yapay zeka

UZMAN SİSTEMLER VE YAPAY ZEKA
SİSTEMLERİ
1
UZMAN SİSTEMLER (EXPERT SYSTEMS)
 Uzman
Sistemler,
gerçek
uzmanların
bilgi
birikimlerinin, düşüncelerinin, yorumlarının ve
konuya yaklaşımlarının bilgisayara aktarılması
temeline dayanır.
 Uzman sistemler, işletmelerin en yaygın olarak
kullandıkları yazılımlardır.
 Uzman Sistemler, tıpkı insan uzmanlarda olduğu gibi,
bilginin veri haline getirilerek soruna uygulandığı
bilgisayar bütünleşik bilgi sistemleridir.
 Uzman Sistemler, uzman bir kimsenin işlevlerin
büyük bir kısmını, bazı alanlarda da tamamını
yaparlar.
2
Örnek uzman sistemler:
 Trafik ışığı kontrol sistemi
 Günlük ciro hesaplarının raporlanması ve çıktı
alınması
 Arabada oluşan arızaların tespiti
 Hesap makinesi
 X-ray filim analizini yapan cihaz
 Algılayıcılar ile çalışan sistemler: sulama amaçlı, sabit
sıcaklık ve nem oranı oluşturma, fren sistemleri,
otomatik cam silgilerinin devreye girmesi,….
3
UZMAN SİSTEMLER ÖĞELERİ
Uzman Sistemler 4 temel öğeden oluşur:
1. Uzman sistem donanımı
2. Uzman sistem yazılımı
3. Uzman sistem bilim tabanı
4. Bilim mühendisi veya uzman eleman.
4
UZMAN SİSTEMLER ÖZELLİKLERİ
 İşletme yöneticilerine ve işletmedeki uzmanlara,
sorunları tanımlamada ve çözümlemede yansızlık,
kolaylık, isabet ve hız sağlar.
 Bilimsel bulguları, tanı ve çözüm kalıpları veya
kuralları biçimine getirerek, gerçek bir uzman gibi
işlev görür.
 Konunun insan olan uzmanıyla etkileşimli olarak
çalışabilir.
 Tanı ve çözüm süreçlemesi sırasında, ayni anda birçok
hipotezi sınar ve geçerli olanını bulur.
5
UZMAN SİSTEMLER ÖĞELERİ
 Uzman Sistemler her türlü soruna uygulanamaz.
 Daha çok tipik tarama, yorumlama, izleme, tanı
koyma, çözüm önerilerinde bulunma gibi sınırlı
görevleri yerine getirir.
 Uzman sistemler, işlevlerini, davranışlarını ya da
eylemlerini, fizik ilkelerinden çok, uzman insan
bilgilerine dayanan işlem süreçlerine dayandırırlar.
 Kullanıcı ile uzman sistem, belirli bir sorunu sonuca
ulaştırırken karşılıklı etkileşimde bulunarak çalışır.
6
UZMAN SİSTEMLERİN İŞLEVLERİ
 Karar almaya yardımcı olmak ve karar
almayı kolaylaştırmak,
 Yönetici ya da kullanıcı ile iletişim kurması,
etkileşimli olarak çalışması,
7
UZMAN SİSTEMLERİN UYGULAMA
ALANLARI
 Yatırım danışmanlığı, menkul değerler alım ve satım






kararları,
Hastalıklara tanı koyma ve hastalara reçete yazma,
İşletme yönetiminde planlama, programlama ve
zamanlama yapma,
İşletme, mühendislik, eczacılık, hukuk ve muhasebecilik
danışmanlığı ve öğretimi,
Yapı tasarımı, yapı planlaması, yapı denetimi ve iç mimari,
Bilgisayar tasarımı,
Ürün maliyetlerini bulma.
8
UZMAN SİSTEMLERİN YARARLARI
 Kararların doğruluğunu ve güvenilirliğini
artırır,
 Karar sürecini olağanüstü hızlandırarak,
yöneticilerin tam zamanında karar almasını
sağlar,
 Uzman elemanların verimini artırır,
 Karar almaya belge desteği verir,
 Kaliteyi iyileştirir,
 Can güvenliği sağlar.
9
Uzman Sistem Geliştirmede Karşılaşılan Temel
Sorunlar
 Bilgi edinme güçlüğü
 Gelişmiş özellikleri olan
bilgisayarlara gereksinim
 Genel amaçlı
bilgisayarlarda uzman
sistem araçlarının (tools)
sınırlı olması
 YBS, KDS gibi diğer
sistemlerde yer alan
veritabanlarına erişim
güçlüğü
10
YAPAY ZEKA
 Bilgisayar, matematik, mühendislik, biyoloji,dilbilim
ve psikoloji bilimlerinin ortak etkileşiminden oluşan
yeni bir bilim dalının yaratmayı tasarladığı yapay
beyine, yapay zeka adı verilmiştir.
 Yapay zeka, insan zekasının benzetimi çalışmalarının
bir sonucu olan yazılımdır.
 Yapay zeka çalışmalarının amacı, gören, duyan,
hisseden, koklayan, dokunan, yürüyen, konuşan ve
düşünen sistemler geliştirip, insanlığın hizmetine
sunmaktır.
 Yapay zekada başarıya ulaşabilmek için, değişik bilim
dallarından birçok uzmanın birlikte çalışması gerekir.
11
YAPAY ZEKA
 İnsan Gibi Düşünen ve Davranan Sistemler:
İnsan gibi düşünüp insan gibi davranan sistemler
geliştirilebileceğini savunan araştırmacılara göre, insan
gibi düşünüp davranan bir sistemin yazılımını
yapabilmek için, bir takım psikolojik deneylerin
yapılması gerekir.
Ör: Turning testi, Çin Odası Deneyi.
12
YAPAY ZEKA
 Rasyonel (Akılcı) Karar Alabilen ve Davranan
Sistemler:
Araştırmacılar mantığa ağırlık vermişlerdir. Bu
araştırmacılar, sorunu mantıksal bir gösterimle
tanımladıktan sonra,çıkarım kurallarını kullanarak,
söz konusu sorunun çözümünü bulmayı hedeflerler.
Amaçlara ulaşmak için, inançlara uygun davranan
sistemlere “rasyonel (akılcı) sistem” denir.
13
YAPAY ZEKA VE İŞLETME YÖNETİMİ
 Yaygınlaşan yapay zeka uygulamaları, işletmelerde
önemli verimlilik artışları sağlamaktadır.
ZEKİ BİLGİSAYARLAR:
 Yapay Zeka uygulamalarının birçoğu için, çok güçlü
süper bilgisayar donanım ve yazılımına gereksinim
duyulmaktadır. Bu gereksinimin ilk aşamasını, beşinci
kuşak olarak adlandırılan Zeki Bilgisayarlar
olmuştur.
 Bu bilgisayarlar, yeterli düzeyde mantıksal anlam
çıkarma işlevi görecek şekilde tasarlanmıştır.
 Örnek: Bu tür bir bilgisayar, önceden gördüğü resimleri tanımakta,
önceden öğrendiği sorunları çözmek ,için program yazabilmektedir.
14
YAPAY ZEKA VE İŞLETME YÖNETİMİ
ROBOTİK:
 Robotik teknolojisi, tıpkı insanın fiziki kapasitelerine
sahip, bilgisayar denetiminde çalışan robotların
üretilmesini başarmıştır.
 Bu alandaki ileri yazılımlar, robotlara, fiziki
hareketliliğin yanında, yol bulabilme zekası, görme
yeteneği, görsel algılama yeteneği, dokunsal algılama
yeteneği, yönetim becerisi ve benzer becerileri
kazandırmaktadır.
 Çok
yakın bir gelecekte, bireysel günlük yaşamda ve
işletmecilikte, fiziksel iş ve işlemlerin hiç birisi insanlar
tarafından yapılmayacaktır. Bu tür işler robotlar tarafından, sıfır
hata ile yapılacaktır.
15
YAPAY ZEKA VE İŞLETME YÖNETİMİ
DOĞAL ARABİRİMLER:
 Kullanıcı ile bilgisayar arasındaki ilişkinin kurulmasını
sağlayan her türlü araç gerece arabirim (interface)
denir. (fare,klavye gibi).
 Yapay zeka çalışmaları sonunda doğal arabirimler
gündeme gelmiştir.
 Artık insanlar, bilgisayarlarla ve robotlarla, kendi doğal
dilleriyle konuşabileceklerdir.
16
YAPAY ZEKA VE İŞLETME YÖNETİMİ
 İşletme
yönetiminde
doğal
arabirim
uygulamaları
şunlardır:
1. Bilgisayar yardımıyla tercüme,
2. Otomatik metin özeti hazırlama,
3. Otomatik resmi yazı yazma,
4. Otomatik rapor hazırlama,
5. Otomatik metin üretme,
6.Otomatik yazışma,
7. Belge hazırlarken yardım,
8. İnsan sesinin algılanması,
9.Doğal ana dil ile Web sayfalarına girilme ve araştırmalar
yapma,
17
YAPAY ZEKA VE İŞLETME YÖNETİMİ
YAPAY SİNİR AĞLARI:
 İnsanın sinir yapısının taklit edildiği yazılım çözümleridir.
 Örnek
yoluyla
öğrenebilmekte,
öğrendiklerini
kullanabilmekte, saklayabilmekte ve sonra tekrar
kullanabilmektedir.
 Öğrenme sürecinde, yapay sinir ağları, birçok örneği
işleyerek sonuca ulaşır.
 Yapay sinir ağlarının öğreniminde belirli bir sapma söz
konusudur.
 Yapay sinir ağları, olguları tanır, olaylar arasındaki ilişkileri
saptar ve bu ilişkilerden sonuçlar çıkarır. Ör: Şekil 3.4,
Sayfa 240.
18
YAPAY ZEKA VE İŞLETME YÖNETİMİ
BULANIK MANTIK:
 Belirsizliklerin anlatımı ve belirsizliklerle çalışabilme
olanağı olarak tanımlanabilir. Ör: orta yaş kavramı.
 Japonya’da bu teknoloji fotoğraf makineleri, çamaşır
makineleri, klimalar ve otomatik iletişim hatlarında
uygulanmaktadır.
19
YAPAY ZEKA VE İŞLETME YÖNETİMİ
SANAL GERÇEKLİK:
 Cyberspace olarak da bilinen sanal gerçeklik, bilgisayar
ortamında oluşturulan bir dünyadır.
 Sanal gerçeklik, gözlük ve stereo kulaklıklı bir başlık
seti, vücut hareketlerini algılayan özel bir giysi veya
eldiven ve çok algılayıcılı giriş-çıkış cihazlarıyla
oluşturulur. Böylelikle üç boyutlu sanal bir dünyaya
girilir.
 İşletmecilikteki uygulamalar: Bilgisayar destekli tasarım (CAD),
tıbbi teşhis ve tedavide, fizik ve biyoloji bilimlerindeki
deneylerde,
pilotların
ve
astronotların
eğitiminde
(simülatörlerinde), üç boyutlu video oyunlarında.
20
YAPAY ZEKA VE İŞLETME YÖNETİMİ
 Akıllı Evler
 Dijital Cüzdan
 Cisimlerin Arkasını Gören Kamera
 Sanal Bellek ve Düşünür
 Akıllı Yazılımlar
 Sesi Yazıya-Yazıyı Sese Dönüştürme
 Anında Sesli Çeviri Yapabilen Yazılım
 Yapay Duyular
21
İŞLETMELERDE YAPAY ZEKA UYGULAMALARI
 Müşteri
İlişkileri
Uygulamaları,
Yönetiminde
Yapay
Zeka
 Üretim Yönetiminde Yapay Zeka Uygulamaları,
 Finans Yönetiminde Yapay Zeka Uygulamaları,
 Yapay Zeka ve İnsan İlişkileri.
22