Danışma Meclisi B : 90 26 . 4 . 1983 O : 1 yük Parti

Danışma Meclisi
B : 90
yük Parti Cumhuriyet Halk Partisi için de aynı şey­
leri Güven Partisi ve Cumhuriyetçi Güven Partisi tat­
bikatıyla söylemek mümkündür.
Değerli arkadaşlarım;
Demek ki nispî temsil anabüyük partilerdeki kü­
çük parti farklılaşmalarını ve ayrılmalarını önleme­
ye tedbir düşünmemişse yeterli olamamaktadır. Bu
sürecin sonucunda da uzun özürlü ve istikrarlı hü­
kümetlerin parlamentodan çıkması bilindiği gibi çok
zorlaşmaktadır. Nispî temsil, siyasî partilerin iç tesanüdünü, parti disiplini ve sertliğini azamî hadlere çı­
kararak partilileri katı bir merkeziyetçiliğe sürükleme
istidatı gösterir. Belki bu gerekçeden hareket edilerek
yeni Siyasî Partiler Kanununda liderlere zaman sınır­
lanması getirilmiştir. Ayrıca, uygulanacak bloke aday
listesi bu gidişi daha pekiştirme istidatı gösterir. Mah­
zurun giderilmesi için, tercihli listelerin devreye so­
kulması sistemi yozlaştırmamak açısından son derece
faydalıdır.
Değerli arkadaşlarım;
Yukarıdan beri değindiğim nispî temsilin belli
başlı mahzurlarını bertaraf edecek tedbirleri Anayasa
Komisyonumuz Allaha şükürki, getirmiştir. Barajlı
d'Hondt sisteminin uygulanmasıyla bu dile getirdiğim
mahzurların çok büyük kısmı devre dışı kalmak du­
rumunda olacaktır. Yalnız nispî temsilin uygulanma­
sında bloke liste, tercihli oy usulü ve karma liste üç­
lüsü şimdiye kadar tatbikat safhası bulmuştur dünya
demokrasilerinde. Bunlardan ya biri yahut tashih edil­
miş diğeri uygulamaya girmişken, Anayasa Komisyo­
numuz bunun üçünü birden uygulama imkânı aramak
için devreye sokmuştur. Bence bu çok sıkışıklık ya­
ratacaktır. Bu uygulamalarda basitlikten ve oy değerlendirmelerindeki zorluklardan dolayı bazı mah­
zurlar çıkacağına ben şahsen inanmaktayım. Konu
üzerindeki görüşüm; bloke liste uygulamasının mah­
zurlarını giderecek, tek listede tercih oyunun benim­
senip, karma listenin metinden çıkarılmasını gerektiği
yönündedir.
Bunun dışında yüzde 10'luk barajın ve seçim böl­
gelerinin çoğaltılmasının benimsenmesinden tarafta­
yım. Siyasî Partiler Kanununun kabulünden sonra
basınımıza yansıyan teşebbüsler kuvveden fiile çıkar­
sa, ikiden çok parti kurulması kaçınılmaz olacaktır.
Değerli arkadaşlarım;
istikrarlı hükümetleri amaçlayan bu Tasarı; işte
bu gelişmelerin ışığında haklılığını daha şimdiden is­
patlamış durumdadır. Demekki yüzde 10'luk barajı
koymak mutlaka şarttır, küçük partilere yaşama hak­
26 . 4 . 1983
O : 1
kı tanınmaması için.
Sayın Başkanım, değerli arkadaşlarım;
Benim genelde söylemek istediğim bunlardı. Tasa­
rının Milletimize hayırlı olmasını diler, Yüce Heye­
tinizi saygılarla selamlarım efendim. (Alkışlar)
BAŞKAN — Teşekkür ederim Sayın Doğu.
Sayın Sarıoğlu buyurun efendim.
PAŞA SARIOĞLU — Sayın Başkanım, çok de­
ğerli arkadaşlarım;
Bugün yine yeniden şekillenen Türk siyasî hayatı­
nın temel taşı niteliğindeki ve Meclisimize 2485 sayılı
Yasayla verilen bir önemli Tasarıyı görüşüyoruz. Yü­
ce Ulusumuza hayırlı olmasını diliyorum.
Değerli arkadaşlarım;
Çoğulcu demokratik parlamenter rejimlerle ida­
re edilen ülkelerin en büyük özelliği tam serbest se­
çimlerle millet iradesinin kurulacak parlamentoya yan­
sıması ve millet egemenliğinin kayıtsız şartsız yine
milletin kendisini temsili için seçtiği parlamentoda
odaklaşmasıdır. O halde seçim yasaları millet irade­
sini temsilde ne kadar başarılı olurlarsa, milletin ken­
disini temsil gücü de o derece yüksek olacaktır. Bu
açıdan bakıldığında bugün görüşmesine başladığımız
Milletvekili Seçim Kanunu Tasarısının önemi çok bü­
yüktür. Bu Tasarıyla hem seçimler vasıtasıyla millî
iradenin temsilini en yüksek düzeyde imkân vermek
ve hem de ülkenin geleceği bakımından dengeli bir
iktidar ve muhalefet oluşmasını sağlamak başlıca gö­
revimizdir.
Bildiğiniz gibi, şimdiye kadar Milletvekilleri Ge­
nel Seçimlerinde birinci kademede dar bir kadro ta­
rafından her türlü hile ve ayak oyunlarının mubah
ve kural sayıldığı bir önseçim sonucunda her parti­
de aday sıralaması yapılmakta ve bu sıralama milyon­
larca seçmen vatandaşa âdeta empoze edilmekte ve
ona sadece bir partideki seçilmişleri seçme ve onay­
lamadan başka bir tercih hakkı tanımamakta idi. San­
dık başına giden seçmen vatandaşça yapılan iş, ge­
lecekte sadece bir parti için tercihini kullanmaktan
ibaretti; çünkü ona işin sadece bu kadarı kalmıştı.
Oy vereceği parti listesindekilerin niteliği üzerinde
durma ve bunlar arasında bir seçim tercihi yapma
şansına fazlaca sahip değildi.
Sonuç olarak; vatandaş istediğini seçme özgürlü­
ğünden yoksun kalmış ve binbir ayak oyunlarıyla se­
çilmiş bazı kimseler, her türlü sorumluluktan uzak
olarak, kendilerini bütün milletin hayretten şaşkına
dönen gözleri önünde haraç mezat transfer pazarına
çıkarmak suretiyle siyasî hayatı dejenere etmişler ve
bunların parlamenter rejimin özünde yatan millet
— 60 —