Dış Ticaret Politikası: Amaç ve Araçları
advertisement
Dış Ticaret Politikası: Amaç ve Araçları Doç. Dr. Dilek Seymen http://kisi.deu.edu.tr/dilek.seymen Dış Ticaret Politikası • Ekonominin Karar organları tarafından belirlenmiş olan amaçlara ulaşmak üzere, alınan önlemler ve seçilen araçların tümü… • Pozitif Đktisat-normatif iktisat • Đktisat politikasının teorisiuygulamada iktisat politikasıiktisatçı-politikacı • Amaç-amaçlar • Araçlar 2 Dış Ticaret Politikası • Genel Ekonomi Politikası • Dış Ticaret Politikası • Klasik teorinin varsayımları • Ekonominin temel verilerindeki değişmelerin göz önüne alınarak, statik varsayımların değiştirilme zorunluluğu… • Bireysel maliyetlerle toplumsal maliyetlerin örtüşmemesi gibi • Dışsal ekonomilerin varlığı gibi.. 3 • Tam rekabetin gerçekleşmemesi gibi… Dış Ticaret PolitikasıDış Ticarete Müdahale • Merkantilizm-teori öncesi politika dönemi • Klasikler• A.Smith: “Bir ülkenin gümrük vergilerini kaldırmasını, diğer ülkelerin de kaldırmasına” bağlar. • J.S.Mill: “ekonomi politikası ilkelerine dayanarak koruyucu gümrük tarifelerinin savunulabileceği tek hal, geçici olarak o ülkenin koşullarına tamamıyla uyan yeni bir sanayinin yerleşmesi için konuldukları haldir.” • A.Hamilton(1757-1804): Đmalat Üzerine Rapor, 1790. Amerikan sanayinin, Đngiliz sanayi karşısında korunması, sadece refah değil güvenlik açısından da önemli… • H.Carey(1793-1879): tarım ve sanayide sürekli koruma… • S.N.Patten: 20.yüzyıl başları, Himayeciliğin Ekonomik Esasları, serbest ticaret ve ücretlerin eşitlenmesi… 4 Dış Ticaret PolitikasıDış Ticarete Müdahale • F.List(1789-1846) ve Alman Tarihçi Okul: sanayide geçici koruma,”Bebek Endüstri Tezi”. • Stolper-Samuelson: serbest dış ticaret yoluyla faktör fiyatlarının eşitlenmesi… • J.M Keynes: milli gelir ve istihdamın, gümrükler yoluyla ithal mallarına talebin daralması, yerli mallarının tüketimindeki artış çarpanın büyüklüğüne bağlı olarak mili gelir ve istihdamı artırır… 5 Dış Ticaret PolitikasıDış Ticarete Müdahale • Gelişmekte olan ülkelerde Korumacılık: • Đşbölümü ve uzmanlaşmaya dayalı karşılaştırmalı üstünlüklerin gelişmekte olan ülkeler açısından olumsuz etkileri • G.Myrdal, GOÜ ihracat yapısı, ilksel mal ticareti ve dış ticaret hadleri, sanayileşebilmek için korumacılığın gerekliliği. • Singer-Prebish Tezi, hammadde üretiminde uzmanlaşmanın GOÜ ler üzerindeki olumsuz etkisi. Teknolojik gelişmenin gelir arttırıcı etkisinden yararlanamamaları. GOÜ’lerde ihraç mallarının gelirfiyat elastikiyetleri.. • R.Nurkse, dış ticaret GOÜ’lerin tüketim kalıplarını olumsuz etkiler. Lüks mallar ithalatı arttıkça tasarruflar azalır, hammadde ilkel mallar ihracatı, lüks mallar, AR-GE malları ithalatı… Dengeli kalkınma için ithal ikamesine yönelik sanayileşme stratejisi 6 Dış Ticarette Korumacılığın Teorik Gerekçeleri • Ekonomik olmayan gerekçeler • Ekonomik Gerekçeler • Dış ticaret Hadlerinin iyileştirilmesi: Optimum Tarife Görüşü • Yurt içi Piyasalarda Sapmalar: Optimum Koşulların Bozulması • Bebek Sanayilerin Korunması • Damping ve Sübvansiyona Karşı Korunma • Đstihdamın Artırılması • Ödemeler Bilançosu Dengesizliklerinin Giderilmesi • Ülkeler Arasındaki Ücret Farklılıklarının Giderilmesi • Üretim Maliyetlerinin Eşitlenmesi:Bilimsel Tarife Görüşü • Devlete Gelir Sağlama • Dış Piyasaya Açılırken Devlet Desteği ile Monopoleşme: Stratejik Dış Ticaret Politikası 7 Dış Ticaret Hadlerinin Đyileştirilmesi: Optimum Tarife Kumaş A a1 A1 a2 K0 K1 P1 b1 P B K2 0 B1 B0 Buğday 8 Piyasada Optimum Şartlarının Bozulması Tarım Pd Pf Ps T α P’ P, C C’ I I’ 0 T Sanayi 9 Optimum Şartlarının Bozulduğu Bir Piyasada Tarifeler ve Sübvansiyonların Etkileri Tarım Pf Pf’ Pf’’ Pt T C’’ P Pt C 0 C’ P’’ Sanayi T 10 Bebek Sanayilerin Tarifeler Yoluyla Korunması Sanayi Pf’ C’’ T’ Pf C P’’ Pt T P’, C’ P 0 T Tarım 11 Dış Ticaret Politikasının Amaçları • • • • • • • • Dış rekabetten korunma Dış ödeme dengesizliklerinin giderilmesi Ekonomik kalkınma Ekonominin liberalleştirilmesi Otarşi Đç ekonomik istikrarın sağlanması Piyasa aksaklıklarının giderilmesi Dış piyasalarda monopol gücünden yararlanma • Hazineye gelir sağlanması • Sosyal, siyasal ve askeri nedenler, dış politika amaçları: meta ekonomik nedenler 12 Dış Ticaret Politikası Araçları; • Tarifeler (tariffs) • Tarife Dışı Önlemler (non-tariff measures) 13 Tarifeler (tariffs) • Gümrük vergisi/tarife • Spesifik/advalorem/karma vergi • Sözleşmeli/otonom vergi • Neden gümrük vergisi uygulanır? • Gümrük vergisinin ekonomik etkileri • WTO ve tarifeler • AB, GB ve tarifeler 14 Tam Rekabet Şartlarında Tarifelerin Etkileri P Sd E (1+t’)p C (1+t)p A p St D B F Sw G Dd 0 Q qA qC qE qD qB 15 Nominal ve Efektif Tarifeler S’d P Sd E’d Ed (1+t)p H I C D St J K p A F Sw G B D 0 Q qA q’C qC qE qD qB 16 Efektif Koruma Oranı V ' X − VX g= VX X malının iç piyasa fiyatı 1 TL’dır. Bu malın üretiminde kullanılan tüm girdiler ithaldir. VX + ∑ ai = 1 veya VX = 1 − ∑ ai X malının ithalatına %tx kadar gümrük vergisi uygulanırsa; V ' X + ∑ ai = 1 + t x Girdilere de %ti kadar gümrük vergisi uygulanırsa; V ' X + ∑ ai (1 + ti ) = 1 + t x V ' X = 1 + t X − ∑ ai (1 + ti ) V ' X = 1 + t X − ∑ ai − ∑ aiti 1 + t X − ∑ ai − ∑ aiti − 1 + ∑ ai g= 1 − ∑ ai veya t X − ∑ aiti g= 1 − ∑ ai 17 Tarife Dışı Önlemler • Neden Tarife Dışı Önlem? • Tarifelerden farkı • Tarife dışı önlemlerin ekonomik etkileri • WTO ve tarife dışı önlemler 18 Tarife Dışı Önlemler (non-tariff measures) • Miktar Kısıtlamaları • Mali Nitelikli Tarife Dışı Önlemler • Ticarette Đdari ve Teknik Engeller 19 Miktar Kısıtlamaları • Đthalat Yasakları(import prohibitions) • Ambargo (embargo) • Kota (quotas) • Tarife Kotaları (tariff quotas) • Gönüllü Đhracat Kısıtlamaları (valuntary export restrictions) • Pazar Payını Düzenleme anlaşmaları(orderly marketing agreements) 20 Mali Nitelikli Önlemler • Üretim Sübvansiyonları (production subsidies) • Đhracat Sübvansiyonları (export subsidies) • Anti-damping Vergisi (anti-dumping duties) • Telafi Edici Vergiler (countervailing duties) • Değişken Nitelikli Vergiler (veriable tax) • Ayırımcı Devlet Satın Alımları (discriminatory government procurement) 21 Đdari ve Teknik Engeller • Đdari Nitelikli Engeller (Administrative Barriers to Trade) * Gümrüklerdeki değerleme prosedürleri (custom valuation procedure) * Đthalatın gözetimi (import surveillance) * Đthalat lisansı (import license) * Menşe kuralları (rule of origins) * Sevk öncesi inceleme (pre-shipment inspection) 22 Đdari ve Teknik Engeller • Teknik engeller * teknik düzenlemeler (regulations) * standartlar (standarts) 23 Diğer Ticaret Politikası Araçları • Bağlı Ticaret Yöntemleri • Serbest Bölgeler • Dış Ticaret Sermaye Şirketleri/Sektörel Dış Ticaret Şirketleri • Yabancı Sermaye • Döviz Kuru Politikası 24 WTO Đlkeleri • Ticarette ayırım gözetmeme • Ticarette haksız rekabetin önlenmesi • Tarifelerin bağlayıcılığı ilkesi • Şeffaflık 25 Tarife Dışı Önlemler ve WTO (Korunma ÖnlemleriEscape Clouses) • Genel Nitelikli Đstisnalar: Sosyal, kültürel ve ulusal güvenlik amaçlı korunma: (Md.XX-Md.XXI) • Haksız Ticari Uygulamalara Yönelik Önlemler (Md.VI) • Ulusal Sanayinin “Acil Durumlarda” Korunması (Md.XIX-Safeguard) • Bebek Sanayilerin Korunması (Md.XVIII.a-c) • Ödemeler Dengesi Açıklarının 26 Giderilmesi (Md.XII –Md.XVIII.b) Kaynakça • Acar, Sadık, (2004), Uluslararası Reel Ticaret: Teori, Politika, Dokuz Eylül Üniversitesi Yayınları, Đzmir. • Hoekman, Bernard ve Michel Kostecki, (1995), The Political Economy of the World Trading System, From GATT to WTO, Oxford University Press. • Seymen, Dilek, (2002), “Dış Ticarette Yeni Korumacı Eğilimler ve Türk Dış Ticareti Açısından Değerlendirilmesi”, (Dan. Prof. Dr. Sadık Acar), Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 4, Sayı: 4, Yıl: Ekim-Aralık 2002. • Dünya Ticaret www.wto.org Örgütü’nün Resmi Đnternet Sitesi: 27
