Türkçe Bilgileri

1
TÜRKÇE BİLGİLERİ
SES BİLGİSİ
1.Ünlü Uyumları: a)Büyük Ünlü Uyumu b)Küçük
Ünlü Uyumu
2.Benzeşme (Sertleşme)
3.Yumuşama
4.Ses Düşmesi: a)Ünlü Düşmesi b)Ünsüz Düşmesi
5.Ses Türemesi: a)Ünsüz Türemesi b)Ünlü Türemesi
6.M-N değişimi
7.Daralma
8.Kaynaşma
9.Ulama
10.Vurgu
11.Yanlış Yazılan Kelimeler
12.Türkçe’nin Harf Özellikleri
KELİMEDE ANLAM
1.Gerçek Ve Mecaz Anlam
2.Deyim
3.Soyut – Somut
4.Terim
5.Karşıt (Zıt Anlam)
6.Anlamdaş (Eş Anlam)
7.Sesteş (Eş Sesli)
8.Çok Anlamlılık
9.Dolaylama
10.Yansıma (Taklit Sesler)
11.İkileme
12.Genel Ve Özel Anlam
13.Sözcük İlişkisi
ANLAMLARINA GÖRE KELİME ÇEŞİTLERİ
1.İsimler
5.Zarflar
2.Zamirler
6.Edatlar
3.Sıfatlar
7.Bağlaçlar
4.Fiiller
8.Ünlemler
YAPILARINA GÖRE KELİME ÇEŞİTLERİ
1.Basit
2.Türemiş
3.Birleşik
İSİMLER (ADLAR)
1.Anlamlarına Göre İsimler
1.Varlıklara Verilişine Göre:
a)Cins İsmi
b)Özel İsmi
2.Varlıkların Oluşlarına Göre:
a)Somut (madde) İsmi b)Soyut (mânâ) İsmi
3.Sayılarına Göre İsimler:
a)Tekil isim b)Çoğul İsim c)Topluluk İsmi
4.İsimlerde Küçültme
5.İsmin Halleri
6.İsim Tamlamaları
2.Yapılarına Göre İsimler:
1. Basit İsimler
2.Türemiş İsimler
3.Birleşik İsimler
ZAMİRLER (ADILLAR)
1.Anlamlarına Göre Zamirler
1.Kişi Zamirleri 2.İşaret Zamirleri
3.Belgisiz Zamirler 4.Soru Zamirleri
5.Ek Biçimindeki Zamirler
Zamir Tamlaması
2.Yapılarına Göre Zamirler
a)Basit Zamirler
b)Türemiş Zamirler c)Birleşik Zamirler
SIFATLAR (ÖN AD)
1.Anlamalarına Göre Sıfatlar
1.Niteleme Sıfatları
2.Belirtme Sıfatları: a)İşaret b)Belgisiz d)Soru
c)Sayı:1.Asıl Sayı
2.Sıra Sayı 3.Kesir Sayı
4.Üleştirme
3.Sıfatlarda Küçültme
4.Pekiştirme:
a)Eşitlik -------kadar
c)Aşırılık-------çok, pek
b)Üstünlük---- daha
d)En üstünlük—en
5.Sıfat Tamlaması
2.Yapılarına Göre Sıfatlar
1.Basit Sıfatlar
2.Türemiş Sıfatlar
3.Birleşik Sıfatlar
TAMLAMALAR
1.İsim Tamlamaları
a)Belirtili İsim Tamlaması
c)Takısız isim Tamlaması
b)Belirtisiz İsim Tamlaması
d)Zincirleme İsim Tamlaması
2.Sıfat Tamlaması
3.Zamir Tamlaması
FİİLLER
1.Fiilde kip, kişi, zaman
2.Fiilde çatı
3.Fiilde yapı
4.Fiilimsiler: a)İsim fiil (mastar) b)Sıfat fiil (ortaç)
c)bağ fiil (ulaç)
5.Ek fiil: a)Geniş aman b)Hikâye c)Rivayet d)Şart
1.Fiilde Kip
a)Haber (Bildirme) Kipleri
2.Dilek Kipleri
A.HABER KİPLERİ
1.Görülen (Kesin) Geçmiş Zaman (Di’li Geçmiş Zaman)
2.Öğrenilen (Belirsiz) Geçmiş Zaman (Mişli Geçmiş
Zaman)
3.Şimdiki Zaman
4.Gelecek Zaman
5.Geniş Zaman
2
B.DİLEK KİPLERİ
1.Dilek Şart
3.Gereklilik
2.İstek
4.Emir
2.FİİLLERİN OLUMSUZ VE SORU ŞEKİLLERİ
EDATLAR
1Yalın haldeki Kelimelerden sonra Gelen Edatlar
2.-de Halindeki Kelimelerden Sonra Gelen Edatlar
3.-den Halindeki Kelimelerden Sonra Gelen Edatlar
3.FİİLDE ZAMAN
a)Basit Zamanlı Fiiller
b)Birleşik Zamanlı Fiiller
BAĞLAÇLAR
4.BİRLEŞİK ZAMANLI FİİLLER
1.Hikâye
2.Rivayet
3.Şart
CÜMLE BİLGİSİ
1.Cümlenin ögeleri
2.Cümle Çeşitleri
3.Cümlede Anlam
4.Cümlede Anlam Bozuklukları
5.YAPILARINA GÖRE FİİLLER
1.Basit Fiiller
2.Türemiş Fiiller
3.Birleşik Fiiller
6.FİİLDE ÇATI
1.Nesnesine Göre:
a)Geçişli
b)Geçişsiz
c)Ettirgen Ve Oldurgan Fiiller
2.Öznesine Göre:
a)Etken
b)Edilgen
c)İşteş
d)Dönüşlü
7.FİİLİMSİLER
1.İsim Fiiller (Mastarlar)
2.Sıfat Fiiller (Ortaç)
3.Bağ Fiiller (Ulaç)
8.EK FİİL
1.Geniş Zaman 2.Hikâye 3.Rivayet 4.Şart
EKLER
1.Çekim Ekleri
a)İsim Çekim Ekleri:
1.Hal ekleri 2.Eşitlik Ekleri
3.İyelik Ekleri
4.İlgi Ekleri
5.Çoğul Eki
b)Fiil Çekim Ekleri:
1.Kip Ekleri
2.Şahıs (Kişi) Ekleri
2.Yapım ekleri
1.İsim Kök Ve Gövdesinden İsim Türeten Ekler
2.Fiil Kök Ve Gövdesinden İsim Türeten Ekler
3.İsim Kök Ve Gövdesinden Fiil Türeten Ekler
4.Fiil Kök Ve Gövdesinden Fiil Türeten Ekler
KELİME YAPISI
1.Basit Kelimeler
3.Birleşik Kelimeler
2.Türemiş kelimeler
ZARFLAR
1.Anlamalarına Göre Zarflar
1.Zaman Zarfları 2Durum (Hal) Zarfları
3.Azlık-Çokluk Zarfları
4.Yer-Yön Zarfları
5.Soru Zarfları
2.Yapılarına Göre Zarflar
1.Basit Zarflar
2.Türemiş Zarflar
3.Birleşik Zarflar
ÜNLEMLER
CÜMLENİN ÖGELERİ
1.Özne
2.Yüklem
3.Tümleçler:
a)Dolaylı Tümleç b)Zarf Tümleci c)Edatlı Tümleç
d)Nesne (Düz Tümleç): a)Belirtili Nesne b)Belirtisiz
Nesne
CÜMLE ÇEŞİTLERİ
1.Anlamlarına Göre Cümleler
1.Olumlu
2.Olumsuz
3.Soru
4.Ünlem 5.Şart
2.Yüklemlerine Göre Cümleler
1.Fiil Cümlesi 2.İsim Cümlesi
3.Öge Dizilişine Göre Cümleler
1.Kurallı Cümle
2.Devrik Cümle
4.Yapısına Göre Cümleler:
1.Basit Cümle
2.Birleşik Cümle:a)Girişik Cümle
b)Şartlı
Birleşik Cümle
c)İç içe Girmiş Birleşik Cümle.
3.Sıralı Cümle
4.Bağlı Cümle
5.Sıralı ve Bağlı Cümle
CÜMLEDE ANLAM
1.Öznel, Nesnel Anlatım
11.İhtimal
2.Değerlendirme (Yorum)
12.Varsayım
3.Neden-Sonuç
4.Koşula Bağlılık
14.Eleştiri
5.Karşılaştırma
15.Cümle Tamamlama
6.Dolaylı-Düz anlatım
16.Cümle Oluşturma
7.Mecazlı Anlatım
17.Cümlenin Yorumu
8.Tamlama
18.Vecize (Özdeyiş)
9.Üslup
19.Atasözü
10.Ön Yargı
3
ANLATIM BOZUKLUKLARI
PARAGRAF BİLGİSİ
NOKTALAMA
İMLÂ (YAZIM)
1.Büyük Harflerin Yazımı
8.İkileme
2.Yer Adlarını Yazımı
9.Fiillerin Yazımı
3.Kısaltmalar
10. ”ile” nin Yaımı
4.Sayılar
11. “ki” nin Yazımı
5.Tarihler
12. “de” nin Yazımı
6.Yön İsimleri
13. “mi” nin Yazımı
7.Ayrı, Bitişik yazılan Kelimeler
EDEBİYAT BİLGİLERİ
1.Nesir (Düz Yazı) Bilgisi (Yazı Türleri)
a)Roman
b)Hikâye vb.
2.Şiir Bilgisi
1.Vezin (Ölçü):
a)Hece Ölçüsü b)Aruz Öcüsü c.Serbest Ölçü
2.Kafiye (Uyak):
a)Yarım Kafiye b)Tam Kafiye c)Zengin Kafiye
d)Tunç Kafiye e)Cinaslı Kafiye
3.Kafiye Dizilişi (Kafiye Düzeni, Kafiye örgüsü):
a)Düz Diziliş
b)Çapraz Diziliş c)Sarma Diziliş
d)Mesnevi (Beyit) Diziliş
e)Mani Tarzı Diziliş
4.Redif
5.Şiir Çeşitleri:
a)Epik b)Lirik
c)Didaktik d)Pastoral
e)Satirik f)Dramatik
3.Edebi Sanatlar:
1.Teşbih (Benzetme)
4.Mecaz
2.Teşhis (Kişileştirme)
5.Mübalağa (Abartma)
3.İntak (Konuşma)
6.Cinas
4.Şair Ve Yazarlar
SES BİLGİSİ
1.ÜNLÜ UYUMLARI
A.BÜYÜK ÜNLÜ UYUMU
Kalın ünlüden sonra kalın, ince ünlüden sonra ince ünlü
gelir.
Sıra, kedi----->Büyük ünlü uyumuna uyar. Kitap, cevap,
şair--->Büyük ünlü uyumuna uymaz.
Büyük ünlü uyumuna uymayan ekler: -ki, -ken, -yor, leyin, -imtırak, -daş, -gil. ---->akşamki, yazarken,
geliyor, sabahleyin, mavimtırak, gönüldaş, dayımgil…..
Büyük ünlü uyumu yabancı asıllı kelimelerle birleşik ve
tek heceli kelimelerde aranmaz: İran, Atatürk, bir, can…
B.KÜÇÜK ÜNLÜ UYUMU
1.Düz sesliden sonra düz sesli harfler gelir: sıra, kedi,
azık, inek
Bazı Türkçe kelimeler buna uymaz: kavun (kavın),
karpuz (karpız), yağmur (yağmır), hamur (hamır), kabuk
(kabık)
Bu kelimeleri halkımız parantez içindeki şekilde söyler.
2.Yuvarlak sesliden sonra düz geniş veya dar yuvarlak
gelir.
Ördek, kömür, orman, üzüm --->Küçük ünlü uyumuna
uyar. Doktor, horoz, koro, şoför--->Uymaz
3.Kalınlık ve incelik uyumu da aranır:Büyük ünlü
uyumuna uymayan kelimelerin hiç biri kü-çük ünlü
uyumuna da uymaz. Kitap, kalemi cevap, televizyon…..
4.-yor eki ince seslilerden sonra gelirse hiçbir zaman
küçük ünlüye uymaz.: geliyor, gülüyor, gidiyor, veriyor.
5.Bir hece kendinden önceki heceye göre değerlendirilir:
ödevim, olayı, görevimiz….
2.BENZEŞME
Sert ünsüzler: (FıSTıKÇı ŞaHaP)-----> f, s, t, k, ç, ş, h, p
a)Süreksiz sert ünsüzler: (KeTÇaP)----------> p, ç, t, k
b)Sürekli sert ünsüzler (HeSaP FiŞi) -------------------> f, s, ş, h, p
Sert ünsüzlerle biten bir kelimeye c, d, g, ünsüzleri ile
başlayanbir ek gelirse c,d, g ünsüzleri ç, t, k’ ye dönüşür.
kitapta (kitapda)------> d = t
sepette
(sepetde) ----------> d = t
durakta (durakda)----> d = t
doğacaktır (doğacakdır)---> d = t
kitapçı (kitapcı) ------> c = ç
simitçi
(simitci) ------------> c = ç
çiçekçi (çiçekci) -----> c = ç
dişten
(dişden) -------------> c = ç
bilgin (bilgin) -------> ……
milletçe
(milletce) ---------> c = ç
keskin (kesgin) ------> g = k
Ağaçta
(ağaçda)------------> ç = t
Sınıftan,i makastan, makasçı, sepetten, sepetçi, ayakta,
ağaçta, güreşte, güreşçi, sabahtan, sabahçı, dolapta,
dolapçı...
3.YUMUŞAMA (Süreksiz sert sessizlerin yumuşaması)
Süreksiz sert sessizler: KeTÇaP -------------> p, ç, t, k
<--------- (KaPTıKaÇTı)
kitap = kitabı --------> p = b
yurt =
yurdu ----------> t = d
ağaç = ağacı ---------> ç = c
ayak =
ayağı ----------> k = ğ
NOT: Yumuşama kelime köklerinde, benzeşme ise
eklerde meydana gelir.
4.SES DÜŞMESİ
1. Ünlü Düşmesi (Hece Düşmesi)
Bazı kelimelere sesli ile başlayan bir ek gelince ikinci
hecedeki ünlü düşer.
Ağız – ağzı, burun – burnu, oğul – oğlu, sabır – sabrı,
şehir – şehri, ömür – ömrü,
“etmek” yardımcı fiili ile yapılan birleşik fiiller birleşik
yazılınca: zikir etmek – zikretmek,
şükür etmek – şükretmek, hapis etmek – hapsetmek,
hüküm etmek – hükmetmek,
Bazı birleşik kelimelerde: kahvaltı (kahve altı), kaynana
(kayın ana), kaynata (kayın ata), sütlaç (sütlü aş),
4
cumartesi (cuma ertesi), pazartesi (pazar ertesi), niçin
(ne için), nasıl (ne asıl)
Ek fiiller bitişik yazılınca: öğretmendi (öğretmen idi),
öğretmense (öğretmen ise), öğretmenmiş (öğretmen
imiş), giderken (gider iken)..
ayır-mak------> ayrı, ayrıntı (ayırı, ayırıntı
devirmek--------> devrim, devrik (devirim, devirik)
sızı------------> sızlamak (sızılamak)
sıyırmak---------> sıyrık, sıyrılmak (sıyırık, sıyırılmak)
koku-lamak--> koklamak (kokulamak)
yumurta
----------> yumurtlamak (yumurtalamak)
2. Ünsüz Düşmesi
Küçültme eki alınca: minik–minicik, ufak-ufacık, küçükküçücük, alçak-alçacık
5.N-M DEĞİŞİMİ
“B” den önce gelen “N” ler daha çok “m” ye dönüşür.
Saklambaç (saklanmak-saklanbaç), Çarşamba
(çarşanba), cambaz (canbaz), ambar (anbar)
Yer isimleri ile askerlik terimlerinin bir kısmında
yazarken değişme olmaz; ancak halk söylerken
değiştirerek söyler: binbaşı, onbaşı, İstanbul,
Safranbolu,
6.SES TÜREMESİ
1.Ünsüz Türemesi: af etmek-affetmek, zan etmekzannetmek, ret etmek-reddetmek, his etmek-hissetmek..
Kaynaşma harfleri de ünsüz türemesine girer: oda-n-ın
pencere-s-i, iki-ş-er, kuyu-n-nun su-y-u,
2.Ünlü Türemesi: bir-cik----->biricik
gül-cük-------------> gülücük
gençcik----->gencecik
dar-cık--------------> daracık
az-cık------->azıcık
güpgündüz-güpegündüz, çepçevre-çepeçevre,
yapyalnız-yapayalnız
7. ÜNLÜ DARALMASI
anla-mak --------> anlıyor
---> bilmiyor
incele-mek -------> inceliyor
----> anlıyor
de-mek
-------> diyecek
----> yiyecek
gör-me-mek ------>görmüyor
-----> okumuyor
Yazarken:
Söylerken:
Görmeyecek
görmiyecek
Anlayacak
anlıyacak
Gelmeyecek
gelmiyecek
Gülmeyecek
gülmiyecek
bilme-mek ------
Evi-n-e-------> (evi-e)
ı-a)
Eli-n-de------> (eli-de)
de)
Silgi ile------> silgiyle
inceymiş
Geldi ise-----> geldiyse
geldiydi
çanta-s-ı-n-a----> (çantaevi-n-de---------> (eviince imiş-------->
geldi idi -------->
9. ULAMA
Sessiz ile biten bir kelimeden sonra sesli ile başlayan bir
kelime gelirse ikisi bir birine ulanarak söylenir.
Mehmet Akif Ersoy-------> Meh-me-ta-ki-fer-soy
Yunus Emre ---------> Yu-nu-sem-re
Aynur Aksu ---------------> Ay-nu-rak-su
kitabın içinde--------->ki-ta-bı-ni-çin-de
NOT: Noktalama işareti varsa orada ulama olmaz.
Gittim, anlattım; ama dinlemedi.
10. VURGU
1.Kelime Vurgusu: Türkçe’de daha çok son hecelerde
bulunur.
Çiçek, çiçekler, çiçeklerimiz, çiçeklerimizden
Bazı kelimelerde vurgu ilk hecede bulunur:şimdi, ancak,
haydi, aferin..
Yer isimlerinde ise daha çok başta veya ortada bulunur.
Ankara, Kayseri, Ardahan, İzmir, Konya, Samsun,
Balkan, Çankırı, Tunceli
İstanbul, Edirne, Çanakkale, Denizli..
2.Cümle Vurgusu: Yükleme en yakın kelimede
bulunur.
Ali okula koşarak bugün gitti. Ali okula bugün koşarak
gitti. Okula bugün koşarak Ali gitti.
11.HATALI YAZILAN KELİMELER
yalnız (yanlız), yanlış (yalnış), kirpik (kiprik), herkes
(herkez), ekşi (eşki), kibrit (kirbit), matematik
(matamatik),
komiser (komser), naylon (laylon), şoför (şöför,
şöfer)….Parantez içinde yazılı olanlar hatalı yazılmış
kelimelerdir.
ağla-mak ------ye-mek
-----
oku-ma-mak --
8. KAYNAŞMA
Kaynaşma harfleri: YaŞaSıN-----------> Y, Ş, S, N
Türkçe’de iki ünlü yan yana bulunmaz, araya bir
yardımcı ses girer.
Ali-y-i -------> (Ali-i)
iki-ş-er ----------> (ikier)
Anne-s-i-----> (anne-i)
kardeşi-n-e----->
(kardeşi-e)
12.TÜRKÇE KELİMELERDE HARF
ÖZELLİKLERİ
Türkçe kelimelerde:
1.İki sesli yan yana bulunmaz. Örnek: şiir, şair, fiil, saat,
kooperatif..
2.Kökte ikiz harf bulunmaz.: Millet, hiddet, şiddet, iddia,
hürriyet, milliyet..
3.Başta iki ünsüz harf bulunmaz: tren, gram, spor,
tramvay, trilyon, frank..
Sonda iki ünsüz bulunabilir: Türk, kurt, dört, kürk,
yurt, zırt, pırt..
4.İlk hecenin dışında “o-ö” harfleri bulunmaz: doktor,
radyo, televizyon…. Türkçe Öğretmeni
5
SÖZCÜKTE
ANLAM
1.GERÇEK VE MECAZ ANLAM
Cam kırıldı – Ali kırıldı. Yanık ekmek – Yanık türkü.
Ağır taş – Ağır insan. Ateş ormanı yaktı – Aşk ateşi onu
yaktı.
2.TEMEL VE YAN ANLAM
Temel Anlam:Ali’nin dişi ağrıyor. Ayşe’nin gözü elâ.
Yan Anlam:Tarağın dişi, testerenin dişi, bir diş sarımsak.
Dolabın gözü, çantanın gözü, çekmecenin gözü..
NOT: Temel ve yan anlam olan kelimelerin hepsi gerçek
anlam olur.
3.DEYİM
göz dikmek, kulak vermek, dil dökmek, ödü kopmak,
etekleri zil çalmak,Dilinde tüy bitmek, kulak kesilmek…
4.SOMUT – SOYUT (Madde- Mânâ)
Somut: kalem, kitap, sora, çiçek, koku, sert, yumuşak,
ses, hava, gürültü..
Soyut: akıl, üzüntü, aşk, rüya, sevgi, korku, melek,
Allah
5.TERİM
Edebiyat terimleri:şiir, şair, kafiye, redif, hikâye, roman..
Matematik terimleri: üçgen, toplam, bölme, kare,
rakam..
Dil bilgisi terimleri: harf, hece, cümle, isim, fiil, özne,
yüklem..
6.KARŞIT (ZIT ANLAM)
az-çok, sıcak-soğuk, uzun-kısa, küçük-büyük, ağır-hafif,
iyi-kötü..
7.ANLAMDAŞ (EŞ ANLAM)
yurt-vatan, millet-ulus, kafiye-uyak, hürriyet-özgürlükbağımsızlık-istiklâl…
8.SESTEŞ (EŞ SESLİ)
Cebimde yüz liram var. Denizde iyi yüz. Koyunun
derisini yüz.Arkadaşımın yüzü kızardı. Kimseye yüz
verme.
9. ÇOK ANLAMLILIK
Bir kelimenin gerçek, mecaz, terim, argo, temel ve yan
anlam gibi çok değişik anlamlarının bulunmasıdır.
10. DOLAYLAMA
Yavru vatanda sorunlar bitmiyor. (Kıbrıs) Ankara bu
olaya sessiz kalmadı.(Türkiye hükümeti).İstanbul sokağa
döküldü.(İstanbul halkı).Ormanların kralı kükredi.
(Arslan) (Bir kelime birden fazla kelime ile ifade
ediliyor)
11. AD AKTARMASI (MECAZI MÜRSEL)
Oda çok soğuk, sobayı yakar mısın? (Sobanın
içindekileri). Ayağını çıkart.(Ayakkabılarını). Ayaklarını
bağla.
Tatilde Peyami Safa’yı, Yunus Emre’yi okudum. (Bu iki
yazarın eserlerini okudum).Bacasız sanayi (turistler…)
12. YANSIMA (TAKLİT SESLER)
Kedi “miyav!” dedi.Bahçeden tıkırtılar geldi. Dışarıdan
çat, pat, küt sesleri geliyordu.Geceleyin horlamalar,
zırlamalar, çatırtılar hiç durmadı.Kapı tak tak vuruldu.
Sular şırıl şırıl akıyor. (İki kere söylenenler hem taklit,
hem de ikileme olurlar)
13.İKİLEME
Sıcak sıcak simitler. İri iri elmalar. Eski püskü elbise.
Eğri büğrü çizgi.. Yırtık pırtık elbise. Karma karışık
olay.
Su şırıl şırıl akıyor.( “şırıl şırıl” hem ikileme, hem de
yansıma olur)
14.GENEL VE ÖZEL ANLAM
Genelden özele------> canlı – bitki – ağaç – çınar – dal –
yaprak <-----Özelden genele
Genelden özele------> varlık – canlı – hayvan – kuş –
keklik <------- Özelden genele
15.SÖZCÜK İLİŞKİSİ
birey-toplum, tanıdık-bildik, az-çok, fırça-boya, sayfadefter, tebeşir-tahta, sözcük-cümle (Bu kelimeler
arasında nasıl bir ilgi var?)
16.PEKİŞTİRME
Pekiştirme harfleri: PıRaSaM -------> M, P, R, S
M----->Beyaz-bembeyaz
R------> temiztertemiz
S------> mavi-masmavi
P------>sarısapsarı
17.KÜÇÜLTME
-CE: büyük–büyükçe, küçük–küçükçe, iri-irice, sarısarıca, tombul-tombulca
-CİK: minik-minicik, minik-minnacık, küçük-küçücük,
yavru-yavrucuk
-İMSİ: sarı-sarımsı, mavi-mavimsi, ekşi-ekşimsi, tatlıtatlımsı
-İMTIRAK: sarı-sarımtırak, ekşi-ekşimtırak, mavimavimtırak
18.ARGO
Bir meslek veya topluluk sınıfı arasında kullanılan öze
anlamlı kelimelerdir. Daha çok külhanbeyleri
(kabadayılar) arasında kullanılır.
Şu masaya bak. Adamın çarığı (cüzdanı) iyice kabarık.
Öbür adam morları (paraları) nasıl katlandırıyor. İyi bak,
kuşları (paraları) nereye kapatıyor (koyuyor)? Haydi
kuşları (paraları) uçuralım (çalalım).
ANLAMLARINA GÖRE KELİME ÇEŞİTLERİ
1. İsimler (Ad)
2.Zamirler (Adıl)
3.Sıfatlar (Ön Ad)
4.Zarflar (Belirteç)
5.Fiiller (Eylem)
6.Edatlar (İlgeç)
7.Bağlaçlar
8.Ünlemler
YAPILARINA GÖRE KELİME ÇEŞİTLERİ
1.Basit
2.Türemiş
3.Birleşik
İSİMLER (AD)
A.Anlamlarına Göre İsimler
1.Varlıklara Verilişine Göre İsimler:
a)Cins İsmi
b)Özel İsim
2.Varlıkların Oluşuna Göre
a)Somut (madde)
b)Soyut (mânâ)
3.Sayılarına Göre İsimler
a)Tekil İsim
b)Çoğul İsim c)To9pluluk
İsmi
4.İsimlerde Küçültme
5.İsmin Halleri
6.İsim Tamlamaları: a)Belirtili
b)Belirtisiz
c)Takısız
d)Zincirleme
B.Yapılarına Göre İsimler
a)Basit İsim b)Türemiş İsim
c)Birleşik İsim
6
ZAMİRLER (ADIL)
A.Anlamlarına Göre İsimler
1.Kişi Zamirleri
2.İşaret Zamirleri
3.Belgisiz Zamirler
4.Soru Zamirleri
5.Ek Biçimindeki
Zamirler
B.Yapılarına Göre Zamirler
1.Basit Zamir
2.türemiş Zamir
3.Birleşik Zamir
SIFATLAR (ÖN AD)
A.Anlamlarına Göre Sıfatlar
1.Anlamalarına Göre Sıfatlar
1.Niteleme Sıfatları 2.Belirtme Sıfatları:
a)İşaret b)Belgisiz d)Soru
1.Geçişli
Oldurgan Fiiller
B.Öznesine Göre:
1.Etken
4.Dönüşlü
2.Geçişsiz
3.Ettirgen Ve
2.Edilgen
3.İşteş
2.Hikâye
3.Rivayet
FİİLİMSİLER
1.İsim Fiiller (Mastar)
2.Sıfat Filler (Ortaç)
3.Bağ Fiiller (Ulaç)
EK FİİL
1.Geniş Zaman
4.Şart
TAMLAMALAR
1.İsim Tamlamaları: a)Belirtili b)Belirtisiz
c)Takısız
d)Zincirleme
2.Sıfat Tamlaması
(3.Zamir Tamlaması)
EKLER
A.Çekim Ekleri:
1..İsim Çekim Ekleri:
a).Hal (durum) Ekleri: eve, evi, evde, evden
b).İyelik Ekleri: defterim, defterin, defteri,
defterimiz, defteriniz, defterleri
2.Fiil Çekim Ekleri
a).Fiil Kip (zaman) Ekleri: geldi, gelmiş, geliyor,
gelecek, gelir, gelse, gelmeli, gele, gelir
b).Fiil Şahıs (Kişi) Ekleri: geldim, geldin,
geldik, geldiniz, geldiler, (-m, -n, -k, -niz, -ler, im, -sin, -in, -siniz, -iz, -siniz, -ler, )
3.Olumsuzluk eki: gelmedi, almadı
4.Soru Eki: geldi mi, aldı mı, güldü mü, okudu mu
5..Çokluk Ekleri: silgiler, kitaplar
6.Tamlama Ekleri: Ahmet’in defteri, sınıfın anahtarı
7.Eşitlik Ekleri: çocukça, boyca, gönlümüzce, sınıfça
8.İlgi Ekleri: benim,senin, onun, bizim, onların
(kitapları)
FİİLLER (EYLEMLER)
1.Fiil Kipleri
a)Haber (Bildirme) kipleri:
1.Görülen Kesin Geçmiş Zaman (Di’li Geçmiş
Zaman)
2.Öğrenilen (Belirsiz) Geçmiş Zaman (Miş2li
Geçmiş Zaman)
3.Şimdiki Zaman
4.Gelecek Zaman
5.Geniş Zaman
b)Dilek Kipleri:
1.Dilek-Şart
2.İstek
3.Gereklilik
4.Emir
2.Fiillerin Olumlu Ve Olumsuz Şekilleri
3.Fiilde Zaman
1.Basit Zamanlı Fiiller
2.Birleşik Zamanlı Filler: a)Hikâye
b)Rivayet
c.Şart
4.Yapılarına Göre Fiiller
1.Basit Fiiller 2.Türemiş Filler
3.Birleşik Filler
B.Yapım Ekleri
1.İsimden İsim Türeten Ekler: ağaçlık, simitçi,
karlı, şekersiz, kırçıl, arkadaş, birinci, altışar, ipeksi,
sabahleyin, oğlan, topuk, bebek, yaşıt, analı, babalı,
inilti, yaşlı, önceki, başak, sarışın, yumurcak, adamcağız,
kuzucuk, ikiz, boyunduruk, amcamgil, başka, uysal,
kuzey, bencileyin, ekşimtırak, yeşilimsi, topaç, kıraç,
anaç, kışla, ortam
2.İsimden Fiil Türeten ekler: ada, bunal, durul,
güçlen, birik, ağır, ağrı, izle, ağar, dertleş, belir, acık,
şırılda, haykır, susa, benimse, gereksinmek
3.Fiilden Fiil Türeten Ekler:görün, durul, gülüş,
içir, anlat, dondur, aktar, gider, kapa, kazı, kırp, serp,
kovala, görük, ayık
4.Fiilden İsim Türeten Ekler: almak, gelme,
ekme, arayış dilek, konak, verim, ek,in, sergi, bölge,
durgun, alıngan, dalgıç, bulaşıcı, sevinç, dizi, umut,
tütsü, görenek, basamak, kıymık, yatalak, uçarı, yırtmaç,
saklambaç, göçmen, tutsak, salıncak, eğlence, süzme,
kaypak, yayvan, yağmur.
c)Sayı:1.Asıl Sayı
2.Sıra Sayı 3.Kesir Sayı
4.Üleştirme
3.Sıfatlarda Küçültme
4.Pekiştirme:
a)Eşitlik -------kadar
c)Aşırılık------çok, pek
b)Üstünlük---- daha
d)En üstünlük—
en
5.Sıfat Tamlaması
B.yapılarına Göre Sıfatlar
1.Basit Sıfatlar
2.Türemiş Sıfatlar
3.Birleşik Sıfatlar
5.Fiilde Çatı
A.Nesnesine Göre
KELİME YAPISI
1.Basit Kelimeler
2.Türemiş Kelimeler
3.Türemiş Kelimeler
7
ZARFLAR
A.Anlamlarına Göre Zarflar
1.Zaman Zarfları
2.Durum (Hal) Zarfları
3.Azlık-Çokluk Zarfları
4.Yer-Yön
Zarfları
5.Soru Zarfları
B.yapılarına Göre Zarflar
1.Basit Zarflar
2.Türemiş Zarflar
3.Birleşik Zarflar
EDATLAR
1Yalın haldeki Kelimelerden sonra Gelen
Edatlar:ile, için, gibi, kadar
2.-de Halindeki Kelimelerden Sonra Gelen
Edatlar:doğru, kadar, karşı, göre, dair, ait, karşılık
3.-den Halindeki Kelimelerden Sonra Gelen
Edatlar: önce, sonra, başka, yana, tarafa, beri, dolayı
BAĞLAÇLAR
ÜNLEMLER
CÜMLE BİLGİSİ
1.Cümlenin Ögeleri
2.Cümle Çeşitleri
3.Cümlede Anlam
4.Cümlede Anlam Bozuklukları
CÜMLENİN ÖGELERİ
1.Özne 2.yüklem
3.Tümleçler: a)Dolaylı
Tümleç b)Zarf Tümleci
c)edatlı Tümleç
d)Nesne (Düz
Tümleç): 1.Belirtili Nesne
2.Belirtisiz Nesne
CÜMLE ÇEŞİTLERİ
A.Anlamlarına Göre
1.Olumlu Cümle
2.Olumsuz Cümle
3.Soru Cümlesi 4.Ünlem Cümlesi
5.Şart
Cümlesi
B.Yüklemlerine Göre Cümleler
1.Fiil Cümlesi
2.İsim Cümlesi
C.Öge Dizilişine göre Cümleler
1.Kurallı Cümle
2.Devrik Cümle
D.Yapısına Göre Cümleler:
1.Basit Cümle
2.Birleşik Cümle:a)Girişik Cümle: Adam
olana bir söz yeter. Çocuk koşarak okula gitti.
b)Şartlı Birleşik Cümle:Çok çalışırsan sınıfı geçersin
c)İç içe Girmiş Birleşik Cümle:
Öğretmenimiz:”Yaşamak hep güzeldir.” derdi.
Ahmet: “Yarın okula gelmeyeceğim.” dedi.
3.Sıralı Cümle: Ali okudu, çalıştı, sonunda
doktor oldu. Çok çalıştım; en sonunda hedefime ulaştım.
4.Bağlı Cümle:Ali çok çalıştı ve mühendis
oldu. Okula vardım ki herkes sınıfa girmiş.
5.Sıralı ve Bağlı Cümle:Ali okudu, çalıştı ve
sonunda mühendis oldu.
CÜMLEDE ANLAM
1.Öznel
8.Tamlama
15.Cümle Tamamlama
2.Değerlendirme
9.Üslup
16.Cümle Oluşturma
3.Neden-Sonuç
10.Ön Yargı
17.Cümlenin Yorumu
4.Koşula Bağlılık
11.İhtimal
18.Vecize (Özdeyiş)
5.Karşılaştırma
12.Varsayım
19.Atasözü
6.Dolaylı-Düz Anlatım 13.Öneri
1.ÖZNEL VE NESNEL ANLATIM
a)Öznel: En güzel renk mavidir. (Kişilere göre
değişebilir.)
b)Nesnel: Köylerden kentlere göç her yıl artıyor.
(kişilere göre değişmez.)
2.DEĞERLENDİRME (YORUM)
Sanatçının şimdiye kadar üç şiir, iki de hikâye kitabı
yayınlandı.
3.NEDEN-SONUÇ (SEBEP-SONUÇ)
Güldüğü için sınıftan atılmış. Bayram olduğu için
sevinçliydi. Terli terli su içtiğinden hastalandı.
4.KOŞULA BAĞLILIK
Çok çalışırsanız sınavı kazanırsınız.
5.KARŞILAŞTIRMA
Hakan, Murat kadar çalışkan bir öğrencidir.
Japonlar, dünyanın en çalışkan insanlarıdır.
6.EŞ VE YAKIN ANLAMLI CÜMLELER
Burada gördüklerimi anında not ediyorum. Gerçekler
anlaşılır bir dille anlatılmalıdır. Doğrular yalın bir dille
anlatılmalıdır.
7.DOLAYLI VE DÜZ ANLATIM
Düz Anlatım: Babam:”Sana bilgisayar alacağım.” Dedi.
(Söylenen söz aynen alınmış.)
Dolaylı Anlatım: babam, bilgisayar alacağını söyledi.
(Söylenen sözü kendine göre değiştirmiş.)
8.MECAZLI ANLATIM
Yanık türküler beni çok etkiliyor. (İçinde mecaz anlamlı
kelime var.)
Damlaya damlaya göl olur. (Mecaz anlamlı ata sözü)
Düşmanlar yurdumuza göz dikti. (Deyimler mecaz
anlamlıdır.)
9.TANIMLAMA
Kültür, bir milletlerin oluşturduğu ortak değerler
topluluğudur. (Kültürün tanımı yapılmış)
10.ÜSLUP
Sanatçı, çevremizde gördüğümüz gerçek olayları
hikâyelerinde devamlı işliyor. (Sanatçının üslubu
belirtilmiş.)
11.ÖN YARGI (PEŞİN HÜKÜM)
Bu at yarışı kazanır. Bu çocuk adam olmaz.
12.İHTİMAL (OLASILIK)
Bugün yağmur yağabilir. Sınıfını geçmeyebilir.
13.TAHMİN
Planlı çalıştığından başaracağını düşünüyorum. Bizim
köyde ağaçlar çiçek açmıştır.
8
14.VARSAYIM
Düşün ki sen okul birincisi oldun. Farzet ki sen
üniversiteyi kazandın.
15.ÖNERİ
Ara sıra da gezip dolaşması iyi olur.
16.ELELŞTİRİ – DEĞERLENDİRME
Hikâyelerindeki kişiler, gerçek hayattaki kişilere hiç
uymuyor.
17.EŞİTLİK: Hepimize birer kitap verdiler. Sırayla birer
saat arabaya bindik.
18.SEZGİ: Arkadaşımın geleceği içime doğdu.
19.İSTEK: Sınavdan beş almalıyım. Keşke bugün
arkadaşım gelse. Ben artık gideyim.
20.YAKINMA: Hangi vakit sözünde durdu ki.
21.SİTEM: Düğününüze herkesi çağırdınız; ama bizi
unuttunuz.
22.KESİNLİK: Çok uyumak zararlıdır.
23.BEĞENME: O, kibar bir insandır.
24.KÜÇÜMSEME: O, dershaneye gitse ne fark eder.
25.ALAY ETME:
O, sınıfın en çalışkan çocuğudur. Her sınavda sondan
birinci geliyor.
26.BİRLİKTELİK: Arkadaşlarla Pazar günü geziye
gittik.
27.BEKLENMEDİK BİR DURUMLA KARŞILAŞMA
Köşeyi döner dönmez karşımıza kocaman bir köpek
çıktı.
28.ENDİŞE (KAYGI): bir sat geçti, hâlâ gelmedi.
29.ŞAŞMA: Bu sözü duyunca kulaklarıma inanamadım
30.HAYRANLIK: Ne kadar güzel bir ev!
31.HAYIFLANMA: Yazık, böyle olmasını hiç
istemezdim.
32.CÜMLE TAMAMLAMA
Boş bırakılan bir yerin uygun bir cümle ile ya da
kelimeyle doldurulmasıdır. Test kitaplarından
yararlanınız.
33.CÜMLE OLUŞTURMA
Verilen kelimelerle cümle kurulmasıdır. Burada önemli
olan “yükleme” dikkât etmektir. Test kitaplarından
yararlanınız.
Başarılı-sırlarını-gerek-öğrencilere olmanın-öğretmek :
Başarılı olmanın sırlarını öğrencilere öğretmek gerek.
Yüklem
34.CÜMLE YORUMLAMA (Test kitaplarından
yararlanınız)
“……..” cümlesiyle anlatılmak istenen aşağıdakilerden
hangisidir?
“……..” cümlesinden aşağıdakilerden hangisi
çıkarılamaz?
“……..” cümlesinden aşağıdaki yargılardan hangisi
çıkarılamaz?
35.BETİMLEME (TASVİR)
Dağ taş zümrüt gibiydi. (Yemyeşildi) Benzi sapsarı
kesilmişti.
36.İYİ BİR CÜMLENİN NİTELİKLERİ
1.Duruluk: Gereksiz sözcük kullanılmamamsı.
2.Açıklık: Cümlenin anlaşılır (açık) olması.
3.Yalınlık: Anlatımın sade (süssüz) olması.
4.Akıcılık: Rahatça okunup sürükleyici olması.
5.Doğruluk: Dil kurallarına uygun olması.
37.ATA SÖZLERİ
Özellikleri:
1.Kalıplaşmış sözlerdir.
2.Özlü sözlerdir.
3.Çoğu mecaz anlamlıdır. (Damlaya damlaya göl
olur).
4.Gerçek anlamlı olanlar da vardır. (Bugünün
işini yarına bırakma).
5.Bazıları sosyal olayları anlatır. (Sütten ağzı
yanan yoğurdu üfleyerek yer).
6.Bazıları ahlâk dersi, öğüt verir. (Öfkeyle
kalkan zararla oturur)
7.Bazıları doğa olaylarının nasıl olduğunu
anlatır. (Mart kapıdan baktırır, kazma, kürek yaktırır)
8.Bazıları gelenekleri anlatır. (Kız beşikte, çeyiz
sandıkta)
9.Bazıları inanışları belirtir. (ananın bahtı kızına)
38.ÖZDEYİŞ (VECİZE): (Söyleyeni belli, kısa özlü
sözlerdir.)
Yazı yazmak isteyen gençlere her şeyden önce
okumalarını tavsiye ederim.
Yakup Kadri KARAOSMANOĞLU
Beşikten mezara kadar ilim öğreniniz. İlim öğrenmek
kadın erkek her müslümana farzdır.(Hadis)
Hiç bilenlerle bilmeyenler bir olur mu? (Ayet)
ANLATIM BOZUKLUKLARI
1.GEREKSİZ SÖZCÜK KULLANMA
Ben seni anlamaya çalışıyorum. Her şeyi bir daha
yeniden gözden geçirmeliyiz. Gelecek yıl kardeşimle
birlikte sınava gireceğiz. (Altı çizili kelimelerden biri
gereksizdir)
2.SÖZCÜKLERİN YANLIŞ ANLAMDA
KULLANILMASI
Bu okulda tam dört yıl öğretim gördüm. (eğitim)
Kardeşimin saçları çok büyümüş. (uzamış)
Bu yörede doğan her çocuk için ağaç ekiliyormuş.
(dikiliyormuş)
3.SÖZCÜKLEİR YANLIŞ YERDE KULLANMA
İzinsiz inşaata girmek yasaktır. (İnşaata izinsiz girmek
yasaktır.)
Öğrenciler bu yıl ücretsiz süt dağıtılacakmış. (….süt
ücretsiz….)
Öğrenciler çok sınıfta kaldıklarından sıkılmışlar. (….çok
sıkılmışlar)
4.ANLAMCA ÇELİŞEN SÖZCÜKLER
Babam, muhakkak şimdi Bursa’ya ulaşmış olmalı.
Köyümüzle ilçemiz arasındaki yol aşağı yukarı tam iki
saat sürdü.
Sanırım bu soruyu Aydın mutlaka çözer.
Aşağı yukarı tam on gündür buradayım.
Çelik gibi iradeli adam, sigarayı bırakamaz.
(Altları çizili sözcükler anlam yönünden birbiriyle
çelişmektedir.)
5.DEYİMLEERİ VE ATA SÖZLEİRİNİ YANLIŞ
KULLANMA
Allah bakır kapıyı kaparsa altın kapıyı açar. (gümüş)
9
Sınavı kazandığı için sevincinden etekleri tutuştu. (Zil
çalıyordu)
Derslerine çok çalıştığı için öğretmenin gözüne battı.
(girdi)
6.ÖZNE YANLIŞLIKLARI
Elbisenin sökükleri dikilerek ütülendi. (Elbise, sökükleri
dikilerek ütülendi.)
Çevre kirliliğini, önlem alınmadan halledilemez. (Çevre
kirliliği, önlem alınmadan halledilemez.)
7.NESNE-TÜMLEÇ YANLIŞLIKLARI
Arabaya baktık; fakat beğenmedik. (onu)
Sorunlarımızı dinledi; ancak çözüm bulmadı. (onlara)
Size inanmadığım için dinlemek istemiyorum. (sizi)
8.YÜKLEM YANLIŞLIKLARI.
Güvercini yakalayarak sahibine teslim edildi. (teslim
etti)
Kasadaki adam, bir yandan para, bir yandan da paket
yapıyordu. (para alıyor)
Ne Ali, ne de Ahmet gitmedi. (Yanlış)
Ne Ali, ne de Ahmet gitti. (Doğru)
9.ÖZNE-YÜKLEM UYGUNLUĞU
Çocuklar bahçede top oynuyorlar. (Özne ve yüklem
uyumlu)
Bu sabah okula Ayşe ile ben birlikte gittim. (gittik)
Güneş çıkınca karlar eridiler. (eridi)
10.TAMLAMA YANLIŞLARI
Bu kitap birinci baskısında çok yanlışlıklar var. (kitabın)
Aile, çocukların eğitilmesinde büyük sorumlulukları var.
(ailenin)
Birçok insanlar kitap okumayı sever. (insan)
11.EKLERİN YANLIŞ KULLANILMASI
Her insan çevreyi korumak için gerekli duyarlılığı
göstermesi gerekir. 8insnın)
Herkesi etkileyen yönü, çok okumaktır. (okumasıdır)
Sınavı kazanmasının nedeni, çok çalışmış
olmasındandır.(olmasıdır)
12.ÖGE EKSİKLİKLERİ
Ahmet önce yüzünü yıkadı, sonra krem sürdü. (sonra
yüzünü..)
Ayrılırken babam bana ne sarıldı, ne öptü. (…. ne de
beni öptü)
13.NOKTALAMA YANLIŞLIKLARI
Genç doktora ne zaman iyileşeceğini sordu. – Genç,
doktora ne zaman….
Oku baban gibi, eşek olma. – Oku, baban gibi eşek olma.
Genç öğretmenini çok beğeniyordu. – Genç, öğretmenini
çok beğeniyordu.
Korkak insanlardan ayrılmak istemez. – Korkak,
insanlardan ayrılmak istemez.
Öğretmen çocuklar, başarılı olmak için çok çalışmak
gerekir, dedi. - Öğretmen: “Çocuklar, başarılı olmak için
çok çalışmak gerekir.” dedi.
PARAGRAF BİLGİSİ
NOKTALAMA
İMLÂ (YAZIM)
1.Büyük Harflerin Yazımı
2.Yer Adlarını Yazımı
8.İkilemeler
9.Fiillerin Yazımı
3.Kısaltmalar
4.Sayılar
5.Tarihlerin Yazımı
6.Yön İsimleri
10.”ile” nin Yazımı
11.”ki” nin Yazımı
12.”de” nin Yazımı
13.”mi” nin Yazımı
“İLE”nin Yazımı: Ali ile (Ali’yle) Veli okula gittiler.
(Bağlaç)
Araba ile (arabayla) gittiler. (Edat)
“Kİ” nin Yazımı: Vardım ki herkes sınıfa girmiş.
(Bağlaç)
Evdeki, bahçedeki, dünkü, akşamki olay
beni çok üzdü. (Sıfat türeten ek)
Onunki daha güzel.(Onun kalemi)
Onunki bozuldu. (Onun saati) İlgi zamiri
“DE” nin Yazımı:Ali evde uyuyor. (Hâl, durum eki)
Çantamda, cebimde, duvarda, masada
(Hâl eki)
Ben de ali de geziye gittik (Bağlaç)
Soru eki “Mİ” nin Yazımı: geldi mi, aldı mı, okudu mu,
güldü mü, gidecek mi, gidecek misiniz, okuyor
musunuz…
EDEBİYAT BİLGİLERİ
A.Nesir (Düz) Yazı Bilgisi (Yazı Türleri)
a)Roman
b)Hikâye vb.
B.Şiir Bilgisi:
1.Vezin(Ölçü): a)Hece Ölçüsü b)Serbest
c)Aruz Ölçüsü
2.kafiye (Uyak):
a)Yarım Kafiye
b)Tam Kafiye
c)Zengin Kafiye
d)Tunç Kafiye
d)Cinaslı Kafiye
3.Kafiye Diziliş:
a)Düz Diziliş
b)Çapraz Diziliş
c)Sarma Diziliş
d)Mesnevi Diziliş
e)Mani Tarzı Diziliş f)Koşma Tarzı Diziliş
4.Redif
5.Şiir Çeşitleri:
a)Epik b)Lirik
c)Didaktik
d)Pastoral
e)Satirik
f)Dramatik
C.Edebi Sanatlar
1.Teşbih (Benzetme)
2.Teşhis (Kişileştirme)
3.İntak (Konuşma)
4.Mecaz
5.Mübalağa 8Abartma9
6.Cinas
10
D.ŞAİR VE YAZARLAR
1.ARİF NİHAT ASYA: Şiirlerinde ulusal konuları
işledi. “Fetih Marşı” ve “Bayrak” şiirlerini yazdı.
Eserleri: dualar Ve Aminler, Bir Bayrak Rüzgâr
Bekliyor…
2.ALİ ŞİR NEVAİ: Çağatay Türk Edebiyatının en
büyük şairi.Türkçe’nin Farsça’dan üstünlüğünü
ispatlayan “Muhakemet-ül Lügateyn” adlı eseri
var.
3.AHMET HAŞİM: Fecr-i Ati şiirimizin en büyük
şairidir. Fıkra ve söyleşi yazdı. Eserleri: Piyale, göl
Saatleri, bize Göre…. Frankfurt Seyahatnamesi
(Gezi)
4.AHMET MUHİP DRANAS: Hece ölçüsünü
ustalıkla kullandı. Eserleri: Şiirler, Gölgeler…
5.AHMET RASİM: Şiir, öykü ve fıkra yazarıdır.
Eserleri: Falaka, Muharrir Bu Ya, Gecelerim, Gülüp
ağladıklarım.
6.AŞIK VEYSEL ŞATIROĞLU: Tanınmış halk
(saz) şairlerimizdendir. Şiirleri. Deyişler, Sazımdan
Sesler, Daha sonra bütün şiirleri “Dostlar Beni
Hatırlasın” adlı eserde toplandı.
7.AZİZ NESİN: Modern Tür mizahını (gülmece)
dünyaya tanıttı. Uluslar arası mizah hikâyeleri
yarışmasında üst üste iki dünya birinciliği kazanan
hikâye yazarı. 1957 “Altın Palmiye” ödülünü aldı.
Eserleri. İt Kuyruğu, Damda Deli Var, Kör Döğüşü,
Deliler Boşandı, Şimdiki Çocuklar Harika…
8.BEDRİ RAHMİ EYÜPOĞLU: Şair, yazar ve
ressamdır. Eserleri: Yardana Mektuplar, Karadut,
İçi Birden, Tezek, Canım Anadolu, Deli Fişek..
9.BEHÇET KEMAL ÇAĞLAR: ateşli bir Atatürk
hayranı olan Atatürkçü şair. Şiirlerinde Memleket
Atatürkçü, devrimci fikirleri işledi. “Ankaralı
aşık Ömer” takma adını kullandı. “Onuncu Yıl
Marşı” nın şairidir. Eserleri:Erciyes’ten Kopan Çığ,
Burada Bir Kalp Çırpıyor…
10.BEKİR SITKI ERDOĞAN:Günümüz
şairlerindendir. Modern resim görüşünü şiire
uyguladı. Şiirlerinde resimden gelen renk bolluğu
vardır.Hece ve aruz ölçüsü ile şiirler yazdı. “50.Yıl
marşı” nın şairidir. Eserleri: Hancı, Marya…
11.CAHİT SITKI TARANCI: “Otuz Beş Yaş”
şiiri ile üne kavuştu. Eserleri: Otuz Beş Yaş,
ömrümde Sükût, Ziya’ya Mektuplar…
12.CEVAT ŞAKİR KABAAĞAÇLI: Deniz
edebiyatının ünlü hikâye ve romancısıdır. Olayları
daha çok deniz konularından alır. “Halikarnas
Balıkçısı” adı ile tanındı. Eserleri: Merhaba
Akdeniz, Ege’nin Dibi
13.DEDE KORKUT: “Korkut Ata” adıyla anılan
kutsal bir Oğuz ozanıdır. On iki hikâyeden oluşan
ve Oğuz Boylarının savaşlarını anlatan “Dede
Korkut Hikâyelerini” oluşturdu.
14.EDİP AHMET: Bir öğüt ve ahlâk kitabı olan
“Atabet-ül Hakayık “ (Gerçeklerin Heybesi) adlı
eseri var.
15.EFLATUN CEM GÜNEY: Masal
yazarlarımızın en ünlüsüdür. Masal, destan ve halk
öykülerini derledi. Eserleri: Dertli Kaval, Zümrüd-ü
Anka, açıl Susam Açıl, Bir Varmış Bir Yokmuş,
Evvel Zaman İçinde, Kerem İle Aslı…
16.ENİS BEHİÇ KORYÜREK: Türk denizciliğini
destanlaştıran şair. Esreleri: Miras, Güneşin Ölümü,
17.EVLİYA ÇELEBİ: En ünlü Türk gezgini.
“Seyahatname” adlı on ciltlik eseri vardır.
18.FAKİR BAYKURT: Öykü ve roman yazarı.
Köy konularını işledi.Romanları: yılanların Öcü,
Irazcanın Dirliği,… Öyküleri: Çilli, On Binlerce
Kağnı…
19.FALİH RIFKI ATAY: Fıkra, makale, gezi,
söyleşi türlerinde eserler verdi.Çankaya, Bizim
Akdeniz, Zeytin Dağı, Babanız Atatürk
(Biyografi)…
20.FARUK NAFİZ ÇAMLIBEL: Beş
hececilerdendir.”Han Duvarları” şiiri ile ün yaptı.
Eserleri: Han Duvarları, Çoban Çeşmesi…
21.FAZIL HÜSNÜ DAĞLARCA:
Şairlerimizdendir. Üç şehitler, Çakır’ın Destanı,
Çocuk Ve Allah…
22.FERİDUN FAZIL TÜLBENTÇİ: Tarihi
romanları ile ünlüdür. Eserleri: Yavuz Sultan
Ağlıyor, Sultan Yıldırım Beyazıt, Barboros
Hayrettin Geliyor…
23.HALİDE EDİP ADIVAR: Kurtuluş Savaşı
yıllarını anlattı ve bunun için mitingler düzenledi.
Milli Edebiyatın en ünlü kadın romancısı. Sinekli
Bakkal, Vurun Kahpeye, Türk’ün Ateşle İmtihanı…
24.HALİT ZİYA UŞAKLIGİL: Batılı anlamda ilk
roman yazan yazarımızdır. Mai Ve Siyah (Mavi Ve
Siyah), Kırık Hayatlar, aşk-ı Memnu, Bir Ölünün
Defteri..
25.HASAN ALİ YÜCEL: Milli Eğitim Bakanlığı
da yaptı. Makale, söyleşi, gezi ve çocuk şiirleri
yazdı. Makale: Pazartesi Konuşmaları, İyi Vatandaş
İyi İnsan… Şiirleri: Dönen Ses,, Dinle Benden…
26.HÜSEYİN RAHMİ GÜRPINAR: Çağdaş
edebiyatımızın büyük romancısı. Eleştiri, makale,
hikâye, tiyatro da yazdı. Eserleri: utanmaz Adam,
Kuyruklu Yıldız Altında Bir İzdivaç, Gulyabani,
Cadı…
27.KARACAOĞLAN: En ünlü halk (saz)
şairlerimizdendir. Adana’nın Bahçe ilçesine bağlı
Farsak köyünde doğdu. Şiirleri: “Karacaoğlan Ve
Şiirleri” adlı bir eserde toplandı.
28.KAŞGARLI MAHMUT: Türk dilinin ilk büyük
öncüsüdür. Yabancılara Türkçe’yi öğretmek için
“Divan-ı Lügat-it Türk” adlı eseri yazdı.
11
29.KÂTİP ÇELEBİ:Dünyaca tanınmış
bibliyografya (kaynakça) bilginimiz. Eserleri:
Keşfüz-Zünûn, Cihannüma, Tuhfet-ül Kibar..
30.KEMAL TAHİR: Köy edebiyatının ünlü
romancısı. Romanlarında Anadolu’yu anlattı.
Eserleri:Devlet Ana, Kurt Kanunu, Yorgun
Savaşçı…
31.KÖROĞLU: Kahramanlık şiirleri ile tanınır.
Halk kahramanıdır.
32.MEHMET AKİF ERSOY: İstiklâl Marşımızın
şairidir. Şiirlerini aruz öklçüsü ile yazdı. Manzum
hikâyeleri de vardır. Şiirleri yedi bölümden oluşan
“Safahat” kitabında toplandı. İstiklâl Marşımız 12
Mart 1921 yılında TBMM’de milli marş olarak
kabul edildi. 724 şiir arasından birinci seçildi.
Osman Zeki Üngör besteledi.
32.MEHMET EMİN YURDAKKUL: Türkçü,
ulusçu şair. Anadolu halkının acılarını dile getirdi.
Eserleri: Türk Sazı, Ey Türk Uyan, Turan’a
Doğru…
33.MEMDUH ŞEVKET ESENDAL: Modern
hikâyeciliğin öncülerindendir. Olayları arka plana
atıp günlük hayattan bir kesiti anlattı. Hikâyeleri:
Hikâyeler (iki cilt), Romanları: Ayaşlı Ve
Kiracıalrı, otlakçı, Mendil altında..
34.MEVLÂNA: Türk Dünyasının en ünlü tasavvuf
şairi. Bilgin ve düşünürdür. Mevlevilin
kurucusudur. Şiirlerini Farsça yazdı.
Eserleri:Mesnevi, Divan-ı Kebir, Fih-i Mâ Fih,
Mektubat..
35.NAMIK KEMAL: Batan, millet, hürriyet gibi
konuları işledi. “Vatan şairi “ olarak bilinir.
Romanları: İntibah, Cezmi.. Tiyatroları: Vatan
Yahut Silistre, Zavallı Çocuk..
36.NAZIM HİKMET RAN: Marksist bir şairdir.
İtalyan asıllı Yahudi dedenin torunudur.”Kurtuluş
Destanı” nı yazdı. 2002 yılı Nazım Hikmet yılı
olarak ilan edildi.
37.NECİP FAZIL KISAKÜREK: Şair ve yazar.
“Şairler Sultanı (Sultan-üş Şuara)” unvanını
aldı.”Ağaç” ve “Büyük Doğu” dergilerini çıkardı.
Şiirleri. Çile, Kaldırımlar, Ben Ve Ötesi,… Nesir:
Çöle inen Nur, Makale:İdeolocya Örgüsü…
Tiyatro:Bir Adam Yaratmak, Tohum..
38.NURULLAH ATAÇ: Deneme ve eleştiri
yazarı. Türkçenin sadeleşmesi için çalıştı.
Müslüman milletlerin dillerinden alınan bütün
kelimelerin dilimizden atılmasını savunurken Batı
dillerinden alınan kelimelerin atılmasına karşı çıkar.
Eserleri: Günlerin Getirdiği, Günce, Sözden Söze..
39.ORHAN VELİ KANIK: Serbest şiirin
öncüsü. Garip tarzını şiirimize getirdi. Kuralsızlığı
kural hamle getirdi. Manzum Fablleri de vardır.
Eserleri. Garip, İstanbul’u Dinliyorum, Nasrettin
Hoca Hikâyeleri, La Fontaine Masalları….
40 ORHAN SEYFİ ORHON: Hecenin beş
şairinden biridir. Öykü, roman, fıkra ve makale
yazdı. Şiirleri:fırtına Ve Kar, Peri Kızı İle Çoban
Hikâyesi, Gönülden Sesler… Çocuk Adam (roman),
Düğün Gecesi (hikâye)…
41.ÖMER SEYFETTİN: Ünlü
hikâyecilerimizdendir.Türkçenin sadeleşmesi için
çalıştı. Eserleri.Kaşağı, Bomba, Yalnız Efe, Forsa,
Beyaz Lâle, Bahar Ve Kelebekler…
42.ORHAN ŞAİK GÖKYAY: Bu Vatan Kimin
şiiri ile ünlüdür.
43.PEYAMİ SAFA: Romanlarında “insan
psikolojisini” işledi. Doğu-Batı karşılaştırmalarını
yaptı. Geçim sıkıntısı ile yazdığı eserlerde “Server
Bedi” imzasını kullandı. Eserleri: Dokuzuncu
Hariciye Koğuşu, Yalnızız, Sözde Kızlar.
44.PİR SULTAN ABDAL: Tasavvuf şairi.
Sivas’ın Yıldızeli ilçesinin Banaz köyündendir.
Şiirleri: “Bütün Şiirleri” adı altında toplandı.
45.REFİK HALT KARAY: Hikâyelerinde günlük
hayatı ve toplumsal yaşantıdaki sorunları dile
getirdi. Hikâyeleri: Memleket Hikâyeleri, Gurbet
Hikâyeleri… roman:Sürgün..
46.REŞAT NURİ GÜNTEKİN: Öykü, oyun,
makale, anı, gezi, eleştiri gibi türlerde yazdı. Asıl
ünü romancılından gelir. Ünü “Çalıkuşu” romanı ile
her yere dağıldı. Eserlerinde Anadolu’yu
işledi.eserleri: Çalıkuşu, Yeşil Gece, Yaprak
Dökümü, Tanrı Misafiri, Anadolu Notları…
47.RIFAT ILGAZ: Gülmece yazarı ve şair.
“Hababam Sınıfı” adlı romanıyla üne kavuştu.
Öykü ve romanlarından bazıları: Hababam Sınıfı,
Bizim Koğuş, Garibin Horozu, Hababam Sınıfı
Sınıfta Kaldı…
48.SAİT FAİK ABASIYANIK: Cumhuriyet
edebiyatımızın ilk güçlü hikâyecisidir.
Hikâyelerinde boş gezen insanları, balıkçıları,
yoksulları, işportacıları, serseriler ve her kesimden
insanları tanıttı. Eserleri: Semaver, Havada Bulut
yok, Şahmerdan, Sarnıç, Lüzumsuz Adam..
49.SEYDİ ALİ REİS: Ünlü denizci ve gezgin.
“Mir’at-ül Memalik” (Ülkelerin Aynası) adlı eseri
var.
50.TARIK BUĞRA: Öykü, roman ve fıkra yazarı.
Küçük Ağa, İbiş’in Rüyası, Gençlik Türküsü…
51.TEVFİK FİKRET: Şiirlerinde hürriyet,
yurtseverlik, batılılaşma konularını işledi Eserleri:
Haluk’un Defteri, Şermin, Rübab-ı Şikeste (Kırık
Saz)
52.YAHYA KEMAL BEYATLI: Batılı anlamda
şiir yazdı. Şiirlerinde musikiye çok önem verdi.
Şiirleri: Kendi Gökkubbemiz; Nesirleri: Aziz
İstanbul, Eğil Dağlar
12
53.YAKUPKADRİ KARAOSMANOĞLU:
Roman, hikâye, anı, yazdı. Toplumdaki değişmeleri,
bunların getirdiği kargaşaları işledi. Yaban
(Kurtuluş Savaşını anlatır) Kiralı Konak, Anamın
Kitabı..
54.YAŞAR KEMAL: Çukurova ve Toroslar’daki
köy yaşantılarını anlattı. Eserleri: İnce Memed, Yer
Demir Gök Bakır, Çakırcalı Efe..
55.YUNUS EMRE: Halk, tekke (tasavvuf)
edebiyatının en kudretli ve en büyük
şairidir.İlâhileri ile tanınır. Dili sadedir. Şiirlerinde
insan ve Allah sevgisini işledi. Eserleri: Yunus
Emre Divanı (şiir), Risalet-ün Nushiyye (mesnevi)
dir.
56.ZİYA GÖKALP: “Türkçülük” akımının fikir
babasıdır. Dilde Türkçülük ve milli konuları işledi.
Nesirleri: Türkçülüğün Esasları, Türkleşmekİslâmlaşmak-Muasırlaşmak. Şiirleri. Yeni Hayat,
Kızıl Elma, altın Işık…
57.ZİYA OSMAN SABA: Şiirleri ile tanınır. Öykü
de yazdı. Çocukluk özlemi, aile sevgisi, yoksullara
karşı acıma vb. konuları işledi. Şiirleri: Sebil Be
Güvercinler, Geçen Zaman… Öyküleri. Mesut
İnsanlar Fotoğrafhanesi, Değişen İstanbul…
Latif BATI
L
â
t
i
f
B
A
T
I