A-TÜRKLERİN İSLAMİYETİ KABULÜ ve İSLAM

TÜRK DÜNYASI -I
(10.-13. Yüzyıl)
TÜRK İSLAM
TARİHİ
Abbasile
r
Talas
Savaşı
ÇİN
Orta Asya
Türkleri
TÜRKLERİN MÜSLÜMANLARLA
KARŞILAŞMALARI
Türk
Arap ilişkileri ilk kez Hz. Ömer döneminde
başlamıştır(Sasani devletinin Kadisiye ve nihavent
savaşlarıyla yıkılması)
Hz. Osman zamanında kafkasyada hazarlarla savaşıldı.
(Türkler ile Araplar arasındaki ilk mücadeleler)
Emeviler döneminde şiddetli savaşlar yapıldı.(türgişler Orta
Asya’nın Araplaşmasını engellediler)
Arap ırkçılığı yapıldığından Emeviler zamanında İslamiyet
diğer milletler arsında (Türkler ve İranlılar) fazla
yayılmamıştır.
Türk Arap ilişkileri Abbasiler zamanında gelişmiştir.
TALAS SAVAŞI (751)
Orta Asya egemenliği yüzünden Abbasilerle Çinliler
arasında yapılmıştır.

Türkler bu savaşta Abbasileri desteklemişlerdir.
Sonuçları;
a)
Türkler kitleler halinde müslüman olmaya başladılar.
b)
İslamiyeti ilk kabul eden Türk boyu Karluklardır.
c)
Orta Asya Çin hakimiyetinden kurtuldu.
d)
Türk-Arap ilişkileri düzeldi.
e)
Türk islam tarihinin başlangıcı oldu.
f)
Kağıt Çin dışında üretilmeye başlandı.(kültür tarihi
açısından önemi)

Türklerin islamiyeti kabul
etmelerinin nedenleri
8. Yüzyıl başlarında islamiyetle tanışan Türkler 10. yüzyıldan
itibaren toplu olarak islamiyeti kabul etmeye başladılar.
a)
Türklerin ticaret yolları üzerinde yaşamaları(müslüman
tüccarlarla ilişkileri)
b)
Göçler sonucunda çeşitli dinleri tanımaları
c)
İslamiyetin Türk yaşam tarzına uygunluğu(iyilik, dürüstlük,
adalet vb. kavramlar)
d)
“cihat” anlayışının Türklerin askerlik anlayışlarına
uygunluğu
e)
Cennet, cehennem, kurban kesme gibi benzerlikler
f)
Gök tanrı inancının islamdaki tek tanrı inancına benzerliği
(en önemli neden!)
Türklerin islam dünyasına
hizmetleri
 İslamiyet'i geniş alanlara yaydılar(Orta Asya,
Hindistan, Anadolu, Avrupa)
 İslam halifelerini koruyarak varlığını devam
ettirmelerini sağladılar
 İslam topraklarını Şii (Büveyhoğulları) ve haçlılara
karşı korudular
 Yetişen bilim adamlarıyla İslam medeniyetinin
gelişmesini sağladılar
 İslamiyet'in yayıldığı sahalarda yeni devletler
kurdular
NOT: Hıristiyanlığı ve Budizm'i benimseyen Türkler
benliklerini yitirirken, İslamiyet'i seçenler benliklerini
korumuşlardır.!
Soru!!!
Çinlilerle araplar arasında yapılan talas savaşının dünya
kültür tarihi açısından en önemli sonucu aşağıdakilerden
hangisidir?
a)Batı türkistanın çin baskısından kurtulması
b)Karlukların bağımsız devlet olması
c)Türk arap mücadelesinin sona ermesi
d)Kağıt üretiminin çinin dışındada yaygınlşaşması
e)Türklerin islam dinini yakından tanıması
( ÖSS-1990)
TÜRK İSLAM DEVLETLERİ
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
TOLUNOĞULLARI
IHŞİDİLER
KARAHANLILAR
GAZNELİLER
BÜYÜK SELÇUKLULAR
HARZEMŞAHLAR
EYYUBİLER
MEMLÜKLÜLER
TOLUNOĞULLARI
1.TOLUNOĞULLARI (868-905)
Mısırda kurulan ilk Müslüman-Türk devletidir.
Kurucusu Tolunoğlu Ahmettir. Başkenti
Fustattır.(kahire)
Suriye, Filistin ve Irak’ın kuzeyine hakim olmuşlardır.
Tolunoğlu Ahmet Nil üzerinde kanallar yaparak
tarımı geliştirdi, mısırı ekonomik ve sosyal yönden
kalkındırdı.
Mısır bu dönemde mimaride altın çağını yaşamıştır.
En önemli eserler Ulu Cami ve Tolunoğlu Ahmet
camidir.

1.TOLUNOĞULLARI (868-905)
 Devletin
yöneticileri türk halkı ise
araptır.
 NOT: bu özellikten dolayı tolunoğulları
ve ihşidler kısa sürede yıkılmışlardır.
 Abbasiler tarafından yıkılmışlardır.
IHŞİDİLER
2.IHŞİDİLER (AKŞİTLER)(935-969)
Mısırda
kurulmuş suriye, filistin ve hicaza
hakim olmuştur.
Kurucusu muhammed bin toguş
başkenti fusfat şehridir.
Mısırın abbasilerin elinden tamamen
çıkmasını sağlamışlardır.
Fatimiler tarafından yıkılmışlardır.
KARAHANLILAR
3. KARAHANLILAR (840-1212)






İlk müslüman türk devletidir. batı Türkistan’da
kurulmuştur.
Bilge kül kadir han tarafından kurulmuş, başkenti
balasagundur.
Karluk, Yağma, Çiğil ve Tuhsı Türklerinden oluşmuştur.
Satuk buğra han zamanında islamiyeti kabul
etmişlerdir.(920)
Samanoğulları devletini yıkıp maveraünnehire hakim
olmuşlardır.
En parlak dönemi yusuf kadir han zamanıdır. Onun ülke
topraklarını oğulları arasında paylaştırmasıyla devlet
ikiye bölündü;
3. KARAHANLILAR (840-1212)
a)
b)
Doğu Karahanlılar (1042-1130):
başkenti kaşgar olup karahitaylar
tarafından yıkılmıştır.
Batı Karahanlılar (1042-1212):
başkenti semerkant olup
Harzemşahlar tarafından yıkılmıştır.
SORU!

a)
b)
c)
d)
e)
840-1212 Yılları arsında türkistanda siyasal
varlık göstermiş olan türk devleti
aşağıdakilerden hangisidir?
Gazneliler
Uygurlar
Karahanlılar
Harzemşahlar
Tolunoğulları
(1993-ÖYS)
SORU!
Mısırda kurulan tolunoğulları ve ihşidlerin
yönetim ve ordu kadroları türklerden
oluşurken halkı araptı
Bu durumun aşağıdakilerden hangisine neden
olduğu söylenebilir?
a)
Devletlerin kısa sürede yıkılmasına
b)
Türkçenin gelişmesine
c)
Ekonomik ve askeri yönden güçlenilmesine
d)
Halk arasında sosyal sınıfların oluşmasına
e)
Fetihlerin yavaşlamasına

GAZNELİLER
4. GAZNELİLER (963-1187)
Hindistanın
Pencap bölgesinde harzem ve Horasana
kadar uzanan bölgede kuruLmuştur.
İsimlerini başkentleri Gazne şehrinden almışlardır.
Kurucusu Samanoğullarının Herat valisi Alp Tegindir.
En parlak dönemleri gazneli Mahmut dönemidir.
Gazneli mamut Hindistana 17 sefer düzenleyerek
islamiyeti buralara yaymıştır.
Tarihte ilk “Sultan” unvanını kullanan kişidir.
Sultan Mesut zamanında B.selçuklularla Serahs,
Nesa ve Dandanakan savaşlarını yapmışlardır.
1187’ de Afganistanın yerli halkı Gurlular tarafından
yıkılmışlardır
BÜYÜK SELÇUKLU DEVLETİ
5.BÜYÜK SELÇUKLU DEVLETİ(10381157)
Oğuz Adının Anlamı Ve Oğuz Türkleri
Oğuzlar, Türklerin büyük bir kolu olup, İslâmiyet’ten önce ve
İslâmiyet’i kabul ettikten sonra pek çok Türk devleti
kurmuşlardır.
Oğuz kelimesinin aslı ok + uz'dur. "Ok" eski Türk dilinde boy
anlamına gelmektedir, "z" ise çoğul ekidir. Buna göre, Oğuz
kelimesi boylar (kabileler) anlamına gelmektedir.
Arapların Guz, Bizanslıların Uz, Rusların Tork (Torki) adını
verdikleri Oğuzlar, İslâmiyet’i kabul ettikten sonra, Müslüman
Türk anlamında “Türkmen" adını almışlardır.
Oğuz Yabgu Devleti zamanında Oğuzlar, "Bozok" ve "Üçok"
diye iki kola ayrılmışlardı. Bu kollan oluşturan Oğuz boylarının
sayısı 24'tü.
Büyük Selçuklu Devletinin
Kuruluşu
Selçukluların
bilinen ilk atası Dukak Bey, Oğuz
yabgu Devletinda subaşı idi. Dukak ölünce
yerine geçen oğlu Selçuk Bey Cent şehrine
gelerek islamiyeti kabul etti ve bağımsızlığını
ilan etti.
Selçuk Beyin ölümü üzerine yerine oğlu
Arslan Yabgu geçti .
Arslan Yabgu 1025 yılında Gazneli Mahmud
tarafından esir alınınca devletin başına Tuğrul
ve Çağrı kardeşler geçti.
TUĞRUL VE ÇAĞRI BEYLER DÖNEMİ
Çağrı
Bey tarafından anadoluya keşif
amaçlı seferler yepılmıştır.
Bu seferler anadoluyu tanıyııp
yerleşmeye zemin hazırlamak,
islamiyeti yaymak, alınması zor olan
kaleleri yıpratmak amacıyla yapılmış
ve anadolunun yerleşmeye uygun
olduğu görülmüştür.
TUĞRUL VE ÇAĞRI BEYLER DÖNEMİ
 Selçuklular,
1035 Nesa ve 1038 Serahs
savaşları ile Gaznelileri yendiler. Tuğrul
bey 1038 yılında Gaznelileri yenerek
Nişabur’u alıp burada kendi adına
hutbe okuttu. Hutbe okunması
bağımsızlık sembolu olduğundan, bazı
tarihçilerce bu olay Selçuklu devletin
kurulduğu tarih olarak kabul
edilmektedir.
Dandanakan Savaşı (1040)
Sebepleri:
1) G.Mesut’un önceki savaşların öcünü
almak istemesi
2) Gazneli Mesut’un Selçukluları
Horasan’dan atmak istemesi
 Savaşı Selçuklular kazandı
Dandanakan Savaşı (1040)






Sonuçları
1) Büyük Selçuklu Devleti resmen kuruldu. (Büyük
Selçuklu Devleti’nin kuruluşu tamamlandı).
2) Horasan topraklarının tamamı kesin olarak
Selçuklu hakimiyetine girdi.
3) Selçukluların İslam dünyasındaki etkisi ve itibarı
arttı. İslam dünyasının siyasi lideri oldular.
4) Gazneli topraklarının büyük bir kısmı
Selçukluların eline geçti.Gazneli Devleti yıkılış
sürecine girdi.
5) Halife Kaim Biemrillah Tuğrul Beyin sultanlığını
onayladı
TUĞRUL BEY DÖNEMİ (1040-1063)
Pasinler Savaşı (1048) :
Nedenleri:
1) Anadolu’yu fetih amacıyla yapılan keşif
savaşıdır
2) Hasan Yabgu’nun öcünün alınmak
istenmesi.(Tuğrul beyin amcası olup
bizans tarafından Gence savaşında
öldürülmüştür)
Pasinler Savaşı (1048) :




Sonuçları
1) Bizans bu savaşı kaybetti
2) Bizansın zayıf olduğu ve Anadolu’nun
Türklere yurt olabileceği ortaya çıktı
3) Bizansla bir antlaşma yapıldı. Buna göre
Bizans, kendi ülkesindeki camilerde Abbasi
halifesi ve Tuğrul bey adına hutbe okumayı
kabul etti.
Tuğrul Beyin Bağdata Gelişi
Tuğrul
Bey, 1055 yılında Abbasi Halifesi’nin Şii
Buveyhoğullarına karşı kedisinden yardım
istemesi üzerine Bağdat’a geldi. Abbasileri
Buveyhoğullarının baskısından kurtardığından
Halife tarafından kendisine “Doğunun ve Batının
hükümdarı” unvanı verildi. Bu olay, İslam
dünyasının Selçukların koruyuculuğu altına
girdiğini göstermektedir. Artık Halifenin siyasi
kudretini Selçuklular temsil ediyordu.
Tuğrul Bey 1063 yılında öldü.
ALPARSLAN DÖNEMİ (1063–1072)
Tuğrul
Beyin erkek çocuğu olmadığından
yerine Çağrı beyin oğlu Alparslan sultan oldu.
 Alp Arslan, devlet nizamını sağlar sağlamaz
Azerbaycan ve Anadolu üzerine sefere çıktı
(1064). Alp Arslan Azerbaycan ve Kafkasya'da
birçok kaleyi ele geçirdikten sonra Doğu
Anadolu'ya girdi. Hıristiyanlığın Doğu'daki en
güçlü kalesi olan Ani'yi şiddetli bir kuşatmadan
sonra ele geçirdi. Ardından Kars'a girdi (1064).
Alparslan’ın fetihleri sonucu tüm Azerbaycan,
Kuzey Irak ve Suriye’yi Türk yurdu haline getirdi
Malazgirt Meydan Savaşı (26 Ağustos 071)
Nedenleri:
1) Türklerin Anadolu’yu kendilerine yurt
edinmek istemeleri
2) Bizans’ın Pasinler savaşın intikamını almak
istemesi
3) Orta Asya'dan göç eden kalabalık Türkmen
grupları, Anadolu sınırlarında toplanmaya
başlamışlardı. Bu durum Anadolu'nun fethini
zorunlu hâle getirmişti.
Peçenek Türkleri taraf değiştirdi.Turan taktiği
uygulandı.R.Diyojen esir edildi.
Sonuçları
1) Bizans İmparatoru Romen Diyojen komutasındaki ordu savaşı kaybetti
2) Anadolu’nun kapıları Türklere açıldı
3) Türkler fazla bir direnişle karşılaşmadan Marmara kıyılarına kadar
ilerlediler
4) Bugünkü Türkiye’nin temelleri atıldı
5) Anadolu’da gücü kaybolan Bizans, Balkanlara çekildi
6) Abbasi ve İslam dünyası üzerindeki Bizans baskıları kayboldu
7) Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde ilk Türk beylikleri kuruldu.
Not: Alparslan, Anadolu’yu komutanlarına ikta olarak verdi. Bu olay,
Anadolu’da beyliklerin kurulmasına neden oldu.
8) Bizans’la Selçuklular arasında bir antlaşma yapıldı. Buna göre Bizans;
Selçuklulara vergi ödeyecekti. Fakat Romen Diyojen tahttan indirilince bu
antlaşma uygulanamadı.
Not: Bizans ilk defa B. Selçuklulara vergi ödemeyi kabul etti.
Bu savaştan sonra doğuya yönelen Alparslan 1072 yılında öldürüldü.
MELİKŞAH (1072–1092)
Alparslan’ın
ölümü üzerine yerine oğlu Melikşah geçti.
Selçukluların sınırlarının en fazla genişlediği devir bu dönem olmuştur.
Bu dönemde Selçuklu devletin sınırları doğuda Seyhun ırmağı, Batıda
Akdeniz ve Marmara, Kuzeyde Kafkas Dağları, Güney’de Mısır ve Basra
körfezine kadar uzandı.
Babası Alp Arslan'ın veziri dan Nizamülmülk'ü görevinde bırakıp, devlet
işlerinde kendisinden büyük destek ve yardım gördü.
 Sultan Melikşah döneminin en önemli iç olayı, Hasan Sabbah'ın siyasî
amaçlı Bâtınîlik faaliyetleri oldu. Bu faaliyetlerin amacı, Selçuklu Devleti'ni
içten çöküntüye uğratmaktı.
Bu sorunu halletmek isteyen Sultan Melikşah, Hasan Sabbah'ın
saklandığı Alamut kalesi üzerine kuvvetler gönderdi.
Bâtınîlerin başlattığı siyasî cinayetler sırasında Nizamülmülk öldürüldü
(1092)
Ancak, bir av sırasında Melikşah öldü ( ya da suikastle öldürüldü veya
zehirlenerek öldürüldü (1092)
Bu nedenle Batınıilk sorunu çözümlenemedi (1092). Batınilik Selçuklu
Devleti’nin yıkılmasında etkili olmuştur.
NOT: Melikşah zamanında Büyük Selçuklu Devleti en parlak devrini
yaşamış ve en geniş sınırlarına ulaşmıştır.
BÜYÜK SELÇUKLU DEVLETİNİN DAĞILIŞI
Fetret Dönemi (1092–1118)
Melikşah’ın ölümünden sonra oğulları Mahmud,
Berkyaruk, Sencar ve Mehmed Tapar arasında tahta
kavgalarının olduğu döneme fetret devri denir.Bu
döneme Sultan Sencar son vererek devleti yeniden
toparladı.
SULTAN SENCER (118-1157)
Tahta çıkmasıyla fetret dönemi bitt.
Karahitaylarla yaptığı KAtvan savaşını kaybetti. Bu
savaşla maveraünnehir elden çıktı.
1157 de çıkan oğuz isyanında esir düştü ölümüyle b.
Selçuklu devleti yıkıldı. devletin yıkılmasıyla birçok
atabeylik ve devlet kuruldu.
B. Selçuklu Devletine Bağlı Devletler




Irak ve Horasan Selçukluları (11191194)
Kirman Selçukluları(1048-1187)
Suriye Selçukluları(1069-1118)
Türkiye Selçukluları (1077-1308)
Atabeylikler
1)
2)
3)
4)
5)
Salgurlular (Fars A.) (1147-1284)
İldenizoğulları (Azerbaycan A.) (11461225)
Beg-Teginoğulları (Erbi l A.) (11461232)
Börililer (Şam Atabeyliği) (1128-1154)
Zengîler (Musul ve Halep A.) (11271259)
SORU!
Aşağıdakilerden hangisi malazgirt
savaşının sonuçlarından biri olamaz?
a)Anadoluda türkmen beyliklerinin
kurulması
b) Türkiye tarihinin başlaması
c)Bizansın anadoludaki etkinliğinin
kırılması
d)Haçlı seferlerinin başlaması
e)Anadoluda türk birliğinin sağlanması

HARZEMŞAHLAR (1157–1231)
Harzem
yöresi, Aral Gölü ile Hazar denizi arasında kalan yerdir. Burada
yaşayanlara Harzemşahlar denilmiştir.
Harzemi yöneten Atsız adlı Türk beyi, Büyük Selçukluların zayıflamasından
yararlanarak bağımsızlık hareketini başattı.
Sultan Sencerin Oğuzlara esir düşmesinden sonra Atsız bağımsızlığını ilan
etti.
Harzemliler zamanında İran'ı, Horasan'ı ve Afganistan'ı alarak Cengiz
İmparatorluğuna sınır oldular.
Harzemliler Cengiz Han'ın gönderdiği dostluk kervanını casuslukla
suçlayarak imha edince, Moğol–Harzem savaşları başladı. Cengiz Han'ın
başlattığı savaşlarla Harzemliler yıkılış sürecine girdi.
Moğol istilası sonucu Harzem yöneticiler bir kısım halkla birlikte Kafkasya'ya
ve Doğu Anadolu'ya çekilmek zorunda kaldı. Anadolu Selçuklu hükümdarı I.
Alaeddin Keykubat, Harzemlilere Moğollara karşı bir ittifak kurulmasını
önerdi. Harzemliler bunu reddederek Doğu Anadolu'yu almaya çalıştılar. Bu
durum Yassı Çemen Savaşına neden oldu. Harzemliler Yassı Çimen
Savaşında yenildi (1230). Bundan sonra Moğollar Harzem yöneticilerini
öldürdü ve Harzemliler tarihten silindi.
NOT: Harzemşahların yıkılması selçuklular ile moğollar arasındaki engeli
kaldırmıştır.buda türk tarihi açısından olumsuz bir durmdur.
EYYUBİLER ve HARZEMŞAHLAR
EYYUBİLER (1171–1250)
Haçlı
saldırısına uğrayan Fatimi devletine, yardım için
gönderilen ordunun komutanı olan Selahattin Eyyubi, Fatimi
devletini yıkarak kendi devletini kurmuştur.
Mısırda kurulmuştur.
Selahattin Eyyubi 1. Haçlı Seferinde kurulmuş olan Kudüs
Haçlı Krallığını, Hıttin savaşında yendi ve bu devleti
yıktı. (1187) Bunun üzerine III. Haçlı seferi yapıldı. Selahattin
Eyyubi III. Haçlı seferinde Kudüsü başarıyla savundu.
Devletin egemenlik alanı Hicaz'ı ve Güneydoğu. Anadolu'yu
kapsamıştır.
Selahattin Eyyubiden sonra başarılı hükümdarlar iktidarda
görülmedi. Devlet iç isyanlar ve haçlı saldırılarıyla zayıfladı.
Memluklu adı verilen askerlerin isyanları sonucu Eyyubi
devleti yıkılmıştır.
MEMLUKLAR (Kölemenler) (1250–1517)
Eyyubi
ordusunda devşirme usulü ile yetiştirilen
Memluklu adı verilen askerlerin komutanlarından Aybek,
Eyyubi devletine son vererek Memluklu devletini
kurdu.(mısırda kurılmuştur)
Sultan Kutuz zamanında, Arabistan'ı ve Akdeniz kıyılarını
almayı amaçlayan Moğol ordularını (İlhanlıları) Suriye'de
Ayncalut savaşında yenilgiye uğrattı (1260). Böylece
Mısır, Arabistan ve Akdeniz kıyıları Moğol istilasından
korundu. Memluklular Moğol istilasını durduran tek
devlet oldu.
Sultan Baybas, Abbasilerin yıkılışıyla sona eren
Abbasi halifeliğini yeniden kurdu.Böylece halifelik
Memluklulara geçti.
Memlukluların egemenlik alanı Hicazı, G.D. Anadoluyu, ve Çukurova'yı kapsamıştır.
Osmanlı devleti tarafından yıkılmışlardır.