Step Ve Selçuklu Sanatı_docx

ETKİNLİK 6: STEP VE SELÇUKLU SANATI
Kaynak 1: Step sanatı
Step sanatı, Moğolistan’dan Doğu Avrupa’ya, güneyde Tibet ve Türkistan’a kadar uzanan geniş topraklarda dolaşan
atlı göçebe aşiretler, hatta atlı imparatorluklarda görülür. Evleri birer çadırdan ibaret olan bu halklar, eşyalarında
hayvanı birer süsleme öğesi haline getirmişlerdir. Dokumaları, pişmiş topraktan yaptıkları kap kaçakları, ağaç oyma ve
maden işlemelerinde kullandıkları “hayvan üslubu” dikkat çeker. Bu üslupta en çok rastlanan hayvanlar kurt, kaplan,
geyik, ejder, horoz, diğer yırtıcı hayvanlar ve kuşlardır. Ayrıca insan ve hayvan kılıklı fantastik hayvanlar, örneğin
kanatlı kaplan (griffon) görülmektedir. Çok küçük alanda iki hayvanın savaşı dinamik bir anlatımla biçimlendirilir.
Silahlarda, av araçlarında, at takımlarında, çadırlarda, tahta, kemik, boynuz, maden ve keçe malzeme üzerine figürler
işlenmiştir. Bu göçebe üslubunun esin kaynağı Şaman dini, büyü ve tılsımdır. Şaman inançları ve töreleriyle ilgili
figürlerin arkasında karmaşık bir simgeler hazinesi yatmaktadır. Örneğin Şaman kaynaklarında hayat ağacı dünyanın
merkezi olarak kabul edilir, şamanın yer altı ve gökyüzü gezisinde merdiven görevini yüklenirdi. Gezegenler, şaman
kültüründen kaynaklanan, öbür dünya ile ilgili simgelerdir. Davullarda, giysilerde, çadırlarda ay ve güneşi, gezegenleri
simgeleyen rozetler bulunmaktadır. Orta Asya toplumlarında ay ve güneş totem sayılır, kartal koruyucu ruh olarak
kabul edilir. Boğa, ay ve karanlığın simgesi kabul edilir; bu yüzden çoğunlukla aslanla işlenmiştir.
Kaynak 2: Step Sanatı Örnek 1: Pazırık Kurganından çıkarılan eserler
Eyer Kapağı
Halı
Eyer
Hayat Ağacı Desenli Torba
Kaynak 3: Step Sanatı Örnek 2: İskitlerden kalan eserler
Diz Çöken Geyik
Tarak
Kılıç Kını
Kaynak 4: Selçuklu Sanatı
Kubadabat Sarayı çinisi
Cizre Ulu Cami kapı tokmağı
Aslan Boğa Savaşı
Kubadabat Sarayı çinisi
Konya Kalesi Çift Başlı Kartal
Kubadabat Sarayı çinisi
Rey, Atlı Desenli Tabak
ÇALIŞMA SORULARI
1. Yerleşik bir uygarlık örneği olan Selçuklu sanatı ile göçebe bozkır sanatını karşılaştırınız. Hangi
özellikleriyle ayrıştıklarını saptayınız. Farklılığı nasıl açıklarsınız?
2. Selçuklu sanatı süslemelerinde hangi betimlemeler (tasvir) kullanılmaktadır? Bu tasvirleri step
sanatı ile karşılaştırınız. Hangi benzerliklere rastlanmaktadır?
3. İslam’da Tanrı ve put betimlemesinin yasak olduğu belirtilmektedir. Hadislerde ise “hareket
edenin hareketsiz resmedilmesinin” doğru olmadığı söylenmektedir. Kaynak 4’te yer alan
Selçuklu İslam eserlerini bu anlayışa göre değerlendiriniz. Vardığınız sonucu nasıl açıklarsınız?
Kaynak:
Turani, Adnan, Dünya Sanat Tarihi, Remzi Kitabevi, 2000