Transfuzyon-Teknigi - İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi
advertisement
Transfüzyon Tekniği Doç. Dr.Tuğhan UTKU İ.Ü.Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Anesteziyoloji ve Reanimasyon Anabilim Dalı Yoğun Bakım Bilim Dalı 1665 – Richard Lower köpek-köpek trans. 1667 – Jean Baptiste denis koyun-insan trans. 1795 - Philip Syng Physick insan kanı trans. 1840 – Samuel Armstrong Lane hemofili hast.da trans. 1870 - koyun keçi sütü insana trans. 1884 – tuzlu su trans. 1901 – Karl Landsteiner – ABO 1902 – Decastrello & Sturli - AB 1907 - Reuben Ottenberg – ilk cross match 1914 – Richard Lewisohn – Na sitrat 1921 – Burhanettin Toker – Tr’de trans. 1926 – İngiltere Kızılhaç kan bankası 1938 – CTF transf 1940 – Karl Landsteiner Rh sistemi 1950 – Plastik kan torbası 1952 – CTF plazma 1957 – Ankara & İstanbul da Kızılay Kan Merkezi. 1959 – Max Perutz – Hb 1960 – A.Solomon & J.L.Fahey tedavi amaçlı Plazmaferez 1972 – Aferez kan komponenti elde etmek için kullanıldı . . . . • 1:12000 ünite kan yanlış hastaya veriliyor Linden JV Transfusion 1992 • 1: 10000-40000 ABO uyumsuz transfuzyon Mercuriali F Vox Sang 1996 Transfüzyonla bulaşan enfeksiyonlar • Virüsler • Virüs dışı enfeksiyonlar Virüs enfeksiyonları • Posttransfüzyon hepatiti (PTH) – HAV – HBV (1:63000) – HCV (1:103000) – CMV – EBV • HIV (1:676000) Risk nedenleri 1. Preserokenversiyon (pencere dönemi) bağış 2. Varyant virüsler 3. Atipik (immunolojik sessiz) serokonversiyon 4. Labo. hataları Virus dışı enfeksiyonlar • Bakteriler • Parazitler • Prionlar Transfüzyonla bulaşan bakteri enfeksiyonları • Transfüzyonla ilişkili ölüm nedenleri 1. Akut hemolitik trans.reaks. 2. Bakteriyel sepsis • Enfekte donorun belirlenmesi için yalnızca Treponema pallidum testi yapılıyor • Trombosit süsp. daha sık • Bakteri bulaşı; – Kanın alınması – Kanın işlenmesi – Kanın bileşenlerine ayrılması – Transfüzyon, sırasında olur Transfüzyonla bulaşan bakteriler • • • • • • • • • • • • PK(-) Staf (S.epidermidis) Staf. Aureus Clostridium perfiringes Salmonella enteritidis S. Marcescent Treponema pallidum Borrelia burgdorferi Ehrlichia chaffeensis E. Cytophagophilia Brucella türleri Ricketsia ricketsii Mycobacterium laprae Transfüzyonla bulaşan parazitler • • • • • • Plazmodium türleri Trypanasoma cruzi Toxoplasma gondii Babesia microti Microflaria Leismania türleri Transfüzyonla bulaşan prionlar • Creutzfeld Jacob hast. (CJD) • Variant CJD Kan & kan ürünlerinin bakteri bulaşına neden olabilecek olası yollar • Toplama sistemi veya antikoagülan sol.’un canlı bir m.organizma veya endotoksin ile kirlenmesi • İğne ucunun kontamine olması • Cilt dezenf. Yetersizliğine bağlı verici derisinden kontaminasyon • Vericide bakteremi olması • Kan işlem cihazlarında kontaminasyon Kan bileşenleri ile bulaş • ES (FDA- bakteri bulaşı sonucu ölüm ¼) – Saklama ısısında (1-6oC) üreme • Yersinia, serratia, pseudumonas • Staf ve diğer Gr(+) – Çoğunlukla transfüzyon reaksiyonu OLUŞTURMAZ Kan bileşenleri ile bulaş • TROMBOSİT SUSP (FDA- bakteri bulaşı sonucu ölüm 3/4) – Bakteri kontaminasyonu açısından daha riskli – Saklama ısısı (20-24oC) – Bulaşların ∼%50 – PK(-) staf – Fatal seyreden bulaşlar • S.aureus, C.perfiringes, S.enteritidis, S.marcescent T.İ.sepsis riskinin azaltılması için • Kan ürünlerinin kontaminasyon riskini azaltmak – – – Vericinin taranması Verici cildinin etkin dezenfeeksiyonu Verici kanının ilk 15-30ml’sinin atılması • Kan bileşenlerinin işlenmesi ve saklanmasının optimize edilmesi – – – Sıcaklığın ayarlanması Saklama zamanının sınırlandırılması Lökosit azaltılması • Alıcı ve vericilerin temasını azaltmak – – – Endikasyonların optimizasyonu Transfüzyonlar için hedefleri azaltmak Aferez derive ürünler kullanmak • Transfüzyon öncesi bakteri bulaşını belirlemek Temel felsefe • Kan canlı bir dokudur • Kan transfüzyonu bir doku transfüzyonudur • Kan transfüzyonu hasta tedavisinin sadece bir bileşenidir • Hatalı uygulamalarda yüksek morbidite ve mortalite’ye sahiptir Temel felsefe • Kan transfüzyonu, her aşaması ile tıpsal ve hukuksal bir sorundur • Maliyeti yüksek bir tedavidir • Ciddi anlamda kaynak bağımlıdır • Eğitiminde yetersizlikler ve eksiklikler vardır • Belirli kurallara bağlanmalıdır Temel felsefe • Her hekim meslek yaşamı boyunca mutlaka kan transfüzyonu ile ilişkili bir konuda etkin görev alır Transfüzyon tekniği 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. İndikasyon Hangi Kan ürünü ve Ne kadar? Bilgilendirme ve onay Reçete ve hastaya uyum Uygun koşullarda ulaşım ve saklama Kan ürünü sağlıklı mı? Uygun şekilde verilme İzlem Kayıt tutulması 1-Kan transfüzyon tedavisine karar verilmesi • Yarar > sakınca • Tek bir Hb değerine bakılarak transfüzyon başlanmaz • Fizyolojik ve klinik bulgular ve gereksinimlere göre karar alınır • Kritik Hb değeri yoktur Hb değeri Koşul Hb > 10 g/dL Transfüzyon gereksinimi yoktur 1-KAH 5-İnme 2-KKY 6-Beta Bloker 3-KOAH 7-Yaşlılık 4-PAH 8-Kan kaybı beklentisi 8 – 10 g/dL Transfüzyon gereksinimi olasıdır 1-KAH>120/dk 6-laktat >2mEq/L 2-SAB<90mmHg 7-BE< -5 3-SvO2<70 4-SpO2<95 5-mental konfüzyon < 7 g/dL Transfüzyon gereksinimi yüksek olasılıklıdır Masif kan kaybı • 24 saat içinde toplam kan hacminin kaybı – Erişkin: KH %7 VA – Çocuk: KH %8-9 VA • 3 saat içinde kan hacminin %50’sinin kaybı • Kan kaybı > 150 mL/dak 2-Tedavinin niteliğinin ve niceliğinin saptanması • Kan ürünü bileşen tedavisi uygulanmalı • Hedeflenen fizyolojik ve klinik değerleri karşılayacak miktar uygulanmalı 3- Hasta ve hasta yakınlarının bilgilendirilmesi ve onay alınması • • • • Gerekçeler Çekinceler Olası komplikasyonlar Korunma bilgilendirme • Onam alınmasında ÇEŞİTLİLİK – Hekimin hastaya anlatması – Formlar kullanılması – Hemşirenin hasta ve hasta yakınına anlatması – Genel onam formları içinde aydınlatma – V.d. öneri • Yazılı aydınlatılmış onam 4- Kan ürününün reçete edilmesi ve hasta ile uyumunun saptanması • Kan ve kan ürünleri reçetelenen tedavilerdir • Salt hekim düzenleyebilir Kan grubu kartı • • • • • • • Hastanın kimlik bilgileri Yapan birim Testi yapanın kimliği Tarih Kayıt numarası İmza Kan grubu Türkiye’deki kan gruplarının oranları Dünya’daki kan gruplarının oranları Kan reçetesi • • • • • • • • Hekim Hasta bilgileri Tanı ve indikasyon Kan ürünü Miktarı Aciliyet Özel işlem talebi ( ışınlama, yıkama) İstemde bulunulan tetkikler (çapraz karşılaştırma, seroloji) Çapraz karşılaştırma formu • • • • Kimlik bilgileri Kan grubu Seri numarası Test uygunluğu – ABO – RhD • Testin yapıldığı Lab. • Yapan kişi 5- Kan ürününün kliniğe uygun koşullarda ulaşması ve saklanması • Taşıma – Sıcaklık – Mesafe – Fiziksel travma • Saklama – Salt kan bankasında – Ürüne göre verilme süresi Kan bileşeni Saklama sıcaklığı Raf ömrü Verilme süresi Tam kan 2-6oC 35 gün ≤ 4 saat ES 2-6oC 42 gün ≤ 4 saat Trombosit süsp 20-24oC 5 gün 20 dak içinde TDP -28oC ve altı 365 gün Çıkarıldıktan sonra 30 dak içinde Uygun taşıma kabı Uygun taşıma kabı 6- Kan ürününün sağlıklı olduğunun saptanması Torba sıkıldığında Kaçak var mı? Hemoliz? Plazma pembe mi? Hemoliz? Plazma-erit.hattı Plazmada büyük Pıhtı? Normal ? Mor-siyah 7- Kan ürününün uygun şekilde verilmesi • • • • • Damar yolu SVK ? İlaç tedavisi Ø ( pH ↑) İlave sıvı Ø ( %09 NaCl) İlgili sürede 7- Kan ürününün uygun şekilde verilmesi • Isıtma gereksiz [< 42 oC] • Hastanın ısısının düzenlemesi – Büyük hacimli hızlı transfüzyon • Erişkin: > 50mL/kg/saat • Çocuk: > 15mL/ kg/ saat – YD değişim transfüzyonu – Klinik olarak belirgin soğuk aglütinin varlığı 7- Kan ürününün uygun şekilde verilmesi • 170-250 mikron filtre (makroskopik parçacıklar) • 20-40 mikron filtre (mikroagregatlar) 8- Tedavinin etkinliğinin ve komplikasyonların izlenmesi • Fizyolojik değerler • Klinik değerler • Akut ve kronik komplikasyonlar 9- Kayıt tutulması • Tıpsal ve hukuksal nedenlerden dolayı bir zorunluluktur kayıt • Bilgilendirme • Tedavi gerekçesi • Reçete eden hekim kayıt • Transfüzyon öncesi hastanın kimliği kan torbası uygunluk testleri uygunluk test formu • Transfüzyon sırasında K&KÜ türü ve miktarı torba no kan grubu trans. Başlama ve bitiş zamanı uygulayan kişinin kimliği izlem notları genel görüntü T, SAB, KAH, SS sıvı dengesi kayıt • Komplikasyonlar – Akut – Kronik sonuç • Transfüzyon tedavisini belirli ilkelere bağlamak • Kılavuzlar üretmek • Kan transfüzyonunu sınırlandırmak • Bu düşünceyi yaymak SORULARINIZ???
