Kan Bileşenleri ve Transfüzyon Pratiği
advertisement
Kan Bileşenleri ve Transfüzyon Pratiği Dr Yüce Ayhan KAN ÜRÜNÜ Tedavide kullanılmak üzere kandan hazırlanan ürünlerdir. a) Kan bileşenleri b) Plazma fraksinasyon ürünleri Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 2 KAN BİLEŞENLERİ TAM KAN Bağışçıdan torbaya alınıp bileşenlerine ayrılmadan doğrudan kullanılan kandır. Kullanım alanı sınırlıdır. İlk alındığında eritrosit, lökosit, trombosit, plazma ve pıhtılaşma faktörlerini içerir. 48 saat içinde trombositler,5-7 gün içinde de pıhtılaşma faktörleri işlevlerini yitirirler. Ortalama 450 (± %10) ml (~ 250 ml plazma + ~ 200 ml eritrosit) Yaklaşık hematokrit %36-37 2 - 6oC'da saklanır. Saklama süresi antikoagulan türüyle ilişkili olarak değişir. Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 3 KAN BİLEŞENLERİ ANTİKOAGULAN/KORUYUCU SIVILAR •Sitrat (C): Pıhtılaşmayı önler. •Dekstroz (D) (Glukoz): Enerji kaynağıdır. •Adenin (A):Hücre canlılığı için gereken ATP düzeyini korur •Fosfat (P): Hemoglobinin oksijen taşıma kapasitesini korur. CPDA ACD (Sitrat+Fosfat+Dekstroz+Adenin) (Adenin+Sitrat+Dekstroz) 35 gün 21 gün SAG-M DSOL (Salin+Adenin+Glukoz+Mannitol) (Adenin+Dekstroz+Mannitol+Sodyum Klorür) 42 gün 47 gün Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 4 KAN BİLEŞENLERİ HAZIRLANMASI Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 5 KAN BİLEŞENLERİ HAZIRLANMASI Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 6 KAN BİLEŞENLERİ HAZIRLANMASI Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 7 KAN BİLEŞENLERİ HAZIRLANMASI Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 8 KAN BİLEŞENLERİ HAZIRLANMASI Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 9 KAN BİLEŞENLERİ HAZIRLANMASI Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 10 KAN BİLEŞENLERİ ERİTROSİT SÜSPANSİYONU •Plazmasının 3/4’ü alınmış kandır. •Ortalama hacim 200 ml’dir. •Hematokrit ~ %70-80’dir. •Hemoglobin ~ 45 gr’dır. Saklama süresi ve saklama koşulları tam kan ile aynıdır Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 11 KAN BİLEŞENLERİ BUFFY COAT UZAKLAŞTIRILMIŞ ERİTROSİT SÜSPANSİYONU Plazmasının 3/4’ü yanısıra buffy coat (bafi kot) tabakası da uzaklaştırılmış kandır. Dolayısıyla lökosit ve trombosit içeriği daha azdır. •Ortalama hacim 200 ml’dir •Hematokrit ~ %65-75’dir. •Hemoglobin ~ 43 gr’dır. Saklama süresi ve saklama koşulları tam kan ile aynıdır Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 12 KAN BİLEŞENLERİ LÖKOSİTİ AZALTILMIŞ ERİTROSİT SÜSPANSİYONU Plazması uzaklaştırılmış, lökosit içeriği azaltılmış kandır. Günümüzde en uygun yöntem filtre kullanımıdır. •Lökosit sayısı 2x105’in altındadır. •Hematokrit ~ %50-70’dir. •Hemoglobin ~ 40 gr’dır. Saklama süresi ve saklama koşulları tam kan ile aynıdır Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 13 KAN BİLEŞENLERİ YIKANMIŞ ERİTROSİT SÜSPANSİYONU Plazması uzaklaştırılmış kanın izotonik bir solüsyonla (serum fizyolojik) yıkanmış halidir. •Hematokrit ~ %50-70 •Hemoglobin en az 40 gr Kapalı bir sistemde hazırlanır ve uygun ek solüsyonlar kullanılırsa saklama süresi ve saklama koşulları tam kan ile aynıdır. Açık sistemde hazırlanırsa 24 saat içinde kullanılmalıdır. Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 14 KAN BİLEŞENLERİ EK SOLÜSYONLU ERİTROSİT SÜSPANSİYONU Besleyici bir sıvı eklenmiş (adenin, glukoz, mannitol, NaCL vb) eritrosit süspansiyonudur. •Hematokrit en çok %70 olmalıdır. •Hemoglobin en az 45 gr olmalıdır. •Temel antikoagulan CPD olmalıdır. Saklama koşulları tam kan ile aynıdır. Saklama süresi ek solüsyona göre değişir. Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 15 KAN BİLEŞENLERİ EK SOLÜSYONLU/BUFFY COAT UZAKLAŞTIRILMIŞ ERİTROSİT SÜSPANSİYONU Buffy coat (bafi kot) tabakası uzaklaştırılmış ve ek solüsyon eklenmiş eritrosit süspansiyonudur. •Hematokrit en çok %70 olmalıdır. •Hemoglobin en az 45 gr olmalıdır. •Temel antikoagulan CPD olmalıdır. Saklama koşulları tam kan ile aynıdır. Saklama süresi ek solüsyona göre değişir. Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 16 KAN BİLEŞENLERİ TAZE DONMUŞ PLAZMA (TDP) Tam kandan uzaklaştırılan taze plazmanın 6-8 saat içinde hızlı biçimde dondurulmasıyla elde edilir. -18 / -25oC 3 ay süreyle -25oC altında 36 ay süreyle saklanır Aferez ile elde edilen plazmadan da TDP hazırlanabilir Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 17 KAN BİLEŞENLERİ KRİYOPRESİPİTAT +2-6 oC’de bekletilerek erimeye başlamış taze donmuş plazmanın yüksek devirde santrifüjüyle elde edilir. Erimiş haldeki üst sıvı (kriyopresipitatı alınmış plazma) ayrılarak yeniden dondurulur. TDP’ya ait saklama koşulları ve süresi uygulanır Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 18 KAN BİLEŞENLERİ KRİYOPRESİPİTATI ALINMIŞ PLAZMA Yalnız Trombotik Tombositik Purpura hastalarında kullanılabilen bir yan üründür. TDP’ya ait saklama koşulları ve süresi uygulanır Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 19 KAN BİLEŞENLERİ TROMBOSİT SÜSPANSİYONU (TAM KANDAN) TROMBOSİTTEN ZENGİN PLAZMA BUFFY COAT’TAN TROMBOSİT SÜSPANSİYONU 20/24 oC’de 5 gün çalkalanarak saklanır. Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 20 KAN BİLEŞENLERİ HAZIRLANMASI Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 21 KAN BİLEŞENLERİ HAZIRLANMASI Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 22 KAN BİLEŞENLERİ HAZIRLANMASI Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 23 HEMAFEREZ Kan bağışçısı ya da hastadan alınan tam kanın bileşenlerine ayrılması, bileşenlerden istenen kısmın alınmasından kalanın bağışçıya hastaya geri sonra ya da verilmesi işlemidir. Aferez cihazı olarak adlandırılan bir cihaz kullanılır. Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 24 BAĞIŞÇI AFEREZİ Hastaların tedavisinde kullanılmak üzere kan bağışçısından alınan tam kandan bileşen ayrılmasına aferez bağışı veya bağışçı aferezi denir. Bu yöntemle -Trombosit -Plazma -Eritrosit -Lökosit -Hematopoetik kök hücre toplanabilir. Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 25 TERAPÖTİK AFEREZ Hastadan istenmeyen kan bileşenlerinin veya bu bileşenlerin taşıdığı istenmeyen maddelerin (protein, antikor, toksik maddeler vs) uzaklaştırılması ya da bazı bileşenlerin hastaya daha sonra verilmek üzere ayrılması (hematopoetik kök hücre gibi) amacıyla yapılan aferez uygulamasıdır. Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 26 AFEREZ CİHAZLARI Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 27 AFEREZ CİHAZLARI Devamlı Akım: (Continuous Flow Centrifugation-CFC) Bağışçı cihaza iki koldan bağlanır. Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 28 AFEREZ CİHAZLARI Aralıklı Akım (Intermittent Flow Centrifugation : IFC) Bağışçı cihaza tek koldan bağlanır. Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 29 AFEREZ AFEREZ TROMBOSİT SÜSPANSİYONU Bir ünite trombosit süspansiyonu (Tam Kandan): 30-70 ml plazma içinde 6 x 1010 trombosit >0.2 x 1010 lökosit (TZP) / >0.05 x 1010 lökosit (BCTS) Bir ünite aferez trombosit süspansiyonu: 200-400 ml plazma içinde >2 x 1011 trombosit <1 x 109 lökosit 20/24 oC’de 5 gün çalkalanarak saklanır. Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 30 AFEREZ Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 31 AFEREZ Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 32 AFEREZ Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 33 AFEREZ AFEREZ GRANÜLOSİT SÜSPANSİYONU <500 ml plazma içinde 1,5-2 x 108 granülosit/kg (beden ağırlığı) erişkin/çocuk 1 x 109 granülosit/kg (beden ağırlığı) yenidoğan İşlemden 8-12 saat öncesinde bağışçıya G-CSF (Granülosit Koloni Stimule Edici Faktör) verilmelidir. Hemen kullanılmalıdır. 20/24 oC’de en çok 24 saat çalkalanmadan saklanır. Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 34 TRANSFÜZYON PRATİĞİ ETİKETLEME Hazırlayan kan merkezinin adı ABO ve Rh (D) grubu Bağış Tarihi Antikoagulan solüsyonun adı Bileşenin adı Son kullanma tarihi Bileşenin hacmi/ağırlığı Saklama ısısı Ek işlem bilgileri Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 35 TRANSFÜZYON PRATİĞİ KAN BİLEŞENLERİNİN İSTENMESİ Kan Bileşeni İstek Formu Acil Kan Bileşeni İstek Formu Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 36 TRANSFÜZYON PRATİĞİ KAN BİLEŞENLERİNİN TAŞINMASI Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 37 TRANSFÜZYON PRATİĞİ ONAM Kan ve Kan Bileşenleri Onam Formu Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 38 TRANSFÜZYON PRATİĞİ KANIN ISITILMASI Masif transfüzyon ile yenidoğan “exchange” transfüzyonunda ve soğuk aglütinini bulunan olgularda ısıtma gerekir. Bunlar dışında rutin transfüzyonda ısıtma gerekli değildir. Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 39 TRANSFÜZYON PRATİĞİ PLAZMANIN ÇÖZÜLMESİ Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 40 TRANSFÜZYON PRATİĞİ TRANSFÜZYON Transfüzyon setinin doldurulması ve yıkanması için %0.9 NaCl dışında bir sıvı kullanılmamalıdır. Transfüzyon seti ve iğnesi 4 saatten uzun süre kullanılmamalıdır. Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 41 TRANSFÜZYON PRATİĞİ TRANSFÜZYON İZLEMİ Transfüzyonun ilk dakikaları ciddi transfüzyon reaksiyonları açısından önemlidir. Bu nedenle başlangıçta transfüzyon hızı yavaş tutulur. 15.dakikada yaşamsal bulgular kontrol edilerek hız arttırılabilir. Transfüzyon süresince her 30 dakikada bir ve transfüzyon sonrası birinci saatte yaşamsal bulgular kontrol edilmeli ve kayıt altına alınmalıdır. Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 42 TRANSFÜZYON PRATİĞİ IŞINLAMA Gama ışını kaynağı olarak Sezyum tercih edilmelidir. Doz ayarlı, standart bir cihaz kullanılmalıdır. Bileşenin ışınlandığı bilgisi ışınlama indikatörü ile torba üzerinde görülmelidir. Kan ışınlama cihazları kullanıcı personel açısından radyoaktivite riski içermemektedir. Dozometre gerektirmemektedir. Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 43 TRANSFÜZYON PRATİĞİ ÜRÜN BÖLME/ PEDİYATRİK ÜRÜN Özellikle yenidoğan ve prematüre hastalar için istenen miktarda bileşen hazırlanabilir. Ürün bölme işlemi kapalı bir sistemde ve steril koşullarda gerçekleştirilmelidir. Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 44 TRANSFÜZYON PRATİĞİ KAYITLAR Kan bağışı öncesinden başlayarak, transfüzyon sonrası izlemi de içerecek şekilde bütün sürece ilişkin tüm kayıtlar doğru tutulmalı, düzgün ve izlenebilir şekilde saklanmalıdır. Bağışçı ve bağış bilgilerini içeren kayıtlar 30 yıl saklanmalıdır. Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 45 Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 46
