İşletim Sistemi

CEIT 101
Teorik
Vasfi Tuğun
- Konu 7-
Sistem Yazılımları
 Uygulama yazılımları ile bilgisayar donanımı
arasında aracılık eden yani bilgisayar
sisteminin pürüzsüz bir şekilde çalışmasını
sağlayan yazılımlardır. Bu kısımda İşletim
Sistemi (Operating System) ve Hizmet (Utility)
yazılımları kısaca incelenecektir.
İşletim Sistemi Yazılımları
 Bir işletim sistemi, bilgisayar kaynaklarının
yönetimi ve kontrolünü sağlayan yani
bilgisayar sisteminin yapacağı işleri yöneten
programlar bütünüdür. Kullanıcıya
bilgisayarın kaynaklarını mantıksal bir
ortamda yönetme ve yönlendirme imkanı
verir, pek çok fonksiyonu ise kullanıcının
haberi bile olmadan kendisi üstlenir.
Bir işletim sisteminin gerçekleştireceği
temel işlemler;
1.Merkezi İşlem Birimini farklı işlere
yönlendirmek, yönetmek,
2.Ana belleği yönetmek,
3.Harici kayıt cihazlarını yönetmek,
4.Giriş/çıkışları kontrol etmek,
5.Bilgisayar sisteminin güvenliği ve
kontrolünü sağlamaktır
İşletim Sistemi Yazılımları
 Bugün kişisel bilgisayar dünyasında değişik
işletim sistemleri kullanılıyor. Microsoft’un
IBM uyumlu PC’ler için ürettiği MS-DOS,
Windows, Windows NT, Windows2000 işletim
sistemleri ayrı, Apple Macintosh’un işletim
sistemleri ayrı, yine IBM uyumlu PC’lerde
kullanılan IBM OS/2 Warp, Linux ve Unix
işletim sistemleri ayrı.
İşletim Sistemi Yazılımları
 Üstelik her birinin farklı sürümleri var. Bunlardan
günümüzde IBM uyumlu PC’lerde en yaygın
kullanılanı Microsoft Windows olmakla birlikte son
yıllarda Linux kullanımı da artmıştır. Önceleri çeşitli
sürümleri ile DOS (Disk Operating System) işletim
sistemi üzerine yüklenen bir Grafik Kullanıcı Arabirimi
(GUI-Graphical User Interface) olan, yani PC’mizi
DOS üzerinde daha rahat kullanabilmemiz için
grafiksel öğeler getiren Windows, uzun bir süre sonra
Windows 95 sürümü adıyla işletim sistemi unvanını
edindi(aslında Windows NT, gerçek anlamda ilk
Windows işletim sistemidir).
İşletim Sistemi Yazılımları
 PC’lerin ağ ortamında kullanımı içinse Novell
Netware gibi işletim sistemleri geliştirildi.
Ancak daha sonra Windows NT ve Windows
95’e gelişmiş ağ özellikleri eklendi.

İşletim Sistemi Yazılımları
 Genelde bir işletim sisteminde kullandığımız
uygulama diğerinde çalışmaz(farklı
sürümlerini kullanmak gerekebilir). Ayrıca bir
işletim sistemini kullanma alışkanlıkları diğer
işletim sistemi ile uyuşmayabilir(fare
kullanımı, menüler, arabirim, alıştığımız
klavye kestirmeleri, komutlar vs.).
Hizmet Yazılımları
 Hizmet (Utility) yazılımları, genel sistem
destek işlemlerini yapmak için kullanılan
programlardır. Diskleri biçimlendirmek,
dosyaları kopyalamak, disklerdeki
programları yedeklemek, dosya sıkıştırma,
dosya transfer(ftp), klavye düzenleme, disk
yüzeyini düzenleme(fdisk, partition magic),
virüs temizleme gibi işlemleri yaparlar.
Hizmet Yazılımları
 Çoğu işletim sistemi hizmet yazılımlarının
yaptığı işlerin çoğunu yapmaktadır. Fakat
bazı durumlarda hizmet yazılımları ayrı bir
paket olarak daha güçlü özelliklerle
üretilmektedir.
Zararlı Yazılımlar
 Buraya kadar anlattığımız faydalı yazılımların
yanı sıra, faydalı yazılımlara zarar veren yada
kullanıcı dosyaları üzerinde tahribat yapan
zararlı yazılımlar da vardır. Bu yazılımlara
genel bir ifadeyle zararlı yazılımlar yada
“bilgisayar virüsleri” denir. Bilgisayar virüsleri
kendi kendilerini çoğaltabilen, bir
bilgisayardan diğerine yayılabilen ve çoğu
kez bilgisayar sistemlerine kasten zarar
vermek için yazılmış programlardır.
Bir bilgisayar virüsünün üç temel
karakteristiği vardır
1.Kendi kendini çoğaltma mekanizması, aşağıdaki fonksiyonları
yapar;
·
Enfekte etmek için diğer programları arar,
·
Bir program bulduğu zaman, daha önce enfekte edilip
edilmediğini tespit eder,
·
Gizli talimatları program içerisinde bir yere ekler,
·
Programın veya dosyanın enfekte edildiğini gösteren bir
işaret ekler. İşaret (flag) gerekli olabilir. Aksi takdirde işaret
olmadan programlar tekrar tekrar enfekte edilir veya çok
anormal şekilde büyüyebilir.
Kendi kendini çoğaltma mekanizması dosyaların enfekte edildiğinin
gizlenmesine yardım edecek olan diğer bazı fonksiyonları da
icra eder. Mesela dosyaların üzerinde değişiklik yapıldığı son
tarihi tekrar eski değerine ayarlayabilir.
Bir bilgisayar virüsünün üç temel
karakteristiği vardır
2.Aktivasyon mekanizması, bazı olayların ortaya
çıkmasını kontrol eden bir mekanizmadır. Olay vuku
bulduğu zaman virüs amacını yerine getirir. Eğer
aktivasyon mekanizması amacını icra etmeden önce
belli bir tarihin veya zamanın gelmesini kontrol
ediyorsa, ona zaman bombası (time bomb) denir. Bir
programın önceden tespit edilmiş bir sayıda icra
edilmesi gibi belli bir faaliyeti beklerse, buna da
mantık bombası (logic bomb) denir. Bunun birçok
varyasyonu olabileceği gibi, herhangi bir programın
ilk defa icra edilmesiyle de aktivasyon
mekanizmasının devreye girmesi söz konusu olabilir.
Bir bilgisayar virüsünün üç temel
karakteristiği vardır
3.Amaç, genellikle istenmeyen ve tahrip edici bazı
olayların meydana getirilmesidir. Bugüne kadar
yaşanan olaylarda virüsler taşıdıkları amaçlarda
farklılıklar göstermişlerdir. Bazen ekranda ortaya
çıkan sinir bozucu fakat zararsız mesajlar, bazen
dosyaların ve programların silinmesi veya
değiştirilmesi ve bazen de sistem donanımının farklı
bir şekilde davranmasına sebep olunması şeklinde
ortaya çıkmışlardır. Bazen virüsün sebep olduğu
zarar tüm sistem yazılımlarının ve verilerin yeniden
yüklenmesini gerektirir.
Zararlı Yazılımlar
 Bir truva atı virüs programı gerçekte bilgisayara veya
sisteme zarar vermek amacında olmasına rağmen
faydalı bir fonksiyon icra ediyormuş gibi görünen bir
programdır. Bir truva atının yazarı ya faydalı gibi
görünen bir program yazar yada diğer kullanıcılara
cazip görünen faydalı bir programın kaynak koduna
erişim kazanıp faydalı fonksiyonun yanı sıra zararlı
bazı fonksiyonlar da yerine getiren bir kod ekleyerek
amacına ulaşır.
 Ağ solucanı denilen virüs programları ise sistemden
sisteme yayılmak için ağ bağlantılarını kullanırlar.