Gender, Romantic Relationships, Internet Use, Perceived

Eurasian Journal of Educational Research, 33, pp 127/140 2008
Gender, Romantic Relationships, Internet Use,
Perceived Social Support and Social Skills as the
Predictors of Loneliness
Jale Eldeleklioğlu*
Yalnızlığın Belirleyicileri Olarak:Cinsiyet, Duygusal İlişki, İnternet
Kullanımı Algılanan Sosyal Destek ve Sosyal Beceri
(Özet)
Problem Durumu: Yalnızlık hoş olmayan bir duygu olup üzüntü, sıkıntı,
kaygı, çaresizlik gibi negatif duyguların eşlik ettiği bir durumdur. Bununla birlikte yalnızlık tüm psikolojik fenomenler arasında en az anlaşılabileni
olarak tanımlanmıştır. Yalnızlıkla ilgili olarak yapılan kavramsal analizlerde sosyal yalnızlık ve duygusal yalnızlık tanımlamaları yapılmıştır. Sosyal
yalnızlıkta bireyin yalnızlık duygusunu yaşamasında önemli olan bireyin
kaç kişiyle birlikte olduğu değil, bu ilişkileri nasıl yaşayıp yorumladığıdır.
Bu yüzden yalnızlık tamamen bireyin kendisi hakkında algısı olup içsel bir
yaşantıdır. Duygusal yalnızlıkta ise başka insanlarla yakın ve içten ilişkiler
kurulamaması sonucunda kaygı ve üzüntü yaşanmaktadır.
Farklı yazarlar tarafından ergenlik döneminde yalnızlık duygusunun arttığı belirtilmektedir. Yalnız ergenler kendilerini üzgün, karamsar ve ümitsiz
hissetmektedir. Özetle yalnızlık, psikolojik ve bedensel sağlık için risk oluşturmaktadır. Bu nedenle üzerinde önemle durulan bir konu olmuştur. Yalnızlık birçok değişkenle ilgilidir. Yalnızlığın ilişkili olduğu önemli değişkenlerden biri sosyal beceri eksikliğidir. Sosyal becerileri gelişmemiş bireyler diğer insanlarla duygusal yakınlık kuramadıkları için yüzeysel ilişkiler
kurarak, bunun sonucunda sosyal ilişkilerinde yetersizlik ve doyumsuzluk
yaşamaktadırlar. Yapılan çalışmalarda yalnızlığın ilişkili olduğu diğer bir
önemli değişkenin de sosyal destek olduğu görülmektedir. Araştırmalar
sosyal destek yoksunluğu ile yalnızlık ve diğer psikolojik bozukluklar arasındaki ilişkileri açıkça ortaya koymaktadır.
Cinsiyet ve yalnızlık ilişkisi çok araştırılan konulardan biri olmuştur. Bazı çalışmalarda cinsiyet ve yalnızlık arasında önemli bir farklılık bulunamazken,
bazı çalışmalarda erkeklerin kızlardan daha yalnız olduğu bulunmuştur.
Duygusal birliktelik ve yalnızlık ilişkisini araştıran az sayıdaki çalışmada ise
romantik ilişkinin yalnızlığın önemli bir belirleyicisi olduğunu belirtilmektedir. Son yıllarda internet kullanımının hızla aratması da, yalnızlık ve internet
kullanımı asındaki ilişkilerin araştırılmasına yol açmış, ancak birbirinden
farklı bulgular elde edilmiştir. Bazı çalışmalarda sık internet kullanımının
*
Asst. Prof. Dr. Uludag University, Faculty of Education, eldelek@uludag.edu.tr
128
Eurasian Journal of Educational Research
yalnızlığa yol açtığını belirtilirken bazı çalışmalarda yoğun internet kullanımının yalnızlığı azalttığı belirtmektedir. İlgili literatür incelendiğinde yalnızlık ve yukarda bahsedilen değişkenlerin birlikte ele alındığı bir çalışmaya
rastlanmamıştır. Tüm Bu nedenlerden dolayı, yalnızlıkla ilişkili olduğu düşünülen ve aşağıda sıralanan değişkenlerin yalnızlığı yordayıp yordamadığı
bu araştırmanın problemini oluşturmaktadır.
Araştırmanın Amacı: Bu araştırmanın amacı üniversite öğrencilerinde cinsiyet, duygusal ilişki, internet kullanımı aileden ve arkadaştan algılanan sosyal destek ve sosyal beceri değişkenlerinin yalnızlığı anlamlı olarak
yordayıp yordamadığını ortaya koymaktır.
Araştırmanın Yöntemi: Araştırma Uludağ Üniversitesinin çeşitli bölümlerinde öğrenim gören 18-23 yaş arası(yaş ortalaması, 20.41) 329 öğrenci üzerinde gerçekleştirilmiştir. Araştırmaya katılan öğrencilerin 200’ü(%61) kız,
129’u(%39) erkektir. Araştırmanın verileri sırası ile, araştırmacı tarafından
geliştirilen Kişisel Bilgi Formu, Türk toplumuna uyarlaması Demir tarafından yapılan (1990) “UCLA” (University of California Los Angeles) Yalnızlık Ölçeği, Eskin (1992) tarafından uyarlanan Arkadaştan ve Aileden Algılanan Sosyal Destek Ölçeği ve Yüksel (1998) tarafından uyarlanan Sosyal
Beceri Ölçeği ile toplanmıştır. Araştırmada ölçeklerden elde edilen puanların Pearson korelasyon katsayıları hesaplanmış, daha sonra ele alınan tüm
değişkenlere çoklu regresyon analizi tekniği uygulanmıştır.
Araştırmanın Bulguları: Yapılan çoklu regresyon analizi sonucunda, regresyona giren tüm yordayıcı değişkenlerin(cinsiyet, romantik ilişki, aileden ve
arkadaştan algılanan sosyal destek, internet kullanımı, sosyal beceri)
yordanan değişken(yalnızlık) üzerindeki etkileri sırası ile tek tek ele alındığında cinsiyet değişkeninin yalnızlık puanını anlamlı olarak yordamadığı
görülmüştür. Aynı şekilde romantik ilişki değişkeni ve aileden algılanan
sosyal destek değişkeni de yalnızlık puanını anlamlı olarak
yordamamaktadır. Diğer yordayıcı değişkenler olan arkadaştan algılanan
sosyal destek ve sosyal beceri değişkenleri ikisi birlikte yalnızlık puanını
negatif yönde anlamlı olarak yordamaktadır. Regresyona giren bağımsız
değişkenlerin hepsi birlikte yalnızlık puanındaki toplam varyansın % 33
ü’nü açıklamaktadır. Standardize edilmiş regresyon katsayısına göre (B),
yordayıcı değişkenlerin yordanan değişken(yalnızlık) üzerindeki göreli
önem sırası arkadaştan algılanan sosyal destek ve sosyal beceridir. Regresyon katsayılarının anlamlılığına ilişkin t testi sonuçları incelendiğinde arkadaştan algılanan sosyal destek ve sosyal beceri değişkenlerinin her ikisinin de yalnızlık puanı üzerinde anlamlı yordayıcılar olduğu görülmüştür.
Sonuç ve Öneriler: Araştırma sonuçlarına göre, arkadaştan algılanan sosyal
destek yalnızlığı anlamlı olarak yordarken, aileden alınan sosyal desteğin
yalnızlık üzerinde anlamlı bir etkisi bulunamamıştır. Bu sonuçlara göre geç
ergenlik döneminde, arkadaşlık ilişkilerinin Türk ergenler tarafından aile
ilişkilerine göre daha önemli algılandığı söylenebilir. Araştırmanın diğer
bulgusu sosyal beceri değişkeninin yalnızlık üzerinde negatif yönde anlamlı etkisinin olmasıdır. Sosyal beceri yalnızlığın neredeyse üçte birini
açıklamaktadır. Bu oldukça önemli bir orandır. Sosyal becerinin arkadaşlık
ilişkilerinin kurulması ve devam ettirilmesi, böylelikle arkadaşlık ilişkilerinden alınan psikolojik doyum ve sosyal desteğin artırılmasında önemli
Eğitim Araştırmaları
rol oynadığı düşünülürse sosyal beceri eğitimin önemi bir kez daha ortaya
çıkmaktadır. Araştırmanın beklenilmeyen sonuçlarından birisi duygusal
birlikteliğin yalnızlık üzerinde anlamlı bir etkisinin olmamasıdır. Yalnızlık
ve duygusal birliktelik ilişkisini gösteren çok fazla çalışma olmamakla birlikte, romantik ilişkinin ve ilişkiden alınan doyumun yalnızlılığı azalttığını
gösteren araştırma sonuçları vardır. Beklenilmeyen bir diğer sonuç ise internet kullanımının yalnızlık üzerinde anlamlı bir etkisinin bulunamamasıdır. Bu konuda literatürde farklı araştırma sonuçları vardır. Bazı araştırmalar aşırı internet kullanımının yüksek düzeyde duygusal yalnızlıkla, düşük seviyede sosyal yalnızlıkla ilgili olduğunu belirtirken, bazı çalışmalar
yoğun internet kullanımının yalnızlığını azalttığını belirtmektedirler.
Özet olarak bu araştırmanın sonuçları ergenlik döneminde yalnızlığın arkadaştan algılanan sosyal destek ve sosyal beceri ile azaldığını, aileden alınan sosyal desteğin yeterli olmadığını ortaya koymaktadır. Bu sonuçlar gelişimsel rehberlik açısından son derece önemlidir. Sosyal becerilerinin geliştirilmesi için sosyal beceri eğitimi programlarının artırılması ergenlerin,
arkadaşları, aileleri ve çevreleriyle ile daha etkili ilişkiler kurmasını sağlayarak yalnızlığın azalmasına yardımcı olacaktır. Bunun yanı sıra, sosyal
destek kaynaklarından da daha fazla yararlanmasını sağlayacaktır. Ayrıca
kendilerini yalnız hisseden ergenler için sosyal destek grupları oluşturulması yerinde olacaktır.
Anahtar Sözcükler: Yalnızlık, sosyal destek, sosyal beceri, romantik ilişki,
internet kullanımı, ergen.
129