imalat sanayiinde yenilik araştırması - REF

İMALAT SANAYİİNDE YENİLİK
ARAŞTIRMASI 2004
Gündüz Ulusoy, Dilek Çetindamar, Hilmi Bahadır
Akın, Çağrı Bulut, Hande Yeğenoğlu
TÜSİAD-Sabancı Üniversitesi Rekabet Forumu
Eylül 2005
İMALAT SANAYİİNDE YENİLİK
ARAŞTIRMASI
AMAÇ
İmalat Sanayiinde Yenilik Araştırmasının amaçlarını şu şekilde ifade
edebiliriz:
1. Türkiye'de imalat sanayiinin gerek teknik gerek organizasyonel ve
yönetimsel gelişmesinin bir veri tabanına dayanılarak zaman
boyutunda takip edilmesi;
2. Yapılan tespitlerin imalat sanayii ile paylaşılması;
3. Organizasyonel, yönetimsel ve teknik yeni kavram ve gelişmelerin
imalat sanayiinde yayılmasına hizmet etme;
4. Çalışmaya katılan firmalara ve firma gruplarına sektör içindeki
yerlerine ilişkin bilgi aktarma;
5. Durum tespitinden hareketle imalat sanayiinin gelişimine yönelik
öneriler geliştirilmesi ve imalat sanayii ile paylaşılması.
İMALAT SANAYİİNDE YENİLİK
ARAŞTIRMASI
KAPSAM
• İmalat Sanayiinde Yenilik Araştırması Türkiye’de 4 bölgede (İstanbul,
Konya, Kocaeli ve Kayseri) olmak üzere 9 ilde (İstanbul, Konya, Kocaeli
ve Kayseri, Kırklareli, Sakarya, Balıkesir, Karaman ve Nevşehir)
yapılmıştır.
• Araştırma; gıda, metal, kimya ve tekstil sektörlerini kapsamaktadır.
• Bu bölge ve illerde, bu 4 sektörden TOBB veri tabanından istatistiki
kurallara uygun olarak seçilmiş temsil niteliğine haiz ve saha çalışmasına
katılmayı kabul eden toplam 135 firma saptanarak bu firmalarda saha
çalışması başlatılmıştır.
• Araştırmanın saha çalışması Temmuz 2004-Aralık 2004 döneminde 135
firma ile yüz yüze yapılan görüşmeler şeklinde gerçekleştirilmiştir.
İMALAT SANAYİİNDE YENİLİK
ARAŞTIRMASI
ANKET FORMUNUN YAPISI
• Türkiye’deki uygulamada Fraunhofer ISI tarafından
Konsorsiyum çapında kıyaslama amacı ile hazırlanmış 23
soru ve 249 alt-soruya REF 39 yeni soru ve 280 alt-soru
eklemiş ve sonuç olarak 62 soru, 529 alt-soru içeren bir
anket formu 135 firmaya uygulanmıştır.
FİRMALARIN BÖLGESEL VE
SEKTÖREL DAĞILIMI
GIDA
TEKSTİL
METAL
KİMYA
TOPLAM
İstanbulKırklareli
8
32
20
6
66
KocaeliSakaryaBalıkesir
4
2
11
12
29
Konya
4
2
9
2
17
KayseriKaramanNevşehir
4
10
8
1
23
TOPLAM
20
46
48
21
135
FİRMALARIN SEKTÖREL VE
BÜYÜKLÜK DAĞILIMI *
KÜÇÜK
ORTA
BÜYÜK
TOPLAM
GIDA
7
6
7
20
TEKSTİL
2
16
28
46
METAL
14
10
24
48
KİMYA
7
4
10
21
TOPLAM
30
36
69
135
*Küçük: 1-49 çalışan; Orta: 50-99 çalışan; Büyük: 100 ve üstü çalışan
İMALAT SANAYİİNDE YENİLİK
ARAŞTIRMASI
SONUÇLAR
YENİLİK/AR-GE
• Ar-Ge yoğunluğunun* en büyük olduğu sektörler metal ve
kimya sektörleridir.
• Ar-Ge yapan firmalarda Ar-Ge yoğunluğu %1-5 aralığında
yoğunlaşmıştır.
• Tekstil sektörü firmalarının %64’ünde, gıda sektörü
firmalarının ise %50’sinde hiç Ar-Ge yapılmadığı
gözlenmiştir.
• Gıda sektörü dışında diğer sektörlerde Ar-Ge yapan
firmaların Ar-Ge yoğunluklarında son 3 yıl içinde önemli
bir artış söz konusudur.
*Ar-Ge yoğunluğu, Ar-Ge giderlerinin ciro içindeki payıdır.
YENİLİK/AR-GE
• Ar-ge faaliyetleri ve tasarım için, bağımsız birimlerden
ziyade üretimde görevli uzmanlar görev almaktadır.
• Firmaların son 3 yıldaki yeni ürün performansları
incelendiğinde; metal sektörü firmalarının %75’inin, kimya
sektörü firmalarının %70’inin, tekstil sektörü firmalarının
%55’inin ve gıda sektörü firmalarının ise %20’sinin son üç
yıl içinde en az 1 yeni ürün ürettiği görülmektedir.
• Büyük firmaların %74’ünde, orta boyutlu firmaların
%68’inde ve küçük firmaların %57’sinde son 3 yılda yeni
ürün üretildiğini görüyoruz.
REKABET
• En önemli görülen rekabet unsurları kalite ve fiyat iken en az
önemlileri müşteriye özel ürünler ve satış sonrası hizmettir.
• Sektörde rekabet gücünü belirleyen faktörler ürün kalitesi,
üretim maliyeti ve zamanında üretim/teslimat süresidir.
• Rakipleri izlemek için en çok kullanılan kaynaklar rakibin
ürünleri, rakibin girdiği pazarlar, sergi ve fuarlar olarak
sıralanmıştır.
REKABET
• Şirketlerin genel ürün stratejilerinde en çok kullanılan
stratejinin ürün çeşitliliği bazında rakiplerden farklılaşma
olduğu görülmektedir. Bu stratejiyi sırasıyla belirli
ürünlere odaklı ve maliyet odaklı stratejiler takip
etmektedir.
• Yeni ürün stratejisinde ise pazarda ilk olma stratejisi,
pazarda yeni ürünleri takip etme stratejisine göre daha
yaygın kullanılmaktadır.
ÜRETİM
• Üretim modernizasyonunda, organizasyon stratejileri ve
insan kaynağı geliştirme politikalarının ötesinde makine
/ekipman/ bilişim teknolojileri yatırımı en önemli alan olarak
öne çıkmıştır.
• Üretimin modernizasyonu için planlama ufku en kısa olan
sektör tekstil, en uzun olan ise gıda sektörüdür.
• Üretim modernizasyonu planlamasında sektörler arasında
büyük farklılıklar görülmemektedir. Fiyatlardaki gelişmeler,
pazar oluşturulması ve makine, ekipman ve süreçlerdeki genel
eğilimler ilk üç alan içinde yer almaktadır.
ÜRETİM
• Modernizasyon faaliyetlerinin önündeki en büyük engeller
makine-teçhizat alımı ve işletme sermayesi için yüksek
finansman maliyetidir.
• Genel olarak modernizasyonun finansman kaynağı öz
kaynaklardır ve bütçesi çoğunlukla 100 bin €’dan azdır.
• Modernizasyon için danışmanlık ve mühendislik
hizmetlerinin kullanımı düşük düzeydedir.
ÜRETİM
• Şirketlerin %70’inde tam zamanında satın alma; %90’ında
tam zamanında teslimat uygulaması yapılmaktadır.
• Satın alınan makine ve üretim ekipmanları için yatırımın geri
dönüş oranı ve stratejik karar en yaygın kullanılan seçim
kriterleridir.
• Satın alınan makine ve ekipmanların kaynağı olan en önemli
3 ülke parasal büyüklük sıralamasına göre Almanya, İtalya
ve Türkiye olarak belirlenmiştir.
• Ürünlerin genelde %3’ten azı kalite kontrolden sonra
yeniden işlenmekte veya hurdaya çıkarılmaktadır. Ancak
tekstil sektöründe %4-10 aralığında da bir yoğunlaşma
gözlenmektedir.
İŞBİRLİKLERİ
• Firmaların yaklaşık %70’i başka firmalarla işbirliği
yapmamaktadır.
• Firmaların %65’i üniversite veya araştırma kuruluşlarıyla
işbirliği yapmamaktadır.
• Üretimde işbirliği en yoğun görülen işbirliği modudur.
• Bu işbirlikleri genelde bölgesel ortaklıklar şeklinde
yapılmaktadır.
ORGANİZASYON
• Tüm çalışanların %20’si üniversite, %25’i meslek lisesi
mezunu, %55’i ise yarı kalifiye ve düz işçidir. Yarı
kalifiye ve düz işçilerin diğer sektörlere göre en yoğun
olarak bulunduğu sektör tekstil sektörüdür.
• Küçük ve orta ölçekli firmalarda çalışanların belirli bir iş
faaliyetinde yoğunlaşmadığı, çeşitli işlerde çalıştığı ortaya
çıkmıştır.
• Şirket yetkinliklerinin sürdürülmesi için en çok bilgi ve
tecrübe paylaşımı için çalışma grupları ve toplantılardan
faydalanılmaktadır.
ORGANİZASYON
• Sürekli iyileştirme süreci şirketlerin %95’inde kullanılmaktadır.
• ISO 9000:2000 sertifikası tekstil firmalarının %20’sinde, diğer
sektör firmalarının %70’inde bulunmaktadır.
• ISO 14001 çevresel denetim belgesi ise şirketlerin sadece
%10’unda bulunmaktadır.
• Müşteriler tarafından kalite denetimleri bütün sektörlerde
yaygın olarak, firmaların yaklaşık %75’ini kapsayacak şekilde
kullanılmaktadır.
• Toplam verimli bakım uygulaması şirketlerin yaklaşık
%55’inde kullanılmaktadır.
ORGANİZASYON
• Ana departmanlarda müşteri ya da ürün odaklı organizasyon
tüm sektörlerde ağırlıklı olarak kullanılmaktadır.
• Planlama, operasyon ve kontrol fonksiyonlarının merkeziyetçi
olmayan biçimde yönetiminin firmaların yaklaşık %50’sinde
kullanıldığı görülmektedir.
• Firmaların yaklaşık %50’sinin esnek çalışma saatleri
uygulaması içinde olduğu anlaşılmaktadır.
TEKNOLOJİ
• Bilgi yönetimi için intranet en yaygın olarak kullanılan
bilişim teknolojisidir.
• E-ticaret ve İnternet üzerinden satın alma ise firmaların
yaklaşık %35’inde kullanılmaktadır. Kullanmayanların ise
yaklaşık %35’i önümüzdeki 2 yıl içinde kullanmayı
planlamaktadır.
• Makine ve ekipman teknolojisinde bilgisayar kontrollü
makine ve hatlar bütün sektörlerde yaygın olarak
kullanılmaktadır.
TEŞEKKÜR
Anket uygulaması ve verilen cevaplardan bir veri tabanı
hazırlanmasında emeği geçen Mahmut Akın, Polat Alpman,
Mehmet Ali Aydemir, Nursel Aydıner, İbrahim Başoğlu, Aylin
Bayar, Erşan Ciğerim, Ahmet Çeşme, Umut Ekmekçi, Nadide
Sevil Halıcı, Bahar Kaynar, Erhun Kundakçıoğlu, Ali Erhan
Küçük ve Nahit Yılmaz’a teşekkür ederiz.