İletişim

BÖLÜM XI
ÇALIŞANLARIN İŞ YAŞAMINA UYUMLAŞTIRILMASI
İKY ve Davranış İlişkisi
İnsan kaynakları yönetiminin gelişim ve
dönüşüm alanlarından, bir başka ifadeyle
destek fonksiyonlarından önemli bir alanı,
çalışanları iş yaşamına uyumlaştırma diye ifade
ettiğimiz İKY-davranış ilişkisi oluşturmaktadır.
Davranış bilimlerinden ve örgütsel
davranıştan söz edemeyeceğimiz bir İK
fonksiyonu olmadığı düşüncesinden hareketle,
İKY uygulamaları ve fonksiyonlarında davranış
bilimleri kavramlarını sürekli hatırlamak ve
kullanmak durumundayız.
2
İletişim
İletişim, duygu, düşünce veya bilgilerin akla
gelebilecek her türlü yolla başkalarına
aktarılmasıdır.
Etkileşimin olduğu her yerde iletişim ve
iletişimin olduğu her yerde etkileşim vardır.
Bir toplumsal yapı içinde ve işletmelerde
iletişime gerek duyulmayan hiçbir iş
düşünülemez.
3
İletişim Süreci ve İletişim Sürecinin
Temel Unsurları
1.
İletişim Süreci
İletişim, gönderici ile alıcı arasında geçici mesaj kodları ve bir
kanal vasıtasıyla gerçekleşir. Alıcı, gönderici tarafından oluşturulan
mesajı çözmeye çalışır ve anlam verir. Sonuçta anlamlar bir
kişiden diğerine aktarılmış olur.
2.
İletişim Sürecinin Temel Unsurları
a.
b.
c.
d.
e.
f.
4
Gönderici
Mesaj
Kanal (gönderme aracı)
Filtre
Alıcı
Geri Bildirim (Feed-back)

Tek Yönlü İletişim:

Tek yönlü iletişim araçları







5
El kitapları, broşür,
Arşiv ve duyuru panoları,
Dilek kutuları,
Örgütteki sürekli yayınlar, mektuplar,
Konferans, seminer ve eğitim faaliyetleri,
Radyo, tv, telefon v.b.
Çift Yönlü İletişim
İletişimin Fonksiyonları
1.
Bilgi sağlama fonksiyonu
2.
İkna etme ve etkileme fonksiyonu
3.
Emredici ve öğretici fonksiyonu
4.
Birleştirme fonksiyonu
6
İletişim Çeşitleri
1.
Kişi – Kişi (İnsan - İnsana) İletişim
2.
Kişilerarası İletişim
3.
Kişi – Grup ve Gruplar Arası İletişim
4.
Örgüt İçi ve Örgütler Arası İletişim
7
a. Biçimsel İletişim Kanalları
1.
Yukarıdan aşağı doğru iletişim
2.
Aşağıdan yukarı doğru iletişim
3.
Yatay İletişim
4.
Çapraz iletişim
8
b. Biçimsel Olmayan İletişim Kanalları
9
1.
İletişim ağı
2.
Söylenti
3.
Dedikodu
İletişim Türleri
a.Yazılı İletişim

Yazılı iletişim araçları şunlardır; Mektuplar, işletme gazeteleri,
broşürler, bültenler, el kitapları, yazılı raporlar, e-mail v.b.
b. Sözlü İletişim Biçimi



10
Sözlü iletişim “dil” ve “dil ötesi” olmak üzere iki alt sınıfa
ayrılmaktadır.
En etkili iletişim biçimi sözlü veya yüz yüze olanıdır.
Sözlü iletişim araçları şunlardır; Konferanslar, toplantılar,
seminerler, mülakatlar, telefon görüşmeleri, radyo, TV.
c. Sözsüz İletişim (Beden Dili)
Sözsüz İletişim Araçları






11
Sözsüz iletişim, konuşulan dilin dışında, jestler, mimikler ya da diğer
dilsel olmayan işaretler aracılığıyla ifade edilen iletim biçimlerini
kapsar.
Sözsüz iletişim sadece yüzdeki duygu ifadeleri, mimik, jestler gibi
beden dilini (kinesiksler) değil, aynı zamanda tonlama, ses, vurgu gibi
(paralinguistikler) faktörler, göz teması, çevre ile fiziksel mesafe
(proksemikler) ve zaman gibi en temel öğeleri içine alır.
Jestler, bedensel jestler ve beden duruşu kendi içinde bir bilgi
bulundurur.
El kol (jestler) hareketleri ne hissettiklerimizi belirten duyguların en
iyi belirtileridir.
Yüz ifadeleri de sıcaklık, sempati, karışıklık ya da kızgınlık gibi
duyguları ifade edebilir.
Göz başlı başına bir mesaj kaynağıdır.
Yarı dilsel kanal;
Sözsüz iletişimde Kurallar: Sözsüz iletişimin başarısı için
önerilen davranış kuralları S-O-F-T-E-N akronimi ile
özetlenmektedir.
S (smile): Gülümsemek
O (open posture): Ulaşılabilir biçimde oturmak (el, kol ve bacakları
çaprazlamamak)
F (forward lean): Öne eğilerek onu dinlediğini, yakınlaşma isteğini
bildirmek
T (touch): Dokunmak, sıcak bir el sıkışma vb.
E (eye contact): Göz teması kurmak
N (nod): Baş hareketiyle onu dinlediğini ve anladığını göstermek
12
Beden dilini özetlemek gerekirse;






Vücut Hareketleri: Jestler, göz davranışları dokunma v.b. Örneğin;
Güvenli ve dengeli el sıkışma, ellerin dik olarak ve avuçların
birbirlerini bütünüyle kavramalarıyla gerçekleşir.
Kişisel Fiziksel Özellikler: Vücudun şekli ve fiziği, tavır ve vaziyet,
vücut veya nefes kokuları, boy, ağırlık, saç rengi, deri rengi v.b.
Dil Ötesi (Paralangue) Özellikler: Ses nitelikleri, konuşma oranı,
ses tonu, yüksekliği, ifade bozuklukları, gülme, esneme v.b.
Mekan Kullanımı: Oturma şekli, karşılıklı konuşma mesafesi,
kişinin egemenlik ve sosyal alanları v.b
Fiziki Çevre: Bina, oda düzeni, mobilya, temizlik, ışıklandırma ve
gürültü.
Zaman Kullanımı: Geç veya erken hareket etme, başkalarını
bekletme, zaman. algılamasındaki kültürel farklar.
13
Beden Dili Örnekleri

Beden dili örnekleri her ne kadar popüler medyada sıkça yer bulsa bile, beden dili ve
anlamları konusunda dikkatli olunmalı ve genellemeden kaçınmalıdır. Beden dili bize
vücudumuzun bilinçaltımızdan yansıttığı mesaj ve ipuçları olarak yönetsel düzeyde
yardımcı olabilir. Aşağıdaki örnekler genelde üzerinde uzlaşılmış beden dili
anlamlarını ifade etmektedir;






14
Kolları sürekli oynatmak: Çoğu zaman saldırgan bir ruh halinin yansıması olarak
yorumlanan bu hareket iyiye işaret değildir. Eğer karşınızdaki kişi parmaklarını da masaya
vuruyorsa hiç umut yoktur.
Dokunma: Karşımızdaki kişi bir yabancıysa, dokunmak saldırgan bir hareket olarak
algılanır. Eğer farkında olmadan kendi kendinizin koluna, omzuna ya da boynuna
dokunursanız bu karşınızdaki kişiye "onun size dokunmasından hoşlanacağınız" mesajını
verebilir.
Ağzınızı kapatmanız: Kendinize güvenmediğinizi gösterir.
Göz teması: Eğer birisi gözlerinizin içine üç saniyeden fazla bakıyorsa size güven ve
dürüstlük mesajı gönderiyordur. Gözlerinize bakmayı seviyor ve tepkinizi ölçmek istiyor
olabilir. Eğer birisinden hoşlanıyorsanız, göz temasını en önemli anahtar olarak görmeliyiz.
Ayaklar: Eğer birisinden hoşlanıyorsanız, ayaklarınızı ona doğru çevirirsiniz. Aynı durum,
dizler için de geçerlidir.
Kafa ya da kulaklar ile oynamak: İçinde bulunduğu durumdan utanan, sıkılan ya da
derin düşünce halinde olan insanlar kulaklarıyla ya da boyunlarıyla oynarlar.
Beden Dili Örnekleri







15
Patlak gözler: Bir kişi, sizinle konuşurken gözlerini aniden ve çok fazla
açıyorsa, dikkatli olun. Bu durum, asabi ve dengesiz bir karakterin belirtisi
olabilir.
Yutkunma: Gırtlağın aşağı ve yukarı hareket etmesi stres ve utanç
işaretidir.
Elleri boynun arkasına almak: Sadece kontrolü hep elinde tutmaya
alışmış birinin yapacağı kibirli bir harekettir.
Eller belde: Bunu her kim yapıyorsa sizle alıp veremediği bir şey var
demektir. Dirseklerin açılması vücudun hacmini büyüterek savaşa davet
eden, savunmacı ve güç gösteren bir anlamı vardır. Bunu kadınlar eve geç
gelen eşlerine yapabilecekleri gibi iş yaşamında meydan okuma anlamına
gelir.
Kolları bağlamak: Mesafe koyma ve dışa kapalı olma anlamına
gelmektedir. Aynı zamanda gerginlik sıkıntıya işaret edebilir.
Kafayı eğme: Arkadaşlık, ilgi ve düşünme işaretidir.
Kişiye doğru eğilme: Açık bir şekilde "konuşmaya devam et” demektir.
Beden Dili Örnekleri







16
Esneme hareketleri: Söylediğiniz ile aynı fikirde olmadığı anlamına
gelir.
Ayak parmakların üzerinde yükselme: Baskın davranma ya da tehdit
etme anlamı taşır.
Dil çıkarmak: Birinin size dilini çıkarması arkadaşça bir jesttir ancak
eğer bir söz ettikten sonra dilinin ucunu gösteriyorsa bu, az önce
söylediğinin yalan olduğu anlamına gelir.
İki yana sallanmak: Üst vücutla yapılan hareketler kendine güvenin
ifadesidir. Ama fazlası ilgiye duyulan ihtiyacı da gösterebilir. Erkekler bu
hareketin kendilerini önemli göstereceğini düşünürken kadınlarsa tüm
kontrolün ellerinde olduğunu gösterdiğini düşünürler.
Boğaz temizleme: Kuşku ya da aksi fikirde olunduğunun işaretidir. Eğer
birisi boğazını temizliyorsa, konuşulanın tatsız olduğuna ya da doğru
olmadığına dair konuşacak demektir.
Göz kırpma: Bu, arkadaş canlısı ve sonu açık bir harekettir. Bu insan,
sevilmek istiyor.
Kafanın geriye atılması: Kişilere yukarıdan ve kibirle bakma anlamı
taşır.
İletişim ve İK Fonksiyonları İlişkisi

İşe alım süreci

Eğitim ve Geliştirme

Performans Değerlendirme

Sosyal Faaliyetler

Motivasyon
17

Koçluk

Eğitim ve Geliştirme Programları

İş Rotasyonu

İş Zenginleştirme

Oryantasyon Programı

Yönetici Geliştirme
18
Örgütsel Yedekleme

Firmalarda özellikle kritik nitelikteki pozisyonların çeşitli
nedenlerle boşalması durumunda o pozisyonun hızla mevcut
personel tarafından doldurulması için yapılan çalışmalar
örgütsel yedeklemenin konusunu oluşturur. Bu amaçla
hazırlanan yedekleme planı (succession planning) ise, tepe
yönetimi açısından kritik görülen pozisyonlarda, pozisyonu
dolduran kişinin ayrılması halinde yerini dolduracak adayların
önceden belirlenmesi sürecidir.


19
Disiplin sistemleri
Öneri sistemleri
İnsan Kaynakları Yönetimi ve Teknolojik
Değişime Adaptasyon
1.
Yeni Teknolojilerin Uygulanması ve Yönetim
Politikaları
2.
Yeni Teknolojiler ve Çalışanın Reaksiyonu
3.
Yeni Teknoloji ve İşin Yeniden Yapılanması
20
Değerlendirme Soruları
1.
İletişim türlerini kısaca açıklayınız.
2.
Günümüzde teknolojinin baş döndürücü bir hızla
gelişmesi iletişim araçlarını nasıl farklılaştırmıştır?
3.
Rotasyonun amacı nedir?
4.
Oryantasyon ne demektir? Yararları nelerdir.
21
UYGULAMA: YILDIRMA (MOBBİNG) SİZİ
YILDIRMAMALI!
Emine hanım yabancı uyruklu olup uluslararası pazarlar için üretim yapan Yünsan
şirketinde Dış Ticaret Departmanında çalışmaktaydı. Emine hanım iyi derecede Rusça bilmekte,
dolayısıyla daha çok Rusça konuşan ülkelere ihracat yapan şirketinin tüm Rusça yazışma ve dış
ticaret işlemlerini tek başına yürütmektedir. Aynı departmanda sadece İngilizce bilen Turgay ve
Selim beyler de uzun yıllardır çalışmaktadır. Emine hanım işe başladığı günden beri çalışma
arkadaşlarının kendisine farklı davrandığını sezmektedir. Hatanın kendisinde olduğunu düşünerek
zamanla durumun iyiye gitmesini sabırla beklemiştir. Ama zaman geçtikçe durum daha da kötüye
gitmiştir.
Turgay ve Selim beyler çok gerekmedikçe Emine hanımla konuşmamakta, yokmuş gibi
davranmakta ve işi öğretmeye yanaşmamaktadırlar. Emine hanım işi öğrenmek için soru
sorduğunda soruları geçiştirmekteydiler. Bu şekilde yardımcı olmadıkları halde, çevreye karşı
yardımcı oldukları imajını verdikten sonra Emine hanımın yeterli bilgiye sahip olmadığından şikâyet
ediyorlardı. Bu arada şirketin genel müdürünün bu durumdan haberi yoktu.
Emine hanım genel müdür olan Yılmaz beye durumu aktarmış ve Yılmaz Bey Turgay ve
Selim beylerle konuyu görüşerek uyarılarda bulunmuştur. İlk zamanlar azalan yıldırma davranışları
daha sonra şiddetlenerek daha yoğun olarak devam etmiştir.
Bu süreçte Emine hanım oldukça yıpranmış, kendine güveni azalmıştır. Kendinde sürekli
hata bulmaya çalışmakta bu da stresini giderek artırmaktadır. Güven bunalımı yaşamaya başlayan
Emine hanım yol ayrımına gelir. En sonunda tüm yıldırma davranışlarının sonucunda Emine hanım
dayanamayarak istifa eder.Yöneticilerinin geri dönmesi taleplerine ise kulaklarını tıkamakla yetinir.
22
Tartışma Soruları
1.
2.
3.
4.
5.
6.
23
Sizce Turgay ve Selim beyler, neden Emine hanıma
yıldırma (mobbing) uygulamaktadırlar?
Genel müdür Yılmaz beyin ortaya çıkan olumsuz
durumdaki sorumluluğu var mıdır?
Emine hanımın sorumluluğu ve hatası var mıdır?
Siz Emine hanımın yerinde olsaydınız ne yapardınız?
Örnek olaydan yararlanarak yıldırma davranışının İKY
açısından önemini tartışınız.
İK departmanı yıldırmayla mücadele için hangi tedbirleri
alabilirdi?