T.C SAĞLIK BAKANLIĞI ORHANELİ DEVLET HASTANESİ KOD. NO

T.C
SAĞLIK BAKANLIĞI
ORHANELİ DEVLET HASTANESİ
KOD. NO:
YAY. TAR.
REV.TAR.:
REV. NO:
SAY. NO:
PRS/20
06/09/2011
30/12/2011
01
1/7
İLAÇ YÖNETİM PROSEDÜRÜ
1.AMAÇ: İlaçların güvenli uygulamalarına ilişkin tüm süreçleri tanımlayarak bu süreçlerdeki tüm
safhalarda görev alan sağlık çalışanlarının görevlerini belirlemek ve aynı zamanda ilaç hatalarında
izlenecek uygulamaları saptamaktır.
2.KAPSAM: Eczane, Tüm Klinikler, Poliklinikler, Ameliyathane, Acil Servis
3.SORUMLULAR:








Başhekimlik
Başhemşirelik
Müdür ve müdür muavinleri
Tüm doktorlar
Eczane çalışanları
Tüm hemşireler
Tüm sağlık memurları
Anestezi teknisyenleri
4.UYGULAMA.
4.1- Hastanın Beraberinde Getirdiği İlaçların Yönetimi
 Hastanın daha önceden kullandığı ve yanında getirdiği ilaçlar mevcut ise bu ilaçlar servis hemşiresi
tarafından miat kontrolü yapılarak FRM/118 Klinik Hasta İlaç Bilgi, Kayıt ve Teslim Formu, na
kaydedilir ve teslim alınır ve hastanın doktoruna bildirilir, doktor ilaçları kontrol eder ve ilaç-ilaç,
ilaç-besin etkileşimi açısından da değerlendirdikten sonra hastanın bu ilaçları kullanmaya devem
etmesine karar verirse ilaçlar ordera yazdırılır ve hastanın tabelasına bu ilaçların hastanın
kendinden olduğu belirtilerek hastanın kullanımı sağlanır, böylece bu ilaçların hem eczaneden
istenmesi hem de faturaya yansıması engellenmiş olur. Hasta tüm uyarı ve bilgilendirmeye rağmen
önceden kullandığı ilaçlarını servis hemşiresine teslim etmeyi kabul etmiyor ise imza karşılığı
hastanın ilaçları kendisinde kalabilir.
4.2-Hastanın Yatış Sürecinde Kullanmaya Devam Edeceği İlaçların Yönetimi


Yatışına karar verilen hastanın kullanacağı ilaçlar Tedavi planı, ilacın tam adı, dozu, zamanı,
uygulama şekli ve veriliş süresini içerecek şekilde, okunaklı olarak her bir hasta tabelasına
hastanın kendi tabibi tarafından yazılır ve altına doktor kaşesi basılarak imzası atılır. Hemşire
doktor tarafından yazılan hasta tabelasındaki tedavi planını tedavi Takip Defterine ve Hemşire
Gözlem Formu, na yazar. Hemşire yaptığı ilaç tedavisinde her yaptığı tedavinin yanına ad-soyad
paraf koyar ve altına imzasını atar.
Hastanın evden getirdiği ve hastanede kullanması gerekli olan ilaçlar, günlük olarak ve her farklı
ilaç eklendiğinde eczacı ve /veya sorumlu tabip tarafından ilaç-besin, ilaç-ilaç etkileşimleri
bakımından değerlendirilir. İlaç uygulama saatlerinin skalası hazırlanırken ilaç-ilaç ve ilaç-besin
etkileşimlerini de göz önünde bulundurulur.
.
Doktor tarafından verilen sözlü ilaç talimatlar; TA/61 Sözel Order Talimatına uygun olarak
yapılır ve FRM. ODH 01–128 Sözlü ve Telefonla Tabip Talimatları Formu, na kaydedilip 24
saat içinde sözlü talimat veren doktor tarafından imzalanır
1

Hastanın yanlış ilaç kullanımını engellemek, tedaviyi doğru ve zamanında yapmak adına; hastanı
kullandığı tüm ilaçlar hemşire tarafından verilir. Hastanın yanında ilaç bulundurulmaz. İlaç alerjisi
bulunan hastaların bileğine kırmızı renkli bileklik takılır ve hasta dosyasına ilaç alerjisinin olduğu
not edilir.
 İlaç uygulamasına geçmeden önce hasta tabelasındaki ilaçların adı, dozu, zamanı, uygulama yolu
ve uygulama süresi hemşire gözlem formuna yazılır ve ilaçlar uygulandıktan sonra uygulamayı
yapan hemşire tarafından paraf atılır, İlaçlar hasta barkotlarının veya kimlik tanımlayıcının
bulunduğu ilaç kadehleri v.b araçlarla verilir.
 İlaç uygulamaları 8 doğru ilkesine göre yapılır.
1. Doğru ilaç
2. Doğru doz
3. Doğru hasta
4. Doğru zaman
5. Doğru yol
6. Doğru ilaç şekli
7. Doğru kayıt
8. Doğru yanıt
Doğru hastanın teyidi için hasta adı ve soyadına ek olarak doğum tarihi(gün-ay-yıl),protokol numarası
kullanılır. Hasta dosyasına, hastanın bilekliğine bakılır ve hastaya ismi sorularak teyit edilir. Hastanın
bilinci açık değilse yanındaki refakatçisine sorularak doğrulama yapılır

İlaç hazırlarken etiket 3 adımda kontrol edilir
1. İlaç kabını dolaptan alırken
2. İlaç dozunu ölçerken ve sulandırırken
3. İlacı tekrar yerine yerleştirirken
İlaç şişesinin üstü, ilacın adının ve dozunun doğruluğu açısından üç kez kontrol edilmelidir
Hastanın ilacını yuttuğu görülene kadar hastanın yanından uzaklaşılmaz. İnsilün gibi uzun süre
kullanılacak flakonların üzerine açılma tarihi,saati ve hemşirenin adı yazılır. İlacı hazırlayan hemşire,
mutlaka uygulamayı da kendisi yapmalı hemşire gözlem formuna kaydetmeli ve imzasını uygulamadan
sonra atmalıdır. Hemşire ilaçları uygulamadan önce, doğru hastayı seçtiğinden kesinlikle emin olunmalıdır
Verilmesi unutulmuş ilaçlar rapor edilmelidir. Hemşire, hastanın aldığı ilaca karşı göstereceği doğru
yanıtın ne olduğunu bilmeli, istenmeyen bir yanıt gözlediğinde bunu kaydetmeli ve bildirmelidir. Hastanın
ilacı aldığından emin olmadan verildi diye kayıt etmemelidir. Bazı ilaçları vermeden önce dikkat edilmesi
gerekli noktalar vardır. Örneğin, bazı kalp ilaçları verilmeden önce nabız sayılmalı, bazı ağrı kesiciler
uygulanmadan önce tansiyon ölçülmelidir. Lüzumu halinde yazılan ilaçlar gerekmedikçe yapılmamalıdır.
Doktor istemi olmaksızın hiçbir hastaya ilaç uygulanmamalıdır.
4.3- Yeşil Ve Kırmızı Reçeteye Tabi İlaçların Yönetimi





Narkotik ve psikotrop ilaçlar, narkotik ve psikotrop ilaç kayıt ve kontrol defterine kullanılan
hastanın adı, kaç adet kullanıldığı-dozu, kullanıldığı tarih ve uygulayan kişinin adı ve imzası
olacak şekilde kaydedilir.
Narkotik ve psikotrop ilaçların devir –teslimi ise narkotik ve psikotrop ilaç devir-teslim defterine
teslim edilen miktar, tarih, teslim eden ve teslim alan kişinin imzası kaydedilerek yapılır.
Narkotik ve psikotrop ilaçlar, birimlerde yeşil ve kırmızı renkli dolaplarda kilit altında saklanır.
Birimlerde hasta adına istenen narkotik ve psikotrop ilaçlar; Narkotik ve psikotrop ilaç istem
formuna yazılır ve formun bir nüshası hasta dosyasına koyulur, bir nüshası da eczaneye verilir.
Kullanımdan arta kalan ve ilk 4 saat içinde kullanılmayan narkotik ilaçlar FRM. ODH 01–96
Uyuşturucu ve Psikotrop İlaçlar İmha Formu, na kaydedilir ve formda belirtilen kişiler
2

tarafından imzalanır, formda belirtilen ilgili birimlere teslim edilir ve otomasyondan düşüşü yapılır
Bu ilaçların hazırlanması sırasında kırılması, kaybolması veya çalınması durumunda FRM. ODH
01–143 Narkotik-Psikotrop İlaç Fire ve Zayiat Bildirim Formu doldurulur ve formda belirtilen
kişiler tarafından imzalanır, formda belirtilen ilgili birimlere teslim edilir ve otomasyondan düşüşü
yapılır
4.4-İlaç Güvenliğini Sağlamaya Yönelik Tedbirler
4.4.1- Hekimler:
 İlaç istemi yapılırken etkisi ve yan etkisi iyi bilinen ilaçlar tercih edilir.
 İstemler yazılı yapılır.
 İlaç isimleri kısaltılarak yazılmaz.
Bir ilaç isteminde şu bilgiler bulunur;
– Hastanın adı-soyadı
– İstemin yazıldığı tarih ve saat
– İlacın adı
– Dozu
– Veriliş yolu
– Zamanı ve sıklığı
– İmza
 Standart olmayan kısaltmalar ve ondalık rakamlar istem yazarken kullanılmaz
 Acil durumlarda yapılan sözlü orderlar kelimesi kelimesine tekrarlanarak mümkün olan en kısa
sürede yazılı hale dönüştürülür.
 İlaç hakkında hastaya bilgi verilir, istenmeyen etkiler ve böyle bir durumda ne yapması gerektiği
açıklanır
 Birden fazla ilaç reçete edildiğinde birbiriyle etkileşen ilaç olup olmadığına dikkat edilir.
 Hastanın evden getirdiği ve hastanede kullanması gerekli olan ilaçlar, günlük olarak ve her farklı
ilaç eklendiğinde ilaç-besin, ilaç-ilaç etkileşimleri bakımından değerlendirilir.
 İlaç etki ve yan etkilerinin takibi için hemşirelerle iş birliği yapılır.
 Kritik tanısı olan hastaların dosyasında tanının dikkat çekmesini sağlayacak işaretler koyulur.
4.4.2- Hemşireler:
 Hekim istemi olmadan ilaç uygulanmaz.
 İlaç uygulanmadan önce prospektüsü veya vademecum kontrol edilir.
 İlacın etkileri bilinip beklenmeyen etki görüldüğünde hekim uyarılır.
 Hastaya yapılan ilaç uygulaması konusunda bilgi verilir.
 İstem sözel verildi ise sözel order doğrulama ve kayıt prosedürüne göre hareket edilir.
 Hastanın hangi ilaçlara alerjisi olduğu sorgulanır.
 İlaç hazırlanırken ve uygulanırken steriliteye dikkat edilir.
 İlaçlar uygulanmadan önce son kullanma tarihleri, ambalajı, adı, görüntüsü kontrol edilir.
 Son kullanma tarihleri yaklaşan ilaçlar ile ilgili TA/119 Son kullanma Tarihi yaklaşan İlaç ve
Tıbbi sarfların İadesi Talimatı, na Uygun hareket edilir.
 Son kullanma tarihi, adı okunmayan ilaçlar ve son kullanma tarihi geçmiş olan ilaçlar uygulanmaz.
 İlaçlar kapalı kaplarda ve kişiye özel olarak hazırlanır.
 İlaçlar uygulanacağı zaman hazırlanır, enjektöre çekilip bırakılmış ilaçlar uygulanmaz.
 Hastanın ilaçları servis hemşiresi tarafından verilir. Hasta/hasta yakını tarafından verilmez.
 Stajyerlerin ilaç uygulamaları hemşire gözetiminde olur.
 İlaç uygulaması öncesi ve sonrasında el yıkama/ovma yapılır.
 İlaç uygulaması sonrasında atıklar atık talimatına uygun uzaklaştırılır.
3
 İlaçların hazırlanmasında ve uygulanmasında 8 doğru ilkesine dikkat edilir. Bu ilkeler;
– Doğru hasta: İlacı uygulamadan önce kayıtlardaki bilgiler ile hastanın bilgileri karşılaştırılır, doğru hasta
olduğundan emin olunur.
– Doğru ilaç: İstemin doğru okunduğundan emin olunur. Okunmayan ilaçlar ilgili doktor ile görüşüldükten
sonra ilacın doğruluğundan emin olunup uygulanır. İlacın okunuş ve görünüş benzerliği olup olmamasına
dikkat edilir. Benzer isimli ilaç listeleri göz önünde bulundurulur.
– Doğru doz: Doz hesaplamalarına dikkat edilir. İlaç dozu hazırlanırken acil kullanılabilecek ilaçların
çocuk dozları listesinden yararlanılır.
– Doğru zaman: İlaçlar order de yazan zamanda uygulanır.
– Doğru yol: İlaç orderde yazan uygulama yolundan yapılır. Yapılmadan önce ilacın üzerindeki bilgilere
dikkat edilir.
– Doğru ilaç şekli: İlacın tablet ya da IV, IM formlarına, farklı dozlardaki şekillerine dikkat edilir. Farklı
dozlardaki aynı ilaçların listesine dikkat edilir.
– Doğru kayıt: Yapılan tüm ilaç uygulamaları hemşire gözlem formuna ve tedavi defterlerine kayıt edilir.
Kayıtlarda kimin uyguladığı, ilacın adı, dozu sıklığı, hangi hastaya uygulandığı bilgileri yer alır.
– Doğru yanıt: İlaç uygulandıktan sonra hasta birey takip edilir.
Birden fazla ilaç uygulanırken ilaç-ilaç, ilaç-besin etkileşim listeleri göz önünde bulundurulur.
 Orderlar tedavi defterine geçirilirken dikkat edilir. Sorumlu hemşire tarafından tedavi defteri ve
orderler kontrol edilir.
 İlaçlar güvenli bir şekilde muhafaza edilir. İlaçların bozulmasını engellemek için ilaçların
saklandığı oda ve soğutucuların ısısı sürekli kontrol edilerek oda ısısının 25 °C’nin altında, buz
dolabı ısısının 2–8 °C’olması sağlanır ve ısı nem takip formuna kayıt edilir.
 Işıktan korunması gereken ilaçların listesi ilaç uygulanan birimlerde bulundurulur ve bu ilaçlar
uygun koşullarda saklanır.
 Yüksek riskli ilaçlar kliniklerde kilitli dolaplarda muhafaza edilir.
 Narkotik ilaç hastaya kullanıldığında hangi hastaya kullanıldığı, kimin uyguladığı, istemde bulunan
doktor ve hangi ilaçtan ne kadar uygulandığı ile ilgili bilgiler yeşil ve kırmızı reçete ilaç takip
formuna kayıt edilir.
 Benzer isimli ilaçların yanlış kullanımını önlemeye yönelik benzer isimli ilaç listesi göz önünde
bulundurulur.
 Yazılışı, okunuşu, ambalajı birbirine benzeyen ve pediatrik dozdaki ilaçların servis dolaplarındaki
yerleşimi uygun şekilde ve ayrı raflarda yapılır.
 IV yolla yapılan infüzyonlar da serum içine ilaç katıldığında; kristaller ve partiküller oluştuğunda,
renk değişimi veya bulanıklık görüldüğünde, karışmayan iki ayrı tabaka ve hava kabarcıkları
oluştuğunda solüsyon verilmez.
 Serum içine ilaç katıldığında üzerine mutlaka uyarı notu (etiket) yazılır. Etikette şu bilgiler bulunur:
hastanın adı-soyadı, serumun damla sayısı ve miktarı, içindeki ilacın adı ve miktarı, takıldığı tarih
ve saat ve kim tarafından takıldığı (paraf).
 Yatışına karar verilen hastanın varsa kullandığı ilaçlar TA/117 Hastanın Yanında Getirdiği
İlaçların Yönetim Talimatı, na uygun olarak FRM. ODH.01–118 Hasta İlaç Bilgi- KayıtTeslim Formu, nda kayıt altına alınarak ilgili Hekime bildirilir. Hekim bu ilaçların kullanımının
devamını isterse bu ilaçlar teslim alınarak hemşire tarafından verilir.
 Acil kullanılabilecek pediatrik ilaçların kilograma göre çocuk dozları listeleri acil servisler
 ve çocuk hasta bakımı yapılabilen tüm klinik/servislerde kolay ulaşılabilecek bir yerde
bulundurulur.
 İlaçlar hasta odalarında bırakılmaz.
4.4.3- Eczacı/Eczane Sorumlusu
 TA/63 Servislere İlaç Hazırlama ve Geri Alınması Talimatı, na göre eczaneden
4














servisler/kliniklere ilaçlar nakledilir.
Yüksek riskli ilaçların listeleri oluşturulur. Bu liste ilaç sirkülasyonuna paralel olarak gözden
geçirilir.
Kliniklerdeki hekim ve hemşirelerin yüksek riskli ilaçları bilmesi sağlanır.
Yüksek riskli ilaçlar için kırmızı etiketler oluşturulur ve etiketleme eczanede yapılır.
Yazılışı ve okunuşu benzer olan ilaçların; aynı ilacın farklı dozlarının ve pediatrik dozların listeleri
hazırlanır ve ilaç uygulaması yapılan tüm birimlerde bulunması sağlanır. Bu listeler ilaç
sirkülasyonuna paralel olarak gözden geçirilir.
Eczanede ilaçların uygun ısı ve ışıkta muhafaza edilmesi sağlanır.
Belirli bir ısıda saklanması gereken (buzdolabında vb.) ve ışıktan korunması gereken ilaçların
listesi oluşturulur ve servis çalışanlarının haberdar olması sağlanır.
Servislerde ilaçların uygun koşullarda muhafaza edilip edilmediğinin kontrolleri yapılır.
İlaçların miad kontrolleri yapılır ve son kullanma tarihi yakın olan ilaçlar konusunda servis
çalışanları uyarılır.
Yeni bir ilacın kullanımı söz konusu ise hekim ve hemşireler bu konuda bilgilendirilir.
Hastanede sık görülen ilaç-ilaç ve ilaç-besin etkileşimleri ile ilgili listeler hazırlanır.
Hazırlanan listelerde açıklayıcı bilgiler bulunur ve bu listeler ilaç sirkülasyonuna paralel olarak
güncellenir.
Orderlar kontrol edilir. İlaç-ilaç, ilaç-besin etkileşimleri yönünden hekim ve hemşireler uyarılır.
Hastanın evden getirdiği ve hastanede kullanması gerekli olan ilaçlar, günlük olarak ve her farklı
ilaç eklendiğinde ilaç-besin, ilaç-ilaç etkileşimleri bakımından değerlendirilir.
Narkotik ilaçlar güvenlik talimatına göre narkotik ilaçların güvenliği sağlanır
4.4.4- Kurum
 İstemlerin yazılı ortamda verilmesi sağlanır.
 Acil durumlarda sözlü istem verildi ise sözlü order doğrulama ve kayıt prosedürüne göre hareket
edilmesi sağlanır.
 Sık görülen ilaç uygulama hataları ve nedenleri tespit edilir.
 Oluşturulan ilaç uygulama protokollerine uyulması sağlanır.
 Hekim ve hemşirelere yapılan hizmet içi eğitimlerde güvenli ilaç uygulamaları konusuna yer
verilir. İlaç uygulamaları konusunda makaleleri takip etmeleri sağlanır.
4.5- İlaç Uygulama Hataları İle Karşılaşıldığında Yapılması Gerekenler






İlaç hataları ile karşılaşıldığında birim hemşiresi ilgili hekim ve sorumlu hemşireyi bilgilendirir.
Sorumlu hemşire Kalite Birimine FRM. ODH.01–40 Güvenlik Raporlama Sistemi Bildirim
Formu, nu doldurarak bilgi verir.
Kalite Birimi Hasta Güvenliği komitesine ilaç hataları ile ilgili rapor verir.
Hasta Güvenliği komitesi ilaç hatalarının neden kaynaklandığını tespit eder ve düzenleyici/önleyici
faaliyetler başlatır.
Güvenli İlaç Uygulamalarına yönelik alınacak önlemlerle ilgili sağlık çalışanlarına yılda en az bir
kez eğitim yapılır.
Hasta Güvenliği komitesi ilaç hatalarının istatistiklerini yapar ve çalışanları bilgilendirir.
4.6-İlaçla İlgili Ciddi Ve Beklenmeyen Advers Etki Geliştiğinde Yapılması Gerekenler


Ciddi ve beklenmeyen yan etkiler geliştiğinde ilaç ve/veya serum devam ediyorsa kapatılır ve ilgili
hekime haber verilir.
Ciddi ve beklenmeyen advers etkiler hastanın durumuna göre ayrı bir damar yolu açılır ve acil
5


müdahale seti hazır bulundurulur.
Ciddi ve beklenmeyen Advers etkiler geliştiğinde Hastanemiz Farmakovijilans Sorumlusuna haber
verilir.
Farmakovijilans sorumlusu Ciddi ve beklenmeyen Advers etkileri Advers Etki Bildirim Formu ile
Türkiye Farmakovijilans Merkezine elektronik raporlama sistemi veya faks ile bildirir.
4.7-Taburcu Olduktan Sonraki Süreçte İlaç Yönetimi



Hastanın taburcu olduktan sonra kullanacağı ilaçlar ile ilgili doktor hastaya ayrıntılı olarak bilgi
verir ve anlayıp anlamadığını sorar.
Hekim hastanın taburcu olduktan sonraki tedaviye uyum sağlayıp sağlayamayacağını sorgular.
Kullanacağı ilaçlar doktor tarafından Epikriz Formu, na ve hemşire tarafından da Hasta Taburcu
Ve Eğitim Formu, na yazılır ve formların bir nüshaları hastaya verilir.
5. REFERANS DOKÜMANLAR
 01/03/2011 Tarih Ve 9489 Sayılı Sağlıkta Performans Ve Kalite Yönetmeliği
 06/04/2011 Tarih Ve 27897 Sayılı Hasta Ve Çalışan Güvenliğinin Sağlanmasına Dair Yönetmelik
 TA/111 Yüksek Riskli İlaçların Yönetim Talimatı
 TA/119 Son Kullanma Tarihi Yaklaşan İlaç Ve Tıbbi Sarfların İadesi Talimatı
 TA/61 Sözel Order Talimatı
 TA/117 Hastanın Yanında Getirdiği İlaçların Yönetim Talimatı
 TA/63 Servislere İlaç Hazırlama ve Geri Alınması Talimatı
 PRS/110 Eczane İşleyiş Süreci
 FRM. ODH. 01–112 Işıktan Korunması Gereken İlaçlar Listesi Formu
 FRM. ODH.01–111 İlaç-İlaç Etkileşimi Olan İlaçlar Listesi Formu
 FRM. ODH. 01–110 İlaç-Besin Etkileşimi Olan İlaçlar Listesi Formu
 FRM. ODH. 01–117 Şekil Benzerliği Olan İlaçlar Listesi Formu
 FRM. ODH. 01–114 Yüksek Riskli İlaçlar Listesi Formu
 FRM. ODH. 01–163 Buzdolabında Saklanması Gereken İlaçlar Listesi Formu
 FRM. ODH. 01–113 Farklı Dozda Aynı İlaç Ve Farklı Uyg. Formlarında İlaçlar Listesi Formu
 FRM. ODH. 01–105 Acil Kull. Pediatrik İlaç Dozları Listesi Formu
 FRM. ODH. 01–161 Pediatrik İlaçlar Ve Dozları Listesi Formu
 FRM. ODH.01–115 İsim Benzer İlaçlar Listesi Formu
 FRM. ODH.01–116 Ambalaj Benzer İlaçlar Listesi Formu
 FRM. ODH.01–118 Klinik Hasta İlaç Bilgi, Kayıt ve Teslim Formu
 FRM. ODH 01–128 Sözlü ve Telefonla Tabip Talimatları Formu
 FRM. ODH 01–96 Uyuşturucu ve Psikotrop İlaçlar İmha Formu,
 FRM. ODH 01–143 Narkotik-Psikotrop İlaç Fire ve Zayiat Bildirim Formu
 FRM. ODH.01–118 Hasta İlaç Bilgi- Kayıt-Teslim Formu
 FRM. ODH.01–40 Güvenlik Raporlama Sistemi Bildirim Formu
 Epikriz Formu
 Hasta Taburcu Ve Eğitim Formu
 Advers Etki Bildirim Formu
HAZIRLAYAN
GÜLCAN BAYINDIR
KY. DİREKTÖRÜ
KONTROL EDEN
GÜLCAN BAYINDIR
KY. DİREKTÖRÜ
ONAYLAYAN
UZ. DR.ZEKİYE YAVUZ
BAŞHEKİM
6
7