ılk_musluman_turk_devletlerı

İLK MÜSLÜMAN TÜRK DEVLETLERİ
Karahanlılar (840-1212)
Gazneliler (962-1183)
Tolunoğulları (868-905)
İhşidoğulları (935-969)
Karahanlılar 840-1212)
Uygur Devleti yıkıldıktan sonra Karluk Yabgusu Bilge Kül Kadir Han tarafından Türkistan'da kurulmuştur. Karahanlılar,
Karluk, Yağma, Çiğil ve Tuhsi Türkleri tarafından kurulmuştur. Bu dönemde Samanoğulları ile mücadele etmişlerdir.
Müslüman ilk hükümdarı Satuk Buğra Handır (Müslüman olduktan sonra Abdülkerim adını almıştır). Bu dönemde
islam hızla yayılmıştır(934). Karahanlılar Samanoğulları ve Gaznelilerle mücadele ederek topraklarını genişletmeye
çalıştılar. Samanoğulları Devletine son vererek, topraklarını Gaznelilerle paylaştılar(999). Maveraünnehir'den sonra
Horasan'a da egemen olmak istemeleri Gaznelilerle savaşlara neden oldu. Karahanlı Devleti Ali Tegin'in ölümünden
sonra, kardeşler arası taht kavgaları sonucu 1042 yılında ikiye ayrıldı. Doğu Karahanlı (Balasagun bölgesi)Devletine
Kara-Hıtaylar son verdiler(1211). Batı Karahanlı (Özkent, Semerkant, Buhara bölgesi) Devletine ise Harzemşahlar son
verdi(1212).
Önemi:
- Kadılık, muhtesiplik (din kurallarına göre esnafı denetleyen, belediye hizmetleri ve güvenlik işlerine bakardı) ve cihad
konularında İslam müesseselerini benimsediler.
- Hâkimiyet anlayışı, saray teşkilatı, merkez ve taşra teşkilatı ile askeri teşkilatta Türk özelliklerini korudular.
Gazneliler
Merkez Gazne olmak üzere, 963 yılında Alp Tekin tarafından kuruldu. Gazneliler, en parlak devrini, ünlü hükümdarları
Gazneli Mahmut zamanında yaşamıştı. Gazneli Mahmut, İslamiyet'in koruyuculuğunu yapan ilk Türk hükümdarı
olmuştur. Bu yüzden Abbasi halifesi kendisine "Sultan" ünvanını vermiştir. Gazneli Mahmut, Hindistan'a toplam 17
sefer düzenledi. Bu seferler sonucu İslamiyet, Hindistan'da yayıldı. Bu durum ileride, bölgede kurulacak Türk-İslam
Devletleri için temel teşkil etti. Gazneliler döneminde ilk kez İran topraklarına yerleşildi. 1040 tarihinde Gazneliler,
Dandanakan Savaşı ile Selçuklulara yenildi. Gazneliler, 1187 yılında Gurluların isyanı sonunda yıkıldı.
Selçuklu Devleti
Büyük Selçuklu Devleti, Oğuzların Kınık boyu tarafından kurulmuştur. 9. Yüzyıl sonlarından itibaren Oğuzlar, Aral gölü
çevresinde Oğuz Yabgu Devleti’ni kurdular. Devletin subaşı görevini Kınık boy beyi Selçuk Bey yerine getiriyordu. Oğuz
Yabgu Devleti’nin 1002’den önce Kıpçak akınları sonucunda yıkılması üzerine Selçuk Bey kendisine bağlı Oğuzlar ile
birlikte Cend şehrine geldi. Burada Oğuzlar İslam dinini benimsediler. Bir süre sonra da Samanoğullarının sınırlarını
koruma görevini üstlendiler. Selçuk Bey’den sonra yerine Arslan Yabgu geçti. Bu dönem de Selçukluların
güçlenmesinden çekinen Gazneli Mahmut, Arslan Yabgu’yu tutsak etmiştir.
Dandanakan Savaşı(1040)
Selçukluları Horasandan atmak isteyen Gazneli Mesut büyük bir ordu ile sefere çıktı. Dandanakan kalesi önündeki
savaşı Selçuklular kazandı (1040).
Dandanakan Savaşının Sonuçları:
- Büyük Selçuklu Devleti resmen kurulmuştur.
- Horasan’da Selçuklu egemenliği resmen kesinleşmiştir.
1
BAHÇELİEVLER Belediyesi Bilgi Evleri
- Selçukluların İslam dünyasındaki otoritesi artmıştır.
- Gazneliler yıkılışa geçmiştir.
Pasinler Savaşı(1048)
Çağrı Bey daha devlet kurulmadan önce 1018 yılında keşif amacıyla 3000 atlı ile Doğu Anadolu’ya gelmişti. Bu sefer
sırasında Selçuklular Anadolu’nun Türkler için yeni bir yurt olabileceğini anladılar. Dandanakan Savaşından sonra
Anadolu’ya giren Selçuklular, Pasinler’de ilk kez Bizans ordusu ile karşılaştılar. Pasinler Savaşı Selçukluların
galibiyetiyle sonuçlandı(1048).
Malazgirt Meydan Savaşı(1071)
Alparslan’ın Anadolu topraklarına akınlar yapması üzerine, Bizans imparatoru Romanos Diogenes büyük bir ordu ile
Selçuklulara karşı sefere çıktı. Alparslan, Anadolu içlerine akınlar yaptı. Bizans İmparatoru 200.000 kişilik bir ordu ile
Malazgirt Ovası'na geldi. Mısır Seferi'ne çıkmış olan Alparslan, ordusunun bir bölümünü Suriye'de bıraktı. 50.000
kadar askeriyle Malazgirt'e geldi.
26 Ağustos 1071'de yapılan savaşta, Bizans ordusu yenildi. İmparator Ramanos Diogenes(Romen Diyojen) esir edildi.
Bağışlanarak ülkesinin başkenti İstanbul'a gönderildi.
Malazgirt Meydan Muharebesi, tarihin önemli olaylarından biridir. Bu savaştan sonra Anadolu'nun kapıları Türklere
açılmıştır.
Türküye Selçukluları
Anadolu Selçukluları Devleti, Selçuklu soyundan gelen Kutalmış Bey’in oğullarından Süleyman Şah tarafından
kurulmuştur.
Bizansın elinden Konya ve çevresini alan Süleyman Şah, Anadolu’daki ilerleyişini devam ettirerek İznik’i fethetti.
Burayı başkent yapan Süleyman Şah kardeşi Mansur Bey ile giriştiği saltanat mücadelesini, Melikşah’ın yardımı ile
kazandı. Melikşah, Süleyman Şah’a hükümdarlık ünvanı veren bir ferman gönderdi. Abbasi halifesi de menşur
göndererek hükümdarlığını onayladı. Böylece Anadolu Selçukluları Devleti böylece kurulmuş oldu(1077).
Osmanlı Devleti
Osmanlılar Oğuzların Kayı boyuna mensuptur. Kayı, güç ve kudret sahibi demektir. Oğuz inanışına göre Kayı Han
Osmanlıların atasıdır. Kayılar, Oğuzların sağ kolda yer alan Bozokların, Günhan kolunun en büyük boyudur. Kayı Han
Oğuz Kağanın en büyük oğludur. Bu durum Kayılara diğer Oğuz boyları arasında itibar sağlamıştır. Kayı boyuna
mensup Osmanlı Devleti, Ertuğrul gazi öncülüğünde Anadolu’ya gelmiştir. Ertuğrul Gazi’nin oğlu Osman Bey devletin
asıl kurucusudur. Devlet 1299 yılında bir beylik olarak başlayıp,3 kıtada hükmetmiş bir dünya imparatorluğuna
dönüşmüştür. Kasım 1922’de saltanatın kaldırılmasıyla da tarihteki yerini almıştır
Tolunoğulları(875-905)
Abbasi Halifeliği sınırları içerisinde kurulan müstakil ilk Türk devletinin kurucusu Tolunoğlu Ahmet'tir. Oğuz
Türklerinden olan Tolun, Halife Mu'tasım zamanında cesareti ve bilgisi ile ün yapmış bir kişiydi.
Aynı şekilde cesur ve kültürlü olan oğlu Ahmet, ordu komutanı iken, Mısır'a vali tayin edilmişti. Ahmed Mısır'ı
başarıyla yönetmiş ve kuvvetli bir ordu kurmuştu. Bağdat ile arası açılınca bağımsızlığını ilân etti (875-884). Mısır
maliyesini düzeltip, halkı darlıktan kurtardığı için oldukça seviliyordu. Kısa zamanda Suriye ve Çukurova yöresini ele
geçirdi. Ahmet'ten sonra yerine geçen oğlu Humâreveyh zamanında devletin sınırları Toroslara ve Irak'a kadar
genişledi. Ancak onun yerine geçenler devleti koruyamadılar. Nihayet 905 yılında Abbasi kuvvetleri Mısır'a girerek
Tolunoğullarına son verdiler.
Ihşîdiler (935-969)
Mısır'da kurulan ikinci Türk devletidir. Devletin kurucusu Maverâünnehir Türk beyleri sülalesinden olan Muhammed
Ebubekir adında bir komutandır. Babası Toğaç, Tolunoğullarının hizmetinde bulunmuştur. Mısır valisi iken
bağımsızlığını ilân eden Muhammed Ebubekir (935), önce topraklarını Dicle'ye kadar genişletti. Daha sonra İslâm'ın
2
BAHÇELİEVLER Belediyesi Bilgi Evleri
mübarek şehirleri olan Mekke ve Medine'yi devletine bağladı. Ölümünden sonra oğulları başa geçtiyse de asıl idare
kölesi Kâfur’un elindeydi. Kâfur’un ölümüyle başlayan iç mücadelelerden faydalanan Fatımîler, Mısır'ı zaptederek
Ihşidîlere (Akşitler) son verdiler
3
BAHÇELİEVLER Belediyesi Bilgi Evleri