tarih

kpss
2014
Türkiye'nin en çok satan
DERS NOTLARI
kim korkar
tarih’ten
Komisyon
KPSS TARİH DERS NOTLARI
Yayın Yönetmeni: Ayşegül Eroğlu
Dizgi-Grafik Tasarım: Merve Koşar
Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı
Baskı: Tuna Matbaacılık Sanayi ve Ticaret A.Ş.
Bahçekapı Mahallesi 2460. Sokak No: 7
Şaşmaz/ANKARA
(0312-278 34 84)
ISBN-978-605-364-053-0
Kitap içeriğinin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir.
© Pegem Akademi
Bu kitabın basım, yayın ve satış hakları
Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti.ne aittir.
Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri,
kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt
ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz.
Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır.
Okuyucularımızın, bandrolü olmayan kitaplar hakkında
yayınevimize bilgi vermelerini ve bandrolsüz yayınları
satın almamalarını diliyoruz.
22. Baskı: Ankara, Nisan 2014
Yayıncı Sertifika No: 14749
Matbaa Sertifika No: 16102
İletişim
Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARA
Yayınevi: 0312 430 67 50 - 430 67 51
Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60
Dağıtım: 0312 434 54 24 - 434 54 08
Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38
Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60
E-ileti: pegem@pegem.net
Ön Söz
Değerli Adaylar,
Tarih Ders Notları, KPSS derslerindeki özet ders notu ihtiyacını karşılamak ve Genel Kültür Testi’nde
önemli bir yer tutan “Tarih” kapsamındaki 30 soruyu etkili bir şekilde çözebilmeniz amacına yönelik olarak hazırlanmıştır.
Yayının amacı, derslerde belirli bir sürede anlatmaya çalıştığımız aslında çok kapsamlı
olan Tarih konusunu özet bir şekilde sunarak, konular arasında bağlantı kurarak, adayların sıkılmamasını
sağlamak için şemalarla, kavram haritalarıyla, tablolarla destekleyerek konunun kalıcılığını artırmaktır.
Bu ders notları uzun bir birikimin ve yoğun bir emeğin ürünüdür.
Ders notlarının, çalışmalarınızda yararlı olması dileğiyle,
KPSS ve meslek hayatınızda başarılar.
PEGEM AKADEMİ YAYINCILIK
İçindekiler
Ön Söz ................................................................................................................................................................................................... iii
Orta Asya Türk Tarihi ......................................................................................................................................................................... 1
Orta Asya Türk Devletlerinde Kültür ve Uygarlık .................................................................................................................... 3
Konu Kavrama Soruları .................................................................................................................................................................... 5
Türk İslam Devletleri ......................................................................................................................................................................... 7
Türkiye Tarihi ....................................................................................................................................................................................... 8
Orta Asya ve Yakın Doğu’da Kurulan Diğer Türk-İslam Devletleri .................................................................................... 9
Türk İslam ve Türkiye Tarihinde Kültür ve Uygarlık ................................................................................................................ 10
Konu Kavrama Soruları .................................................................................................................................................................... 14
Osmanlı Tarihi ..................................................................................................................................................................................... 16
Osmanlı Kültürü ve Uygarlığı ........................................................................................................................................................ 20
Konu Kavrama Soruları .................................................................................................................................................................... 29
Osmanlı’da Yenileşme Islahat ve Demokratikleşme Hareketleri....................................................................................... 31
Fransız İhtilali’ne Karşı Osmanlı Devletinin Aldığı Tedbirler ............................................................................................... 33
Konu Kavrama Soruları .................................................................................................................................................................... 34
XX. Yüzyıl Başlarında Osmanlı Devleti’nde Siyasi Gelişmeler............................................................................................. 36
I. Dünya Savaşı .................................................................................................................................................................................... 38
Konu Kavrama Soruları .................................................................................................................................................................... 44
Kurtuluş Savaşı Hazırlık Dönemi .................................................................................................................................................. 46
Konu Kavrama Soruları .................................................................................................................................................................... 54
Kurtuluş Savaşı Muharebeler Dönemi ....................................................................................................................................... 55
Konu Kavrama Soruları .................................................................................................................................................................... 59
İnkılâplar ............................................................................................................................................................................................... 62
Konu Kavrama Soruları .................................................................................................................................................................... 67
Atatürk İlkeleri .................................................................................................................................................................................... 69
İlke-İnkılâp İlişkisi .............................................................................................................................................................................. 70
Konu Kavrama Soruları .................................................................................................................................................................... 72
Atatürk Dönemi Dış Politika .......................................................................................................................................................... 74
Atatürk Dönemi Sonrası Türkiye ve Dış Politika...................................................................................................................... 75
vi
XX. Yüzyıl Başlarında Dünya........................................................................................................................................................... 76
II. Dünya Savaşı ................................................................................................................................................................................... 77
Konu Kavrama Soruları .................................................................................................................................................................... 78
Soğuk Savaş Dönemi ....................................................................................................................................................................... 80
Konu Kavrama Soruları .................................................................................................................................................................... 82
Yumuşama Dönemi .......................................................................................................................................................................... 84
Konu Kavrama Soruları .................................................................................................................................................................... 86
Küreselleşen Dünya .......................................................................................................................................................................... 88
Konu Kavrama Soruları .................................................................................................................................................................... 90
Tarih Dizini ........................................................................................................................................................................................... 92
vii
Andronova
Anav
Afanesyeva
Karasuk
Tagar
Abakan
Kalteminar
rad
Büyük Timur
İmparatorluğu
Büyük Hun
İmparatorluğu
Batı Hun
İmparatorluğu
1
14
2
Avrupa Hun
İmparatorluğu
Baykal Gölü
en
izi
iz
rD
en
Aral Gölü
za
Ka
16
15
Sibirya
Ha
Orta
Asya
Anayurt
Kingan
Dağları
Altın Orda
Devleti
3
13
Türklerin
12
sr
a
Kö
Himalaya
Dağları
rfe
Devletler
Gazneliler
Devleti
zi
10
6
Karahanlılar
Devleti
Türk tarihini incelemek zorlaştı.
Kültürel etkileşime neden oldu.
Kavimler Göçü’ne neden oldu.
Bazı Türk boyları zamanla özbenliklerini kaybettiler.
Göktürk
İmparatorluğu
5
9
Farklı coğrafyalarda güçlü Türk devletleri kuruldu.
4
Kurdukları
Büyük Selçuklu 11
İmparatorluğu
Ba
Göçlerin Sonuçları
Ak Hun
İmparatorluğu
Tarihte
Harzemşahlar
Devleti
Coğrafyalarına yapıldı.
Türklere Ait Uygarlık
Merkezleri
Güçlü, kuvvetli
Miğfer
Töreli
Türeyen
Olgunluk çağı
Kudretli
Çoğalan
Osmanlı
İmparatorluğu
Babür
İmparatorluğu
Akdeniz
Türk Adı
ORTA ASYA TÜRK TARİHİ
Avrupa
(Balkanlar)
Anadolu
8
7
Avar
İmparatorluğu
Hazar
İmparatorluğu
Uygur Devleti
Göçlerin Nedenleri
ORTA ASYA’DAN
YAPILAN TÜRK
GÖÇLERİ
Olumsuz iklim koşulları
Salgın hastalıklar
Ekonomik ve
Sosyal
Nüfus artışı
Boylar arasındaki mücadeleler
Dış güçlerin baskısı (Çin-Moğol)
Mezopotamya
ve Mısır
Siyasi
Bağımsız yaşama düşüncesi
Yeni yerleri ele geçirme düşüncesi
1
Cihan Hakimiyeti
Düşüncesi
ORTA ASYA TÜRK TARİHİ
TÜRK GÖÇLERİ
AVRUPA’DA KURULAN TÜRK DEVLETLERİ VE TOPLULUKLARI
ASYA’DA KURULAN TÜRK DEVLETLERİ VE TOPLULUKLARI
SONRASI
AVRUPA HUN
DEVLETİ
KIPÇAKLAR
(KUMANLAR)
PEÇENEKLER
Merkezi Avrupa’da olan ilk Türk
devletidir.
En önemli hükümdarı Atilla’dır.
AVARLAR
Orta Avrupa’ya devlet ve
ordu teşkilatlanmasında
örnek oldular.
Kavimler Göçü’ne neden
olan Türk devletidir.
MACARLAR
Kavimler Göçü (375)
İstanbul’u kuşatan ilk Türk
topluluğudur.
Krallıklar güç kaybetti.
Orta Çağ başladı.
Roma ikiye ayrıldı. (Doğu ve Batı)
İtil (İdil) Bulgarları Tuna Bulgarları
Skolastik zihniyet ortaya çıktı.
Hristiyanlığı
Müslümanlığı
Avrupa’nın etnik yapısı değişti.
benimsediler.
benimsediler.
Feodalitenin temeli atıldı.
•
•
•
I. GÖKTÜRK
Oğuzlarla mücadele ettiler. Tarihte bilinen ilk Türk devletidir.
Bu mücadeleleri Dede Korkut İlk hükümdarları Teoman’dır.
Ötüken’de kuruldular.
Hikayeleri’ne konu oldu.
Bizans ordusunda
paralı askerlik
yaptılar.
BULGARLAR -
ASYA HUN
DEVLETİ
Rusların İgor destanının
konusunu da oluşturdular.
Hristiyanlığı
benimsediler.
Latin kültürüyle
kaynaşıp öz
benliklerini
kaybettiler.
Türkleri ilk kez bir bayrak altında
toplamayı başaran devlettir.
Çin Hun mücadelesinin
en önemli nedeni İpek Yolu
hakimiyetidir. Çinlilerle ilk siyasi
anlaşmayı yaptılar.
Avar hakimiyetine son vererek
Ötüken de kuruldular. İlk hükümdarları Bumin Kağan’dır. Türk
adıyla kurulan ilk Türk devletidir.
II. GÖKTÜRK
(KUTLUK)
Sasani ve Bizans’la olan müttefikKendilerine ait 38 harfli
liklerini İpek Yolu için yaptılar.
alfabeleri vardır.
İslamiyet öncesi kurulan Türk
devletlerinin en güçlüsüdür.
Teoman zamanında Çinliler, Hun akınlarına
karşı Çin Seddi’ni yapmışlardır.
Çin entrikalarıyla yıkıldılar.
Çinliler, savaşarak yenemedikleri
Hunları entrikalarıyla yıktılar.
Türklere ait ilk yazılı eser
olan Orhun Kitabeleri’ni
oluşturdular.
TÜRGİŞLER
OĞUZLAR
En uzun destan olan
Manas destanına
sahiptirler.
Büyük Türk devletleri
kurdular.
HAZARLAR
Museviliği kabul eden ilk Türk devletidir. Hz.
Osman’la savaşarak İslamiyet’in Karadeniz’in
kuzeyine yayılmasını engellediler.
2
Şehirler ortaya çıktı. Mimari
gelişti, çinicilik ve fresko
sanatları gelişti.
Uygur, Basmil ve Karlukların
ayaklanmalarıyla yıkıldılar.
SABİRLER
KIRGIZLAR
Bu din, savaşmayı ve et
yemeyi yasakladığı için
alternatif bir geçime yönelip
tarımsal üretime başladılar.
Buna bağlı olarak yerleşik
hayata geçen ilk Türk devleti
oldular.
Bu kitabaler,
Kül Tiğin
Tonyuluk
Bilge Kağan
adına dikilmiştir.
Mete, ilk düzenli orduyu
oluşturdu. (onluk sistem)
Bu devletler Avrupa’yı askeri ve idari alanda etkilediler.
Avrupa’ya maden işlemeyi öğrettiler.
Çoğunluğu Hristiyanlığı benimseyip, Avrupa kültürü içinde asimile oldular.
Orhun ve Selenga ırmakları
civarında kurulmuştur. İlk
hükümdarı Kutluk Bilge Kül
Kağan’dır.
Bağımsızlık mücadelesi
Çin’le etkileşim sonucunvererek kurulan ilk Türk
devletidir. İlk hükümdarla- da Maniheizm inancını
benimsediler.
rı Kutluk - İlteriş Kağan’dır.
Türkler ikinci kez bir bayrak
altında toplandılar.
ORTA ASYA’DA KURULAN DİĞER TÜRK DEVLETİ
Sibirya’ya adlarını
bıraktılar.
UYGURLAR
KARLUKLAR
İSKİTLER
İslamiyet’i kabul eden
ilk Türk topluluğudur.
Tarihte bilinen ilk Türk
topluluğudur.
Emevilerle savaşarak
İslamiyet’in Orta Asya’ya yayılmasını engellediler. Yerleşik
yaşama geçen ilk Türk boyudur.
Moğolların Türkleşmesinde
etkili oldular.
İlk Müslüman Türk Devleti
olan Karahanlılar’la savaştılar.
18 harfli Uygur alfabesine sahip
olup hareketli matbaayı kullandılar. Minyatür sanatında geliştiler.
Töreyi yazılı hâle getirdiler.
Kırgızlar tarafından yıkıldılar.
ORTA ASYA TÜRK DEVLETLERİNDE KÜLTÜR VE UYGARLIK
DEVLET YÖNETİMİ
DEVLET ANLAYIŞI
KUT ANLAYIŞI
VERASET SİSTEMİ
İKİLİ SİSTEM
KURULTAY
HATUN
Türklerde devlet şu şekilde
oluşmuştur.
Hükümdarın Tanrı tarafından
görevlendirilmesi inancıdır.
Ülke hanedanın ortak
malıdır.
Ülkenin ikiye ayrılarak
yönetilmesidir.
Devlet işlerinin görüşüldüğü meclistir. (Toy olarak da isimlendirilir.)
Hakanın eşidir.
Oguş (Aile)
Türklerde tam olarak belirli
bir veraset sistemi yoktur.
İlk olarak Hunlarda ortaya
çıkmıştır.
Üyeleri
Elçi kabulünde bulunurdu.
Kut, kan yoluyla babadan oğula geçmektedir. Bu durum taht
kavgalarına neden olmuştur.
Urug (Soy)
Hakan
Verasetin belirsizliği taht
kavgalarına neden olmuştur.
Bu nedenle devletler kısa
sürede
parçalanmıştır.
Bu nedenle devletler kısa sürede
parçalanmıştır.
Bod (Boy)
Budun (Millet)
İl (Devlet)
Halk
Kanun
Batı
Hakan
Yabgu
SEMBOLLERİ
Otağ (Kağan çadırı)
Örgin (Taht)
Tuğ (Bayrak)
Davul
Kotuz (sorguç)
Yay
UNVANLARI
Han
Hakan
Kağan
İlteber
İlteriş
İdikut
Tanhu
Şanyu
Boy beyleri
Kurultay üyelerine Toygun denir.
Tam bağımsız
HÜKÜMDAR
Bir devletin kurulmasında
gözetilmesi gereken ilkeler
Bağımsızlık Ülke
Doğu (merkez)
Hatun
Kurultay toplantılarına
katılabilirdi.
Hanedan
üyeleri
Yabgu
Şad
Tigin
Devlet yönetiminde söz
sahibiydi.
Kurultayda son söz hakanındır.
Yarı bağımsız (İç işlerinde
serbest, dış işlerinde
Kurultay karar verme değil danışma meclisidir.
merkeze bağlıdır.)
Kurultay hakanın belirlemesinde
ve töre üzerinde etkili olup, hayvan ve insan sayımı da yapardı.
Kurultayda hakanın kararlarının sorgulanabilmesi ve herkesin özgürce
fikrini söylemesi kurultayın demokratik bir özelliği olduğunu gösterir.
Kurultayın yanı sıra Keneş adı verilen bir meclis de vardı.
GÖREVLERİ
Orduyu komuta etmek
Töreyi uygulamak
Siyasi birliği sağlamak
Halkın ihtiyaçlarını gidermek
DEVLET GÖREVLİLERİ
3
Buyruklar
Bakanlar
Yabgu
Tigin (Tekin)
Ayukı
Aygucu
Bitigçi
Tarhan (Tarkan)
Tudun
Yargucı
Tamgacı
Ülkenin batı bölümünü yöneten kişi (hükümdar kardeşi)
Şehzade
Hükümet
Başbakan
Yazışmaları yürüten görevli (katip)
Komutan
Vergi ve denetim işlerinden sorumlu kişi
Yargıç
Mühürdar
ORTA ASYA TÜRK DEVLETLERİNDE KÜLTÜR VE UYGARLIK
ORDU
Ordu - millet anlayışı hakimdir. (Kadın - erkek
herkes asker sayılırdı.)
Mete, Onluk Sistemi getirmiştir. (İlk düzenli
ordu)
Hilal - Turan savaş taktikleridir.
En önemli silahları: ok, yay, mızrak, kılıç,
süngü, kargıdır.
Bayrak yerine “tuğ” kullanılır.
Başa takılan şapkaya “tolga” denir.
DİL, EDEBİYAT, BİLİM, SANAT VE MİMARİ
EKONOMİK HAYAT
Temel geçim kaynağı hayvancılıktır.
Hayvancılığa bağlı olarak dokumacılık gelişmiştir.
Hayvansal ürünler (kurutulmuş et, deri, canlı
hayvan) ihraç edilmiştir.
İpek Yolu ve Kürk Yolu Orta Asya’nın önemli
ticaret yollarıdır.
Türklerin dilleri Ural - Altay dil grubuna girmektedir.
Sözlü edebiyat göçebeliğin sonucu olarak gelişmiştir.
Sav: Atasözleri
Sagu: Ağıt
Koşuk: Saz (Kopuz) eşliğinde söylenen şiirler
Dede Korkut Hikayeleri: Oğuz Kıpçak (Kuman) mücadelelerini anlatır.
Destanlar
DESTANLAR
DİN VE İNANIŞ
TOPLUMSAL YAPI VE HUKUK
En eski inançları Totem’dir. (kurt ve kartala saygı
duyulması)
Umay adı verilen ve tabiat olaylarını düzenlediğine inanılan tanrıçaları vardı.
Yada Taşı’nın şans getirdiğine inanılırdı.
Ataların mezarlarına saygı duyulmasına “Atalar
Kültü” denirdi.
Ahiret inancının varlığını, ölülerin eşyalarıyla
gömülmesi ve Cennet (uçmağ) Cehennem
(tamu) anlayışlarını göstermektedir.
Şamanizm, dinden daha çok sihir, büyü, gizli
güçlere inanma biçiminde ortaya çıkmıştır.
Mezarlarına (Kurgan)
Mezar taşlarına (Balbal)
Cenaze törenine (Yuğ)
Ölülerin ardından yapılan ağıta (Sagu) denilmiştir.
Din adamlarına Şaman, Kam, Baksı adı verilmiştir.
4
Orhun Kitabeleri
Alp Er Tunga
Hunlar
Kırgız
Göktürk
Uygur
Oğuz Kağan
Manas
(En uzun destan)
Bozkurt ve
Ergenekon
Türeyiş ve Göç
Yazılı edebiyat
II. Göktürkler’e aittir.
Bilge Kağan (735), Kültiğin (732) ve Vezir Tonyukuk
(732) adına yazılmıştır.
Orhun Alfabesi’yle Yollug Tigin tarafından yazılmıştır.
Çözümleyen W. Thomsen’dır.
“Türk milleti” adının geçtiği ilk Türkçe metindir.
Siyasetname özelliği taşır.
Yenisey Yazıtları → Kırgızlara aittir.
Karabalgasun Yazıtları → Uygurlara aittir.
Sine Uşi Yazıtları → Uygurlar’a aittir.
Türklerin Kullandıkları
Alfabeler
Takvimler
İskitler
Diğer Kitabeler
Geleneklerden oluşan yazısız kuralları vardır. (Töre)Töre
zamana ve şartlara göre değiştirilebilir.
Hükümdarın yetkilerini yalnızca töre sınırlandırabilir.
Halk, hakan ve kurultay, törenin kaynağını oluşturur.
Hakan bile töreye aykırı hareket edemez.
Yargu - Mahkeme
Yargucu - Yargıç
Ağır suçlar idam cezasına çarptırılır. (Adam öldürmek,
ordudan kaçmak, tecavüz gibi)
Hapis cezaları kısa sürelidir. (Göçebe hayat tarzlarından
dolayı)
İlk yazılı hukuk kuralları Uygurlar Dönem’inde oluşturulmuştur. (Bu gelişme yerleşik yaşamın bir sonucudur.)
Uygurlar - Maniheizm
Uygurlar ve Türgişler - Budizm
Hazarlar - Musevilik (Yahudilik)
Karluklar - İslamiyet
Bulgarlar, Macarlar - Hristiyanlığı seçtiler.
Bilim, Sanat, Mimari
Toplumun temelini aile (oguş) oluştururdu.
Aile reisi erkekti. Tek eşle evlilik hakimdi.
Küçük aile tipleri göçebeliğin sonucu olarak
benimsenmiştir.
Sosyal sınıf kavramına göçebelikten dolayı
rastlanmazdı.
İslamiyetten önce Türk devletlerinde dini ve
milli bakımdan önemli olan günlerin milletçe
kutlandığı törenlerere “şölen” denir.
Uygurların yerleşik yaşama geçmesiyle şehirler
(balık) kuruldu.
Toprak devletindir bu yüzden toprak aristokrasisine rastlanmazdı.
On İki Hayvanlı Türk Takvimi
Celali Takvim
Hicri Takvim
Rumi Takvim
Miladi Takvim
Göktürk, Uygur milli alfabeleridir.
Kiril, Sogd, Arap, Latin kulandıkları alfabelerdir.
Türkler, Güneş yılını bugünkü değerlere çok yakın bir şekilde hesaplamışlardır.
İlk kez kağıt ve matbaayı Uygur Türkleri kullanmışlardır.
Göçebe Türklerin sanat eserleri taşınabilir malzemelerdendir.
Göçebe Türklerin sanat eserlerinde av ve savaş sahneleri fazlaca mevcuttur.
Uygurlarla birlikte sulama kanalları, evler, saray ve tapınaklar yapılmıştır.
Uygurlarda Mani dininin etkisiyle minyatür, çinicilik ve fresko sanatları gelişmiştir.
Hunlar Dönemi’ne ait “Pazırık Halısı” dünyanın en eski halısıdır.
KONU KAVRAMA SORULARI
Çözüm: Yerleşik hayata geçen ilk Türk devleti Uygurlar’dır. Bir
devletin yerleşik hayata geçtiğinin kanıtı olarak mimari kalıntılar, mesken (ev) vergisi alınması, duvar resmi (fresk) ve sulama
kanalları gösterilebilir. Alfabe kullanılması, ticaret yapılması,
yazılı belge bırakılmış olması yerleşik hayatın kanıtı değildir.
Çünkü Göktürkler yukarda sıraladığımız özellikleri taşıyorlardı.
Göktürkler, Uygurlardan önce kurulan bir devlet olduğuna göre
A,B,C,D seçenekleri yerleşik hayatın kanıtı olamaz.
1. İslamiyetten önce Orta Asya’daki Türkler genellikle komşularına canlı hayvan, kösele, deri, kürk ve silah satmışlar, karşılığında hububat almışlardır.
Bu durum Orta Asya’daki Türklerin aşağıdaki alanların
hangisinde ilerlememiş olduklarını gösterir?
A) Hayvancılık
B) Maden işleme
D) Askerlik
C) Tarım
E) Ticaret
Çözüm: Orta Asya’da Türkler, göçebe yaşam tarzının sonucu ekonomik faaliyet olarak, hayvancılıkla uğraşmışlardır. Bu nedenle
tarım alanında çok fazla ilerleyememişlerdir. Maden işleme,
askerlik, ticaret, hem göçebe yaşam tarzında hem de yerleşik
hayatta görülür.
II. Manas Destanı
III. Karabalgasun Kitabesi
Cevap B
3. Aşağıdakilerden hangisi, Uygurların yerleşik hayata geçtiklerine bir kanıt sayılabilir?
A)
B)
C)
D)
E)
A) Yalnız I
Kendilerine özgü alfabelerinin olması
Dini inançlarının sanat anlayışlarını yönlendirmesi
Ticaret yapmaları
Yazılı belge bırakmış olmaları
Halktan toprak, ev ve hayvan vergisi almaları
B) Yalnız II
D) I ve II
C) Yalnız III
E) II ve III
Çözüm: Orhun Kitabeleri, II. Göktürk (Kutluk) Devleti
Dönemi’nde Bilge Kağan, kardeşi Kül Tigin ve Vezir Tonyukuk
adına yazılmıştır. Manas Destanı Kırgızlar’a, Karabalgasun Kitabeleri Uygurlar’a aittir.
C) Buyruk
B) Yalnız II
C) Yalnız III
E) II ve III
Cevap A
I. Orhun Kitabeleri
E) Yabgu
Çözüm: İslamiyet’ten önceki Türk devletlerinde dini ve millî
bakımından önemli olan günlerin milletçe kutlandığı törenlere
şölen denirdi. Şölenler toplumsal dayanışmayı, birlik ve beraberliği sağlardı.
Buyruk: Bakan anlamına gelir.
Kurultay (Toy): Önemli konuların görüşülüp karara bağlandığı
yer.
Töre: Sosyal hayatı düzenleyen yazısız hukuk kuralları.
Yabgu: Ülkenin batısını yöneten hanedan üyesi.
A) Yalnız I
Çözüm: Kopuz, Orta Asya’dan itibaren Türklerin kullandığı bir
çalgıdır.
Yukarıdakilerden hangileri Göktürkler Dönemi’ne aittir?
B) Şölen
Yukarıdakilerden hangileri, Türklere özgü müzik aletleridir?
D) I ve III
4.
2. İslamiyet’ten önceki Türklerde, dini ve millî bakımdan
önemli olan günlerin milletçe kutlanması törenlerine ne
ad verilirdi?
D) Kurultay
I. Kopuz
II. Keman
III. Kanun
Cevap E
Cevap C
A) Töre
6.
Cevap A
5.
I. Toy
7. İslamiyet’ten önceki Türklerin kendilerinden farklı
inanışlara sahip insanlarla bir arada yaşaması, Türklerde
aşağıdakilerden hangisine bir kanıttır?
A)
B)
C)
D)
E)
Ülke sorunlarının görüşüldüğü meclis kurduklarına
Ülkeyi iki bölüm hâlinde yönettiklerine
Birden fazla devlet kurduklarına
Hoşgörülü olduklarına
Yerleşik hayata geçtiklerine
Çözüm: Türklerin farklı inanışlara sahip insanlarla bir arada
yaşaması, Türklerin farklı inanışlara saygı duyduklarının yani
hoşgörülü olduklarının kanıtıdır. A seçeneği kurultayla, B seçeneği ikili teşkilatla, C seçeneği teşkilatçı yapıyla, E seçeneği ise
Uygurlarla ilgilidir.
Cevap D
II. Kurultay
III. İl
Yukarıdakilerden hangileri, İslamiyet’ten önce kurulan
Türk devletlerinde, devletin siyasi, ekonomik ve kültürel
işlerinin görüşülüp karara bağlandığı meclise verilen
adlar arasındadır?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) I ve II
C) Yalnız III
E) I, II ve III
Çözüm: İslamiyet Öncesi Türk tarihinde meclise toy veya kurultay adı verilirdi. İl-el, devlet anlamına gelmektedir.
8. Uygurlar Dönemi’nde, ticari ilişkilerin gelişmesiyle kişiler
arasındaki anlaşmalar yazılı hâle getirilmiştir.
Bu durum, aşağıdaki alanlardan hangisiyle ilgili belgelerin oluşturulduğunu gösterir?
A) Hukuk
5
C) Edebiyat
E) Siyaset
Çözüm: Uygurlarda ticari ilişkilerin yazılı hale getirilmesi belli
kuralların ortaya çıkmasını sağlamıştır. Bu durum hukuk alanında belgelerin oluştuğunu gösterir.
Cevap A
Cevap D
B) Sanat
D) Askerlik