Türkçe Bilgileri

1
TÜRKÇE BİLGİLERİ
SES BİLGİSİ
1.Ünlü Uyumları: a)Büyük Ünlü Uyumu b)Küçük
Ünlü Uyumu
2.Benzeşme (Sertleşme)
3.Yumuşama
4.Ses Düşmesi: a)Ünlü Düşmesi b)Ünsüz Düşmesi
5.Ses Türemesi: a)Ünsüz Türemesi b)Ünlü
Türemesi
6.M-N değişimi
7.Daralma
8.Kaynaşma
9.Ulama
10.Vurgu
11.Yanlış Yazılan Kelimeler
12.Türkçe’nin Harf Özellikleri
KELİMEDE ANLAM
1.Gerçek Ve Mecaz Anlam
2.Deyim
3.Soyut – Somut
4.Terim
5.Karşıt (Zıt Anlam)
6.Anlamdaş (Eş Anlam)
7.Sesteş (Eş Sesli)
8.Çok Anlamlılık
9.Dolaylama
10.Yansıma (Taklit Sesler)
11.İkileme
12.Genel Ve Özel Anlam
13.Sözcük İlişkisi
ANLAMLARINA GÖRE KELİME ÇEŞİTLERİ
1.İsimler
5.Zarflar
2.Zamirler
6.Edatlar
3.Sıfatlar
7.Bağlaçlar
4.Fiiller
8.Ünlemler
YAPILARINA GÖRE KELİME ÇEŞİTLERİ
1.Basit
2.Türemiş
3.Birleşik
İSİMLER (ADLAR)
1.Anlamlarına Göre İsimler
1.Varlıklara Verilişine Göre:
a)Cins İsmi
b)Özel İsmi
2.Varlıkların Oluşlarına Göre:
a)Somut (madde) İsmi b)Soyut (mânâ)
İsmi
3.Sayılarına Göre İsimler:
a)Tekil isim
b)Çoğul İsim c)Topluluk İsmi
4.İsimlerde Küçültme
5.İsmin Halleri
6.İsim Tamlamaları
2.Yapılarına Göre İsimler:
1. Basit İsimler 2.Türemiş İsimler
3.Birleşik İsimler
ZAMİRLER (ADILLAR)
1.Anlamlarına Göre Zamirler
1.Kişi Zamirleri 2.İşaret Zamirleri
3.Belgisiz Zamirler 4.Soru Zamirleri 5.Ek
Biçimindeki Zamirler
Zamir Tamlaması
2.Yapılarına Göre Zamirler
a)Basit Zamirler b)Türemiş Zamirler
c)Birleşik Zamirler
SIFATLAR (ÖN AD)
1.Anlamalarına Göre Sıfatlar
1.Niteleme Sıfatları 2.Belirtme Sıfatları:
a)İşaret b)Belgisiz d)Soru
c)Sayı:1.Asıl Sayı
2.Sıra Sayı 3.Kesir
Sayı 4.Üleştirme
3.Sıfatlarda Küçültme
4.Pekiştirme:
a)Eşitlik -------kadar
c)Aşırılık-------çok, pek
b)Üstünlük---- daha
d)En
üstünlük—en
5.Sıfat Tamlaması
2.Yapılarına Göre Sıfatlar
1.Basit Sıfatlar
2.Türemiş
Sıfatlar
3.Birleşik Sıfatlar
TAMLAMALAR
1.İsim Tamlamaları
a)Belirtili İsim Tamlaması
c)Takısız isim Tamlaması
b)Belirtisiz İsim Tamlaması
d)Zincirleme İsim Tamlaması
2.Sıfat Tamlaması
3.Zamir Tamlaması
FİİLLER
1.Fiilde kip, kişi, zaman
2.Fiilde çatı
3.Fiilde yapı
4.Fiilimsiler: a)İsim fiil (mastar) b)Sıfat fiil (ortaç)
c)bağ fiil (ulaç)
2
5.Ek fiil: a)Geniş aman b)Hikâye c)Rivayet
d)Şart
A.HABER KİPLERİ
1.Görülen (Kesin) Geçmiş Zaman (Di’li
Geçmiş Zaman)
2.Öğrenilen (Belirsiz) Geçmiş Zaman (Mişli
Geçmiş Zaman)
3.Şimdiki Zaman
4.Gelecek Zaman
5.Geniş Zaman
1.Hal ekleri
2.Eşitlik Ekleri
3.İyelik Ekleri 4.İlgi Ekleri 5.Çoğul Eki
b)Fiil Çekim Ekleri:
1.Kip Ekleri
2.Şahıs (Kişi)
Ekleri
2.Yapım ekleri
1.İsim Kök Ve Gövdesinden İsim Türeten
Ekler
2.Fiil Kök Ve Gövdesinden İsim Türeten
Ekler
3.İsim Kök Ve Gövdesinden Fiil Türeten
Ekler
4.Fiil Kök Ve Gövdesinden Fiil Türeten
Ekler
B.DİLEK KİPLERİ
1.Dilek Şart
3.Gereklilik
KELİME YAPISI
1.Basit Kelimeler
2.Türemiş kelimeler
3.Birleşik Kelimeler
1.Fiilde Kip
a)Haber (Bildirme) Kipleri
2.Dilek Kipleri
2.İstek
4.Emir
2.FİİLLERİN OLUMSUZ VE SORU
ŞEKİLLERİ
3.FİİLDE ZAMAN
a)Basit Zamanlı Fiiller
b)Birleşik Zamanlı Fiiller
4.BİRLEŞİK ZAMANLI FİİLLER
1.Hikâye
2.Rivayet
3.Şart
5.YAPILARINA GÖRE FİİLLER
1.Basit Fiiller
2.Türemiş Fiiller
3.Birleşik Fiiller
6.FİİLDE ÇATI
1.Nesnesine Göre:
a)Geçişli b)Geçişsiz
Oldurgan Fiiller
2.Öznesine Göre:
a)Etken
b)Edilgen
d)Dönüşlü
7.FİİLİMSİLER
1.İsim Fiiller (Mastarlar)
2.Sıfat Fiiller (Ortaç)
3.Bağ Fiiller (Ulaç)
8.EK FİİL
1.Geniş Zaman 2.Hikâye
4.Şart
EKLER
1.Çekim Ekleri
a)İsim Çekim Ekleri:
c)Ettirgen Ve
ZARFLAR
1.Anlamalarına Göre Zarflar
1.Zaman Zarfları
2Durum (Hal)
Zarfları
3.Azlık-Çokluk Zarfları
4.Yer-Yön Zarfları
5.Soru Zarfları
2.Yapılarına Göre Zarflar
1.Basit Zarflar
2.Türemiş Zarflar
3.Birleşik Zarflar
EDATLAR
1Yalın haldeki Kelimelerden sonra Gelen Edatlar
2.-de Halindeki Kelimelerden Sonra Gelen Edatlar
3.-den Halindeki Kelimelerden Sonra Gelen Edatlar
BAĞLAÇLAR
ÜNLEMLER
c)İşteş
CÜMLE BİLGİSİ
1.Cümlenin ögeleri
2.Cümle Çeşitleri
3.Cümlede Anlam
4.Cümlede Anlam Bozuklukları
3.Rivayet
CÜMLENİN ÖGELERİ
1.Özne
2.Yüklem 3.Tümleçler:
a)Dolaylı Tümleç
b)Zarf Tümleci
c)Edatlı
Tümleç
d)Nesne (Düz Tümleç): a)Belirtili Nesne
b)Belirtisiz Nesne
CÜMLE ÇEŞİTLERİ
1.Anlamlarına Göre Cümleler
1.Olumlu 2.Olumsuz
3.Soru
4.Ünlem
5.Şart
3
2.Yüklemlerine Göre Cümleler
1.Fiil Cümlesi
2.İsim Cümlesi
3.Öge Dizilişine Göre Cümleler
1.Kurallı Cümle 2.Devrik Cümle
4.Yapısına Göre Cümleler:
1.Basit Cümle
2.Birleşik Cümle:
a)Girişik Cümle
b)Şartlı Birleşik Cümle
c)İç içe Girmiş Birleşik Cümle.
3.Sıralı Cümle
4.Bağlı Cümle
5.Sıralı ve Bağlı Cümle
CÜMLEDE ANLAM
1.Öznel, Nesnel Anlatım
11.İhtimal
2.Değerlendirme (Yorum)
12.Varsayım
3.Neden-Sonuç
13.Öner
4.Koşula Bağlılık
14.Eleştiri
5.Karşılaştırma
15.Cümle Tamamlama
6.Dolaylı-Düz anlatım
16.Cümle Oluşturma
7.Mecazlı Anlatım
17.Cümlenin Yorumu
8.Tamlama
18.Vecize (Özdeyiş)
9.Üslup
19.Atasözü
10.Ön Yargı
ANLATIM BOZUKLUKLARI
PARAGRAF BİLGİSİ
NOKTALAMA
İMLÂ (YAZIM)
1.Büyük Harflerin Yazımı
8.İkileme
2.Yer Adlarını Yazımı
9.Fiillerin Yazımı
3.Kısaltmalar
4.Sayılar
5.Tarihler
6.Yön İsimleri
7.Ayrı, Bitişik yazılan Kelimeler
10. ”ile” nin Yaımı
11. “ki” nin Yazımı
12. “de” nin Yazımı
13. “mi” nin Yazımı
EDEBİYAT BİLGİLERİ
1.Nesir (Düz Yazı) Bilgisi (Yazı Türleri)
a)Roman
b)Hikâye vb.
2.Şiir Bilgisi
1.Vezin (Ölçü):
a)Hece Ölçüsü
b)Aruz Öcüsü
c.Serbest Ölçü
2.Kafiye (Uyak):
a)Yarım Kafiye b)Tam Kafiye c)Zengin
Kafiye d)Tunç Kafiye e)Cinaslı Kafiye
3.Kafiye Dizilişi (Kafiye Düzeni, Kafiye örgüsü):
a)Düz Diziliş
b)Çapraz Diziliş
c)Sarma Diziliş
d)Mesnevi (Beyit) Diziliş
e)Mani
Tarzı Diziliş
4.Redif
5.Şiir Çeşitleri:
a)Epik
b)Lirik
c)Didaktik
d)Pastoral
e)Satirik
f)Dramatik
3.Edebi Sanatlar:
1.Teşbih (Benzetme)
4.Mecaz
2.Teşhis (Kişileştirme)
5.Mübalağa (Abartma)
3.İntak (Konuşma)
6.Cinas
4.Şair Ve Yazarlar
28.08.2003
SES
BİLGİSİ
1.ÜNLÜ UYUMLARI
A.BÜYÜK ÜNLÜ UYUMU
Kalın ünlüden sonra kalın, ince ünlüden sonra ince
ünlü gelir.
Sıra, kedi----->Büyük ünlü uyumuna uyar. Kitap,
cevap, şair--->Büyük ünlü uyumuna uymaz.
Büyük ünlü uyumuna uymayan ekler: -ki, -ken, -yor,
-leyin, -imtırak, -daş, -gil. ---->akşamki, yazarken,
geliyor, sabahleyin, mavimtırak, gönüldaş,
dayımgil…..
Büyük ünlü uyumu yabancı asıllı kelimelerle birleşik
ve tek heceli kelimelerde aranmaz: İran, Atatürk, bir,
can…
B.KÜÇÜK ÜNLÜ UYUMU
1.Düz sesliden sonra düz sesli harfler gelir: sıra,
kedi, azık, inek
Bazı Türkçe kelimeler buna uymaz: kavun (kavın),
karpuz (karpız), yağmur (yağmır), hamur (hamır),
kabuk (kabık)
4
Bu kelimeleri halkımız parantez içindeki şekilde
söyler.
2.Yuvarlak sesliden sonra düz geniş veya dar
yuvarlak gelir.
Ördek, kömür, orman, üzüm --->Küçük ünlü
uyumuna uyar. Doktor, horoz, koro, şoför--->Uymaz
3.Kalınlık ve incelik uyumu da aranır:Büyük ünlü
uyumuna uymayan kelimelerin hiç biri kü-çük ünlü
uyumuna da uymaz. Kitap, kalemi cevap,
televizyon…..
4.-yor eki ince seslilerden sonra gelirse hiçbir zaman
küçük ünlüye uymaz.: geliyor, gülüyor, gidiyor,
veriyor.
5.Bir hece kendinden önceki heceye göre
değerlendirilir: ödevim, olayı, görevimiz….
2.BENZEŞME
Sert ünsüzler: (FıSTıKÇı ŞaHaP)-----> f, s, t, k, ç, ş,
h, p
a)Süreksiz sert ünsüzler: (KeTÇaP)----------> p, ç,
t, k
b)Sürekli sert ünsüzler (HeSaP FiŞi) -------------------> f, s, ş, h, p
Sert ünsüzlerle biten bir kelimeye c, d, g, ünsüzleri
ile başlayanbir ek gelirse c,d, g ünsüzleri ç, t, k’ ye
dönüşür.
kitapta (kitapda)------> d = t
sepette
(sepetde) ----------> d = t
durakta (durakda)----> d = t
doğacaktır (doğacakdır)---> d = t
kitapçı (kitapcı) ------> c = ç
simitçi
(simitci) ------------> c = ç
çiçekçi (çiçekci) -----> c = ç
dişten
(dişden) -------------> c = ç
bilgin (bilgin) -------> ……
milletçe
(milletce) ---------> c = ç
keskin (kesgin) ------> g = k
Ağaçta
(ağaçda)------------> ç = t
Sınıftan,i makastan, makasçı, sepetten, sepetçi,
ayakta, ağaçta, güreşte, güreşçi, sabahtan, sabahçı,
dolapta, dolapçı...
3.YUMUŞAMA (Süreksiz sert sessizlerin
yumuşaması)
Süreksiz sert sessizler: KeTÇaP -------------> p, ç,
t, k <--------- (KaPTıKaÇTı)
kitap = kitabı --------> p = b
yurt =
yurdu ----------> t = d
ağaç = ağacı ---------> ç = c
ayak =
ayağı ----------> k = ğ
NOT: Yumuşama kelime köklerinde, benzeşme ise
eklerde meydana gelir.
4.SES DÜŞMESİ
1. Ünlü Düşmesi (Hece Düşmesi)
Bazı kelimelere sesli ile başlayan bir ek gelince
ikinci hecedeki ünlü düşer.
Ağız – ağzı, burun – burnu, oğul – oğlu, sabır –
sabrı, şehir – şehri, ömür – ömrü,
“etmek” yardımcı fiili ile yapılan birleşik fiiller
birleşik yazılınca: zikir etmek – zikretmek,
şükür etmek – şükretmek, hapis etmek – hapsetmek,
hüküm etmek – hükmetmek,
Bazı birleşik kelimelerde: kahvaltı (kahve altı),
kaynana (kayın ana), kaynata (kayın ata), sütlaç
(sütlü aş), cumartesi (cuma ertesi), pazartesi (pazar
ertesi), niçin (ne için), nasıl (ne asıl)
Ek fiiller bitişik yazılınca: öğretmendi (öğretmen
idi), öğretmense (öğretmen ise), öğretmenmiş
(öğretmen imiş), giderken (gider iken)..
ayır-mak------> ayrı, ayrıntı (ayırı, ayırıntı devirmek--------> devrim, devrik (devirim, devirik)
sızı------------> sızlamak (sızılamak)
sıyır-mak---------> sıyrık, sıyrılmak (sıyırık,
sıyırılmak)
koku-lamak--> koklamak (kokulamak)
yumurta ----------> yumurtlamak
(yumurtalamak)
2. Ünsüz Düşmesi
Küçültme eki alınca: minik–minicik, ufak-ufacık,
küçük-küçücük, alçak-alçacık
5.N-M DEĞİŞİMİ
“B” den önce gelen “N” ler daha çok “m” ye
dönüşür.
Saklambaç (saklanmak-saklanbaç), Çarşamba
(çarşanba), cambaz (canbaz), ambar (anbar)
Yer isimleri ile askerlik terimlerinin bir kısmında
yazarken değişme olmaz; ancak halk söylerken
değiştirerek söyler: binbaşı, onbaşı, İstanbul,
Safranbolu,
6.SES TÜREMESİ
1.Ünsüz Türemesi: af etmek-affetmek, zan etmekzannetmek, ret etmek-reddetmek, his etmekhissetmek..
Kaynaşma harfleri de ünsüz türemesine girer: odan-ın pencere-s-i, iki-ş-er, kuyu-n-nun su-y-u,
2.Ünlü Türemesi: bir-cik----->biricik
gül-cük--------------> gülücük
gençcik----->gencecik dar-cık--------------> daracık
az-cık------->azıcık
güpgündüz-güpegündüz, çepçevre-çepeçevre,
yapyalnız-yapayalnız
5
7. ÜNLÜ DARALMASI
anla-mak --------> anlıyor
----> bilmiyor
incele-mek -------> inceliyor
----> anlıyor
de-mek
-------> diyecek
-----> yiyecek
gör-me-mek ------>görmüyor
-----> okumuyor
Yazarken:
Söylerken:
Görmeyecek
görmiyecek
Anlayacak
anlıyacak
Gelmeyecek
gelmiyecek
Gülmeyecek
gülmiyecek
bilme-mek ----ağla-mak ------ye-mek
----
oku-ma-mak --
8. KAYNAŞMA
Kaynaşma harfleri: YaŞaSıN-----------> Y, Ş, S, N
Türkçe’de iki ünlü yan yana bulunmaz, araya bir
yardımcı ses girer.
Ali-y-i -------> (Ali-i)
iki-ş-er ----------> (ikier)
Anne-s-i-----> (anne-i)
kardeşi-n-e----> (kardeşi-e)
Evi-n-e-------> (evi-e)
çanta-s-ı-n-a---->
(çanta-ı-a)
Eli-n-de------> (eli-de)
evi-n-de--------> (evi-de)
Silgi ile------> silgiyle
ince imiş-------> inceymiş
Geldi ise-----> geldiyse
geldi idi -------> geldiydi
9. ULAMA
Sessiz ile biten bir kelimeden sonra sesli ile
başlayan bir kelime gelirse ikisi bir birine ulanarak
söylenir.
Mehmet Akif Ersoy-------> Meh-me-ta-ki-fer-soy
Yunus Emre ---------> Yu-nu-sem-re
Aynur Aksu ---------------> Ay-nu-rak-su
kitabın içinde--------->ki-ta-bı-ni-çin-de
NOT: Noktalama işareti varsa orada ulama olmaz.
Gittim, anlattım; ama dinlemedi.
10. VURGU
1.Kelime Vurgusu: Türkçe’de daha çok son
hecelerde bulunur.
Çiçek, çiçekler, çiçeklerimiz, çiçeklerimizden
Bazı kelimelerde vurgu ilk hecede bulunur:şimdi,
ancak, haydi, aferin..
Yer isimlerinde ise daha çok başta veya ortada
bulunur.
Ankara, Kayseri, Ardahan, İzmir, Konya, Samsun,
Balkan, Çankırı, Tunceli
İstanbul, Edirne, Çanakkale, Denizli..
2.Cümle Vurgusu: Yükleme en yakın kelimede
bulunur.
Ali okula koşarak bugün gitti. Ali okula bugün
koşarak gitti. Okula bugün koşarak Ali gitti.
11.HATALI YAZILAN KELİMELER
yalnız (yanlız), yanlış (yalnış), kirpik (kiprik), herkes
(herkez), ekşi (eşki), kibrit (kirbit), matematik
(matamatik),
komiser (komser), naylon (laylon), şoför (şöför,
şöfer)….Parantez içinde yazılı olanlar hatalı yazılmış
kelimelerdir.
12.TÜRKÇE KELİMELERDE HARF
ÖZELLİKLERİ
Türkçe kelimelerde:
1.İki sesli yan yana bulunmaz. Örnek: şiir, şair, fiil,
saat, kooperatif..
2.Kökte ikiz harf bulunmaz.: Millet, hiddet, şiddet,
iddia, hürriyet, milliyet..
3.Başta iki ünsüz harf bulunmaz: tren, gram, spor,
tramvay, trilyon, frank..
Sonda iki ünsüz bulunabilir: Türk, kurt, dört, kürk,
yurt, zırt, pırt..
4.İlk hecenin dışında “o-ö” harfleri bulunmaz:
doktor, radyo, televizyon….
SÖZCÜKTE ANLAM
1.GERÇEK VE MECAZ ANLAM
Cam kırıldı – Ali kırıldı. Yanık ekmek – Yanık
türkü. Ağır taş – Ağır insan. Ateş ormanı yaktı –
Aşk ateşi onu yaktı.
2.TEMEL VE YAN ANLAM
Temel Anlam:Ali’nin dişi ağrıyor. Ayşe’nin gözü
elâ.
Yan Anlam:Tarağın dişi, testerenin dişi, bir diş
sarımsak. Dolabın gözü, çantanın gözü, çekmecenin
gözü..
NOT: Temel ve yan anlam olan kelimelerin hepsi
gerçek anlam olur.
3.DEYİM
göz dikmek, kulak vermek, dil dökmek, ödü
kopmak, etekleri zil çalmak,Dilinde tüy bitmek,
kulak kesilmek…
4.SOMUT – SOYUT (Madde- Mânâ)
Somut: kalem, kitap, sora, çiçek, koku, sert,
yumuşak, ses, hava, gürültü..
Soyut: akıl, üzüntü, aşk, rüya, sevgi, korku, melek,
Allah
5.TERİM
Edebiyat terimleri:şiir, şair, kafiye, redif, hikâye,
roman..
6
Matematik terimleri: üçgen, toplam, bölme, kare,
rakam..
Dil bilgisi terimleri: harf, hece, cümle, isim, fiil,
özne, yüklem..
6.KARŞIT (ZIT ANLAM)
az-çok, sıcak-soğuk, uzun-kısa, küçük-büyük, ağırhafif, iyi-kötü..
7.ANLAMDAŞ (EŞ ANLAM)
yurt-vatan, millet-ulus, kafiye-uyak, hürriyetözgürlük-bağımsızlık-istiklâl…
8.SESTEŞ (EŞ SESLİ)
Cebimde yüz liram var. Denizde iyi yüz. Koyunun
derisini yüz.Arkadaşımın yüzü kızardı. Kimseye yüz
verme.
9. ÇOK ANLAMLILIK
Bir kelimenin gerçek, mecaz, terim, argo, temel ve
yan anlam gibi çok değişik anlamlarının
bulunmasıdır.
10. DOLAYLAMA
Yavru vatanda sorunlar bitmiyor. (Kıbrıs) Ankara bu
olaya sessiz kalmadı.(Türkiye hükümeti).İstanbul
sokağa döküldü.(İstanbul halkı).Ormanların kralı
kükredi. (Arslan) (Bir kelime birden fazla kelime ile
ifade ediliyor)
11. AD AKTARMASI (MECAZI MÜRSEL)
Oda çok soğuk, sobayı yakar mısın? (Sobanın
içindekileri). Ayağını çıkart.(Ayakkabılarını).
Ayaklarını bağla.
Tatilde Peyami Safa’yı, Yunus Emre’yi okudum. (Bu
iki yazarın eserlerini okudum).Bacasız sanayi
(turistler…)
12. YANSIMA (TAKLİT SESLER)
Kedi “miyav!” dedi.Bahçeden tıkırtılar geldi.
Dışarıdan çat, pat, küt sesleri geliyordu.Geceleyin
horlamalar, zırlamalar, çatırtılar hiç durmadı.Kapı
tak tak vuruldu. Sular şırıl şırıl akıyor. (İki kere
söylenenler hem taklit, hem de ikileme olurlar)
13.İKİLEME
Sıcak sıcak simitler. İri iri elmalar. Eski püskü
elbise. Eğri büğrü çizgi.. Yırtık pırtık elbise. Karma
karışık olay.
Su şırıl şırıl akıyor.( “şırıl şırıl” hem ikileme, hem de
yansıma olur)
14.GENEL VE ÖZEL ANLAM
Genelden özele------> canlı – bitki – ağaç – çınar –
dal – yaprak <-----Özelden genele
Genelden özele------> varlık – canlı – hayvan – kuş –
keklik <------- Özelden genele
15.SÖZCÜK İLİŞKİSİ
birey-toplum, tanıdık-bildik, az-çok, fırça-boya,
sayfa-defter, tebeşir-tahta, sözcük-cümle (Bu
kelimeler arasında nasıl bir ilgi var?)
16.PEKİŞTİRME
Pekiştirme harfleri: PıRaSaM -------> M, P, R, S
M----->Beyaz-bembeyaz
R------> temiztertemiz
S------> mavi-masmavi
P----->sarı-sapsarı
17.KÜÇÜLTME
-CE: büyük–büyükçe, küçük–küçükçe, iri-irice,
sarı-sarıca, tombul-tombulca
-CİK: minik-minicik, minik-minnacık, küçükküçücük, yavru-yavrucuk
-İMSİ: sarı-sarımsı, mavi-mavimsi, ekşi-ekşimsi,
tatlı-tatlımsı
-İMTIRAK: sarı-sarımtırak, ekşi-ekşimtırak, mavimavimtırak
18.ARGO
Bir meslek veya topluluk sınıfı arasında kullanılan
öze anlamlı kelimelerdir. Daha çok külhanbeyleri
(kabadayılar) arasında kullanılır.
Şu masaya bak. Adamın çarığı (cüzdanı) iyice
kabarık. Öbür adam morları (paraları) nasıl
katlandırıyor. İyi bak, kuşları (paraları) nereye
kapatıyor (koyuyor)? Haydi kuşları (paraları)
uçuralım (çalalım).
ANLAMLARINA GÖRE KELİME ÇEŞİTLERİ
1. İsimler (Ad)
(Eylem)
2.Zamirler (Adıl)
3.Sıfatlar (Ön Ad)
4.Zarflar (Belirteç)
5.Fiiller
6.Edatlar (İlgeç)
7.Bağlaçlar
8.Ünlemler
YAPILARINA GÖRE KELİME ÇEŞİTLERİ
1.Basit
2.Türemiş
3.Birleşik
İSİMLER (AD)
A.Anlamlarına Göre İsimler
1.Varlıklara Verilişine Göre İsimler:
a)Cins İsmi
b)Özel İsim
2.Varlıkların Oluşuna Göre
a)Somut (madde)
b)Soyut (mânâ)
3.Sayılarına Göre İsimler
a)Tekil İsim b)Çoğul İsim c)To9pluluk
İsmi
4.İsimlerde Küçültme
5.İsmin Halleri
6.İsim Tamlamaları: a)Belirtili
b)Belirtisiz
c)Takısız
d)Zincirleme
B.Yapılarına Göre İsimler
a)Basit İsim b)Türemiş İsim
c)Birleşik İsim
7
ZAMİRLER (ADIL)
A.Anlamlarına Göre İsimler
1.Kişi Zamirleri 2.İşaret Zamirleri
3.Belgisiz Zamirler 4.Soru Zamirleri
5.Ek Biçimindeki
Zamirler
B.Yapılarına Göre Zamirler
1.Basit Zamir
2.türemiş Zamir
3.Birleşik Zamir
SIFATLAR (ÖN AD)
A.Anlamlarına Göre Sıfatlar
1.Anlamalarına Göre Sıfatlar
1.Niteleme Sıfatları 2.Belirtme Sıfatları:
a)İşaret b)Belgisiz d)Soru
c)Sayı:1.Asıl Sayı
2.Sıra Sayı
Sayı 4.Üleştirme
3.Sıfatlarda Küçültme
4.Pekiştirme:
a)Eşitlik -------kadar
c)Aşırılık-------çok, pek
b)Üstünlük---- daha
üstünlük—en
5.Sıfat Tamlaması
B.yapılarına Göre Sıfatlar
1.Basit Sıfatlar
2.Türemiş Sıfatlar
3.Birleşik Sıfatlar
3.Kesir
d)En
TAMLAMALAR
1.İsim Tamlamaları: a)Belirtili
b)Belirtisiz
c)Takısız
d)Zincirleme
2.Sıfat Tamlaması
(3.Zamir Tamlaması)
FİİLLER (EYLEMLER)
1.Fiil Kipleri
a)Haber (Bildirme) kipleri:
1.Görülen Kesin Geçmiş Zaman (Di’li
Geçmiş Zaman)
2.Öğrenilen (Belirsiz) Geçmiş Zaman (Miş2li
Geçmiş Zaman)
3.Şimdiki Zaman
4.Gelecek Zaman
5.Geniş Zaman
b)Dilek Kipleri:
1.Dilek-Şart 2.İstek
3.Gereklilik
4.Emir
2.Fiillerin Olumlu Ve Olumsuz Şekilleri
3.Fiilde Zaman
1.Basit Zamanlı Fiiller
2.Birleşik Zamanlı Filler: a)Hikâye
b)Rivayet
c.Şart
4.Yapılarına Göre Fiiller
1.Basit Fiiller 2.Türemiş Filler
3.Birleşik Filler
5.Fiilde Çatı
A.Nesnesine Göre
1.Geçişli
2.Geçişsiz
3.Ettirgen Ve
Oldurgan Fiiller
B.Öznesine Göre:
1.Etken
2.Edilgen
3.İşteş
4.Dönüşlü
FİİLİMSİLER
1.İsim Fiiller (Mastar)
2.Sıfat Filler (Ortaç)
3.Bağ Fiiller (Ulaç)
EK FİİL
1.Geniş Zaman
3.Rivayet
2.Hikâye
4.Şart
EKLER
A.Çekim Ekleri:
1..İsim Çekim Ekleri:
a).Hal (durum) Ekleri: eve, evi, evde, evden
b).İyelik Ekleri: defterim, defterin, defteri,
defterimiz, defteriniz, defterleri
2.Fiil Çekim Ekleri
a).Fiil Kip (zaman) Ekleri: geldi, gelmiş,
geliyor, gelecek, gelir, gelse, gelmeli, gele, gelir
b).Fiil Şahıs (Kişi) Ekleri: geldim, geldin,
geldik, geldiniz, geldiler, (-m, -n, -k, -niz, ler, -im, -sin, -in, -siniz, -iz, -siniz, -ler, )
3.Olumsuzluk eki: gelmedi, almadı
4.Soru Eki: geldi mi, aldı mı, güldü mü, okudu mu
5..Çokluk Ekleri: silgiler, kitaplar
6.Tamlama Ekleri: Ahmet’in defteri, sınıfın
anahtarı
7.Eşitlik Ekleri: çocukça, boyca, gönlümüzce,
sınıfça
8.İlgi Ekleri: benim,senin, onun, bizim, onların
(kitapları)
B.Yapım Ekleri
1.İsimden İsim Türeten Ekler: ağaçlık,
simitçi, karlı, şekersiz, kırçıl, arkadaş, birinci, altışar,
ipeksi, sabahleyin, oğlan, topuk, bebek, yaşıt, analı,
babalı, inilti, yaşlı, önceki, başak, sarışın, yumurcak,
adamcağız, kuzucuk, ikiz, boyunduruk, amcamgil,
başka, uysal, kuzey, bencileyin, ekşimtırak,
yeşilimsi, topaç, kıraç, anaç, kışla, ortam
2.İsimden Fiil Türeten ekler: ada, bunal,
durul, güçlen, birik, ağır, ağrı, izle, ağar, dertleş,
belir, acık, şırılda, haykır, susa, benimse,
gereksinmek
8
3.Fiilden Fiil Türeten Ekler:görün, durul,
gülüş, içir, anlat, dondur, aktar, gider, kapa, kazı,
kırp, serp, kovala, görük, ayık
4.Fiilden İsim Türeten Ekler: almak, gelme,
ekme, arayış dilek, konak, verim, ek,in, sergi, bölge,
durgun, alıngan, dalgıç, bulaşıcı, sevinç, dizi, umut,
tütsü, görenek, basamak, kıymık, yatalak, uçarı,
yırtmaç, saklambaç, göçmen, tutsak, salıncak,
eğlence, süzme, kaypak, yayvan, yağmur.
KELİME YAPISI
1.Basit Kelimeler
2.Türemiş Kelimeler
3.Türemiş Kelimeler
ZARFLAR
A.Anlamlarına Göre Zarflar
1.Zaman Zarfları
2.Durum (Hal) Zarfları
3.Azlık-Çokluk Zarfları
4.Yer-Yön Zarfları
5.Soru Zarfları
B.yapılarına Göre Zarflar
1.Basit Zarflar
2.Türemiş
Zarflar
3.Birleşik Zarflar
EDATLAR
1Yalın haldeki Kelimelerden sonra Gelen
Edatlar:ile, için, gibi, kadar
2.-de Halindeki Kelimelerden Sonra Gelen
Edatlar:doğru, kadar, karşı, göre, dair, ait, karşılık
3.-den Halindeki Kelimelerden Sonra Gelen
Edatlar: önce, sonra, başka, yana, tarafa, beri, dolayı
BAĞLAÇLAR
1.Kurallı Cümle
2.Devrik Cümle
D.Yapısına Göre Cümleler:
1.Basit Cümle
2.Birleşik Cümle:a)Girişik Cümle: Adam
olana bir söz yeter. Çocuk koşarak okula gitti.
b)Şartlı Birleşik
Cümle:Çok çalışırsan sınıfı geçersin
c)İç içe Girmiş Birleşik
Cümle: Öğretmenimiz:”Yaşamak hep
güzeldir.” derdi.
Ahmet: “Yarın okula gelmeyeceğim.”
dedi.
3.Sıralı Cümle: Ali okudu, çalıştı, sonunda
doktor oldu. Çok çalıştım; en sonunda hedefime
ulaştım.
4.Bağlı Cümle:Ali çok çalıştı ve mühendis
oldu. Okula vardım ki herkes sınıfa girmiş.
5.Sıralı ve Bağlı Cümle:Ali okudu, çalıştı
ve sonunda mühendis oldu.
CÜMLEDE ANLAM
1.Öznel
8.Tamlama
15.Cümle Tamamlama
2.Değerlendirme
9.Üslup
16.Cümle Oluşturma
3.Neden-Sonuç
10.Ön Yargı
17.Cümlenin Yorumu
4.Koşula Bağlılık
11.İhtimal
18.Vecize (Özdeyiş)
5.Karşılaştırma
12.Varsayım
19.Atasözü
6.Dolaylı-Düz Anlatım
13.Öneri
ÜNLEMLER
CÜMLE BİLGİSİ
1.Cümlenin Ögeleri
2.Cümle Çeşitleri
3.Cümlede Anlam
4.Cümlede Anlam Bozuklukları
CÜMLENİN ÖGELERİ
1.Özne
2.yüklem
a)Dolaylı Tümleç
c)edatlı Tümleç
3.Tümleçler:
b)Zarf Tümleci
d)Nesne (Düz
Tümleç): 1.Belirtili Nesne 2.Belirtisiz Nesne
CÜMLE ÇEŞİTLERİ
A.Anlamlarına Göre
1.Olumlu Cümle
2.Olumsuz Cümle
3.Soru Cümlesi
4.Ünlem Cümlesi
5.Şart Cümlesi
B.Yüklemlerine Göre Cümleler
1.Fiil Cümlesi
2.İsim Cümlesi
C.Öge Dizilişine göre Cümleler
1.ÖZNEL VE NESNEL ANLATIM
a)Öznel: En güzel renk mavidir. (Kişilere göre
değişebilir.)
b)Nesnel: Köylerden kentlere göç her yıl artıyor.
(kişilere göre değişmez.)
2.DEĞERLENDİRME (YORUM)
Sanatçının şimdiye kadar üç şiir, iki de hikâye kitabı
yayınlandı.
3.NEDEN-SONUÇ (SEBEP-SONUÇ)
Güldüğü için sınıftan atılmış. Bayram olduğu için
sevinçliydi. Terli terli su içtiğinden hastalandı.
4.KOŞULA BAĞLILIK
Çok çalışırsanız sınavı kazanırsınız.
5.KARŞILAŞTIRMA
Hakan, Murat kadar çalışkan bir öğrencidir.
Japonlar, dünyanın en çalışkan insanlarıdır.
6.EŞ VE YAKIN ANLAMLI CÜMLELER
Burada gördüklerimi anında not ediyorum. Gerçekler
anlaşılır bir dille anlatılmalıdır. Doğrular yalın bir
dille anlatılmalıdır.
7.DOLAYLI VE DÜZ ANLATIM
9
Düz Anlatım: Babam:”Sana bilgisayar alacağım.”
Dedi. (Söylenen söz aynen alınmış.)
Dolaylı Anlatım: babam, bilgisayar alacağını
söyledi. (Söylenen sözü kendine göre değiştirmiş.)
8.MECAZLI ANLATIM
Yanık türküler beni çok etkiliyor. (İçinde mecaz
anlamlı kelime var.)
Damlaya damlaya göl olur. (Mecaz anlamlı ata sözü)
Düşmanlar yurdumuza göz dikti. (Deyimler mecaz
anlamlıdır.)
9.TANIMLAMA
Kültür, bir milletlerin oluşturduğu ortak değerler
topluluğudur. (Kültürün tanımı yapılmış)
10.ÜSLUP
Sanatçı, çevremizde gördüğümüz gerçek olayları
hikâyelerinde devamlı işliyor. (Sanatçının üslubu
belirtilmiş.)
11.ÖN YARGI (PEŞİN HÜKÜM)
Bu at yarışı kazanır. Bu çocuk adam olmaz.
12.İHTİMAL (OLASILIK)
Bugün yağmur yağabilir. Sınıfını geçmeyebilir.
13.TAHMİN
Planlı çalıştığından başaracağını düşünüyorum.
Bizim köyde ağaçlar çiçek açmıştır.
14.VARSAYIM
Düşün ki sen okul birincisi oldun. Farzet ki sen
üniversiteyi kazandın.
15.ÖNERİ
Ara sıra da gezip dolaşması iyi olur.
16.ELELŞTİRİ – DEĞERLENDİRME
Hikâyelerindeki kişiler, gerçek hayattaki kişilere hiç
uymuyor.
17.EŞİTLİK: Hepimize birer kitap verdiler. Sırayla
birer saat arabaya bindik.
18.SEZGİ: Arkadaşımın geleceği içime doğdu.
19.İSTEK: Sınavdan beş almalıyım. Keşke bugün
arkadaşım gelse. Ben artık gideyim.
20.YAKINMA: Hangi vakit sözünde durdu ki.
21.SİTEM: Düğününüze herkesi çağırdınız; ama bizi
unuttunuz.
22.KESİNLİK: Çok uyumak zararlıdır.
23.BEĞENME: O, kibar bir insandır.
24.KÜÇÜMSEME: O, dershaneye gitse ne fark eder.
25.ALAY ETME:
O, sınıfın en çalışkan çocuğudur. Her sınavda sondan
birinci geliyor.
26.BİRLİKTELİK: Arkadaşlarla Pazar günü geziye
gittik.
27.BEKLENMEDİK BİR DURUMLA
KARŞILAŞMA
Köşeyi döner dönmez karşımıza kocaman bir köpek
çıktı.
28.ENDİŞE (KAYGI): bir sat geçti, hâlâ gelmedi.
29.ŞAŞMA: Bu sözü duyunca kulaklarıma
inanamadım
30.HAYRANLIK: Ne kadar güzel bir ev!
31.HAYIFLANMA: Yazık, böyle olmasını hiç
istemezdim.
32.CÜMLE TAMAMLAMA
Boş bırakılan bir yerin uygun bir cümle ile ya da
kelimeyle doldurulmasıdır. Test kitaplarından
yararlanınız.
33.CÜMLE OLUŞTURMA
Verilen kelimelerle cümle kurulmasıdır. Burada
önemli olan “yükleme” dikkât etmektir. Test
kitaplarından yararlanınız.
Başarılı-sırlarını-gerek-öğrencilere olmanınöğretmek : Başarılı olmanın sırlarını öğrencilere
öğretmek gerek.
Yüklem
34.CÜMLE YORUMLAMA (Test kitaplarından
yararlanınız)
“……..” cümlesiyle anlatılmak istenen
aşağıdakilerden hangisidir?
“……..” cümlesinden aşağıdakilerden hangisi
çıkarılamaz?
“……..” cümlesinden aşağıdaki yargılardan hangisi
çıkarılamaz?
35.BETİMLEME (TASVİR)
Dağ taş zümrüt gibiydi. (Yemyeşildi) Benzi sapsarı
kesilmişti.
36.İYİ BİR CÜMLENİN NİTELİKLERİ
1.Duruluk: Gereksiz sözcük
kullanılmamamsı.
2.Açıklık: Cümlenin anlaşılır (açık) olması.
3.Yalınlık: Anlatımın sade (süssüz) olması.
4.Akıcılık: Rahatça okunup sürükleyici
olması.
5.Doğruluk: Dil kurallarına uygun olması.
37.ATA SÖZLERİ
Özellikleri:
1.Kalıplaşmış sözlerdir.
2.Özlü sözlerdir.
3.Çoğu mecaz anlamlıdır. (Damlaya damlaya
göl olur).
4.Gerçek anlamlı olanlar da vardır. (Bugünün
işini yarına bırakma).
5.Bazıları sosyal olayları anlatır. (Sütten ağzı
yanan yoğurdu üfleyerek yer).
6.Bazıları ahlâk dersi, öğüt verir. (Öfkeyle
kalkan zararla oturur)
7.Bazıları doğa olaylarının nasıl olduğunu
anlatır. (Mart kapıdan baktırır, kazma, kürek yaktırır)
8.Bazıları gelenekleri anlatır. (Kız beşikte,
çeyiz sandıkta)
9.Bazıları inanışları belirtir. (ananın bahtı
kızına)
10
38.ÖZDEYİŞ (VECİZE): (Söyleyeni belli, kısa özlü
sözlerdir.)
Yazı yazmak isteyen gençlere her şeyden önce
okumalarını tavsiye ederim.
Yakup Kadri KARAOSMANOĞLU
Beşikten mezara kadar ilim öğreniniz. İlim
öğrenmek kadın erkek her müslümana
farzdır.(Hadis)
Hiç bilenlerle bilmeyenler bir olur mu? (Ayet)
ANLATIM BOZUKLUKLARI
1.GEREKSİZ SÖZCÜK KULLANMA
Ben seni anlamaya çalışıyorum. Her şeyi bir daha
yeniden gözden geçirmeliyiz. Gelecek yıl kardeşimle
birlikte sınava gireceğiz. (Altı çizili kelimelerden biri
gereksizdir)
2.SÖZCÜKLERİN YANLIŞ ANLAMDA
KULLANILMASI
Bu okulda tam dört yıl öğretim gördüm. (eğitim)
Kardeşimin saçları çok büyümüş. (uzamış)
Bu yörede doğan her çocuk için ağaç ekiliyormuş.
(dikiliyormuş)
3.SÖZCÜKLEİR YANLIŞ YERDE KULLANMA
İzinsiz inşaata girmek yasaktır. (İnşaata izinsiz
girmek yasaktır.)
Öğrenciler bu yıl ücretsiz süt dağıtılacakmış. (….süt
ücretsiz….)
Öğrenciler çok sınıfta kaldıklarından sıkılmışlar.
(….çok sıkılmışlar)
4.ANLAMCA ÇELİŞEN SÖZCÜKLER
Babam, muhakkak şimdi Bursa’ya ulaşmış olmalı.
Köyümüzle ilçemiz arasındaki yol aşağı yukarı tam
iki saat sürdü.
Sanırım bu soruyu Aydın mutlaka çözer.
Aşağı yukarı tam on gündür buradayım.
Çelik gibi iradeli adam, sigarayı bırakamaz.
(Altları çizili sözcükler anlam yönünden birbiriyle
çelişmektedir.)
5.DEYİMLEERİ VE ATA SÖZLEİRİNİ YANLIŞ
KULLANMA
Allah bakır kapıyı kaparsa altın kapıyı açar. (gümüş)
Sınavı kazandığı için sevincinden etekleri tutuştu.
(Zil çalıyordu)
Derslerine çok çalıştığı için öğretmenin gözüne battı.
(girdi)
6.ÖZNE YANLIŞLIKLARI
Elbisenin sökükleri dikilerek ütülendi. (Elbise,
sökükleri dikilerek ütülendi.)
Çevre kirliliğini, önlem alınmadan halledilemez.
(Çevre kirliliği, önlem alınmadan halledilemez.)
7.NESNE-TÜMLEÇ YANLIŞLIKLARI
Arabaya baktık; fakat beğenmedik. (onu)
Sorunlarımızı dinledi; ancak çözüm bulmadı.
(onlara)
Size inanmadığım için dinlemek istemiyorum. (sizi)
8.YÜKLEM YANLIŞLIKLARI.
Güvercini yakalayarak sahibine teslim edildi. (teslim
etti)
Kasadaki adam, bir yandan para, bir yandan da
paket yapıyordu. (para alıyor)
Ne Ali, ne de Ahmet gitmedi. (Yanlış)
Ne Ali, ne de Ahmet gitti. (Doğru)
9.ÖZNE-YÜKLEM UYGUNLUĞU
Çocuklar bahçede top oynuyorlar. (Özne ve yüklem
uyumlu)
Bu sabah okula Ayşe ile ben birlikte gittim. (gittik)
Güneş çıkınca karlar eridiler. (eridi)
10.TAMLAMA YANLIŞLARI
Bu kitap birinci baskısında çok yanlışlıklar var.
(kitabın)
Aile, çocukların eğitilmesinde büyük sorumlulukları
var. (ailenin)
Birçok insanlar kitap okumayı sever. (insan)
11.EKLERİN YANLIŞ KULLANILMASI
Her insan çevreyi korumak için gerekli duyarlılığı
göstermesi gerekir. 8insnın)
Herkesi etkileyen yönü, çok okumaktır. (okumasıdır)
Sınavı kazanmasının nedeni, çok çalışmış
olmasındandır.(olmasıdır)
12.ÖGE EKSİKLİKLERİ
Ahmet önce yüzünü yıkadı, sonra krem sürdü. (sonra
yüzünü..)
Ayrılırken babam bana ne sarıldı, ne öptü. (…. ne de
beni öptü)
13.NOKTALAMA YANLIŞLIKLARI
Genç doktora ne zaman iyileşeceğini sordu. – Genç,
doktora ne zaman….
Oku baban gibi, eşek olma. – Oku, baban gibi eşek
olma.
Genç öğretmenini çok beğeniyordu. – Genç,
öğretmenini çok beğeniyordu.
Korkak insanlardan ayrılmak istemez. – Korkak,
insanlardan ayrılmak istemez.
Öğretmen çocuklar, başarılı olmak için çok çalışmak
gerekir, dedi. - Öğretmen: “Çocuklar, başarılı olmak
için çok çalışmak gerekir.” dedi.
PARAGRAF BİLGİSİ
NOKTALAMA
İMLÂ (YAZIM)
1.Büyük Harflerin Yazımı
2.Yer Adlarını Yazımı
9.Fiillerin Yazımı
3.Kısaltmalar
Yazımı
4.Sayılar
Yazımı
8.İkilemeler
10.”ile” nin
11.”ki” nin
11
5.Tarihlerin Yazımı
Yazımı
6.Yön İsimleri
nin Yazımı
12.”de” nin
13.”mi”
“İLE”nin Yazımı: Ali ile (Ali’yle) Veli okula
gittiler. (Bağlaç)
Araba ile (arabayla) gittiler. (Edat)
“Kİ” nin Yazımı: Vardım ki herkes sınıfa girmiş.
(Bağlaç)
Evdeki, bahçedeki, dünkü, akşamki
olay beni çok üzdü. (Sıfat türeten ek)
Onunki daha güzel.(Onun kalemi)
Onunki bozuldu. (Onun saati) İlgi zamiri
“DE” nin Yazımı:Ali evde uyuyor. (Hâl, durum eki)
Çantamda, cebimde, duvarda, masada
(Hâl eki)
Ben de ali de geziye gittik (Bağlaç)
Soru eki “Mİ” nin Yazımı: geldi mi, aldı mı, okudu
mu, güldü mü, gidecek mi, gidecek misiniz, okuyor
musunuz…
EDEBİYAT BİLGİLERİ
A.Nesir (Düz) Yazı Bilgisi (Yazı Türleri)
a)Roman
b)Hikâye vb.
B.Şiir Bilgisi:
1.Vezin(Ölçü):
a)Hece Ölçüsü
b)Serbest
c)Aruz Ölçüsü
2.kafiye (Uyak):
a)Yarım Kafiye
b)Tam Kafiye
c)Zengin Kafiye
d)Tunç Kafiye
d)Cinaslı Kafiye
3.Kafiye Diziliş:
a)Düz Diziliş
b)Çapraz Diziliş
c)Sarma Diziliş
d)Mesnevi Diziliş
e)Mani Tarzı Diziliş f)Koşma Tarzı Diziliş
4.Redif
5.Şiir Çeşitleri:
a)Epik b)Lirik
c)Didaktik
d)Pastoral
e)Satirik
f)Dramatik
C.Edebi Sanatlar
1.Teşbih (Benzetme)
2.Teşhis (Kişileştirme)
3.İntak (Konuşma)
4.Mecaz
5.Mübalağa 8Abartma9
6.Cinas
D.ŞAİR VE YAZARLAR
1.ARİF NİHAT ASYA: Şiirlerinde ulusal konuları
işledi. “Fetih Marşı” ve “Bayrak” şiirlerini yazdı.
Eserleri: dualar Ve Aminler, Bir Bayrak Rüzgâr
Bekliyor…
2.ALİ ŞİR NEVAİ: Çağatay Türk Edebiyatının en
büyük şairi.Türkçe’nin Farsça’dan üstünlüğünü
ispatlayan “Muhakemet-ül Lügateyn” adlı eseri
var.
3.AHMET HAŞİM: Fecr-i Ati şiirimizin en büyük
şairidir. Fıkra ve söyleşi yazdı. Eserleri: Piyale, göl
Saatleri, bize Göre…. Frankfurt Seyahatnamesi
(Gezi)
4.AHMET MUHİP DRANAS: Hece ölçüsünü
ustalıkla kullandı. Eserleri: Şiirler, Gölgeler…
5.AHMET RASİM: Şiir, öykü ve fıkra yazarıdır.
Eserleri: Falaka, Muharrir Bu Ya, Gecelerim, Gülüp
ağladıklarım.
6.AŞIK VEYSEL ŞATIROĞLU: Tanınmış halk
(saz) şairlerimizdendir. Şiirleri. Deyişler, Sazımdan
Sesler, Daha sonra bütün şiirleri “Dostlar Beni
Hatırlasın” adlı eserde toplandı.
7.AZİZ NESİN: Modern Tür mizahını (gülmece)
dünyaya tanıttı. Uluslar arası mizah hikâyeleri
yarışmasında üst üste iki dünya birinciliği kazanan
hikâye yazarı. 1957 “Altın Palmiye” ödülünü aldı.
Eserleri. İt Kuyruğu, Damda Deli Var, Kör Döğüşü,
Deliler Boşandı, Şimdiki Çocuklar Harika…
8.BEDRİ RAHMİ EYÜPOĞLU: Şair, yazar ve
ressamdır. Eserleri: Yardana Mektuplar, Karadut, İçi
Birden, Tezek, Canım Anadolu, Deli Fişek..
9.BEHÇET KEMAL ÇAĞLAR: ateşli bir Atatürk
hayranı olan Atatürkçü şair. Şiirlerinde Memleket
Atatürkçü, devrimci fikirleri işledi. “Ankaralı aşık
Ömer” takma adını kullandı. “Onuncu Yıl Marşı”
nın şairidir. Eserleri:Erciyes’ten Kopan Çığ, Burada
Bir Kalp Çırpıyor…
10.BEKİR SITKI ERDOĞAN:Günümüz
şairlerindendir. Modern resim görüşünü şiire
uyguladı. Şiirlerinde resimden gelen renk bolluğu
vardır.Hece ve aruz ölçüsü ile şiirler yazdı. “50.Yıl
marşı” nın şairidir. Eserleri: Hancı, Marya…
11.CAHİT SITKI TARANCI: “Otuz Beş Yaş”
şiiri ile üne kavuştu. Eserleri: Otuz Beş Yaş,
ömrümde Sükût, Ziya’ya Mektuplar…
12.CEVAT ŞAKİR KABAAĞAÇLI: Deniz
edebiyatının ünlü hikâye ve romancısıdır. Olayları
daha çok deniz konularından alır. “Halikarnas
Balıkçısı” adı ile tanındı. Eserleri: Merhaba
Akdeniz, Ege’nin Dibi
13.DEDE KORKUT: “Korkut Ata” adıyla anılan
kutsal bir Oğuz ozanıdır. On iki hikâyeden oluşan ve
Oğuz Boylarının savaşlarını anlatan “Dede Korkut
Hikâyelerini” oluşturdu.
12
14.EDİP AHMET: Bir öğüt ve ahlâk kitabı olan
“Atabet-ül Hakayık “ (Gerçeklerin Heybesi) adlı
eseri var.
15.EFLATUN CEM GÜNEY: Masal
yazarlarımızın en ünlüsüdür. Masal, destan ve halk
öykülerini derledi. Eserleri: Dertli Kaval, Zümrüd-ü
Anka, açıl Susam Açıl, Bir Varmış Bir Yokmuş,
Evvel Zaman İçinde, Kerem İle Aslı…
16.ENİS BEHİÇ KORYÜREK: Türk denizciliğini
destanlaştıran şair. Esreleri: Miras, Güneşin Ölümü,
17.EVLİYA ÇELEBİ: En ünlü Türk gezgini.
“Seyahatname” adlı on ciltlik eseri vardır.
18.FAKİR BAYKURT: Öykü ve roman yazarı.
Köy konularını işledi.Romanları: yılanların Öcü,
Irazcanın Dirliği,… Öyküleri: Çilli, On Binlerce
Kağnı…
19.FALİH RIFKI ATAY: Fıkra, makale, gezi,
söyleşi türlerinde eserler verdi.Çankaya, Bizim
Akdeniz, Zeytin Dağı, Babanız Atatürk
(Biyografi)…
20.FARUK NAFİZ ÇAMLIBEL: Beş
hececilerdendir.”Han Duvarları” şiiri ile ün yaptı.
Eserleri: Han Duvarları, Çoban Çeşmesi…
21.FAZIL HÜSNÜ DAĞLARCA:
Şairlerimizdendir. Üç şehitler, Çakır’ın Destanı,
Çocuk Ve Allah…
22.FERİDUN FAZIL TÜLBENTÇİ: Tarihi
romanları ile ünlüdür. Eserleri: Yavuz Sultan
Ağlıyor, Sultan Yıldırım Beyazıt, Barboros Hayrettin
Geliyor…
23.HALİDE EDİP ADIVAR: Kurtuluş Savaşı
yıllarını anlattı ve bunun için mitingler düzenledi.
Milli Edebiyatın en ünlü kadın romancısı. Sinekli
Bakkal, Vurun Kahpeye, Türk’ün Ateşle İmtihanı…
24.HALİT ZİYA UŞAKLIGİL: Batılı anlamda ilk
roman yazan yazarımızdır. Mai Ve Siyah (Mavi Ve
Siyah), Kırık Hayatlar, aşk-ı Memnu, Bir Ölünün
Defteri..
25.HASAN ALİ YÜCEL: Milli Eğitim Bakanlığı
da yaptı. Makale, söyleşi, gezi ve çocuk şiirleri
yazdı. Makale: Pazartesi Konuşmaları, İyi Vatandaş
İyi İnsan… Şiirleri: Dönen Ses,, Dinle Benden…
26.HÜSEYİN RAHMİ GÜRPINAR: Çağdaş
edebiyatımızın büyük romancısı. Eleştiri, makale,
hikâye, tiyatro da yazdı. Eserleri: utanmaz Adam,
Kuyruklu Yıldız Altında Bir İzdivaç, Gulyabani,
Cadı…
27.KARACAOĞLAN: En ünlü halk (saz)
şairlerimizdendir. Adana’nın Bahçe ilçesine bağlı
Farsak köyünde doğdu. Şiirleri: “Karacaoğlan Ve
Şiirleri” adlı bir eserde toplandı.
28.KAŞGARLI MAHMUT: Türk dilinin ilk büyük
öncüsüdür. Yabancılara Türkçe’yi öğretmek için
“Divan-ı Lügat-it Türk” adlı eseri yazdı.
29.KÂTİP ÇELEBİ:Dünyaca tanınmış
bibliyografya (kaynakça) bilginimiz. Eserleri:
Keşfüz-Zünûn, Cihannüma, Tuhfet-ül Kibar..
30.KEMAL TAHİR: Köy edebiyatının ünlü
romancısı. Romanlarında Anadolu’yu anlattı.
Eserleri:Devlet Ana, Kurt Kanunu, Yorgun
Savaşçı…
31.KÖROĞLU: Kahramanlık şiirleri ile tanınır.
Halk kahramanıdır.
32.MEHMET AKİF ERSOY: İstiklâl Marşımızın
şairidir. Şiirlerini aruz öklçüsü ile yazdı. Manzum
hikâyeleri de vardır. Şiirleri yedi bölümden oluşan
“Safahat” kitabında toplandı. İstiklâl Marşımız 12
Mart 1921 yılında TBMM’de milli marş olarak kabul
edildi. 724 şiir arasından birinci seçildi. Osman Zeki
Üngör besteledi.
32.MEHMET EMİN YURDAKKUL: Türkçü,
ulusçu şair. Anadolu halkının acılarını dile getirdi.
Eserleri: Türk Sazı, Ey Türk Uyan, Turan’a Doğru…
33.MEMDUH ŞEVKET ESENDAL: Modern
hikâyeciliğin öncülerindendir. Olayları arka plana
atıp günlük hayattan bir kesiti anlattı. Hikâyeleri:
Hikâyeler (iki cilt), Romanları: Ayaşlı Ve Kiracıalrı,
otlakçı, Mendil altında..
34.MEVLÂNA: Türk Dünyasının en ünlü tasavvuf
şairi. Bilgin ve düşünürdür. Mevlevilin kurucusudur.
Şiirlerini Farsça yazdı. Eserleri:Mesnevi, Divan-ı
Kebir, Fih-i Mâ Fih, Mektubat..
35.NAMIK KEMAL: Batan, millet, hürriyet gibi
konuları işledi. “Vatan şairi “ olarak bilinir.
Romanları: İntibah, Cezmi.. Tiyatroları: Vatan Yahut
Silistre, Zavallı Çocuk..
36.NAZIM HİKMET RAN: Marksist bir şairdir.
İtalyan asıllı Yahudi dedenin torunudur.”Kurtuluş
Destanı” nı yazdı. 2002 yılı Nazım Hikmet yılı
olarak ilan edildi.
37.NECİP FAZIL KISAKÜREK: Şair ve yazar.
“Şairler Sultanı (Sultan-üş Şuara)” unvanını
aldı.”Ağaç” ve “Büyük Doğu” dergilerini çıkardı.
Şiirleri. Çile, Kaldırımlar, Ben Ve Ötesi,… Nesir:
Çöle inen Nur, Makale:İdeolocya Örgüsü…
Tiyatro:Bir Adam Yaratmak, Tohum..
38.NURULLAH ATAÇ: Deneme ve eleştiri yazarı.
Türkçenin sadeleşmesi için çalıştı. Müslüman
milletlerin dillerinden alınan bütün kelimelerin
dilimizden atılmasını savunurken Batı dillerinden
alınan kelimelerin atılmasına karşı çıkar. Eserleri:
Günlerin Getirdiği, Günce, Sözden Söze..
39.ORHAN VELİ KANIK: Serbest şiirin öncüsü.
Garip tarzını şiirimize getirdi. Kuralsızlığı kural
hamle getirdi. Manzum Fablleri de vardır. Eserleri.
Garip, İstanbul’u Dinliyorum, Nasrettin Hoca
Hikâyeleri, La Fontaine Masalları….
40 ORHAN SEYFİ ORHON: Hecenin beş
şairinden biridir. Öykü, roman, fıkra ve makale
13
yazdı. Şiirleri:fırtına Ve Kar, Peri Kızı İle Çoban
Hikâyesi, Gönülden Sesler… Çocuk Adam (roman),
Düğün Gecesi (hikâye)…
41.ÖMER SEYFETTİN: Ünlü
hikâyecilerimizdendir.Türkçenin sadeleşmesi için
çalıştı. Eserleri.Kaşağı, Bomba, Yalnız Efe, Forsa,
Beyaz Lâle, Bahar Ve Kelebekler…
42.ORHAN ŞAİK GÖKYAY: Bu Vatan Kimin şiiri
ile ünlüdür.
43.PEYAMİ SAFA: Romanlarında “insan
psikolojisini” işledi. Doğu-Batı karşılaştırmalarını
yaptı. Geçim sıkıntısı ile yazdığı eserlerde “Server
Bedi” imzasını kullandı. Eserleri: Dokuzuncu
Hariciye Koğuşu, Yalnızız, Sözde Kızlar.
44.PİR SULTAN ABDAL: Tasavvuf şairi. Sivas’ın
Yıldızeli ilçesinin Banaz köyündendir. Şiirleri:
“Bütün Şiirleri” adı altında toplandı.
45.REFİK HALT KARAY: Hikâyelerinde günlük
hayatı ve toplumsal yaşantıdaki sorunları dile getirdi.
Hikâyeleri: Memleket Hikâyeleri, Gurbet
Hikâyeleri… roman:Sürgün..
46.REŞAT NURİ GÜNTEKİN: Öykü, oyun,
makale, anı, gezi, eleştiri gibi türlerde yazdı. Asıl
ünü romancılından gelir. Ünü “Çalıkuşu” romanı ile
her yere dağıldı. Eserlerinde Anadolu’yu
işledi.eserleri: Çalıkuşu, Yeşil Gece, Yaprak
Dökümü, Tanrı Misafiri, Anadolu Notları…
47.RIFAT ILGAZ: Gülmece yazarı ve şair.
“Hababam Sınıfı” adlı romanıyla üne kavuştu. Öykü
ve romanlarından bazıları: Hababam Sınıfı, Bizim
Koğuş, Garibin Horozu, Hababam Sınıfı Sınıfta
Kaldı…
48.SAİT FAİK ABASIYANIK: Cumhuriyet
edebiyatımızın ilk güçlü hikâyecisidir. Hikâyelerinde
boş gezen insanları, balıkçıları, yoksulları,
işportacıları, serseriler ve her kesimden insanları
tanıttı. Eserleri: Semaver, Havada Bulut yok,
Şahmerdan, Sarnıç, Lüzumsuz Adam..
49.SEYDİ ALİ REİS: Ünlü denizci ve gezgin.
“Mir’at-ül Memalik” (Ülkelerin Aynası) adlı eseri
var.
50.TARIK BUĞRA: Öykü, roman ve fıkra yazarı.
Küçük Ağa, İbiş’in Rüyası, Gençlik Türküsü…
51.TEVFİK FİKRET: Şiirlerinde hürriyet,
yurtseverlik, batılılaşma konularını işledi Eserleri:
Haluk’un Defteri, Şermin, Rübab-ı Şikeste (Kırık
Saz)
52.YAHYA KEMAL BEYATLI: Batılı anlamda
şiir yazdı. Şiirlerinde musikiye çok önem verdi.
Şiirleri: Kendi Gökkubbemiz; Nesirleri: Aziz
İstanbul, Eğil Dağlar
53.YAKUPKADRİ KARAOSMANOĞLU:
Roman, hikâye, anı, yazdı. Toplumdaki değişmeleri,
bunların getirdiği kargaşaları işledi. Yaban (Kurtuluş
Savaşını anlatır) Kiralı Konak, Anamın Kitabı..
54.YAŞAR KEMAL: Çukurova ve Toroslar’daki
köy yaşantılarını anlattı. Eserleri: İnce Memed, Yer
Demir Gök Bakır, Çakırcalı Efe..
55.YUNUS EMRE: Halk, tekke (tasavvuf)
edebiyatının en kudretli ve en büyük şairidir.İlâhileri
ile tanınır. Dili sadedir. Şiirlerinde insan ve Allah
sevgisini işledi. Eserleri: Yunus Emre Divanı (şiir),
Risalet-ün Nushiyye (mesnevi) dir.
56.ZİYA GÖKALP: “Türkçülük” akımının fikir
babasıdır. Dilde Türkçülük ve milli konuları işledi.
Nesirleri: Türkçülüğün Esasları, Türkleşmekİslâmlaşmak-Muasırlaşmak. Şiirleri. Yeni Hayat,
Kızıl Elma, altın Işık…
57.ZİYA OSMAN SABA: Şiirleri ile tanınır. Öykü
de yazdı. Çocukluk özlemi, aile sevgisi, yoksullara
karşı acıma vb. konuları işledi. Şiirleri: Sebil Be
Güvercinler, Geçen Zaman… Öyküleri. Mesut
İnsanlar Fotoğrafhanesi, Değişen İstanbul…
HAZIRLAYAN:
Lâtif BATI
Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmeni