DOLAŞIM SİSTEMİ MUAYENESİ Prof.Dr. Utku BAKIREL • Eşgal-Anemnez • Fiziksel Muayene • Radyagrafi • Elektrokardiyografi (EKG) • Ekokardiyografi (EKO) • M-mode, 2-D, Doppler • Klinik patoloji – Hemogram – Biyokimya – Elektrolitler – TIT – Asit-baz durumu – Kan gazları –Troit profili – Drofilarya – FIV, FeLV – Karnitin –Taurin – Laktat düzeyi – Efüzyon sitolojisi Eşkal • Irk Anemnez • Mevcut şikayet – Büyük – küçük – Çabuk yorulma – Taşipne, Dispne,Öksürük – Karında büyüme, bacaklarda şişme – Bayılma – Kaşeksi - kıl yapısı – Diğer (anoreksi, kusma..) • Yaş – Yeni doğan • erken doğmuş olması • gelişme geriliği – ileri yaş – gizli kalmış konjenital bir kalp hatası • Cinsiyet – erkek hayvanlarda daha fazla (PDA hariç). • • • • Önceki hastalıkları İlaçlar Tedavi sonucu Klinik bulgular – Süre – ilerleyiş - FİZİKSEL İNCELEME 1. Femoral Nabız 2. Kapillar dolum zamanı ve Mukoza rengi 3. Venalar 4. Prekardiyal palpasyon 5. Thorax perküsyon 6. Abdomen Palpayonu 7. Deri 2 3 5 4 6 – Ödem, elastikiyet, kıl 1 7 8. Oskültasyon • Kalp • Thorax Genel durum Güçsüzlük Zayıflamış kas yapısı Dispne Abdominal genişleme Epizotik (normal olmayan görünüm) – – – – – – – solunum sistemi kan ortopedik nöro-muskuler endokrin nörolojik metabolik bozukluklarında Periferal nabız 1 Hangi arter? • At:A.Maxillaris • B.Rum.: A. Facialis Ext, A.Coccygea medialis • Kedi köpek, K.Rum.: A.femoralis Nabız Sayıları (dakika) • • • • At: 25-40, Tay: 70-80 B.Rum: 60-80, buzağı: 100-120 Köpek: 60-180 yavru: 110-220 Kedi: 120-240 yavru: 120-240 Nabız Ritmi • Düzen • Gallop Nabız kuvvet ve kalitesi kalbin vuruş gücüne (dalga boyu, şiddeti, süresi ) Şiddetli bradikardi Obesite Taşikardi • Nabız eksikliği AF ve VEK Nabız karakteri Her iki femoral arter • aortik tromboembolizim • Atlarda A.metacarpalis, A.metatarsalisdigitas 2 KDZ ve Mukozalar Kapillar dolum zamanı (KDZ) < 2 sn Solgunluk Siyanoz Kuruluk 3 Venalar Vena jugularis Vena mammaria subcutanae Dolgunluk • Geri dönüş bozukluklarında • Sağ taraf kalp yetmezliğinde • genişleme / dolgunluk Ondulasyon Yangısı çene kemiğinin açı yaptığı bölümün gerisinden • Pozitif ven nabzı • Negatif ven nabzı • Pozitif hepatojuguler reflux. Kalbin İnspeksiyonu ve palpasyonu 4 Kalbin apeks atımları • thoraxın sol 5.interkostal aralıktan Kosta-kondral birleşim yeri hizasında Apeks atımlarının belirtilen normal bölgeden hissedilememesi yada yer değiştirmesi • diyafram fıtkı • büyük bir intra-torasik kitle Kardiyak tril • şiddetli üfürümler • Perikardiyal efüzyon • Kardiyomegali Aritmiler Sağ thoraxdan hissedilme 5 Thoraxın perküsyonu Kalp boyutlarının saptanması Solunum sisteminin muayenesi • intrathorasik kitle lezyonları • pleural efüzyon 6 Abdomen Palpasyonu GENİŞLEME • Organların büyümesi Hepatomegali Splenomegali • Sıvı toplanması (ASSİT) Transudat Modifiye transudat 7 Deri Periferal ödem • Gerdan, v.jugularis, çene altı • Arka bacak distali Elastikiyet Kıl yapısı Oskultasyon • En Önemli bölüm • – Sakin ve Sessiz Bir Odada – Düşük ve Yüksek Frekans Uzaktan yada Boğuk Sesler – – – – – Çan ve Diafram – Thoraxın Her İki Tarafının ve Özellikle Kapak Alanları Obesite Perikardiyal / Pleural Efüzyon Diafram Fıtkı Büyük İntrathorasik kitle Paranşim hastalıkları AMAÇ • Kalbin Hızı • Ritmi • Kalp Seslerinin Yoğunluğu • Üfürümler • Anormal Solunum Sesleri • Yakın yada Net Sesler – Anemi – Taşikardi – Korku yada Heyecan – Derin göğüs kafesli ve zayıf köpekleler Oskultasyon • Atlar ve köpeklerde • ruminant ve kedilerde • kardiak atımların en kuvvetli hissedildiği nokta üzerinden • kraniale ve dorsale aortik kapağın üzerindeki bölgeye doğru hareket • Dorsale doğru çıkan aort takip ederek yukarıya doğru hareket ettirilir ve triceps kasının altına doğru ventrale • Daha sonra taraftan – 5.interkostal aralık – 4-6. interkotal aralıktan muayeneye sağ 1: Mitral kapak 2: Pulmoner kapak 3:Aortik kapak 4: Pulmoner kapak 5: trikuspital kapak 6: Ventiküler septal defekt ___________________________________________________________________ Normal kalp seslerinin duyulduğu kapak yerleri Kapak Tek tırnaklı Ruminant Köpek Kedi Pulmoner Sol 3. interkostal yüzeyde, aortik odağın kranioventr. Sol 3. interkostal yüzeyde, aortik odağın kraniovent Sol 2.-4. interkostal yüzeyde, sternumun üzeri Sol 2.-3. interkostal yüzeyde, thoraxın alt 1/3’ünde Aorta Sol 4. interkostal yüzeyde, mitral odağın kraniali Sol 4. interkostal yüzeyde, Kostakondral birleşimin 12 cm kraniali Sol 4. interkostal yüzeyde, Kosta-kondral birleşimin hemen üzeri Sol 2.-3. interkostal yüzeyde, pulmoner kapağın biraz kaudo-dorsali Mitral Sol 5. interkostal yüzeyde, Kostakondral birleşimin 10 cm kraniali Sol 4.-5. interkostal yüzeyde, Kostakondral birleşimin seivesi Sol 5. interkostal yüzeyde, Kosta-kondral birleşim seviyesi Sol 4.-6. interkostal yüzeyde thoraxın alt ¼’ünde Trikuspital Sağ 4-5. interkostal yüzeyde, Kostakondral birleşimin 7 cm kraniali Sağ 4. interkostal yüzeyde, Kostakondral birleşimin 10 cm kraniali Sağ 3.- 5. interkostal yüzeyde, Kosta-kondral birleşimin hemen üzeri Sağ 4.-5. interkostal yüzeyde, thoraxın alt ¼’ünde Normal kalp sesleri LAP DAP LAP DAP LAP DAP LAP DAP LAP D. Birinci kalp sesi (S1) • • • • • Atrio-ventriküler kapakların kapanması ile atrio-ventriküler kapakların sinkronize olmayan kapanmasından dolayı Sistol’ün başlangıcını gösterir EKG eşliğinde QRS de duyulur Yüksek frekanslı ses bir sestir (LAP) • En iyi mitral kapakların bulunduğu bölgeden (Sol apeks üzerinden) duyulur • Birinci kalp sesinin ayrılması yada bölünmesi; • büyük ırk köpekler de normal – Ventriküler erken kasılma – Lif demeti dal blokları LAP İkinci kalp sesi (S2) DAP • • • • • • Pulmoner ve aortik kapakların kapanması sonucu Ventriküler ejeksiyonun sonunu/diastol’ün başlangıcı Yüksek frekanslı ses (DAP) Sol taban üzerinden en iyi duyulur EKG eşliğinde T dalgasının sonundan sonra oluşur S2 in şiddeti genellikle semilunar kapaklarının kapanma hızıyla ilgili • İkinci kalp sesinin ayrılması yada bölünmesi – inspirasyon esnasındaki sağlık köpekler – – – – pulmoner hipertansiyon pulmoner stenoz lif demeti dal blokları ventriküler erken kasılmalar. Üçüncü kalp sesi (S3) • • • • • • Diastol’ün erken safhasında hızlı ventriküler dolum (Hızlı ventriküler dolum atriumların kasılmasından önce atriumların diastolik volumünün yaklaşık olarak %70’inin ventriküllere dolmasıdır). Ventriküler duvarın, papillar kasların ve korda tendineanın diastolde hızlı ventriküler dolumun sırasında gerilme ve titreşimleri sonucu Düşük frekanslı En iyi mitral kapak alanından veya kalbin apex’inden duyulur. S3 sesi normalde köpek ve kedilerde duyulmaz Bazı atlarda yumuşak bir S3 normaldir – S3’ün duyulması ventiküler dilatasyon Dördüncü kalp sesi (S4) • • • • • S4 atriumların kasılmasının sonucunda kanın (atrial diastolik kan volumün geriye kalan %30’luk miktarı) ventriküllere dolması ile oluşur Düşük frekanslı Hemen arkasından S1 sesi Pik seviyesi düşük olan bu kalp sesi en iyi pulmoner ve aortik kapak alanlarından duyulur Atlarda oldukça sık oluşur – S4 yokluğu • Atrial fibrilasyonda olduğu gibi atrial kontraksiyon yetmezlikleri • Kedi ve köpeklerde normalde duyulmaz – S4 sesinin varlığının tespiti • Atrial dilatasyon veya ventriküler dilatasyon Anormal kalp sesleri • Ayrılma/uzama • Gallop Kardiyak üfürümler (TYZ) Endo ve ekzokardiyak TİP = T • Sistolik üfürümler – en yaygın – S1 başlangıcında, ortasında ve sonunda • Diastolik üfürümler – nadiren rastlanılır – S2 sesinden sonra • Devamlı üfürümler – hem sistol – hem de diastol Yoğunluk = Y • I/VI: Dikkatli askultasyon. Hemen duyulmaz. • II/VI: Yumuşak fakat steteskop thorax’a temas ettiğinde doğrudan duyulabilir • III/VI: Normal kalp sesleri ile üfürüm yaklaşık olarak aynı yoğunlukta • IV/VI: Normal kalp seslerinden daha gürültülü yada daha yüksek yoğunlukta • V/VI: Normal kalp seslerinden daha gürültülü yada daha yüksek yoğunlukta Kalp titremesi (Tril) palpe edilebilir • VI/VI: Thoraxa temas etmeyen steteskopla / kulakla duyulabilen çok yüksek yoğunlukta Kalp Üfürümlerinin Zamanlaması ve Önemli Kalp Hastalıkları Zaman = Z • • Mitral yetmezliği Ventriküler septal defekt MESO(MİD) SİSTOLİK • • • Pulmoner stenoz, aort stenozu (Atrial septal defekt, Fallot tetralojisi) PROTOSİSTOLİK • • Bazı Mitral yetmezlikler Pulmoner stenoz TELESİSTOLİK • Bazı Mitral yetmezlikler ve Pulmoner stenoz DİASTOLİK • Aort yetmezliği DİASTOLİK GURULTU • Duyulamaz PRESİSTOLİK • Duyulamaz DAĞINIK DEVAMLI • Aort yetmezliği ile birlikte aort stenozu DEVAMLI • Patent ductus arteriosus HOLOSİSTOLİK Perikardiyosentez EKG Ekg İle Hangi Anormallikler Teşhis Edilebilir? • • • • • • Aritmi Elektrolit dengesizliğini Myokardiyal işemi/hipoksiyi İlaç intoksikasyonunu Toraks efüzyonu Perikardiyal efüzyonu Depolarizayonun EKG dalgaları ile olan ilişkisi 1. 2. 3. 4. 5. atrial depolarizasyon atrio-ventriküler durum interventiküler septumun depolarizasyonu Sol ve sağ ventrikülün serbest duvarının Depolarizasyonu Ventriküllerin tabanının depolarizasyonu 1= P dalgası 2= P-Q segmenti 3= Q dalgası 4= R dalgası 5= S dalgası EKG’nin II.derivasyonunda “P” dalgasının değişiklikleri Atriyal büyümeler •Sol atrium büyümesi geniş P “P mitrale” (Köpekerde ve kedilerde P> 0.04 sn, büyük ırk köpeklerde P> 0.045 sn) •Sağ atrium büyümesi uzun P “P pulmolane” (Köpekerde P > 0.4 mv, kedilerde P > 0.2 mv ) •Biatrial (Sol ve Sağ atrium) genişlemesi hem uzun hem de geniş P Ritim Bozukluklarının saptanması için EKG’ ye tanısal yaklaşım 1. 2. 3. Ventiküler atım hızı ve EKG kayıt hızı belirlendi mi? Ritim düzenli mi? P dalga görülebiliyor mu ve her QRS kompleksi için bir P dalgası mevcut mu? P dalgalarının yükseklik ve süre oranları birbirine benzer mi? P dalgaları II. derivasyonda pozitif mi ? 4. Sürekli oluşan ORS kompleksi ile P dalgasının ilişki nasıldır? 5. 6. P dalgası olmayan bir QRS komplesi oluşmuş mu? QRS kompleksi normal, dar yada geniş midir? 7. Prematüre atımlar var mı? Alınan EKG kayıtlarının tümünde P ve QRS dalgaları aynı yada birbirine benzer mi? Vagal tonusdaki değişmelerden dolayı P-R aralığının süresinde küçük farklılıklar normaldir. Fakat bu farklık mesafesi 0.01-0.02 sn’yi geçmemelidir. Dar kompleks purkinje sisteminden geçen elektrik akımının normalden hızlı olduğunu işaret eder. Geniş yada biçimsiz kompleksler iletim yolunun anormalliği (Lif demeti dal bloğu) veya bir ventriküler ektopik kompleksi (premature veya kaçak) gösterir. P genişlemesi • • • • • MR MS PDA Geniş VSD DCM • RCM • HCM P küçülmesi • P amplitüdünün uzaması sağ atriyal büyümeler için spesifik değildir ( < %50 ). • Diğer taraftan genç, çok zayıf, obez veya dar göğüs derinliğine sahip kardiyak hastalığı olmayan ve perikardiyal / torakal efüzyonu olan hayvanlarda P amplitüdü QRS amplitüdü ile birlikte azalır. II. Derivasyonda Ölçülen Normal EKG Parametreleri 50 mm/sn ve 1 mV/ 1cm Köpek Kedi Kalp atım sayısı 60-160 (yetişkin) 60-140 (B. ırk , > 20 kg) 70-180 (K ırk, < 20 kg) > 220 (yavru ) 160-200 > 220 (yavru ve sinirli kediler) Ritim Normal sinus ritmi Sinus aritmi Normal sinus ritmi,Sinus taşikardi P dalgası süresi < 0.04 sn (2 K kare) < 0.04 sn P dalgası yüksekliği (amp.) < 0.4 mV (4 K kare) < 0.2 mV P-R aralığının mesafesi 0.06-0.13 sn (3-6.5 K kare) 0.05 – 0.09 sn QRS süresi 0.06 sn (B. ırk) (3 Kk) 0.05 sn (K. ırk) (2,5Kk) < 0.04 sn R yüksekliği (amp) 3.0 mV (B. ırk) (6 Bk) 2.5 mV (K. ırk) (2,5 Bk) < 0.09 mV Q-T aralığının mesafesi 0.15 – 0.25 sn (7-13 Kk) 0.12 – 0.18 sn T dalgası < ¼ R uzunluğu < 0.03 mV S-T segmenti < 0.2 mV aşağıya (2 Kk) < 0.15 mV yukarıya Kalp bölümlerinin büyümeleri için EKG kriterleri Bölüm Sol Atrium Sağ Atrium EKG parametresi Vücut ağırlığı II. derivasyonda “P” süresi “ “P” yüksekliği <20 kg Sol Ventrikül “ Kedi >0.04 s >0.04 s >0.4 mv >0.2 mv >2.5 mv “R” yüksekliği >0.9 mv >20 kg Sağ ventrikül Köpek >3.0 mv I., II. ve III. derivasonlarda “S” dalgası Mevcut V3’de “S” dalgası >0.7 mv V3’de “S” dalgası > R dalgasından Mevcut Sol ventrikül büyümesi Sol ventrikül büyümesi • MY, AY,AS,PDA,sistemik hipertansiyon, kardiyomiyopatiler, hipertiroidizim ve kronik anemi 1. “R” dalgalarının uzunluğunun artışı; Köpek: V2 ve V4’de 3.0 mV, büyük ırklarda II. ve/veya aVF’de 3.0 mV ve küçük ırklarda II., III. ve aVF’de 2.5 mV’dan büyük “R ”dalgaları Kedi: V2 ve V4’de 1.0 mV ve II.’ de 0.9 mV’dan büyük “R ”dalgaları 2. “QRS” süresinin uzaması; Köpek: büyük ırklarda 0.06 sn ve küçük ırklarda 0.05 sn’den uzun Kedi: 0.04 sn’den uzun 3. “S-T” bölümünün çökmesi; 4. “T” dalgasının şeklinin değişmesi; QRS kompleksinin ters istikametine doğru S-T bölümünün yön değiştirmesi ve körfez / koy görümünü andırması “T” amplitüdünün artışı %50’sinde bu değişikliklere rastlanabilir. Sağ ventrikül büyümesi • PS, FT, PDA, VSD, HWD, TY, • pulmoner hipertansiyon ve emboli, • şiddetli kronik akciğer hastalıkları • I., II., III. ve aVF ‘de derin “S” dalgaları (> %40). “S” dalgası I. derivasyonda 005 mV, II. derivasyonda 0.7 mV, aVF’de 0.35 mV, V2’de 0.8 mV ve V4’de 0.7 mV’dan büyüktür ve V10’da pozitif T dalgası mevcuttur. Daha az oranda da I., II., III. ve aVF’de derin Q dalgaları oluşur. Fakat bu değişik dar göğüs derinliğine sahip sağlıklı köpeklerde de gözlenebilir. Kedilerde ise belirlenmesi güç olmakla birlikte “S” dalgaları I., II., III. ve aVF’de 0.5 mV’dan büyüktür . Sağ ventrikül büyümesi Biventriküler büyümeler • Sol ve sağ ventrikül büyüme bulguları • Septal hipertrofili sol ventrikül büyümelerinde I., II., III. ve aVF’de derin “Q” dalgaları Radyografi • Kalp hastalığından şüphelenilen hastaların değerlendirilmesi – kalbin ve akciğer alanlarının görüntüsündeki değişiklikler – kalbin boyutları – akciğerlerin durumu – dolaşımındaki hacmin yükü – fiziksel muayeneyi kolaylaştırmak – şüpheli hastalığı doğrulamak – bilinen kalp hastalığının şiddetini saptamak – yapılan tedavinin etkinliğini • Pozisyon – Yoğun olmayan ışınlar ve yüksek kilovoltajın kullanılması – Dorso-vental (DV) – Sağ taraf üzerine yatırılarak lateral (LL) pozisyonda • İnspirasyon sonunda çekim Akciğerde metaztazik kitleler 15 yaşlı dişi köpek Mide ve Akciğerlerde radyo-opak madde (kedi) Kardiyak görüntünün normal boyutları • Derin göğüs kafesi L-L röntgende – kalp uzun, dar ve dikey pozisyonda • Fıçı şeklinde göğüs kafesine (Duchshund, pekinez vb ) – küresel – Boyutları • • önden arkaya genişliğinin mesafesi 2.5-3.5 interkostal aralık Kalbin yüksekliği göğüs boşluğu yüksekliğinin yaklaşık olarak 2/3 – Trachea seyri • • Fıçı göğüslü ırklarda omurgaya paralel diğer ırklarda önden arkaya doğru omurgadan uzaklaşarak D-V röntgende – göğüs boşluğunun 2/3 – apexi orta hattın soluna doğru Vertabral kalp skoru Kalp büyümesinin yaygın sebepleri • Sol taraf kalp büyümeleri – – – – – • Kronik kapak hastalıkları Dilate kardiyomiyopati (DCM) Hipertrofik kardiyomiyopati (HCM) Konjenital Aort stenozu (AS) Konjenital mitral displazi Sag taraf kalp büyümeleri – – – – – – – Kronik kapak hastalıkları DCM Konjenital pulmoner stenoz (PS) Konjenital Trikuspital displazi Fallot’un tetralojisi Kor pulmolane Kalp kurdu hastalığı • Generalize kalp büyümeleri – – – Kronik kapak hastalıkları DCM Konjenital Şantlar • • – – Patent Ductus Arteriosus (PDA) Ventriküler Septal Defekt (VSD) Kronik anemiler Perikardiyal Efüzyon (PE) Normal köpeklerde göğüs boşluğu ve kalpteki büyük anatomik yapıların sağ L-L ve D-V çekilmiş röntgen görüntüsünün çizimi. Kateter ile opak madde kullanımı Sağlıklı kedi Sol taraf kalp büyümesi olan bir köpekte göğüs boşluğu ve kalp Sağ taraf kalp büyümesi Generalize (sol ve sağ taraf) kalp büyümesi Pulmoner kan damarlarının dolgunluğunun belirlenmesi Latero-lateral röntgende • • • • Pulmoner arterler ve venalar eşit boyutta Bronşların her iki yanı boyunca uzanmalı Pulmoner arterler dorsalde, venalar ise ventralde Kranial lob damarlarının çapı 4. kostanın proksimal genişliğinin üçte birinden küçük olmalı Dorso-ventral röntgende • • • • Arterler venaların lateralinde Arterler ve venalar eşit boyutlarda Çapları 9. kostanın çapını geçmemeli Pulmoner damarlarda durumu – eğrilme, bükülme, budanma ve sınırların kaybı Pulmoner damarların boyutlarının etkilendiği hastalıklar • Artma – Konjenital Sağdan sol şantlar • PDA, VSD – Konjestiv kalp yetmezliği • Pul.Venalar pul.arterlerden daha geniş – Kalp kurdu hastalığı • Pul. arterler pul. venalardan daha geniş • Azalma – Konjenital soldan sağa şantlar • Fallot tetralojisi – Şiddetli pulmoner stenoz – Hipovolemi • Şok • Dehidrasyon • Hipoadrenocortisism – Pulmoner tromboembolizim P.Venalar P.arterlerden daha geniş Pulmoner motifin belirlenmesi • Kaudo-dorsal akciğer alanları yoğunlaşma – Kronik sol taraf kalp yetmezliğinde pulmoner konjesyon ve ödemden dolayı • Akciğer alanının tamamı yoğunlaşma – Akut sol kalp yetmezliklerinde alveoler ödem geliştiğinde – Pleural efuzyon • Kedilerde akciğer motifinin bağırsakların görüntüsüne benzemesi – pulmoner ödem Kaudal vena kavanın belirlenmesi • Normal Kaudal vena kavanın genişliği aorta genişliğine yakındır • Aaortaya paralel • Kranino-ventral pozisyon – L-L radyografide kalbin kaudal sınırı ile birleşmeden önce hafifçe • Kaudal vena kava ve karaciğer genişlemesi – Sağ kalp yetmezliği – Perikadiyal efüzyon ve assit Büyük damarların belirlenmesi • Büyük damarların post-stenotik dilatasyonu – Konjenital aort stenozu – Pulmoner stenozu • Aorta veya pulmoner arterin post-stenotik dilatasyonu – kranial kardiyak girintinin kaybolması (L-L radyografide) DCM 10 yaş erkek köpek Kronik mitral yetmezlik 3 yaş erkek köpek Kronik mitral yet. Kronik mitral yetmezlik 13 yaş erkek köpek Kalp kurdu hastalığı ŞEKER 10 YAŞ DİŞİ KÖPEK Dost Mayki Hektor