Kas, düz, iskelet ve kalp kası, iskelet kaslarının mikroskobik yapısı

KAS
Dicle Aras
Kas, düz, iskelet ve kalp kası, iskelet kaslarının mikroskobik yapısı,
uyarılması, iskelet kaslarının isimlendirilmesi ve hareketleri ve
beslenmeleri
3.9.2015
1
Kas
Kas bilim myoglia (muskulus - miyolo) denir.
Kaslar ve ona ait bazı yapılar hareket sisteminin aktif unsurlarıdır.
Kaslar iskelet kası, kalp kası ve düz kas olarak üç başlık altında
incelenir.
3.9.2015
2
Kas
Kas doku vücut ağırlığının yaklaşık yarısını oluşturur.
Kas hücreleri uyarılabilir özelliktedirler.
Kas hücreleri uyarıları iletirler ve kas mekanik olarak kasılır.
3.9.2015
3
Kas
Kas, içerisindeki özel protein yapılar sayesinde kasılma ve
gevşeme özelliğine sahiptir.
Kontraksiyon için gerekli enerji ATP’den sağlanır.
ATP ise fosfokreatin, glikojen veya oksidatif metabolizmadan elde
edilir.
3.9.2015
4
Kas
Kas doku intrauterin hayatın 5. ayında mesodermden gelişir.
Kas lifini oluşturacak hücreye miyoblast, kas lifi hücresinin
sitoplazmasına sarkoplazma, zarına ise sarkolemma denir.
3.9.2015
5
Kas
Sarkoplazma içersinde bol miktarda mitokondri, endoplazmik
retikulum ve kasılma özelliğine sahip protein yapısında miyofibril
bulunur.
Her bir miyofibril, miyoflament denilen iplikçiklerden oluşur.
3.9.2015
6
Kas
Kalın miyoflamentlere myosin (miyozin), ince flamentlere ise
aktin denir.
İnce flamentler grubuna tropomiyozin ve troponin de dahildir.
Kas kontraksiyonu aktin ve myozin flamentleri tarafından
gerçekleştirilir.
3.9.2015
7
Kas
3.9.2015
8
Kas
3.9.2015
9
Kas
3.9.2015
10
Kas
Kas doku üç tiptir. Bunlar;
1. Çizgili kas,
2. Kalp kası ve
3. Düz kastır.
3.9.2015
11
Kas
Histolojik olarak iskelet kası ve kalp kası çizgili, düz kas ise çizgisiz
görünür.
İskelet kası somatik sinir sistemi tarafından innerve edilirken kalp
kası ve düz kas otonom sinir sistemi tarafından innerve edilir.
3.9.2015
12
Kas – Kalp kası
Kalp kası çizgilidir. Mitokondrileri büyük ve çoktur.
Kalp kası otomatik ve ritmik olarak kasılır. Kas uyarılmaya, bütün
kasa yayılan ve dalgalanmaya benzeyen bir kasılma ile cevap verir.
İskelet kasında ise kuvvet oluşumu derecelendirilebilir. Ancak
temelde kasılma mekanizması iskelet kasınınkiyle aynıdır.
3.9.2015
13
Kas – Kalp kası
Aktin ve miyozin filamentleri içeren miyofibrillere sahiptir ve Z
çizgisi vardır.
Z çizgilerinin bulunduğu yerlere interkalar diskler denir. Bunlar
hücreler arası bağlantıyı sağlar. Miyofibriller interkalar disklerde
sona ererler.
3.9.2015
14
Kas – Kalp kası
Kalp kası hücreleri dallanmalar gösterir.
Kalp kası hücreleri belirli bölgelerde özelleşmiş yapılarla
birbirlerine bağlanırlar ve birlikte kasılırlar, iletişim halindedirler.
Buna sinsisyum adı verilir.
3.9.2015
15
Kas – Kalp kası
Kas lifindeki aksiyon potansiyeli diğer hücrelere kolayca geçer ve
tüm kalp kasına yayılır.
Kalp kasındaki özelleşmiş hücreler (pacamaker) kendi uyarılarını
kendileri oluştururlar.
Kalp bu şekilde ritmik olarak kasılır. Kalp kasının kasılmasına
sistol, gevşemesine ise diastol denir.
3.9.2015
16
Kas – Kalp kası
3.9.2015
17
Kas – Kalp kası
3.9.2015
18
Kas – Düz kas
İç organların ve damarların duvarlarında bulunurlar.
Düz kaslarda da aktin ve miyozin filamentleri vardır ancak
miyoflamentler burada düzenli bir yerleşim gösterirler.
3.9.2015
19
Kas – Düz kas
ATP parçalanması çizgili kaslara oranla 100-1000 kez daha yavaş
gerçekleşir. Ancak kasılmaları daha ritmik ve süreklidir.
Troponin dışında, iskelet kasında bulunan tüm kas proteinleri düz
kaslarda da bulunur.
3.9.2015
20
Kas – Düz kas
Tek üniteli ve çok üniteli düz kaslar olarak iki kısımda incelenirler.
3.9.2015
21
Kas – İskelet kasları
Toplam kas dokusu vücudun yaklaşık % 40’ını oluşturur. Bunun %
80’i ise çizgili kaslarıdır.
İstemli çalışırlar, somatik sinir sistemi tarafından innerve edilirler.
3.9.2015
22
Kas – İskelet kasları
Vücudumuzda 430’dan fazla kas lifi bulunur ve bunların hepsi
fibröz bağ dokusundan oluşan kılıflara sahiptir.
Her kas, lif (fibril) denen binlerce silindirik kas hücresinden
oluşur. Liflerin sayısı fetal gelişimin ikinci 3 ayında belirlenir.
3.9.2015
23
Kas – İskelet kasları
Çok sayıda kas lifinden oluşurlar.
Kas lifleri kalın ve uzundur. Çok sayıda hücre çekirdeğine sahiptir.
3.9.2015
24
Kas – İskelet kasları
Her bir kas lifini saran gevşek bağ dokusuna endomysium
(endomisyum) denir.
Kas lifleri birleşir ve kas demetlerini yani fasikulusları (fasikülleri)
oluşturur.
Her bir fasikulus komşu fasikulustan bağımsız kasılır.
3.9.2015
25
Kas – İskelet kasları
3.9.2015
26
Kas – İskelet kasları
Her bir kas demetini saran bağ dokusuna da perimysium
(perimisyum) adı verilir.
Kas demetleri de kas dokusunu oluştururlar.
Kas dokusunun tamamını saran bağ doku ise epimysiumdur
(epimisyum).
3.9.2015
27
Kas – İskelet kasları
Epimisyumun üstünde iskelet kaslarını gruplar halinde örten ak
zar ise fascia (fasiya) bulunur.
Epimisyum, perimisyum ve endomisyum birbirinin devamıdır.
Epimisyumun uzantısı çok sağlam bir bağ dokusu olan tendonu
oluşturur.
3.9.2015
28
Kas – İskelet kasları
3.9.2015
29
Kas – İskelet kasları
Her iskelet kası bir gövde ve bu gövdeyi kemiklere
bağlayan sağlam bağ dokulara yani tendonlara
sahiptir.
Kasın kemiğe yapışan başlangıç kısmına origo,
kemiğe yapışan sonlanma kısmına ise insertio
(insersiyo) denir.
Genellikle origo sabit insersiyo ise origoya doğru
hareketlidir.
3.9.2015
30
Kas – İskelet kasları
Tendonların yapışma yerlerinde sürtünmeyi en aza indirmek için
bursa ve vagina tendinis gibi yapılar gelişmiştir.
Bursalar içi sinovya ile dolu keseciklerdir.
Vagina tendinis ise tendonların çevresini saran içi sinovya ile dolu
keselerdir.
3.9.2015
31
Kas – İskelet kaslarının kimyasal bileşeni
Kasın; % 75’i sudan,
% 20’si proteinden ve
% 5’i de inorganik tuzlardan, yüksek enerjili F’lerden, üre ve
LA’dan, kalsiyum-magnezyum-fosfor gibi minerallerden, bazı
enzim ve pigmentlerden, sodyum-potasyum ve klor iyonlarından,
aminoasit-yağ ve CHO’lardan oluşur.
3.9.2015
32
Kas – İskelet kaslarının kimyasal bileşeni
Kasın toplam protein içeriğini, % 52 miyozin, % 23 aktin ve % 15
tropomiyozin proteinleri oluşturur.
100 gr kas dokusunda miyoglobin adı verilen yaklaşık 700 mg
bağlanmış protein bulunur.
3.9.2015
33
Kas – İskelet kaslarının mikroskobik yapısı
 Kas lifi boyunca açık (I bandı) ve koyu (A bandı) bantlar halinde
çizgilenmeler görülür. I bandı daha çok ince filament içerdiği için
açık renklidir. A bandı ise hem kalın hem ince filamentler
içerdiğinden koyu renklidir.
 I bandının ortasında bulunan Z çizgisi sarkolemmaya yapışarak tüm
yapının stabilitesini sağlar.
3.9.2015
34
Kas – İskelet kaslarının mikroskobik yapısı
3.9.2015
35
Kas – İskelet kaslarının mikroskobik yapısı
Sarkomer, iki Z çizgisi arasında bulunur. Kas hücresinin fonksiyonel
ünitesidir.
Kasılabilen en küçük birime sarkomer denir.
Dinlenme sırasında A bandının orta kısmı kenarlara oranla daha açık
renktedir. Çünkü A bandının ortasındaki ince filamentler
birleşmemektedir.
3.9.2015
36
Kas – İskelet kaslarının mikroskobik yapısı
A bandının açık renkli olan bu kısmına H bandı denilir. H bandını tam
ortadan kesen M çizgisi, miyozin filamentlerinin diziliş yapısını
destekleyen proteinlerden oluşmuştur. M çizgisi aynı zamanda
sarkomerin merkezini belirler.
Kas lifi kasılınca iki Z çizgisi yakınlaşır ve böylece sarkomerin boyu
kısalır.
3.9.2015
37
Kas – İskelet kaslarının mikroskobik yapısı
3.9.2015
38
Kas – İskelet kaslarının mikroskobik yapısı
Kas protein molekülleri aktin ve miyozindir. Her miyofibril yaklaşık
3000 aktin ve 1500 miyozin filamenti içerir.
Ancak esasen tüm kas proteinlerinin yaklaşık 2/3’ü miyozindir.
Her bir miyozin filamenti ortalama 200 miyozin molekülünden oluşur
ve her molekülde iki protein parçası birbirine dolanmış haldedir.
3.9.2015
39
Kas – İskelet kaslarının mikroskobik yapısı
Bu burgunun bir ucu yuvarlaktır ve bu kısma miyozin başı denir.
Bir miyozin filamenti çok sayıda başa sahiptir ve bu yapı miyozin
filamentinden dışarı doğru uzanarak, kas kasılması sırasında aktin
filamenti üzerindeki aktif bölgelere temas eden çapraz köprüleri
oluşturur.
3.9.2015
40
Kas – İskelet kaslarının mikroskobik yapısı
Bir miyozin molekülü ve bir miyozin filamenti.
3.9.2015
41
Kas – İskelet kaslarının mikroskobik yapısı
Her aktin filamenti üzerinde miyozin başının bağlanabileceği bir aktif
bölge vardır.
Bir aktin filamenti üç farklı protein molekülünden oluşur. Bunlar;
aktin, tropomiyozin ve troponindir.
3.9.2015
42
Kas – İskelet kaslarının mikroskobik yapısı
Tropomiyozin bu aktin miyozinlerinin üzerine sarılır. Troponin ise
düzenli aralıklarla filamenti oluşturan bu aktin ve tropomiyozin
kompleksinin üzerine bağlanır.
Tropomiyozin ve troponin Ca++ ile birlikte kasın kasılma ve
gevşemesini koordine ederler.
3.9.2015
43
Kas – İskelet kaslarının mikroskobik yapısı
a) aktin molekülünün yapısı.
b) troponin, tropomiyozin ve
miyozin çapraz köprüleri
arasındaki tahmini ilişki.
c) Ca++ troponine bağlandığı
zaman tropomiyozin aktin
üzerindeki aktif bölgeden
ayrılır ve çapraz köprüler
bu aktif bölgeye bağlanır.
3.9.2015
44
Kas – İskelet kaslarının mikroskobik yapısı – Sarkoplazmik
retikulum ve T tübülleri
SR; tübüller ve veziküllerden oluşan ve miyofibrilleri çevreleyen
bağlayıcı kanal ağı sistemidir.
Bu ağ yapının dış vezikülleri diğer veziküllerden transvers
tübüller ile ayrılır.
3.9.2015
45
Kas – İskelet kaslarının mikroskobik yapısı – Sarkoplazmik
retikulum ve T tübülleri
Bu tübüllere transvers t denmesinin nedeni, miyofibrillere dik
uzanmalarıdır.
Bu sisteme T-sistemi veya T-tübülleri de denir.
T-t fonksiyonel olarak SR’nin bir parçası olsalar da, anatomik olarak
ayrıdırlar. T-t kas hücre membranının (sarkolemma) girinti ve
çıkıntılarıdır.
3.9.2015
46
Kas – İskelet kaslarının mikroskobik yapısı – Sarkoplazmik
retikulum ve T tübülleri
3.9.2015
47
Kas – İskelet kaslarının uyarılması
Her kas lifi sarkolemma ile sarılı olduğundan, her bir kas lifinin ayrı bir
motor sinir uzantısı tarafından uyarılması gerekir.
Kası uyaran sinirler hem duyu (afferent), hem de motor (efferent)
lifleri içerirler ve genellikle kasa kan damarları boyunca girerler.
3.9.2015
48
Kas – İskelet kaslarının uyarılması
Uyarıldıklarında kasların kasılmasına neden olan motor sinirler
MSS’den (beyin ve omurilikten) başlarlar.
Motor bir sinirin kasta sonlandığı noktaya nöromusküler kavşak veya
miyonöral kavşak ya da motor son plak adı verilir.
3.9.2015
49
Kas – İskelet kaslarının uyarılması
Omurilik düzeyinde, bir duyu nöron (sinir), ara nöron (birleştirme) ve
bir motor nöron.
3.9.2015
50
Kas – İskelet kaslarının uyarılması
Sinir-kas birleşme kavşağı, sinir lifi ve kas lifinin birleştiği bölgedir;
motor son plak ise sinir lifinin sonlandığı yerde kas lifinin
sarkolemmasının özelleştiği alandır.
3.9.2015
51
Kas – İskelet kaslarının uyarılması
Kas lifi ve motor son plak’ın fotografik görüntüsü.
3.9.2015
52
Kas – İskelet kaslarının uyarılması
Omurilikteki tek bir motor sinir hücresi bir kasa uyarı gönderdiğinde o
sinirin yan dalları tarafından uyarılan bütün kas lifleri aynı anda
uyarılarak kasılır.
Kası uyaran sinirlerin % 60’ı motor, % 40’ı duyu sinirleridir.
3.9.2015
53
Kas – İskelet kaslarında kasılma
Kasılmadan sorumlu dört ana protein vardır. Bunlar;
1.
2.
3.
4.
Aktin,
Miyozin,
Tropomiyozin ve
Troponindir.
3.9.2015
54
Kas – İskelet kaslarında kasılma
Kas yapısına bakıldığında açık renk ve koyu renk görülen
bölümler vardır.
A ve I bandı toplamına sarkomer adı verilir. Sarkomer kastaki
kasılabilen en küçük birimdir.
3.9.2015
55
Kas – İskelet kaslarında kasılma
Aktin flamentleri A bandının içine kadar uzanır ama tam ortasına
kadar gitmezler. Boş kalan bu orta kısma H bandı denir.
I bandının ortasından geçen Z çizgisi aktinleri birbirine bağlar ve
sarkomerleri bir arada tutar.
3.9.2015
56
Kas – İskelet kaslarında kasılma
3.9.2015
57
Kas – İskelet kaslarında kasılma – Kayan
flamentler teorisi
Bu teoriye göre kalın ve ince filamentler boylarında bir değişiklik
olmaksızın birbirlerine doğru kayarlar ve bu kayma hareketi kas
liflerinin boyunun kısalmasına veya uzamasına neden olur.
3.9.2015
58
Kas – İskelet kaslarında kasılma – Kayan
flamentler teorisi
İzotonik kasılmada ince aktin miyofilamentleri miyozin filamentlerine
doğru akar ve A bandının içine doğru hareket eder.
Böylece Z bantları sarkomerin ortasına doğru çekilirler.
Aktin filamentleri sarkomerin merkezinde birbirleriyle temasa
geçtiğinde H bölgesi kaybolur.
3.9.2015
59
Kas – İskelet kaslarında kasılma – Kayan
flamentler teorisi
Kasılmadaki en önemli yapısal değişiklik I bandının boyunun
kısalmasıdır. A bandının boyunda ise değişiklik olmaz.
Bu durumda aslında sadece sarkomerin boyu kısalmaktadır
(konsantrik kasılma).
3.9.2015
60
Kas – İskelet kaslarında kasılma – Kayan
flamentler teorisi
İzometrik kasılma sırasında ise kas lifinin boyu değişmez. I ve A
bantlarının da boyları sabit kalır ve bu şekilde kuvvet oluşturulur.
Eksentrik kasılmada ise kas boyu uzar ve A bantlarının uzunluğu
artarken kuvvet üretilir.
3.9.2015
61
Kas – İskelet kaslarında kasılma – Kayan
flamentler teorisi
3.9.2015
62
Kas – İskelet kaslarında kasılma – Kayan
flamentler teorisi
Kayan filamentler teorisi şu şekilde açıklanabilir;
Dinlenme sırasında miyozin filamentlerinin çapraz köprüleri aktin
filamentlerine doğru uzanır ancak temas etmez.
Çapraz köprücüklerin ucuna bir ATP molekülü bağlıdır.
3.9.2015
63
Kas – İskelet kaslarında kasılma – Kayan
flamentler teorisi
Dinlenme halindeki bu bileşime Yüklenmemiş ATP-çapraz köprü
bileşimi denir.
Dinlenme anında, SR’nin vezikülleri içinde çokça Ca++ depolanır.
3.9.2015
64
Kas – İskelet kaslarında kasılma – Kayan
flamentler teorisi
Ca++ iyonlarının SR’den sarkopilazma içine bırakılması için sinir
uyarısı gerekir.
Bir motor sinirden çıkan sinir uyarısı nöromusküler kavşakta, kas
hücresine ulaştığında Asetilkolin (Ach) denilen nörotransmitter
serbest bırakılır.
3.9.2015
65
Kas – İskelet kaslarında kasılma – Kayan
flamentler teorisi
Asetilkolin Ach molekülleri motor son plaktaki sinaptik veziküllerin
içindedir.
Sinir iletisi gelince sinaptik aralığa salınırlar.
3.9.2015
66
Kas – İskelet kaslarında kasılma – Kayan
flamentler teorisi
Sonra hücrelerin yüzeyinde bulunan asetilkolin reseptörlerine
bağlanırlar. Bu da hücre zarını sodyum iyonlarına karşı geçirgen
yapar.
Böylece kas lifinde aksiyon potansiyeli başlar ve kas lifi
membranı depolarize olur.
3.9.2015
67
Kas – İskelet kaslarında kasılma – Kayan
flamentler teorisi
Sonra bu uyarılar, SR içindeki T-t yardımıyla kas lifi boyunca hızlı
bir şekilde yayılır.
Yolları üzerinde bulunan SR veziküllerindeki Ca++’nın serbest
bırakılmasını sağlarlar.
3.9.2015
68
Kas – İskelet kaslarında kasılma – Kayan
flamentler teorisi
Serbest kalan Ca++ iyonları aktin filamentleri üzerindeki troponin
moleküllerine bağlanırlar.
Bu durum aktin filamentlerinin aktive edilmesiyle sonuçlanır.
3.9.2015
69
Kas – İskelet kaslarında kasılma – Kayan
flamentler teorisi
3.9.2015
70
Kas – İskelet kaslarında kasılma – Kayan
flamentler teorisi
Aniden ve bilinmeyen bir şekilde yüklenmemiş ATP-çapraz köprü
bileşimi yüklenmiş ATP-çapraz köprü bileşenine dönüşür.
Tüm bu olaylar aktin-miyozin filamentlerinin birleşmesiyle
sonuçlanır ve buna akto-miyozin kompleksi denir.
3.9.2015
71
Kas – İskelet kaslarında kasılma – Kayan
flamentler teorisi
Akto-miyozin oluşumu, miyozin filamentinin üzerinde bulunan
miyozin ATPaz enzimini aktive eder.
Miyozin ATPaz, ATP’nin parçalanarak büyük miktarda enerji açığa
çıkmasına ve ADP ile P’ye dönüşmesine neden olur.
3.9.2015
72
Kas – İskelet kaslarında kasılma – Kayan
flamentler teorisi
Bu sırada açığa çıkan enerji çapraz köprülerin, aktin
filamentlerinin miyozin filamentleri üzerinden sarkomer
merkezine doğru kaymasını sağlar.
Böylece kas gerilir ve boyu kısalır.
3.9.2015
73
Kas – İskelet kaslarında kasılma – Kayan
flamentler teorisi
3.9.2015
74
Kas – İskelet kaslarında kasılma – Kayan
flamentler teorisi
Bir saniyelik bir kasılma sırasında bir miyozin çapraz köprüsü,
aktin filamentinin aktif kısmı ile yüzlerce kez birleşip ayrılabilir.
Bunu yapabilmek için miyozin çapraz köprüsünün yeniden
yüklenmesi gerekir.
3.9.2015
75
Kas – İskelet kaslarında kasılma – Kayan
flamentler teorisi
Yeniden yüklenmenin gerçekleşebilmesi için ilk adım, aktin ve
miyozin çapraz köprüleri arasındaki bağlantının koparılmasıdır.
Bu bağlantı miyozin çapraz köprüsünün yeni bir ATP molekülü ile
yeniden yüklenmesiyle kesilir.
3.9.2015
76
Kas – İskelet kaslarında kasılma – Kayan
flamentler teorisi
Yeni bir ATP yüklendikten sonra, miyozin çapraz köprüsüyle aktin
filamentinin aktif kısmı arasındaki bağlantı bozulur, miyozin
çapraz köprüsü aktinden kurtulur.
Böylece hem çapraz köprü hem de aktinin aktif kısmı yeni bir
bağlantı için serbest kalır.
3.9.2015
77
Kas – İskelet kaslarında kasılma – Kayan
flamentler teorisi
Kası uyaran motor sinir üzerindeki sinir uyarıları durunca;
Ca++ iyonları troponin ve tropomiyozinden ayrılır ve SR’nin dış
veziküllerinde depolanmak için geri pompalanır.
3.9.2015
78
Kas – İskelet kaslarında kasılma – Kayan
flamentler teorisi
Ca++ iyonlarının ortadan kalkması miyozin çapraz köprüsü
bileşimlerinin, aktinin aktif kısmı ile bağlanmasını engeller.
Miyozin ATPaz aktivitesi durur ve artık ATP parçalanmaz.
3.9.2015
79
Kas – İskelet kaslarında kasılma – Kayan
flamentler teorisi
Kas flamentleri normal pozisyonlarına dönerler ve kas gevşer.
Gevşeme işlemi için de enerji kullanılmaktadır. Bu da ATP’den
karşılanır.
3.9.2015
80
Kas – İskelet kaslarında kasılma – Kayan
flamentler teorisi
Ancak depo ATP’ler birkaç saniye içerisinde tükenir.
Kas hücreleri kreatin fosfat içerirler. Bunlar depoladıkları enerjiyi
ihtiyaç duyulduğunda ATP’ye aktarırlar.
3.9.2015
81
Kas – İskelet kaslarında motor ünite
Tek bir MS ve bu sinirin uyardığı kas liflerine MÜ
denir. İnsan iskelet kaslarında yaklaşık çeyrek
milyar kas lifi varken sadece 420.000 MS bulunur.
Yani bir MS birden çok kas lifini uyarır.
Aynı MS tarafından uyarılan kas lifleri aynı anda
kasılır ve gevşerler.
3.9.2015
82
Kas – İskelet kaslarında motor ünite
Bir MS’nin uyardığı kas lifi sayısını, kasın
büyüklüğü değil hareketin inceliği ve özelliği
belirler.
Bazen bir MS’ye düşen kas lifi sayısı bir iken bazen
binlerce olabilir (göz kası ve quadriceps kası).
3.9.2015
83
Kas – İskelet kaslarında motor ünite
Yani yüksek kas lifi-sinir oranı daha çok kuvvet
veya kaba hareketlerle ilgiliyken, düşük kas lifi-sinir
oranı daha az kuvvet ancak ince beceri gerektiren
hareketlerden sorumlu kaslarda görülür.
3.9.2015
84
Kas – İskelet kaslarında ya hep ya hiç kanunu
Bir MÜ uyarılma eşiğinde veya
kasıldığında kas maksimal olarak kasılır.
üzerinde
Eşiğin çok üzerinde veya az üzerinde uyarılmasının
önemi yoktur. Kas lifi ya hiç kasılmaz ya da
maksimal kasılır. Buna hep ya da hiç kanunu denir.
3.9.2015
85
Kas – İskelet kaslarında ya hep ya hiç kanunu
Ancak bu sadece MÜ ve ona bağlı kas lifleri için
geçerlidir.
Hep ya da hiç kanunu kasın tamamı için geçerli
değildir.
3.9.2015
86
Kas – İskelet kaslarında ya hep ya hiç kanunu
Kasın çok hafif miktardan çok şiddetli miktarda
dereceli kuvvet üretebilmesi mümkündür ve buna
kas kuvveti derecelendirilmesi denir.
Örneğin kol kasları, bir kalemi ve 5 kg’lık bir
ağırlığı kaldırırken farklı miktarda kuvvet üretirler.
3.9.2015
87
Kas – İskelet kaslarında ya hep ya hiç kanunu
Kas kuvvetinin şiddeti nasıl ayarlanıyor?
1. Çok sayıda MÜ sumasyonu (spatial sumasyon)
olarak adlandırılan sumasyonda, herhangi bir anda
kasılan MÜ sayısının değiştirilmesiyle kas kuvvetinin
şiddeti ayarlanır.
Uyarılan MÜ sayısı arttıkça oluşturulan kuvvet de
artar.
3.9.2015
88
Kas – İskelet kaslarında ya hep ya hiç kanunu
Kas kuvvetinin şiddeti nasıl ayarlanıyor?
2. Dalga sumasyonu (temporal sumasyon) kasılan her
MÜ’nin kasılma frekansının değiştirilmesiyle kas
kuvvetinin şiddetinin ayarlanmasıdır.
Daha sık uyarı daha yüksek frekansa neden olur. Bu
da daha fazla kuvvet oluşumu demektir.
3.9.2015
89
Kas – Kasların isimlendirilmesi
Şekillerine göre; daire, çember, yassı, üçgen şekilli, mekik,
dörtgen, kare, bant (şerit) kaslar,
Kas liflerinin dizilişlerine göre; m. pennatus, m. unipennatus, m.
bipennatus, m. multipennatus, m. circumpennatus kaslar,
Baş sayılarına göre; biceps, triceps, quadriceps kaslar,
3.9.2015
90
Kas – Kasların isimlendirilmesi
Fonksiyonlarına göre; fleksiyon, ekstansiyon, abduksiyon,
adduksiyon, pronasyon, supinasyon vb. yaptıran kaslar olarak
isimlendirilir.
3.9.2015
91
Kas – Kasların isimlendirilmesi
3.9.2015
92
Kas – Kasların hareketleri
Hareket kasın sonlanma
yaklaşmasıyla gerçekleşir.
noktasının
başlama
noktasına
Kasın kuvvet çizgisi başlangıç ve bitiş noktalarını birleştiren hayali
çizgidir.
Kasılma kuvvet çizgisi doğrultusundadır.
3.9.2015
93
Kas – Kasların hareketleri
Kuvvet çizgisinin, eklemin önünden veya arkasından, içinden
veya dışından, altından veya üstünden geçmesi hareketin yönünü
ve cinsini saptar.
Kuvvet çizgisi enine eksenin önünden geçerse bükülme,
Kuvvet çizgisi enine eksenin arkasından geçerse gerilme,
3.9.2015
94
Kas – Kasların hareketleri
Kuvvet çizgisi önden arkaya eksenin altından geçerse yaklaşma,
Kuvvet çizgisi önden arkaya eksinin üstünden geçerse uzaklaşma,
Kuvvet çizgisi dikey ekseni içten çaprazlarsa içe dönme,
Kuvvet çizgisi dikey ekseni dıştan çaprazlarsa dışa dönme gerçekleşir.
3.9.2015
95
Kas – Kasların beslenmeleri
Kaslar kan damarları bakımından çok zengindir.
Atar damarlar arasında çok sayıda ağızlaşma görülür.
Toplardamarlarda ise çok sayıda küçük kapakçıklar bulunur.
3.9.2015
96
Kas – Kasların beslenmeleri
Arterler ve venler bağ dokusu boyunca kasa girer ve kas lifi boyunca
paralel uzanırlar.
Burada arteriollere ve venüllere ayrılarak geniş bir kapiller ağ
oluştururlar. Böylece her kas lifi O2’li kanı alır ve CO2’li kanı uzaklaştırır.
Sedanter kişilerde her kas lifi 3-4 kapiller damar ile çevriliyken
sporcularda bu sayı 5-7’dir.
3.9.2015
97
Kas – Kasların beslenmeleri
İskelet kasının ihtiyaç duyduğu kan miktarı kasın aktivite
düzeyine bağlıdır. Maksimal bir egzersizde kas normalden 100 kat
fazla kana ihtiyaç duyabilir.
Örneğin dinlenme sırasında 0.3 L/dk O2’ye ihtiyaç duyan 30 kg
kas, maksimal bir egzersizle bu O2 miktarını 4 L/dk’ya çıkartabilir.
3.9.2015
98
Kas – Kasların beslenmeleri
İhtiyaç duyulan kan akışını sağlamanın başka yolları da vardır;
Aktif kasların kasılıp gevşemesi kan damarlarının periyodik olarak
sıkışmasına neden olur.
Kan akımı kasılma sırasında azalır, gevşeme sırasında artar. Bu
pompalama hareketi kalbe olan kan akışını hızlandırır ve kaslara
gönderilecek olan O2’den zengin kan miktarını artırır.
3.9.2015
99
Kas – Kasların beslenmeleri
Sindirim sitemi, böbrekler ve deri gibi aktif olmayan organları
besleyen arterlerin konstrüksiyonu ve aktif olan kasları besleyen
arterlerin dilatasyonu da kan akışını düzenlemeye yardımcı olur.
3.9.2015
100
Kas – Kasların beslenmeleri
Zorlayıcı tipteki aktiviteler daha farklı bir tablo oluşturur. Bir kas kendi
kuvvet oluşturma kapasitesinin % 60’ı oranında kasılırsa artan kas içi
basınç nedeniyle kasa olan kan akışı engellenir.
Uzun süreli, statik kasılma da kan akışını durdurur. Bu koşullarda kas
çalışmasının devamı için gerekli olan enerji temel olarak depo edilmiş
fosfojenlerden ve anaerobik glikoliz sisteminden karşılanır.
3.9.2015
101
Kas – Kasılma çeşitleri
Temelde iki tip kasılma vardır. Bunlar;
Statik kasılma (izometrik) ve
Dinamik (izotonik, eksantrik, izokinetik) kasılmadır.
3.9.2015
102
Kas – Kasılma çeşitleri
1. İzometrik kasılma; ayakta hareketsiz durulduğunda bu duruşu
sağlayan kaslar devamlı kasılı durumdadır.
 Fakat kasların boyunda herhangi bir değişiklik olmaz.
3.9.2015
103
Kas – Kasılma çeşitleri
2. İzotonik kasılma; ekstemitelerin hareket ettirilmesi kasların
kasılarak boylarının kısalmasına neden olur.
 Kasların, boylarının kısalması suretiyle kasılması şekline izotonik
kasılma denir.
3.9.2015
104
Kas – Kasılma çeşitleri
3. Eksentrik kasılma; ekstemitelerin negatif hareket ettirilmesi
kasların kasılarak boylarının uzamasına neden olur.
 Kasların, boylarının uzaması
eksentrik kasılma denir.
3.9.2015
suretiyle
kasılması
şekline
105
Kas – Kasılma çeşitleri
4. İzokinetik kasılma; eklemin farklı açılarında kuvvet oluştururken
kas boyunun bir uzayıp bir kısalması ile oluşur
 Kasların arka arkaya izotonik ve eksentrik hareketleri yapmasına
ve boylarının uzayıp kısalmasına izokinetik kasılma denir.
3.9.2015
106