Editörden Askerî sosyoloji geniş kapsamlı bir çalışma alanıdır. Ordu
advertisement
Editörden Askerî sosyoloji geniş kapsamlı bir çalışma alanıdır. Ordu, bir toplum içerisindeki en güçlü müesseseler arasında yer almasına rağmen klasik sosyolojide sınırlı olarak ele alınmıştır. Fransa’dan, Almanya’dan, Rusya’dan ve bir süre sonra da ABD’den uzmanlar; askerî yapı, savaşa maruz kalmanın askerlere etkileri, devletin siyasi yapısı ile ordu arasındaki ilişki, askerî kurumsal uygulamaların askerî olmayan diğer kurumlara etkisi üzerine araştırmalar yapmışlardır.1 ABD Ordusu, “The American Soldier” kitap serisini de üreten sosyal bilim araştırmalarını başlatınca askerî sosyoloji alanı II. Dünya Savaşı boyunca dönüşmüştür. “The American Soldier” araştırması orduda çalışan personelin savaş boyunca edindikleri tecrübeleri (terfi oranları, savaşta yer alma, yaşam koşulları vb.) incelemiştir. Araştırmada personelin orduya ve düşmana yönelik tutumları ve hisleri, ordudaki ırksal entegrasyona yönelik tutumları yanında dindarlık ve akıl sağlığı düzeyleri de değerlendirilmiştir. Bundan daha önemlisi bu geniş araştırma çabasının, toplumsal davranışın ve tutumların anlaşılmasında geçerli ve uygulanabilir araçlar olarak anket, ölçek gibi uygulamaları yerleştirmesidir. Çağdaş sosyologlar, ordu incelemelerine 20. yüzyılın ortalarından itibaren daha fazla vakit ve emek ayırmaya başlamışlardır. Sivil-asker ilişkilerinin değerlendirilmesi, bugün bile bu araştırmalar içerisinde güçlü bir inceleme alanı olarak varlığını sürdürmektedir. Çağdaş askerî sosyolojinin diğer geniş ve devam eden çalışma alanları arasında makro ve mikro düzey analizlere yoğunlaşılmakta ve askerî sosyoloji, sosyolojinin diğer alt dalları kadar geniş bir konu yelpazesi sunmaktadır. Askerî sosyolojinin modern ulus devletin merkezinde yer alan büyük bir toplumsal kurumu –bir ülkedeki nüfustan beslenen açık bir sistemi– incelediği dikkate alındığında askerî sosyolojinin toplumun geneline tekabül edebilecek herhangi bir temel sosyolojik soruyu incelediği, yalnız ordu müessesesi üzerine yoğunlaştığı görülebilir. Askerî sosyolojinin makro düzeyde ele aldığı konular; vatandaşlık ve askerlik hizmeti, insan kaynağı ve askere alma, askerlik mesleği, askerî kurumlarda sivillerin çalışması, orduda çeşitlilik, asker aileleri ve sivil-asker ilişkileri şeklinde sıralanabilir. Mikro düzeyde ise askerî sosyoloji; grup uyumu, askerlik hizmetine ve orduya yönelik tutumlar, ekip birlikteliği, orduda (taciz ve saldırı dâhil) cinsiyet ilişkileri, örgütsel bağlılık, düşmana yönelik tutumlar, farklı liderlik tiplerinin etkileri gibi konuları kapsamaktadır. 20. yüzyılda askerî sosyolojinin ağırlık merkezi ABD’deydi. Bununla birlikte Avrupa’da askerî sosyoloji alanına yoğunlaşan uzmanların sayısı artınca alt disiplin, kendisinin kökenlerinin atıldığı Atlantik hattı boyunca yeniden konumlanmıştır. Askerî sosyoloji alanında çalışma yapan uzmanların oluşturduğu pek çok uluslararası kuruluş bulunofficer education. Armed Forces & Society, 35 9 maktadır. Bunlar içerisinde en önemlisi olan “The Inter-University on Armed Forces & Society (IUS)” uluslararası ve disiplinlerarası bir organizasyon olup kurumdaki uzmanlar ordu ve güvenlik konularına yoğunlaşmışlardır. IUS iki yılda bir (tekli yıllarda) güz döneminde toplantılar düzenlemektedir. Yakın zamanda Kanada’da IUSCanada kuruldu ve iki yılda bir (çiftli yıllarda) toplantılar düzenlemeye başladı. IUS uzun zamandan beridir alanın en önemli uluslararası akademik dergisi Armed Forces & Society’i2 yayımlamaktadır. Alanın bir diğer öneli kuruluşu “The European Research Group on Military and Society (ERGOMAS)” 1986 yılında; “ordu ve toplum üzerine ortak çalışmalar yapmak üzere” kuruldu.3 Askerî sosyoloji alanında çalışan uzmanların yer aldığı üçüncü kuruluş ise 1970 yılında kurulan “International Sociological Association” bünyesindeki “Research Committee on Armed Forces and Conflict Resolution (RC01)4” alt çalışma grubudur. Düzenledikleri konferanslarda sunum, yayımladıkları dergilerde yayın alanı sağlamanın ötesinde bu kuruluşlar, alandaki uzmanlarla bir network oluşturmak ve çok uluslu odakları bulunan ve son dönemde artan güçlü iş birliklerine dayalı araştırma projeleri geliştirmek noktasında verimli zeminler de hazırlamaktadır. Başka pek çok ulusal ve bölgesel kuruluşun da askerî sosyoloji uzmanlarını destekleyen özel bölümleri ve çalışma grupları bulunmaktadır. Ordu, bir toplumdaki en güçlü toplumsal kurumlardan birisidir; ordu hizmetinde bulunan erkekler ve kadınlar (ve de bunların aileleri) saygı duydukları ulusları adına fedakârlık ederek hizmet ederler. Ordu üzerine çalışan bizlerin de bu hizmete ve kuruma dikkatli ve dakik eleştiriler yaparak saygı duymamız gerekmektedir. Bu özel sayıda yer bulan makaleler geniş bir sahayı kapsamaktadır. Bu sayıda makalesi bulunan yazarlar sosyal psikoloji ile ilgili konuları, ordudaki çeşitliliği ve günümüzdeki çatışmalarda ordu profesyonelliğini sosyolojik bir bakış açısıyla ele almışlardır. Böylece bu özel sayı bize, ordu kurumunu, ordu örgütünde hâsıl olan faaliyetlerin sebeplerini, sonuçlarını ve bizzat eylemlerin kendilerini daha iyi anlamamıza olanak tanıyacaktır. Buradaki makaleler ayrıca sosyolojik öneme haiz; sivil-asker ilişkileri konusunu, kültürlerarası çalışmalarda etiğin yerini, ordu konusuna odaklanmayan ileri kuramsal ve uygulamalı sosyoloji çalışmalarını besleyecektir. Bu özel sayının amacı askerî sosyolojinin alt çalışma alanlarına görünürlük kazandırmak, temel çalışma alanları farklı alt alanlarda (örneğin; tabakalaşma, demografi, sosyal psikoloji, kuram, çalışma ve örgütler, aileler, toplumsal cinsiyet vb.) odaklanan uzmanları ordu çalışmaları ve ordu mensupları ile ilgili konularda çalışma yapmaları noktasında cesaretlendirmektir. Pek çok ülke ordusu, süresi ve biçimi bakımından 21. yüzyılı temsil 2 http://afs.sagepub.com Res Militaris 10 eden çatışmalara benzeyen son on yıldaki çatışmalarda; insani görev, barışı koruma, barış gücü veya aktif savaş hâlinde bulunmaya uzanan geniş bir yelpazede yer almıştır. Askerî sosyoloji alanında çalışan sosyologlar; askerî kurumlara, bu kurumların bulunduğu ülkelere ve de bu kurumlarda çalışan personele yönelik gerekli bakış açısını, eleştiriyi muvazeneli bir şekilde sunmalıdırlar. *** Bu özel sayının hazırlıkları esnasında Türkçe alanyazın taraması yapılarak alandaki ilgililer tespit edilmeye çalışılmıştır. Bulgularımız Türkçede bir askerî sosyoloji literatüründen bahsetmenin çok mümkün olmadığını göstermiştir. Askerî sosyoloji kapsamında değerlendirilebilecek çalışmalar; bazı çeviri eserler ile muvazzaf ya da emekli subaylara aittir. Türk siyasi hayatında ordunun rolü ve konumu ile alakalı oldukça fazla sayıda Türkçe yayın bulunmaktadır. Bu çalışmalar gerek gazeteciler, gerek Türkiye’deki sosyal bilimciler gerek ordu mensupları gerekse de yabancılar tarafından yapılmıştır. Bu çalışmalar genellikle ordunun Türk siyasi hayatındaki rolüne ilişkin bir okuma çabası özelliği göstermektedir. Bu nedenle bu çalışmaları askerî sosyoloji kapsamında değerlendirmek, sosyolojik kavramlardan ve yöntemlerden beslenmedikleri için güçtür. Türkiye’de askerî sosyoloji literatürüne doğrudan temas eden çalışmalar sınırlı da olsa Türk Silahlı Kuvvetleri kaynaklı şekilde yapılmaktadır. Askerî sosyolojinin Amerika’da ordu içerisindeki çalışmalarla başladığı hatırlandığında, Türkiye’de de benzer bir eğilimin varlığından bahsetmek mümkündür. Görebildiğimiz kadarıyla TSK mensuplarının askerî sosyolojinin kendisine ve konularına ilgi ve alaka duymaları yeni bir durumdur. Bu ilginin ilk nüvesi olarak 2004 yılında Kara Harp Okulu Savunma Bilimleri Enstitüsünün gerçekleştirdiği bir sempozyumdan bahsedilebilir. Yakın zamanda da Kara Harp Okulu bünyesinde bir Sosyoloji Bölümü, müteakiben de yüksek lisans programı açılmıştır. Programlardaki derslerde askerî sosyolojiye yönelik dersler de yer almaktadır. Kanaatimizce ordu ile ilişkili konular önemini artırmaya devam etmektedir. Ordu, hem ulus içerisinde siyasetin yapılandırılmasında hem de bir ülkenin uluslararası kuruluşlar yoluyla sağladığı egemenliğin muhafazası ve sürdürülmesi alanlarında önemini artırmaktadır. Dünyanın her yerinde ordu, iç siyasetteki etkinliğini koruyan bir güçtür. Ordu iç siyasette hâlâ önemli bir kurum olmaya devam etmektedir. Askerî sosyolojinin devam eden tartışmalarından birisi olarak ordunun sivil siyasetle ilişkisi ve ordunun siyasetteki rolü sosyolojik anlamda önümüzdeki dönemlerde sıklıkla gündeme gelecektir. Askerî sosyoloji, Türkiye’de sosyoloji çalışmalarında önemli bir yer edinmek durumundadır. Türkiye’nin Balkanlar, Kafkaslar, Orta Doğu, Orta Asya başta olmak üzere, 11 devam eden sıcak çatışma bölgelerine coğrafi ve tarihi olarak yakın olması ve sık sık askerî taleplere muhatap olması, Türkiye bağlamında askerî sosyolojiye duyulan ihtiyacı pekiştirmektedir. Yaşanan iç ve dış çatışmaların toplum nezdinde nasıl algılandığı, Türkiye’nin bu bölgelere müdahalelerinin iç kamuoyundaki karşılığı gibi pek çok boyut incelenebilecek konular arasındadır. Bunun yanında Türkiye’nin kendi içerisinde meydana gelen askerî nitelikli çatışmaların varlığı da askerî sosyoloji çalışmalarını önemli kılmaktadır. Ordu, yaklaşık otuz yıldır ülke içerisinde askerî bir müdahale sürdürmektedir. Bu sürecin toplumsal boyutu, ordunun bu meseleyi konumlandırma ve bu süreci yönetme biçimi, bu sürecin sivil-asker ilişkilerine yansımaları gibi pek çok konu ele alınmayı beklemektedir. Ayrıca dünya orduları ile kıyaslandığında Türkiye, büyük ve kurumsal bir ordu yapısını muhafaza etmektedir. Türkiye devam eden zorunlu askerlik uygulaması dahi ciddi biçimde ele alınamamıştır. Zorunlu askerlik uygulaması, medyada pejoratif bir tartışmasının konusu edilemeyecek kadar önemlidir ve zorunlu askerliğin karşısında tek alternatif olarak dillendirilen profesyonel ordu yapısı, sanırım Türkiye akademisinde ve medyasında henüz anlaşılamamıştır. Bu konularda ciddi akademik çalışmaların ve raporların üretilmesine ihtiyaç vardır. Türkiye’de ordu, ordu kurumu, askerî etkinlik ve savaş gibi konuların çokça işlendiğini ve önemli bir literatürün oluştuğu görülmekle birlikte bu kapsamlı literatürün askerî sosyolojinin özelliklerini göstermediği söylenebilir. Türkiye ordu ile ilgili literatür genel itibarıyla ordu ve savaş konusunu ya salt askerî ya da siyasi bağlam içinde ele almakta, toplumsal boyutu bu çalışmalarda yeterince yer bulamamaktadır. Bu nedenle bu çalışmalar, ordunun sosyolojik analizini değil tarihsel durumu ortaya koymaktadır. Yine ordunun askerî etkinliğini ve birlik örgütlenmesini stratejik olarak analiz eden çalışmalar da bu konuları toplumsal bağlamın dışında pür askerî bir dille ve içerikle ele almaktadır. Yine Türkiye’nin iç siyasetindeki sivil iktidar ve ordu gerilimlerini, Türkiye’nin güneydoğusunda, Kuzey Irak’ta meydana gelen askerî eylemleri siyaset bağlamında ele alan politik metinleri de askerî sosyoloji başlığı altında değerlendirmemek gerekmektedir. Benzer şekilde ordunun askerî müdahalelerini konu edinen çokça çalışma da siyaset bağlamında meseleyi ele almaktadır. Ordunun toplum, medya ve sanayici ile arasındaki ilişkileri ele alan çalışmalar sosyolojik bir içerik taşımadığından, çeşitli tarih dönemlerinde Türk siyasetinde rol oynamış, askerî eylemlere katılmış ve buradaki tecrübelerini yansıtan çalışmalar yayınlamış asker ve sivil yazarlar ise tarihsel verinin ötesinde bir analiz sunmadıklarından askerî sosyoloji literatürüne girmez. Bu anlamda Türkçe literatür, kapsamlı ama dağınıktır. Türk ordusu üzerine yapılan çalışmalar, ilk dönemler itibarıyla Birinci Dünya Savaşı bağlamında ordunun çeşitli boyutlarına, askerî tarih incelemelerine, ordu mensuplarının anılarına ve Çanakkale Savaşı’na yoğunlaşmıştır. 1960 sonrası dönemde ise askerî müdahaleler, alandaki li12 teratürün önemli bir kısmını oluşturmuştur. Türk ordusu üzerine yazılmış literatürü daha detaylı bir şekilde analiz etmek için yazarları bağlamında sınıflandırmak gerekmektedir. Bu anlamda, ordu mensuplarına, gazetecilere ve sosyal bilimcilere ait çalışmaların gösterdiği özellikleri ayrı ayrı tanımlamalıyız. Ordu mensuplarının Türk ordusu ile ilgili yazdıklarında belli alanlarda yoğunlaşmaların olduğu görülebilir. Osmanlıdan Cumhuriyet’e ve oradan günümüze tarihsel olarak ordunun geçirdiği yapısal ve kurumsal değişimler incelenen konulardan bir tanesidir (Ayın, 1994; Hün, 1952; İlhan, 1999; Kurter, 2006; Okçu, 1999). Bu çalışmalarda genel bir tarihi süreç verilerek ordunun gelişimi ve biçimlenişi anlatılmaktadır. Genel düzeyde Türk toplumunda ordu ve askerlik olgusunun nasıl algılandığı, meşruiyet kaynakları (İlhan, 1989), başka milletlerin Türk ordusuna bakışı (Işık, 1995) gibi meseleler de ordu mensuplarının çalışmalarında yer almaktadır. Bunların yanında daha sosyolojik içerik ve analiz içeren çalışmalar bizzat ordunun kendisi tarafından yapılmıştır (Güler, 1996). 1990’lı yıllardan sonra artmış olmakla birlikte ordu mensuplarının kendi deneyimlerinden hareketle askerî müdahalelere, sivil-asker ilişkilerine ve askerî operasyonlara dair anıları bulunmaktadır (Akgül ve Esengin, 2001; Bölügiray, 1989; Güneş, 1951; Karavelioğlu, 2007; Pamukoğlu, 2003). Toplumsal, siyasi, iktisadi alanda meydana gelen değişimlerin orduya nasıl yansıyacağı, ordunun bu durumlarda nasıl bir tavır sergilemesi (Cömert, 1998; Harp Akademileri Komutanlığı, 1994; Kahveci, 2002; Kocatepe, 2008) gerektiği gibi konular tam anlamıyla sosyolojik bir içerikle şekillenmemiş olsa da önceki çalışmalara kıyasla askerî sosyolojinin içeriğine daha yakındır. Ordu kurumu içerisinde toplum kaynaklı ve modernleşmeye paralel olarak ortaya çıkan sorunları anlamaya yönelik çalışmalar da yapılmıştır. 2004 yılında Kara Harp Okulu Savunma Bilimleri Enstitüsü gerçekleştirdiği bir sempozyumda ilk defa askerî sosyoloji konusu açık bir şekilde tartışılmıştır. Modern askerî paradigma bağlamında TSK’nın değerlendirilmesi, cinsiyet, yabancı askerî öğrenciler, toplumun asker algısı, sorumluluk, çatışma çözümü ve sivil-asker ilişkileri gibi konular artık TSK’nın gündemine gelmiştir. TSK ve eylemleri üzerine çalışmaları bulunan ikinci grup gazetecilerdir. TSK’nın 1960 yılından sonraki askerî müdahaleleri gazetecilerin çalışma alanını belirlemiştir. Bu anlamda gazetecilerin metinleri 1960 İhtilali ile başlayan süreci siyasi tarih çerçevesinde analiz etmektedir (Akpınar, 2001; Birand, Bila ve Akar, 1999; Çakır, 2008). Bu çalışmalar arasında ordunun askerî eylemlerinin topluma yansıyan boyutlarını da içeren çalışmalar bulunmaktadır (Birand, 1986). Bunların yanında Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde yaşanan askerî faaliyetleri çeşitli boyutlarıyla inceleyen çalışmalara (Fırat, 2006; Kışlalı, 1996; Mater, 1998; Mete, 2007; Zileli. 1997), son dönemlerde iç siyasette yaşanan gerilimlere bağlı olarak ortaya çıkan Jitem, Ergenekon vs. olarak adlandırılan yapılanmalara ilişkin polemiksel çalışmalar eklenmiştir. 13 Üçüncü bir kategori olarak sosyal bilimcilerin çalışmalarından bahsedilebilir. Türk sosyal bilimcilerin orduya dair çalışmaları 1960’lardan sonra başlamaktadır. Bu çalışmalar orduyu daha çok Osmanlıdan Cumhuriyet’e geçiş sürecinde konumlandırma ve tarihsel bağlamı içerisinde anlamaya dönüktür (Akyaz, 2001; Alkan, 1992; Cizre, 2002a; Çelik, 2008; Mardin, 1961; Şen, 1996, 1997, 2000a, Turfan, 2005). Bu çalışmalar içerisinde ordunun toplumsal kökenini tanımlamaya çalışan çalışmalar da mevcuttur (Bozdemir, 1982; Kışlalı, 1974). Aynı tarihlerde askerî müdahaleler bağlamında siyaset-asker ilişkisi, askerin siyaset üzerindeki etkisi gibi konular yoğunluk kazanmıştır. Sosyal bilimciler arasında yoğun bir şekilde tartışılmış ve hâlâ da tartışılmakta olan en önemli konu sivil-asker ilişkileri olmuştur (Akyaz, 2002; Atay, 1998; Bayramoglu, 1996, 2004; Bozdemir, 1985; Cizre, 1996; Cizre-Sakallıoğlu, 2002; Demir, 2004; İba, 1998; Kayalı, 2000; Keskin, 1999; Kuyaş, 1999; Mazıcı, 1989; Özdağ, 1991; Özdemir, 1989, 1991, 1993; Öztürk, 1993; Saylan, 1988; Taşpınar & Dağcı, 2006; Üskül, 1997). Orduda meydana gelen modernizasyon ve bunun toplumsal, ekonomik yansımaları da literatürde yer bulan konulardan olmuştur (Akça, 2004; Günlük-Şenesen, 1989, 1994, 2000, 2002, 2003; Özer, 2001; Özgüden, 1988; Şen, 1996). Son dönemlerde ise askerlik ve kadın, vicdani ret meseleleri toplumsal alandaki değişimlere ve gündemlere paralel olarak tartışılmaktadır (Altınay, 2000; Demirel, 2002; Şen, 2000b; Üsterci ve Çınar, 2008). Vicdani redcilik, eşcinsellik, savaş karşıtlığı gibi konular Türkiye’de çeviriler vasıtasıyla gündeme gelmiş fakat marjinal düzeyde kalmıştır. Genellikle siyasi tartışmalar bağlamında gündeme gelen ordu tartışmaları, ordunun varlığını ve konumunu çözümlemeden ziyade siyasi olarak orduyu bir yere oturtmaya çalışmaktadır. Bu sebeple mevcut literatür Türk ordusunun gerek siyasetteki gerekse toplumdaki işlevini aydınlatmaya elverişli çalışmalar değildir. Esasında Türk ordusu hakkındaki metinler 1950’li yıllarda, yabancı yazarların çalışmalarıyla birlikte başlamıştır. Bu çalışmalardaki ilk ilgiler Cumhuriyet’in kurucu unsuru olarak orduyu anlamlandırmak yönündedir. Ordu modernleşmeci bir unsur olarak görülmekte, siyasetin işleyişine etkileri tarihsel olarak analiz edilmektedir (Frey, 1960; Lerner ve Robinson, 1960; Rustow, 1959, 1964). Bu bağlamdaki çalışmalar genelde ülke karşılaştırmaları olmaktadır. Türkiye’nin Japonya, Mısır, İsrail gibi ülkelerle modernleşme tecrübeleri ve süreçleri bağlamında mukayesesi yapılmakta, ordunun bu meselelerdeki etkisi incelenmektedir (Dekmejian, 1982; Kay, 1978; Ward ve Dankward, 1964). Bu karşılaştırmalar ise genellikle sivil-asker ilişkileri, ordunun siyasetteki veya modernleşme süreçlerindeki rolü üzerinden yapılmaktadır. Sivil-asker ilişkileri bu anlamıyla oldukça fazla sayıda çalışmaya konu olmuştur (Hale, 1990; 1994; Hamon, 1966; Harris, 1965; Heper ve Evin, 1988; Knudsen Birtel, 2005; Momayezi, 1998). Askerî müdahaleler Türkçe literatürde de görüldüğü üzere en çok incelenen konuların başında gelmektedir (Fidel, 1969; Haris, 1970; Weiker, 1963). Bu 14 çalışmaların yanında ordu ve ekonomik kalkınma meselesi (Ozsoy, 1997), Avrupa Birliği ilişkileri bağlamında ordunun konumu (Cohen, 2001; Erdem, 2011; Güney ve Karatekelioğlu, 2005; Thomas, 2005), Türk ordusunun stratejik ilişkileri ve bölgede oynadığı askerî roller (Akkaya, 2006; Bowyer, 2012) de sonraki dönemde ortaya çıkan alt başlıklardır. 1960’lı, 1970’li ve 1980’li yıllarda yabancıların Türk ordusuna ilgilerinin daha fazla olduğu görülmektedir. 1980’li yıllardan sonra ise özellikle yurt dışında lisansüstü çalışma yapan Türk akademisyenlerin İngilizce olarak hazırladıkları çalışmaların arttığını görmekteyiz. Yurt dışında eğitim alan Türk akademisyenlerin çalışmaları yabancıların yazdıkları ile büyük benzerlik ve paralellikler göstermektedir. Ordu-siyaset ilişkisi, askerî müdahaleler ve bunların siyasi, toplumsal yansımaları, askerî harcamalar, ordunun ekonomik etkinlikleri, ordudaki modernizasyon çalışmaları ilk dönem çalışmalarının genel konularını oluşturmaktadır (Karasapan, 1987; Karpat, 1970; Özbudun, 1966; Yalman, 1968; Yalpat, 1984). Son dönemlerde ise askerlik kültürünün toplumda algılanma biçimleri ve bu kültürün üretilme yolları (Göktaş ve Gülbay, 2004; Kardaş, 2006; Toker, 2006), siyasi partilerinin ordu ile ilişkileri (Manisalı, 2008), demokratikleşme ve Avrupa Birliği süreci bağlamında ordunun konumu (Erdem, 2011; Güney ve Karatekelioğlu, 2005), ordunun iktisadi boyutu (Akça, 2006) gibi konular gündeme gelmiştir. Görüldüğü üzere Türkiye ordusu üzerine yazılan literatür oldukça geniş kapsamlıdır. Bununla birlikte Batıdaki askerî sosyoloji çalışmalarıyla kıyaslandığında bu literatür içerisinde ordunun toplumsal kaynaklarını ortaya koyan, kurumsallaşmasını ve kırılmalarını sosyolojik olarak analiz eden metinler bulunmamaktadır. Burada yapılan kısa literatür değerlendirmesi, Türkiye’de orduya dair ilginin kaynaklarını ve yoğunlaştığı alanları ortaya koymaktadır. Bu anlamıyla askerî sosyoloji Türkiye’ye için yeni bir konudur. Bu nedenle alana dair temel metinler henüz üretilmiş değildir. Mevcut sosyal bilim çalışmaları da Türkiye’deki siyasi gelişmeleri anlamaya yönelik çalışmalardır. Demokrasiye geçiş süreci ve Batı ile ilişkilerin değişen karakterine bağlı olarak hem Türkiye’nin kendini yeniden yapılandırması hem de bölgesel konumunu yeniden düzenliyor olması, ordu konusunu çok merkezî bir noktaya getirmiştir. Ordu bu denli merkezî konuma gelmesine rağmen zorunlu askerlik uygulaması dolayısıyla insan kaynağını toplumdan sağlayan ordunun toplumla ilişkilerine, bu toplumsallığın ordu içerisinde yansımalarına odaklanan sosyolojik çalışmalar ortaya çıkmamıştır. İlaveten ordunun kurum içinde yaşadığı sorunların toplumsal kaynakları, grup örüntüleri, verimlilik, disiplin, savaşma psikolojisi gibi başlıklarda da henüz kamuya açık çalışmalar ortaya çıkmamıştır. Bu durumun sebepleri arasında ordunun bu ve benzeri çalışmaları yapmak üzere sosyologları istihdam etmiyor olması, bu çalışmalar ordu içerisinde yapılıyor olsa bile kamuya açık çalışmalar olmaması, bu konuların güvenlik gerekçesiyle sınırlandırılıyor olması gibi gerekçeleri olabilir. Ordu analiz düzeyinde kendisini konumlandırma, bilgi üretme ve toplumda meşruiyet araçları oluşturma amacıyla sosyal bilimcileri kullanırken ordu içerisindeki sorunları tanımlama ve çözüm üretme düzeyinde kullanmamaktadır. 15 Bu sayı ile Türkiye’deki askerî sosyoloji çalışmalarına mütevazı bir katkı sunmak hedeflenmiştir. Bu çalışma, Türkiye’de Askerî sosyoloji çalışmalarının önümüzdeki yıllarda artmasına küçük de olsa bir katkı sağlayacaksa amacına ulaşmıştır. Adem Başpınar Sayı Editörü Kaynakça Akça, İ. (2004). Kollektif bir sermayedar olarak Türk Silahlı Kuvvetleri. A. İnsel ve A. Bayramoğlu (Ed.), Bir zümre, bir parti Türkiye’de ordu içinde (s. 225–270). İstanbul: Birikim. Akça, İ. (2006). Militarism, capitalism and the state: Putting the military in its place in Turkey (Doktora tezi, Boğaziçi Üniversitesi, İstanbul). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden edinilmiştir. Akgül, S. ve Esengin, K. (2001). Orgeneral Mustafa Muğlalı ve Van-Özalp olaylarının içyüzü. Ankara: Berikan. Akkaya, E. (2006). Türk Ordusundaki stratejik ve doktriner değişiklikler (1923-1960) (Yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden edinilmiştir. Akpınar, H. (2001). 28 Şubat: “Postmodern” darbenin öyküsü. Ankara: Ümit Yayıncılık. Akyaz, D. (2001). Ordu ve resmi Atatürkçülük. A. İnsel (Ed.), Modern Türkiye’de siyasi düşünce (Cilt. 2 Kemalizm, s. 180–191). İstanbul: İletişim Yayınları. Akyaz, D. (2002). Askeri müdahalelerin orduya etkisi: Hiyerarşi dışı örgütlenmeden emir komuta zincirine. İstanbul: İletişim. Alkan, A. T. (1992). II. Meşrutiyet devrinde ordu ve siyaset. Ankara: Cedit Neşriyat. Altınay, A. G. (Ed.). (2000). Vatan millet kadınlar. İstanbul: İletişim. Atay, A. S. (1998). Çok partili dönemde Türkiye›de ordunun siyasal rolü ve devlet yapısı içindeki yeri. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi. Ayın, F. (1994). Osmanlı Devleti’nde Tanzimat’tan sonra askeralma kanunları, 1839-1914. Ankara: Genelkurmay Basımevi. Bayramoğlu, A. (1996). Türkiye’de askeri otorite-sivil otorite ilişkilerinin Tesisi, 1920-1927 (Doktora tezi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, İstanbul). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden edinilmiştir. Bayramoğlu, A. (2004). Asker ve siyaset. A. İnsel ve A. Bayramoğlu (Ed.), Bir zümre, bir parti Türkiye’de ordu (s. 59–118). İstanbul: Birikim. Birand, M. A. (1986). Emret komutanım. İstanbul: Milliyet Yayınları. Birand, M. A., Bila, H. ve Akar, R. (1999). 12 Eylül-Türkiye’nin miladı. İstanbul: Doğan. Bowyer, J. W. (2012). Repairing a strategic partnership congress and US foreign policy with Turkey (Master’s thesis, University of Central Oklahoma). ProQuest Dissertations and Theses. Bozdemir, M. (1982). Türk ordusunun tarihsel kaynakları. Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi. 16 Bozdemir, M. (1985). Ordu-siyaset ilişkileri. Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi içinde (Cilt. 10, s. 2648–2660). İstanbul: İletişim. Bölügiray, N. (1989). Sokaktaki asker: Bir sıkıyönetim komutanının 12 Eylül öncesi anıları. İstanbul: Milliyet Yayınları. Cizre, Ü. (1996). Ordu ve Siyaset. Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi-Yüzyıl Biterken (Cilt. 15, s. 1248–1252). İstanbul: İletişim. Cizre, Ü. (2002a). Egemen ideoloji ve Türk Silahlı Kuvvetleri: Kavramsal ve ilişkisel bir analiz. A. İnsel (Ed.), Modern Türkiye’de siyasi düşünce içinde (Cilt. 2 Kemalizm, s. 156–179). İstanbul: İletişim. Cizre-Sakallıoğlu, Ü. (2002). AP-ordu ilişkileri: Bir ikilemin anatomisi. İstanbul: İletişim. Cohen, M. S. (2001). Turkey and the EU: European soft power and how it has impacted Turkey (Master’s thesis, Harvard University). ProQuest Dissertations and Theses. Cömert, S. (1998). Özelleştirme ve Türk Silahlı Kuvvetleri. İstanbul: Harp Akademileri Komutanlığı Yayınları, Harp Akademileri Basımevi. Çakır, Z. (2008). Kod adı darbe. İstanbul: Neden Kitap Yayıncılık. Çelik, S. (2008). Osmanlı’dan günümüze devlet ve asker: Askeri bürokrasinin anayasal sistem içerisindeki yeri. İstanbul: Salyangoz Yayınları. Dekmejian, R. (1982). Egypt and Turkey: The military in the background. In R. Kolkowitcz & A. Korbonski (Eds.), Soldiers, peasants, and bureaucrats: Civil–military relations in modernizing societies (pp. 28–51). Boston and Sydney: George Allen and Unwin. Demir, F. (2004). Sivil-asker ilişkileri: Kuramsal çerçeve ve seçilmiş ülkeler (Yüksek lisans tezi, Kocaeli Üniversitesi, Kocaeli). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden edinilmiştir. Demirel, T. (2002). Türk Silahlı Kuvvetlerinin toplumsal meşruiyeti üzerine. Toplum ve Bilim, 93, 29-54. Erdem, E. I. (2011). European integration and democratic consolidation: Spain, Poland and Turkey in Comparative Perspective (Doctoral dissertation, Florida International University). ProQuest Dissertations and Theses. Fırat, N. (Ed.) (2006). Kirli rejimin kırılma noktası Şemdinli. İstanbul: Aram Yayıncılık. Fidel, K. (1969). Social structure and military intervention: The 1960 Turkish revolution. Saint Louis, DC: Washington University Press. Fisher, S. N. (1963). The role of the military in society and government in Turkey. In S. N. Fisher (Ed.), The military in the Middle East (pp. 21–40). Columbus: Ohio Stet University. Frey, F. (1960). The army in Turkish Politics. Land Reborn, 12(2), 3–14. Göktaş, H. ve Gülbay, M. (2004). Kışladan anayasaya ordu: Siyasi kültürde TSK’nin yeri. İstanbul: Metis Yayıncılık. Güler, A. (1996). Türkiye’deki gayri müslimler: Sosyo-ekonomik durum analizi. XX. yüzyıl başlarının askeri ve stratejik dengeleri içinde (s. 1–245). Ankara: Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı. Güneş, B. T. (1951). Elebaşı mı? Çetebaşı mı? Yüzbaşı mı? Bir Yüzbaşı’nın anıları. İstanbul: Kora Yayın. Güney, A. ve Karatekelioğlu, P. (2005). Turkey’s EU candidacy and civil-military relations: Challenges and prospects. Armed Forces & Society, 31(3), 439–462. Günlük-Şenesen, G. (1989). Yerli silah sanayiinin kurulmasının ekonomiye olası etkileri. Sanayi Kongresi Bildirileri içinde (Cilt. I., s. 267–274). Ankara: MMO. 17 Günlük-Şenesen, G. (1994). Türk Silahlı Kuvvetlerinin modernizasyon programının bir değerlendirmesi. F. Sönmezoğlu (Ed.), Türk dış politikasının analizi içinde (s. 191–208). İstanbul: Der. Günlük-Şenesen, G. (2000). Türkiye’deki güvenlik harcamalarının bütçe harcamalarına etkileri. Halil Aksu’ya Armağan içinde (s. 55–69). İstanbul: İTÜ İşletme Fakültesi. Günlük-Şenesen, G. (2002). 1980-2001 Türkiye’de savunma harcamaları ve ekonomik etkileri. İstanbul: TESEV. Günlük-Şenesen, G. (2003). Türk Silahlı Kuvvetlerinin modernizasyon programı: 20. yıla doğru bir değerlendirme. F. Sönmezoğlu (Ed.), Türk dış politikasının analizi (3. basım, s. 935–956). İstanbul: Der. Hale, W. (1990). The Turkish Army in politics, 1960-1973. In A. Finkel & N. Sirman (Eds.), Turkish state, Turkish society (pp. 53–78). London, UK: Routledge. Hale, W. M. (1994). Turkish politics and the military. London; New York: Routledge. Hamon, L. (1966). Le rôle de l’armée en Turquie. In Le rôle extra-militaire de l’armée dans le tıers monde. Presses Universitaires de France Harp Akademileri Komutanlığı. (1994). Milli güvenlik siyasetinin oluşturulması. İstanbul: Yazar. Harris, G. (1965). The role of the military in Turkish politics. Middle East Journal, 19(2), 55– 66, 169–176. Harris, G. (1970). The causes of the 1960 revolution in Turkey. Middle East Journal, 24, 438–454 Heper, M., & Evin, A. (1988). State, democracy, and the military: Turkey in the 1980s. Berlin, New York: W. de Gruyter. Hün, İ. (1952). Osmanlı ordusunda Genelkurmayın ne suretle teşekkül ettiği ve geçirdiği safhalar. İstanbul: Genelkurmay Başkanlığı İstanbul Basımevi. Işık, H. (1995). Yabancı gözüyle Türkler ve Türk ordusu. Ankara: Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı. İba, Ş. (1998). Ordu devlet siyaset. İstanbul. Çiviyazıları. İlhan, S. (1989). Askerliğin kültürümüzdeki yeri. Erdem, 5(14), 349–363. İlhan, S. (1999). Türk askeri kültürünün tarihi gelişmesi: Kutsal ocak. İstanbul: Ötüken. Kahveci, Y. S. (2002). Çeşitli is kollarındaki özelleştirmelerin Türk Silahlı Kuvvetlerine etkileri (Harp Akademileri Komutanlığı Kurmay Binbaşı Tezi, Hizmete Özel). Karasapan, O. (1987). Turkey’s armaments industry. Middle East Report, 144( Jan.-Feb), 27–31. Karavelioğlu, K. (2007). Bir devrim iki darbe: 27 Mayıs, 12 Mart, 12 Eylül... İstanbul: Gürer Yayınları. Kardaş, Ü. (2006). Modern devlet, ordu ve vicdani red itirazı. Birikim, 207, 36-41. Karpat, K. (1970). The military and politics in Turkey, 1960-64: A socio-cultural analysis of a revolution. The American Historical Review, 75(6), 1654–1683. Kay, E. (1978). Revolution from above: Military bureaucrats and development in Japan, Turkey, Egypt, and Peru. New Brunswick, NJ: Transaction Books. Kayalı, K. (2000). Ordu ve siyaset: 27 Mayıs-12 Mart. İstanbul: İletişim. Keskin, K. (1999). Ordu’nun siyaset üzerindeki etkileri: Türkiye örneği (Yüksek lisans tezi, Sakarya Üniversitesi, Sakarya). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden edinilmiştir. Kışlalı, A. T. (1974). Türk ordusunun toplumsal kökeni üzerine bir araştırma. Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 29, 3–4. Kışlalı, M. A. (1996). Güneydoğu düşük yoğunluklu çatışma. Ankara: Ümit Yayınları. 18 Knudsen Birtel, V. (2005). The role of the military in Turkish politics. Unpublished paper from the Middle East Technical University. Kocatepe, A. (2008). Silahlı çatışma hallerinde basın, medya-asker ilişkileri ve harp muhabirleri. İstanbul: Harp Akademileri. Kurter, A. (2006). Türk Hava Kuvvetleri tarihi. Ankara: Hava Kuvvetleri Komutanlığı. Kuyaş, A. (1999). Osmanlı-Türk modernleşmesi ve ordunun siyasetteki yeri üzerine. Cogito, 19, 259–267. Lerner, D., & Robinson, R. D. (1960). Swords and ploughshares: The Turkish army as a modernizing force. World Politics, 13, 19–44. Manisalı, E. (2008). AKP, ordu, Amerika üçgenindeki Türkiye. İstanbul: Truva Yayınları. Mardin, Ş. (1961). Yeni Osmanlılar, Jön Türkler ve Silahlı Kuvvetler. Forum, 14, 6–7. Mater, N. (1998). Mehmedin kitabı: Güneydoğu’da savaşmış askerler anlatıyor. İstanbul: Metis. Mazıcı, G. (1989). Türkiye’de askeri darbeler ve sivil rejime etkileri. İstanbul: Gür. Mete, Ö. L. (2007). 28 Şubat’tan Şemdinli’ye derin çeteler. İstanbul: Profil Yayıncılık. Momayezi, N. (1998). Civil-military relations in Turkey. International Journal on World Peace, 15(3), 3–28. Okçu. M. (1999). Profesyonel askerliğe doğru. Ulusal Strateji, Kasım-Aralık, 47. Ozsoy, O. (1997). Military expenditures and their impact on the economic growth of Turkey and Greece (Doctoral dissertation, State University of New York). ProQuest Dissertations and Theses. Özbudun, E. (1966). The Role of the military in recent Turkish politics. Cambridge: Center for International Affairs, Harvard University. Özdağ, Ü. (1991). Ordu-Siyaset İlişkisi: Atatürk ve İnönü dönemleri. Ankara: Gündoğan Yayınları. Özdemir, H. (1989). Rejim ve asker. İstanbul: Afa Yayınları. Özdemir, H. (1991). Silahlı Kuvvetler sivil otorite ilişkisinin yeniden düzenlenmesi [The reorganization of the relations between the armed forces and the civilian authority]. Türkiye Sosyal Ekonomik Siyasal Araştırmalar Vakfı. Özdemir, H. (1993). Türkiye Cumhuriyeti’nde rejim ve asker ilişkisi üzerine bir inceleme. İstanbul: İz Yayıncılık. Özer, M. A. (2001). Savunma harcamaları ve ekonomiye etkileri (Yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden edinilmiştir. Özgüden, D. (1988). Türkiye’de sermaye ve militarizm. Sosyalizm ve toplumsal mücadeleler ansiklopedisi içinde (Cilt. 6, s. 2026–2027). İstanbul: İletişim. Öztürk, O. M. (1993). Ordu ve politika. Ankara: Gündoğan Yayınları. Pamukoğlu, O. (2003). Unutulanlar dışında yeni bir şey yok: Hakkari ve Kuzey Irak dağlarındaki askerler. İstanbul: Harmoni. Ramsaur, E. (1957). The Young Turks: Prelude to the revolution of 1908. Princeton, NJ: Princeton University Press (reprinted Beirut, 1965). Rustow, D. A. (1959). The army and the founding of the Turkish Republic. World Politics, l(4), 513–52. Rustow, D. A. (1964). The military: Turkey. In R. E. Ward, & D. Rustow (Eds.), Modernization in Japan and Turkey (pp. 352–388). Princeton University Press. Saylan, G. (1988). Ordu ve siyaset: Bonapartizmin siyasal kültürü (Bahri Savcı’ya Armağan). Ankara: Mülkiyeliler Birliği Vakfı Yayınları. 19 Şen, S. (1996). Cumhuriyet kültürünün oluşum sürecinde bir “ideolojik aygıt” olarak Silahlı Kuvvetler ve modernizm. İstanbul: Sarmal Yay. Şen, S. (1997). Türkiye’yi anlamak ya da geçmişten geleceğe Silahlı Kuvvetleri. Birikim, 96, 19–27. Şen, S. (2000a). Geçmişten geleceğe ordu. İstanbul: Alan. Şen, S. (2000b). Kadının toplumsal konumu ve Silahlı Kuvvetler. S. Şen (Ed.), Geçmişten geleceğe ordu içinde (s. 43–70). İstanbul: Alan Yayıncılık. Taşpınar, G. T. ve Dağcı, D. (2006). Osmanlı’dan Cumhuriyet’e ordu siyaset ilişkisi ve 27 Mayıs 1960 askeri darbesi. İstanbul: İlgi Yayınları. Thomas, J. K. (2005). The European Union’s impact on Turkey’s pattern civil-military relations (Master’s thesis in Naval Postgraduate School). Retrieved from http://oai.dtic.mil/ Toker, N. (2006). Anti-militarizm sorumluluktur… Birikim, 207, 27–31. Turfan, M. N. (2005). Jön Türklerin yükselişi: Siyaset, askerler ve Osmanlı’nın çöküşü (çev. M. Moralı). İstanbul: Alkım Yayınları. Ünlü, T. (2007). The European Union and the Turkish military (1997--2007). (Doctoral dissertation). ProQuest Dissertations and Theses (UMI Number 3313034). Üskül, M. Z. (1997). Siyaset ve asker: Cumhuriyet döneminde sıkıyönetim uygulamaları (2. basım). İstanbul: İmge Kitabevi. Üsterci, C. ve Çınar, Ö. H. (2008). Çarklardaki kum: Vicdani red. İstanbul: İletişim. Ward, R., & Rustow, D. (1964). Modernization in Japan and Turkey. Princeton: Princeton University Press. Weiker, W. F. (1963). The Turkish revolution 1960-1961: Aspects of military politics. Washington: Brookings Institution. Yalman, N. (1968). Intervention and extrication: The officer corps in the Turkish crisis. In H. Bienen (Ed.), The military intervenes: Case studies in political development (pp. 127–144). New York, NY: Sage. Yalpat, A. (1984). Turkey’s economy under the generals. MERIP Reports, March/April, 16–24. Zileli, Ü. (1997). Vur emri: Bir asteğmenin Tunceli anıları. İstanbul: Pencere Yayınları. 20 Editorial Military sociology is a diverse area of study. Even though militaries have long been among the most powerful social institutions within a society, the military received quite limited study in classical sociology. Scholars from France, to Germany, to Russia, and a bit later from the U.S., produced research on military structure, effects of combat exposure on soldiers, the relationship between the military and the state’s political structure, and the influence of military organizational practices on non-military social institutions. 1 The field transformed during World War II when the United States military commissioned the social science research that produced the multi-volume series The American Soldier. The American Soldier study explored service members’ experiences during the war, such as promotion rates, experiences in combat, and living conditions. It also examined attitudes such as feelings toward the army and the enemy, attitudes toward racial integration, as well as assessing levels of religiosity and mental health. Importantly, this extensive research effort was pivotal in establishing the use of surveys as a valid and practical means of understanding social behavior and attitudes. By the middle of the 20th century modern sociological scholars began to spend more time and effort examining the military. One primary focus that remains strong even today is assessing civil-military relations. Other broad, enduring questions in modern military sociology include foci at both the macro and micro levels of analyses and reflect topics as varied as any other sub-field in sociology. Indeed, to the extent that military sociology examines a large social institution central to modern nation-state organization, and which is an open system drawing from the general population within a state, military sociology allows for the examination of essentially any sociological question that could be applied to broader society, but focuses rather on the single institution of the military. Examples of scholarship at the macro level includes citizenship and military service, military manpower and recruiting, the military profession, use of civilians in military organizations, diversity in the military, military families, and civil-military relations. At the micro level military sociology has explored topics such as group cohesion, attitudes toward military service and the organization, unit cohesion, gendered relations (including harassment and assault) in the military, organizational commitment, attitudes toward the enemy, and effects of different leadership styles. While the center of gravity in the sub-field in the 20th century was in the U.S., the increase in the number of scholars focusing on military sociology in Europe appears to be repositioning the field back across the Atlantic where its early roots were established. There are several major international associations that welcome scholarship in military sociology.The Inter-University on Armed Forces & Society is an international,interdisciplinary organization of scholars focused on military and security issues. The IUS meets in the fall & Sociology in military officer education. Armed Forces & Society, 35 21 of odd numbered years. Recently a new organization IUS-Canada emerged and hosts meetings in the fall of even numbered years. The IUS publishes a quarterly peer-reviewed journal Armed Forces & Society2 which features articles from scholars around the world. The European Research Group on Military and Society (ERGOMAS) was established in 1986 and “devoted to collaborative research on military and society”.3 A third major association in which military sociology scholars find a home is the Research Committee on Armed Forces and Conflict Resolution4 (RC01) of the International Sociological Association, founded in 1970. Aside from providing outlets for presenting research at conferences and in affiliated journals, these organizations provide fertile ground for networking with other scholars and developing strong collaborative research projects, increasingly ones that are multi-national in focus. Many other national and regional associations also have specific sections or working groups that support military sociology scholars. The military is one of the most powerful social institutions in society, and the men and women who serve (and their families) sacrifice much in the name of their respective nations. Those of us who study the military honor that service and respect the institution through careful analysis and thoughtful critique, with an eye toward increased understanding and affecting positive social change from the macro- to micro-levels. The articles featured in this special issue offer a diverse selection of scholarship. The authors use a sociological lens to examine issues related to social-psychology, diversity within the military, and the practice of the military profession in contemporary conflicts. As such, this set of research allows us to better understand the military institution, and causes and consequences of military organization and actions. These works also inform broader issues of sociological significance such as civil-military relations, ethics in cross-cultural research, and theoretical and methodological issues that will help to advance sociological work beyond that focuses on the military. The aim of this special issue is to provide visibility to the subfield of military sociology and to encourage scholars who primarily identify with other subfields (e.g., stratification, demography, social-psychology, theory, work and organizations, families, gender, etc.) to engage in studies of the military and those who serve. If the past decade is any indication of the types and durations of conflicts that are likely to characterize the 21st century, most nations’ militaries are likely to be quite active in engagements ranging from humanitarian missions, to peacekeeping and peace enforcement, to active hostilities. Military sociology is poised to provided much needed insight and critique to inform the best ways forward for military organizations, their host societies, and for the people who serve in uniform. 2 Ryan Kelty Guest Editor http://afs.sagepub.com 3 Res Militaris, and http://resmilitaris.net 4 22
