanmayı anlatmalı ve
örnek davranışlarla göstermeliyiz.
Öfke kontrolü zayıf olan çocuklara karşı etkili disiplin yöntemlerini uygulamak gerekir.
Bu çocukların, yaşamındaki kurallar anne ve baba tarafından ortak bir şekilde, net olarak
koyulmalı ve tutarlı bir şekilde takip edilmelidir. Onun bir birey olduğu hissettirilirken
yaşamı konusunda sınırları olacağı da hissettirilmelidir.
Disiplini ev içinde sağlamaya çalışırken aynı kuralları defalarca hatırlatmak veya
bağırmak yerine etkili iletişim yolları kurmak gerekir. Özellikle bu tip çocuklarda yerine
getirmesi gereken herhangi bir sorumluluğu veya uyması gereken bir kuralı sürekli ard
arda söylemek, yalvaran veya kızgın bir ses tonu ile konuşmak değil, sakin, kısa cümlelerle
göz kontağı kurularak anlatılmalıdır.
Anne ve babanın sorunları saldırgan bir şekilde ele aldıkları bir ortamda çocuğun da bu
yolu öğrenmesi kaçınılmazdır. Böyle bir durumda anne ve babanın bireysel tutumları
üzerinde yoğunlaşması gerekir. Özür dileme ve affedebilme sanatını hayatımızda
uygulamaya özen göstermeliyiz.
Çocuğunuzla insanların genel olarak hangi
tepkiler verdiklerini çevreden örneklerle
duygusunun hangi öfkeli davranışlara sebep
olumsuz
durumlara
yol
duyguları hissettiğini, hangi olaylara nasıl
paylaşın. Bu sohbet esnasında “kızgınlık”
olduğunu ve bunun insanların hayatında nasıl
açtığını
ayrıntılarıyla
konuşun.
İletişim becerileri zayıf olan çocuklar, kendilerini ifade ederken zorlandıklarında
öfkelenebilirler. Bu sebeple çocuğunuza kendini ifade etmesi için değişik ortam ve
durumlar yaratın. Olaylar hakkında konuşurken küçük yaşlardan itibaren etkili konuşma
yollarını öğretin.
İletişim becerilerinin yanı sıra karşılaştığı problemleri çözme becerisi zayıf olan
çocuklar herhangi bir sorunla karşılaştığında paniğe kapılıp öfkeli davranışlar
sergileyebilirler. Bunun için; başınızdan geçen ufak problemlerden onun yaş dönemine
uygun olanlarını anlatıp beraber çözüm yolları oluşturabilirsiniz. Ayrıca, bir oyunmuş gibi
hayali
durumlar
yaratıp
sonrasında
beraberce
çözümler
oluşturabilirsiniz.
Çocuğun öfkeli veya saldırgan bir davranışını ödüllendirmemeye özen göstermelisiniz.
Örneğin alışveriş merkezinde istediği alınmadı diye ağlayıp çevreye vuran bir çocuğun
durması için sonunda istediğinin yapılması onun bu yolu öğrenmesine sebep olacaktır.
Sorunlarla ilgili başa çıkmak için ona analitik düşünmesini öğretmelisiniz. Karşısına çıkan
problemle ilgili karşısındakine vurmak, dinlememek, bahaneler üretmek yerine önce var
olan sorunu tanımlamalı, karşısındakine değil soruna odaklanmalı ve yapacağı davranışların
sorumluluğunu almasını öğrenmelidir.
Çocuğumuzla iletişimimizin sağlıklı olabilmesi için, onunla empatik ilişkiler geliştirmemiz
gerekir. Her insanın olaylara karşı kendine özgü bir bakış açısı vardır. Kendimizi
karşımızdakinin yerine koyup olaylara onun gözüyle bakabilirsek, onun duygu ve
düşüncelerini anlamamız dolayısıyla da davranışlarına anlam vermemiz kolaylaşır.
İletişime geçtiği insanın, beden dilinden ne hissettiğini yorumlamayı başarabilirse empati
kurmayı deneyimleyerek karşısındakini daha iyi anlayacaktır. Bu tip çalışmaları evde
yaparken televizyonun sesini kısıp şimdi “ne hissediyor” oyunu oynamak veya
gazetelerdeki büyük resimlerdeki yüz ifadelerinden “ne oldu da ne hissediyor” oynamak
etkili olacaktır.
Grup halinde oynanabilecek oyunlar veya yapılacak sporlara katılmasını desteklemek
gereklidir. Kazanmak veya kaybetmek grubun tamamına mal olacağından çözüm odaklı
düşünce
ve
davranış
geliştirmeyi
öğrenecektir.
Çocuk öfkelendiğinde paniğe kapılıp hemen tepki göstermeden onu sabırla dinlemek ve
tartışmaya girmemek çok önemlidir. Biraz sakinleştiğinde çocuktan;
Kendisini öfkelendiren problemi,
Probleme nasıl tepkide bulunduğunu,
Bu tepkinin ne gibi sonuçlar doğurduğunu,
Bunun problemi halletmek için iyi bir yol olup olmadığını,
Neyin daha iyi bir çözüm olabileceğini düşünüp anlatması istenebilir.
Bu süreçte emredici konuşmayın. Kendini nasıl daha iyi ifade edebileceğini ve makul
isteklerinin yerine getirebilmenin ancak böyle mümkün olacağını anlatın.
PSİKOLOJİK DANIŞMA VE REHBERLİK BÖLÜMÜ