6.SINIF İPEK YOLUNDA TÜRKLER (İLK MÜSLÜMAN TÜRK DEVLETLERİ) KONU ÖZETİ TÜRKLERİN İSLAMİYETE GİRİŞİ 751 Talaş Savaşı, Türklerin İslam Dinini seçmesinde büyük bir rol oynamıştır. Savaşından sonra İslam ordularında ve halife hizmetlerinde Türkler önemli görevlere getirilmiştir. DEĞERLİ MİRAS İLK TÜRK İSLAM ESERLERİ Türklerin İslam Dinini seçmesindeki bir diğer neden ise Gök tanrı inancı ile İslamiyet’in birbirine benzerlik göstermesidir. Bu benzerlikler; 1) Türklerin, İslamiyet gibi tek tanrı inancını daha önceden de benimsemiş olmaları, 2) İki inançta da ahiret anlayışının olması, 3) Türklerdeki fetih anlayışıyla, İslamiyet'teki cihat anlayışının birbirine benzemesi 4) Türklerde de kurban adama anlayışının bulunması, 5) Türk örf, gelenek ve ahlaki değerlerinin İslam Dini ile paralellik göstermesidir. Türkler İslam Dinini kabul ettikten sonra; ■ İslam Dünyasının koruyuculuğunu üstlenmişler, ■ İslamiyet'in yayılmasında etkili olmuşlar, ■ Bilim ve sanatın her dalında önemli eserler yaratarak, Türk İslam Medeniyeti’nin ilermesine katkıda bulunmuşlardır. KARAHANLILAR (840-1212) ■ Uygur Devleti yıkıldıktan sonra 840-1212 tarihleri arasında, Türkistan ve Maveraünnehir'de kurulan ilk Müslüman Türk devletidir. ■ Karahanlılar; Kartuk, Çiğil, Basmil, Yağma ve diğer Türk boylarından meydana gelmiştir. ■ Bilge Kül Kadir Han tarafından kurulmuştur. ■ Satuk Buğra Han döneminde İslamiyet hızla yayılmış ve İslamiyet resmi din haline gelmiştir. ■ Karahanlılar, halkının tamamı Türk olan bir bölgede kurulduğu için resmi dili, konuşma dili ve edebi dili Türkçedir. Bu sayede yeni bir Türk-İslam kültürü ve edebiyatı doğmuştur. ■ Yusuf Kadir Han'ın ölümünde sonra oğulları arasında çıkan taht kavgaları sonucunda ülke Doğu ve Batı Karahanlı lar olmak üzere ikiye ayrıldı. Karahanlıların Önemli Özellikleri İslamiyeti kabul eden ilk Türk devletidir. Karahanlılar İslamiyeti kabul etmekle birlikte Türklük bilincini kaybetmediler ve millî benliklerini korudular. Türkçeyi resmî dil olarak kabul ederek, Türkçenin gelişmesine katkıda bulundular. Türk - islam kültürünün temellerini atarak, bu alanda ilk yazılı eserleri verdiler. GAZNELİLER (963-1183) Gazne Devleti, Afganistan'ın Gazne şehrinde kurulmuştur. Kurucusu Alp Tekin'dir. Gazneliler en parlak dönemini Sultan Mahmut döneminde yaşamıştır. Sultan Mahmut, İslamiyet'i yaymak için Hindistan'a 17 sefer düzenlemiştir. Abbasi halifesini Şii baskısından kurtardığı için halife Gazne hükümdarı Mahmut’a sultan unvanını vermiştir. Sultan Mahmut'tan sonra yerine Sultan Mesut geçmiştir Sultan Mesut, Selçuklularla Dandanakan Savaşı'nı' yapmış ve devlet yıkılma sürecine girmiştir. Gazne Devletinde, Sultan Mesut'un ölümünden sonra iç karışıklıklar yaşanmış ve devlet yıkılmıştır. Gaznelilerin Özellikleri Egemenlikleri altına aldıkları bölgede farklı milletlerin bulunması Gaznelilerin yıkılmasında etkili oldu. Arapların ve İranlıların etkisinde kaldılar. Resmî yazışmalarda Arapçayı, sarayda Türkçeyi, edebiyat dili olarak Farsçayı kullandılar. Çok uluslu yapıya sahip oldukları için millî birliği sağlayamadılar. Ordusunda filleri kullanan ilk devlettir. BÜYÜK SELÇUKLU DEVLETİ(1038-1157) Tuğrul ve Çağrı beyleri tarafından kurulan devlet, adını dedeleri Selçuk Bey'den almıştır. Melikşah ölümünden sonra devlette sürekli taht kavgaları olmuştur. Bu şekilde zayıflayan devlet, 1141 yılında yapılan Katvan Savaşı'nın kaybedilmesiyle yıkılış sürecine girmiştir. 1038’deTuğrul Bey Nişabur şehrinde kendi adına hutbe okutup para bastırmıştır. Böylece Büyük Selçuklu Devleti kurulmuştur. Selçuklular, Gaznelilerle 1040’da yaptıkları Dandanakan Savaşı’nı kazanmış ve Gazne Devleti, Selçuklu egemenliği altına girmiştir. Dandanakan Savaşı'ndan sonra Anadolu'ya yönelen Selçuklular, Bizans'la savaşmışlardır. 1048’de gerçekleşen Pasinler Savaşı,Selçukluların Bizans'a karşı kazandığı ilk zaferdir. Tuğrul Bey, 1055 yılında Büveyhioğullan'nın baskısı altında kalan Abbasi Halifesi'ne yardım etmiş ve onu kurtarmıştır. Bunun üzerine Halife, Tuğrul Bey'e "Doğunun ve Batı'nın Sultanı" ünvanını vermiştir. Tuğrul Bey'den sonra yerine Çağrı Bey'in oğlu Alparslan geçmiştir. Alparslan döneminde Selçukluların Doğu Anadolu'da etkili olmaları üzerine Bizans İmparatoru Romenos Diogenes, hazırlamış olduğu ordusuyla Selçukluların üzerine yürümüştür. 1071 yılında Malazgirt Ovası'nda yapılan savaşta Selçuklular çok büyük bir zafer kazanmıştır. Malazgirt Savaşı’nın kazanılmasında Bizans ordusunda paralı askerlik yapan Peçenek ve Oğuz Türkleri'nin Selçuklu tarafına geçmeleri etkili olmuştur. Malazgirt Savaşı sonucunda Anadolu'nun kapıları Türkler'e açılmış Anadolu'nun Türkleşmesi ve İslamlaşması başlamış Bizans'ın savunma gücü kırılmış , Anadolu'da ilk Türk beylikleri Alparslan’ın komutanları tarafından kurulmuştur. Alparslan'ın ölümünden sonra yerine oğlu Melikşah geçmiştir. Melikşah dönemi devletin en geniş sınırlara ulaştığı, kültür-uygarlık seviyesi bakımından en üst düzeye eriştiği dönemdir. Dönemin ünlü veziri Nizamülmülk devlet teşkilatlanması alanında önemli çalışmalar yapmıştır. Kurduğu Nizamiye Medreseleri ile eğitimi geliştirmiş, "Siyasetname" adlı eserinde ise devlet yönetimi ile ilgili bilgiler vermiştir. BOZKIRIN SANATKARLARI 1947 yılında Altay dağlarındaki Pazarık vadisinde bulunan kurganda (mezar) insan ve at iskeletleri,masalar, elbiseler,süs eşyaları müzik aletleri ve kumaşlar çıkmıştır. Bu durum eski Türklerde ahiret inancının olduğunun göstergesidir. Türkler yaptıkları el sanatlarında kurt , kaplan, geyik, yırtıcı kuş gibi yaşamlarında önemli yere sahip hayvanları kullanmışlardır. Uygurlar döneminde Türklerde resim sanatı oldukça ilerlemiş, Uygur resimlerinde dini törenler ve günlük yaşantılar konu edinmiştir. İslamiyet sonrasında Türkler cami, kervansaray, türbe ve bir çok yapıyı bir arada toplayan külliyeler gibi eserler inşa etmişlerdir.