Dış Ticaret Politikası: Amaç ve Araçları

Dış Ticaret Politikası:
Amaç ve Araçları
Dr.Dilek Seymen
http://kisi.deu.edu.tr/dilek.seymen
Dış Ticaret Politikası
Ekonominin
Karar organları tarafından
belirlenmiş olan amaçlara ulaşmak
üzere, alınan önlemler ve seçilen
araçların tümü…
Pozitif Đktisat-normatif iktisat
Đktisat politikasının teorisi-uygulamada
iktisat politikası-iktisatçı-politikacı
Amaç-amaçlar
Araçlar
2
Dış Ticaret Politikası
Genel Ekonomi Politikası
Dış Ticaret Politikası
Klasik teorinin varsayımları
Ekonominin temel verilerindeki değişmelerin
göz önüne alınarak, statik varsayımların
değiştirilme zorunluluğu…
Bireysel maliyetlerle toplumsal maliyetlerin örtüşmemesi gibi
Dışsal ekonomilerin varlığı gibi..
Tam rekabetin gerçekleşmemesi gibi…
3
Dış Ticaret PolitikasıDış Ticarete Müdahale
Merkantilizm-teori öncesi politika dönemi
KlasiklerA.Smith: “Bir ülkenin gümrük vergilerini kaldırmasını, diğer
ülkelerin de kaldırmasına” bağlar.
J.S.Mill: “ekonomi politikası ilkelerine dayanarak koruyucu
gümrük tarifelerinin savunulabileceği tek hal, geçici olarak o
ülkenin koşullarına tamamıyla uyan yeni bir sanayinin
yerleşmesi için konuldukları haldir.”
A.Hamilton(1757-1804): Đmalat Üzerine Rapor, 1790. Amerikan
sanayinin, Đngiliz sanayi karşısında korunması, sadece refah
değil güvenlik açısından da önemli…
H.Carey(1793-1879): tarım ve sanayide sürekli koruma…
S.N.Patten: 20.yüzyıl başları, Himayeciliğin Ekonomik Esasları,
serbest ticaret ve ücretlerin eşitlenmesi…
4
Dış Ticaret PolitikasıDış Ticarete Müdahale
F.List(1789-1846) ve Alman Tarihçi Okul:
sanayide geçici koruma,”Bebek Endüstri
Tezi”.
Stolper-Samuelson: serbest dış ticaret
yoluyla faktör fiyatlarının eşitlenmesi…
J.M Keynes: milli gelir ve istihdamın,
gümrükler yoluyla ithal mallarına talebin
daralması, yerli mallarının tüketimindeki artış
çarpanın büyüklüğüne bağlı olarak mili gelir
ve istihdamı artırır…
5
Dış Ticaret PolitikasıDış Ticarete Müdahale
Gelişmekte olan ülkelerde Korumacılık:
Đşbölümü ve uzmanlaşmaya dayalı karşılaştırmalı üstünlüklerin
gelişmekte olan ülkeler açısından olumsuz etkileri
G.Myrdal, GOÜ ihracat yapısı, ilksel mal ticareti ve dış ticaret
hadleri, sanayileşebilmek için korumacılığın gerekliliği.
Singer-Prebish Tezi, hammadde üretiminde uzmanlaşmanın
GOÜ ler üzerindeki olumsuz etkisi. Teknolojik gelişmenin gelir
arttırıcı etkisinden yararlanamamaları. GOÜ’lerde ihraç
mallarının gelir-fiyat elastikiyetleri..
R.Nurkse, dış ticaret GOÜ’lerin tüketim kalıplarını olumsuz
etkiler. Lüks mallar ithalatı arttıkça tasarruflar azalır, hammadde
ilkel mallar ihracatı, lüks mallar, AR-GE malları ithalatı…
Dengeli kalkınma için ithal ikamesine yönelik sanayileşme
stratejisi
6
Dış Ticarette Korumacılığın
Teorik Gerekçeleri
Ekonomik olmayan gerekçeler
Ekonomik Gerekçeler
Dış ticaret Hadlerinin iyileştirilmesi: Optimum Tarife Görüşü
Yurt içi Piyasalarda Sapmalar: Optimum Koşulların Bozulması
Bebek Sanayilerin Korunması
Damping ve Sübvansiyona Karşı Korunma
Đstihdamın Artırılması
Ödemeler Bilançosu Dengesizliklerinin Giderilmesi
Ülkeler Arasındaki Ücret Farklılıklarının Giderilmesi
Üretim Maliyetlerinin Eşitlenmesi:Bilimsel Tarife Görüşü
Devlete Gelir Sağlama
Dış Piyasaya Açılırken Devlet Desteği ile Monopoleşme:
Stratejik Dış Ticaret Politikası
7
Dış Ticaret Hadlerinin
Đyileştirilmesi: Optimum Tarife
Kumaş
A a1
A1
a2
K0
K1
P1
b1
P
B
K2
0
B1
B0
Buğday
8
Piyasada Optimum Şartlarının
Bozulması
Tarım
Pd
Pf
Ps
T
α
P’
P, C
C’
I
I’
0
T
Sanayi
9
Optimum Şartlarının Bozulduğu Bir
Piyasada Tarifeler ve Sübvansiyonların
Etkileri
Tarım
Pf’
Pf
Pf’’
Pt
T
C’’
P
Pt
C
0
C’
P’’
Sanayi
T
10
Bebek Sanayilerin Tarifeler
Yoluyla Korunması
Sanayi
Pf’
C’’
T’
Pf
C
P’’
Pt
T
P’, C’
P
0
T
Tarım
11
Dış Ticaret Politikasının Amaçları
Dış rekabetten korunma
Dış ödeme dengesizliklerinin giderilmesi
Ekonomik kalkınma
Ekonominin liberalleştirilmesi
Otarşi
Đç ekonomik istikrarın sağlanması
Piyasa aksaklıklarının giderilmesi
Dış piyasalarda monopol gücünden yararlanma
Hazineye gelir sağlanması
Sosyal, siyasal ve askeri nedenler, dış politika
amaçları: meta ekonomik nedenler
12
Dış Ticaret Politikası Araçları;
Tarifeler (tariffs)
Tarife Dışı Önlemler (non-tariff
measures)
13
Tarifeler (tariffs)
Gümrük vergisi/tarife
Spesifik/advalorem/karma vergi
Sözleşmeli/otonom vergi
Neden gümrük vergisi uygulanır?
Gümrük vergisinin ekonomik etkileri
WTO ve tarifeler
AB, GB ve tarifeler
14
Tam Rekabet Şartlarında
Tarifelerin Etkileri
P
Sd
E
(1+t’)p
C
(1+t)p
D
A
p
St
B
F
Sw
G
Dd
0
Q
qA
qC
qE
qD
qB
15
Tekel Şartlarında Tarifelerin
Etkileri
P
Pm
Pt’
Pt
Pw
MC
C
ATC
F
A
B
Ec
G
Dc=MRc
Em
MR
0
qmqcqAqf
qB
qG
Dm=ARm
q
16
Nominal ve Efektif Tarifeler
S’d
P
Sd
E’d
Ed
(1+t)p
H
I
C
D
St
J
K
p
A
F
Sw
G
B
D
0
Q
qA q’C qC qE
qD
qB
17
Efektif Koruma Oranı
V ' X − VX
g=
VX
X malının iç piyasa fiyatı 1 TL’dır. Bu malın üretiminde kullanılan
tüm girdiler ithaldir.
VX + ∑ ai = 1
veya
VX = 1 − ∑ ai
X malının ithalatına %tx kadar gümrük vergisi uygulanırsa;
V ' X + ∑ ai = 1 + t x
Girdilere de %ti kadar gümrük vergisi uygulanırsa;
V ' X + ∑ ai (1 + ti ) = 1 + t x
V ' X = 1 + t X − ∑ ai (1 + ti )
V ' X = 1 + t X − ∑ ai − ∑ aiti
1 + t X − ∑ ai − ∑ aiti − 1 + ∑ ai
g=
1 − ∑ ai
veya
t X − ∑ aiti
g=
1 − ∑ ai
18
Genel Denge Yaklaşımı: Dünya
Fiyatları Veri Đken Tarifelerin Etkileri
Y
I
w
I’’
I’
U’
P
U
T
W’
t
C’’
P’
C’
C
R
W’
0
T
I
I’
I’’
w
X
19
Tarife Dışı Önlemler
Neden Tarife Dışı Önlem?
Tarifelerden farkı
Tarife dışı önlemlerin ekonomik etkileri
WTO ve tarife dışı önlemler
20
Tarife Dışı Önlemler
(non-tariff measures)
Miktar Kısıtlamaları
Mali Nitelikli Tarife Dışı Önlemler
Ticarette Đdari ve Teknik Engeller
21
Miktar Kısıtlamaları
Đthalat Yasakları(import prohibitions)
Ambargo (embargo)
Kota (quotas)
Tarife Kotaları (tariff quotas)
Gönüllü Đhracat Kısıtlamaları (valuntary
export restrictions)
Pazar Payını Düzenleme
anlaşmaları(orderly marketing
agreements)
22
Mali Nitelikli Önlemler
Üretim Sübvansiyonları (production
subsidies)
Đhracat Sübvansiyonları (export subsidies)
Anti-damping Vergisi (anti-dumping duties)
Telafi Edici Vergiler (countervailing duties)
Değişken Nitelikli Vergiler (veriable tax)
Ayırımcı Devlet Satın Alımları (discriminatory
government procurement)
23
Đdari ve Teknik Engeller
Đdari
Nitelikli Engeller (Administrative
Barriers to Trade
* Gümrüklerdeki değerleme prosedürleri
(custom valuation procedure)
* Đthalatın gözetimi (import surveillance)
* Đthalat lisansı (import license)
* Menşe kuralları (rule of origins)
* Sevk öncesi inceleme (pre-shipment
inspection)
24
Đdari ve Teknik Engeller
Teknik engeller
* teknik düzenlemeler (regulations)
* standartlar (standarts)
25
Diğer Ticaret Politikası Araçları
Bağlı Ticaret Yöntemleri
Serbest Bölgeler
Dış Ticaret Sermaye Şirketleri/Sektörel
Dış Ticaret Şirketleri
Yabancı Sermaye
Döviz Kuru Politikası
26
WTO Đlkeleri
Ticarette ayırım gözetmeme
Ticarette haksız rekabetin önlenmesi
Tarifelerin bağlayıcılığı ilkesi
Şeffaflık
27
Tarife Dışı Önlemler ve WTO
(Korunma ÖnlemleriEscape Clouses)
Genel Nitelikli Đstisnalar: Sosyal, kültürel ve
ulusal güvenlik amaçlı korunma: (Md.XX-Md.XXI)
Haksız Ticari Uygulamalara Yönelik Önlemler
(Md.VI)
Ulusal Sanayinin “Acil Durumlarda” Korunması
(Md.XIX-Safeguard)
Bebek Sanayilerin Korunması (Md.XVIII.a-c)
Ödemeler Dengesi Açıklarının Giderilmesi
(Md.XII –Md.XVIII.b)
28
Kaynakça
Acar, Sadık, (2004), Uluslararası Reel Ticaret: Teori, Politika,
Dokuz Eylül Üniversitesi Yayınları, Đzmir.
Hoekman, Bernard ve Michel Kostecki, (1995), The Political
Economy of the World Trading System, From GATT to WTO,
Oxford University Press.
Seymen, Dilek, (2002), “Dış Ticarette Yeni Korumacı Eğilimler ve
Türk Dış Ticareti Açısından Değerlendirilmesi”, (Dan. Prof. Dr. Sadık
Acar), Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi,
Cilt: 4, Sayı: 4, Yıl: Ekim-Aralık 2002.
Dünya Ticaret Örgütü’nün Resmi Đnternet Sitesi: www.wto.org
29