Bölüm 6 Gümrük Tarifeleri File

ALTINCI BÖLÜM
GÜMRÜK TARİFELERİ
Giriş


Tarife, çeşitli mallara uygulanacak vergi
oranlarını gösteren listeleri ifade eder.
Gümrük vergileri genelde ithalattan alınır.
2
I- TARİFELERİN GELENEKSEL AMAÇLARI:
GELİR SAĞLAMA VE KORUMA


Gelir sağlamaya yönelik tarifeler genellikle
halkın yaygın biçimde tükettiği mallar
üzerine konulur.
Koruma amaçlı vergiler ise bir malın
ithalinden o malın yüksek yurtiçi fiyatı ile
ondan düşük dünya fiyatı arasındaki fark
tutarında veya daha yüksek ölçüde konulur.
İthalatı tamamen önler.
3
II- GÜMRÜK TARİFELERİ HANGİ ESASA GÖRE
KONULURLAR?



Spesifik Vergiler: Birim ve ağırlık gibi malların fiziki birimleri
üzerinden alınan vergilerdir.
Ad Valorem Vergiler: Malın değerinin belirli bir yüzde oranı
şeklindedir.
Karma gümrük vergileri: genellikle hammaddesi gümrük vergisine
tabi olan mallara uygulanır. Bu durumda verginin spesifik kısmı
hammadde üzerine konulan gümrük vergisine eşittir. Ek olarak alınan
ad valorem vergi ise, iç ekonomide o sanayi dalına sağlanmak istenen
koruma oranını yansıtır.
Spesifik vergiler,
1.
Vergide adalet ilkesi ile bağdaşmaz
2.
Enflasyona karşı ad valorem vergiler kadar koruma sağlamazlar.
4
II- GÜMRÜK TARİFELERİ HANGİ ESASA GÖRE
KONULURLAR?

Ad valorem vergiler uygulanırken bir malın
değerinin belirlenebilmesi için iki yöntem vardır.


F.O.B. (Free On Board – Güvertede Teslim): Malın
İhracatçının limanında gemiye yüklendiği fiyattır.
C.I.F. (Cost, Insaurance and Freight – Maliyet, Sigorta
ve Navlun) : Fiyat, malın ithalatçı ülkenin limanına
vardığı andaki fiyatı olup maliyetle birlikte taşıma ve
sigorta giderleri toplamından oluşur.
5
Tüketici Fazlası (artığı)
• Tüketici Fazlası (Artığı) tüketicinin ödemeye
hazır olduğu bedel ile ödediği bedel arasındaki
farktır.
• Grafiksel olarak talep eğrisi ile piyasa fiyat
düzeyi arasında kalan bölgedir.
Tüketici Fazlası
Kumaş Fiyatı
P1
Pc
E
D
Qc
Kumaş Miktarı
Tüketici Fazlası
Kumaş Fiyatı
P1
Pc
E
D
Qc
Kumaş Miktarı
Üretici Fazlası (Artığı)
• Üretici fazlası, üreticin maliyetlerini dikkate
alarak belirlediği ödenmeye hazır olduğu fiyat
düzeyi ile piyasa fiyat düzeyi arasındaki
farktır.
• Grafiksel olarak Arz eğrisi ile piyasa fiyatı
arasında kalan bölgedir.
Üretici Fazlası (Artığı)
Kumaş Fiyatı
S
Pc
E
P2
Qc
Kumaş Miktarı
Üretici Fazlası
Kumaş Fiyatı
S
Pc
E
P2
Qc
Kumaş Miktarı
Ticaret Öncesi Yurt İçi Denge
Kumaş Fiyatı
P1
TF
E
Pc
P2
S
ÜF
D
Qc
Kumaş Miktarı
III- GÜMRÜK VERGİSİNİN EKONOMİK ETKİLERİ
A- Kısmi Denge Yaklaşımı
Fiyat
A
F
Gümrük vergisi konulmadan
önce SERBEST TİCARET
T
Serbest dünya fiyatı P1,
Yurtiçi tüketim OR,
Yurtiçi üretim OK
İthalat KR
P3
M
P2
P1
H
O
K
N
S
U
R
T
A
K
S
U
R
Grafik 1: Gümrük Vergilerinin Kısmi Denge Etkileri
Miktar
13
III- GÜMRÜK VERGİSİNİN EKONOMİK ETKİLERİ
A- Dar Anlamda Etkiler Kısmi Denge Yaklaşımı
Fiyat
Mal Başına P1P2 kadar spesifik (veya
eşdeğeri ad valorem bir vergi)
konulsun.
A
F
T
Yurtiçi fiyatı OP2,
(artar)
Yurtiçi tüketim OU, (azalır)
Yurtiçi üretim OS,
(artar)
İthalat SU
(azalır)
P3
M
P2
d
P1
H
O
N
c
a
K
b
S
U
R
T
A
K
S
U
R
Grafik 1: Gümrük Vergilerinin Kısmi Denge Etkileri
Miktar
14
III- GÜMRÜK VERGİSİNİN EKONOMİK ETKİLERİ
A- Dar Anlamda Etkiler Kısmi Denge Yaklaşımı
Fiyat
A
F
T
P3
M
P2
d
P1
H
O
N
c
a
K
b
S
U
R
T
A
K
S
U
R
Grafik 1: Gümrük Vergilerinin Kısmi Denge Etkileri
Gümrük vergileri toplam 5 etkiye
sahiptir: üretim, tüketim, dış
ticaret (ithalat), gelir dağılımı
ve hazineye gelir sağlama.
a) Üretim Etkisi
üretim kaybı a üçgeninin alanı
b) Tüketim Etkisi
tüketim kaybı b üçgeninin
alanı
c) Dış Ticaret Etkisi
a+b alanın toplamı
d) Gelir Etkisi
c alanına
e) Bölüşüm Etkisi
d alanına
Miktar
15
III- GÜMRÜK VERGİSİNİN EKONOMİK ETKİLERİ
A- Dar Anlamda Etkiler Kısmi Denge Yaklaşımı
Fiyat
a) Üretim Etkisi
A
F
T
Gümrük vergileri ithal malını iş fiyatının
yükselmesine neden olur. Dış piyasa
rekabetinden korunan yurtiçi üretim
artar.
Bu durum kaynakların israf edilmesine
neden olur. Tam çalışma varsayımı
altında ithalata rakip malları üretmek
için gerekli kaynaklar ihracat
kesiminden çekilir.
P3
M
P2
d
P1
H
O
N
c
a
K
b
S
U
R
T
A
Vergiler olmasaydı KS kadar mal daha
ucuza elde edilmiş olurdu. Üretimin
yurtiçinde yapılmasından uğranılan
kayıp “a” üçgeninin alanına eşittir.
K
S
U
R
Grafik 1: Gümrük Vergilerinin Kısmi Denge Etkileri
Miktar
16
III- GÜMRÜK VERGİSİNİN EKONOMİK ETKİLERİ
A- Dar Anlamda Etkiler Kısmi Denge Yaklaşımı
Fiyat
b) Tüketim Etkisi
A
F
T
Gümrük tarifeleri iç fiyatları
yükselterek bir yandan yerli
üretimi özendirirken, diğer
yandan tüketimin kısılmasına
yol açtığından “b” üçgeninin
alanı tüketim kaybını gösterir.
P3
M
P2
d
P1
H
O
N
c
a
K
b
S
U
R
T
A
K
S
U
R
Grafik 1: Gümrük Vergilerinin Kısmi Denge Etkileri
Miktar
17
III- GÜMRÜK VERGİSİNİN EKONOMİK ETKİLERİ
A- Dar Anlamda Etkiler Kısmi Denge Yaklaşımı
Fiyat
c) Dış Ticaret Etkisi
A
F
T
Üretimdeki artış ve
tüketimdeki azalış nedeni
ile ithalattaki daralma yani
dış ticaret etkisi KS+UR
kadardır.
P3
M
P2
d
P1
H
O
N
c
a
K
b
S
U
R
T
A
K
S
U
R
Grafik 1: Gümrük Vergilerinin Kısmi Denge Etkileri
Miktar
18
III- GÜMRÜK VERGİSİNİN EKONOMİK ETKİLERİ
A- Dar Anlamda Etkiler Kısmi Denge Yaklaşımı
Fiyat
d) Gelir Etkisi :
A
F
T
Gümrük tarifeleri ithalat
hacmini sıfıra indirecek kadar
yüksek olmadığı sürece
hazineye gelir sağlar.
P3
M
P2
d
P1
H
O
c
a
K
“c” dikdörtgeninin alanı gelir
etkisini gösterir.
N
b
S
U
R
T
A
K
S
U
R
Grafik 1: Gümrük Vergilerinin Kısmi Denge Etkileri
Miktar
19
III- GÜMRÜK VERGİSİNİN EKONOMİK ETKİLERİ
A- Dar Anlamda Etkiler Kısmi Denge Yaklaşımı
Fiyat
e) Bölüşüm Etkisi :
A
F
T
Gümrük tarifeleri, ulusal
gelirin tüketicilerden
üreticilere yeniden
bölüşümüne neden olur.
P3
M
P2
d
P1
H
O
c
a
K
Bölüşüm etkisi “d” alanı ile
gösterilir.
N
b
S
U
R
T
A
K
S
U
R
Grafik 1: Gümrük Vergilerinin Kısmi Denge Etkileri
Miktar
20
III- GÜMRÜK VERGİSİNİN EKONOMİK ETKİLERİ
B- Tarifelerin Rant Etkisi
Tüketici Rantı
Fiyat
F
Fiyat
F
T
T
A
P2
P1
O
M
N
U
U
Grafik 2: Tarifelerin Rant
Etkileri
Tüketicilerin bir malın bir birimi
için vermeye razı olacakları en
yüksek fiyatlarla gerçekte
ödedikleri fiyat arsındaki farktır.
P2
R
R
T
P1
H
Miktar
O
L
N
A
K
K
S
Miktar
Tarifeler yokken ülkedeki fiyatın
P1 dünya fiyatına eşit olduğu
durumda tüketici rantı P1FR
alanına eşittir.
P1P2 tutarında bir tarife
konulduğunda fiyatlar P2 ye
çıkar ve tüketici rantı P2FN olur.
21
III- GÜMRÜK VERGİSİNİN EKONOMİK ETKİLERİ
B- Tarifelerin Rant Etkisi
Üretici Rantı
Fiyat
F
Fiyat
F
T
T
A
P2
P1
O
M
N
U
U
Grafik 2: Tarifelerin Rant
Etkileri
P2
R
R
T
P1
H
Miktar
O
L
N
A
K
K
Üreticilerin belirli bir üretimde
bulunabilmek için uzun
dönemde kendilerine yapılması
gereken ödemenin üzerindeki
miktarı ifade eder.
S
Miktar
Serbest ticarette üretilen OK
miktar mal P1 fiyatından satılır
ve OP1LK kadar hasılat elde
edilir. OHLK üretim maliyetidir.
HP1L alanı ise üretici rantıdır.
P1P2 tutarında bir tarife
konulduğunda fiyatlar P2 ye
çıkar ve üretici rantı HP2M olur.
22
III- GÜMRÜK VERGİSİNİN EKONOMİK ETKİLERİ
B- Tarifelerin Rant Etkisi
Fiyat
F
Korumacılığın üretim maliyetini
Fiyat
F
T
T
A
P2
P1
O
M
N
U
P2
R
T
P1
H
L
N
artırmasının nedeni, gümrük
tarifeleri dolayısıyla yurtiçi
kaynakların daha etkin oldukları
ihracat endüstrilerinden etkinliğin
göreceli olarak düşük olduğu ithal
edilebilir mal endüstrilerine
aktarılmasıdır.
A
Tarifeler ayrıca gelirin yurtiçi
U
Grafik 2: Tarifelerin Rant
Etkileri
R
Miktar
O
K
K
S
Miktar
tüketicilerden yurtiçi üreticilere ve
ülkenin göreceli biçimde yoğun
olarak sahip bulunduğu faktörden,
kıt olarak sahip olduğu kesime
doğru yeniden dağılmasını sağlar.
23
III- GÜMRÜK VERGİSİNİN EKONOMİK ETKİLERİ
C- Makro Ekonomik Etkiler (Genel Denge Yaklaşımı)
• A) Ulusal gelir ve istihdam artışı: Tarifeler toplam talebi yabancı
mallardan yerli mallara kaydırarak, korunan endüstride hasılayı
ve dolayısıyla milli geliri artırır. Gelir artışı boş duran kaynaklara
çalışma alanı yaratır. Bu da istihdam düzeyinin yükselerek
işsizliğin azalmasına yol açabilir.
• B) Dış ticaret bilançosu açıklarını giderme: Dış ödemeler bilançosu
açığı, gümrük tarifelerinin ithalatı kısıtladığı ölçüde (ülkenin döviz
rezervlerinden tasarruf sağlar) kapanır.
• C) Dış ticaret hadlerini iyileştirme: Gümrük tarifeleri ticaret
hadlerini koyan büyük ülke lehine değiştirmektedir.
• D) Gelir dağılımını belli sosyal sınıflar lehine değiştirmek: Dış
ticaret politikası ile güdülen diğer bir amaç ise yoksul kesimlere
gelir aktarımında bulunmak için zengin kesimin tükettiği lüks
mallara tarifeler konmasıdır.
24
VI. ETKEN DIŞ KORUMA


Genellikle ithal edilen nihai malların yurtiçindeki
benzerlerinin (ithalata rakip mallar) üretiminde kullanılan
girdiler, yani ara malları ve hammaddeler de gümrük
tarifesine tabidirler.
Söz gelişi, içerdeki otomobil endüstrisini korumak için
ithal otomobiller üzerine tarife konulmuşken, aynı
zamanda yerli otomobil üretiminde kullanılan, motor,
şanzıman ve diferansiyel gibi parçaların ithalinden de
belirli oranlarda vergi alınır.
25
VI. ETKEN DIŞ KORUMA



Dolayısıyla yerli otomobil endüstrisine sağlanan gerçek
korumanın ölçüsü olarak yalnızca nihai mallar üzerindeki
tarife oranını ele almak doğru değildir.
Bunun için hem nihai mal hem de onun üretiminde
kullanılan girdilerin tarife oranlarını göz önünde
bulundurmak gerekir.
Bu iki tür tarife uygulamasına dayanarak hesaplanan
gerçek koruma oranlarına “etken koruma oranı” denir.
Oysa yalnız nihai mal üzerindeki oranlara “nominal tarife
oranı” denmektedir.
26
VI. ETKEN DIŞ KORUMA


Negatif etken koruma: Nihai mal üzerindeki tarife oranı
sabitken, girdilerin tarife oranları ne ölçüde yükseltilirse,
malın yurtiçi katma değeri o ölçüde düşer. Yani söz
konusu malın üretimi korunmayıp gerçekte cezalandırılmış
olur. Bu durum negatif dış koruma olarak adlandırılır.
Tarifelerin kademeleşmesi: Gelişmiş ülkeler genellikle en
düşük tarifeleri hammaddeler üzerine koyar, hatta bu
malları gümrüksüz olarak ithal ederler. Yarı işlenmiş
mallara uygulanan tarife oranları daha yüksek, tam
işlenmiş mallar üzerindeki tarifeler ise göreceli olarak en
yüksek düzeydedir. Bu uygulamaya tarife kademeleşmesi
adı verilir.
27
Etken Dış Koruma
• Etken dış koruma ve tarifeler arasındaki ilişki
ithal girdilere konulan tarifeler ile üretimde
kullanılan girdi oranıyla alakalıdır.
EDK = (Tf – aTc) / (1-a)
Tf= İthal üründeki tarife oranı
a = İthal girdi oranı
Tc = İthal girdiye uygulanan tarife oranı
Örnek – Etken Dış Korum
– DVD oynatıcı serbest ticaret fiyatı $200
– İthal girdi fiyatı $100
– DVD oynatıcıya %20 tarife
– İthal girdiye %10 tarife
Tf = %20
Tc = %10
a = $100/$200 = 0,5
Örnek
ERP  (T f  aTc ) /(1  a )
a  100 / 200  0.5
T f  20%, Tc  10%
0.20  0.5(0.1)
ERP 
 .30  30%
(1  0.5)