aile planlaması - İstanbul Büyükşehir Belediyesi

KADIN VE AİLE
SAĞLIĞI
HİZMETLERİ
İSTANBUL BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ
SAĞLIK VE SOSYAL HİZMETLER DAİRE BAŞKANLIĞI
SAĞLIK VE HIFZISSIHHA MÜDÜRLÜĞÜ
AİLE PLANLAMASI ??
AİLE PLANLAMASI NEDİR?
“Bütün çiftlerin ve bireylerin istedikleri sayıda çocuğa
sahip olma ve doğumların arasını açmaya serbestçe ve
sorumluca karar vermeleri ve bu amaçla bilgi, eğitim ve
araçlara sahip olmaları” olarak kabul edilmektedir. Çocuk
sahibi olamayan çiftlere ve bireylere yardımcı ve destek
olmayı da kapsar.
GEBELİK NASIL OLUŞUR?
Gebelik, spermle dişi yumurta hücresinin
birleşmesiyle başlayan bedensel bir süreçtir.
Yumurtlama kadınlarda bir sonraki adet
kanamasından iki hafta önce olur.
AİLE PLANLAMASI YÖNTEMLERİ
MODERN YÖNTEMLER
GELENEKSEL YÖNTEMLER
• HORMONAL KONTRASEPTİFLER
• GERİ ÇEKME YÖNTEMİ
• RAHİM İÇİ ARAÇ (RİA)
• TAKVİM YÖNTEMİ
• BARİYER YÖNTEMLER
• VANİJA YIKAMA YÖNTEMİ
• CERRAHİ YÖNTEMLER
MODERN YÖNTEMLER
1.Hormonal Kontraseptifler
Hap
İğne
Norplant
MODERN YÖNTEMLER
2.Rahim içi araçlar (RİA)
MODERN YÖNTEMLER
3.Bariyer Yöntemler
Kondom
Diyafram
Spermisitler
MODERN YÖNTEMLER
4.Cerrahi Yöntemler
Vazektomi
Tüp Ligasyonu
DOĞUM KONTROL HAPLARI
• Östrojen ve progesteron hormonu içerirler.
• Geri dönüşümlü doğum kontrol yöntemidir.
• 28 günlük ve 21 günlük paketler halindedir.
Kimlere doğum kontrol hapı kullanmak önerilmez?
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
35 yaşın üstünde olan kadınlara
Sigara içenlere
6 aydan küçük bebeğini emziren annelere
Nedeni belirsiz düzensiz kanamaları olanlara
Migren hastalarına
Kalp hastalığı, yüksek tansiyon ya da şeker hastalığı olanlara
Ailesel olarak, kalp krizi geçirme riski yüksek olanlara
DOĞUM KONTROL HAPLARININ OLUMLU
YÖNLERİ
•
•
•
•
•
Kullanımı kolaydır.
Önleyici etkinliği yüksektir.
Cinsel ilişkiyi etkilemez.
Yöntem bırakıldığında doğurganlık kısa sürede geri döner.
Adet kanamalarındaki düzensizlikleri, kansızlığı ve adet öncesi
gerginliği iyileştirir.
• Yumurtalık ve rahim kanseri, yumurtalık kisti gibi hastalıkların ortaya
çıkma olasılığını azaltır.
DOĞUM KONTROL HAPLARININ OLUMSUZ
YÖNLERİ
1.
2.
3.
Bazı kadınlarda bulantı,
Kilo artışı,
Adetlerde azalma gibi yan etkilere neden olabilir.
Doğum kontrol hapları ne zaman
alınmalıdır?
Hap alınımı genel olarak adet döneminin 1. veya 5. günü alınmaya
başlanılır.
Doğum kontrol hapları kullanılırken nelere
dikkat edilmeli?
•
•
•
•
Her gün bir tane içilmelidir.
Hap her gün aynı saatte alınmalıdır.
Hapın gece yatmadan önce alınması tercih edilmelidir.
Paket bitinceye kadar her gün bir hap alınmalıdır. Paket 21 günlük
ise paket bitince 7 gün ara verilmelidir.
• Paket 28 günlük ise ara verilmeden yeni pakete başlanmalıdır.
Eğer hap alınımı unutulursa;
• Hap hatırlandığı an alınmalıdır.
• O gün alınması gereken hap aksatılmadan zamanı gelince alınır.
• Bir tane hap unutmak genellikle gebeliğe neden olmaz.
• Hap içmeyi unutanlar mutlaka sağlık personeline başvurmalıdır.
İĞNE (GEBELİKTEN KORUYUCU
ENJEKSİYONLAR)
• Aylık iğneler:
• Östrogen ve progesteron
içeren iğnelerdir.
• 3 aylık iğneler:
• Sadece progesteron içeren
iğnelerdir.
İĞNE (GEBELİKTEN KORUYUCU
ENJEKSİYONLAR)
OLUMLU YÖNLERİ
1.
2.
3.
İleri yaştakiler ve emziren kadınlar da rahatlıkla kullanabilirler.
Kullanımı kolaydır.
Emzirmeyi etkilemez,
İĞNE (GEBELİKTEN KORUYUCU
ENJEKSİYONLAR)
OLUMSUZ YÖNLERİ
1.
2.
3.
4.
Adet düzensizliği ( adetlerde artma, azalma, adetlerin kesilmesi
veya ara kanamaları) yapabilir.
Bazı kadınlarda yöntem bırakıldığında adet gecikmesi olabilir.
Doğurganlık birkaç ay gecikmeyle geri döner.
Kilo artışına ve ciltte sivilceye neden olabilir.
NORPLANT
• Üst kolun iç yüzüne deri altına
yerleştirilen tek kapsülden oluşur.
NORPLANT
• Adetin ilk 7 gününde takılabilir.
• Progestin hormonu içeren altı adet küçük kapsülden oluşur.
• Sperm geçişini engelleyerek gebeliği önler.
NORPLANTIN OLUMLU YÖNLERİ
1.
2.
3.
4.
Kullanımı kolay ve etkisi uzundur (5 Yıl).
İstendiği zaman çıkarılır ve doğurganlık geri döner.
Yan etki oranı çok düşüktür.
Ucuzdur.
NORPLANTIN OLUMSUZ YÖNLERİ
1.
Hafif bir iz halinde görünmesi
bazı kullanıcıları rahatsız
edebilir.
2.
Haplarda görülen yan etkiler
norplant kullananlarda daha az
görülür.
RAHİM İÇİ ARAÇ (RİA)
• Etkili ve geri dönüşümü kolay olan
doğum kontrol yöntemidir.
• Kullanımı kolay ve cinsel ilişkide
bağımsızdır.
RAHİM İÇİ ARAÇ (RİA)
• Rahim boşluğuna konuldukları zaman gebeliği önleyici etki
gösteren, plastik ve bakır gibi çeşitli maddelerden yapılmış küçük
esnek araçlardır.
RİA’NIN OLUMLU YÖNLERİ
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Etkinliği yüksektir.
Hemen etkilidir.
Uzun etkilidir, çeşidine bağlı olarak etkisi 5 – 10 yıl sürer.
Çıkarıldığında doğurganlık kısa sürede geri döner.
Cinsel ilişkiyi etkilemez.
Ayda bir iplerinin kontrolü, yılda bir sağlık kuruluşunda kontrol
yeterlidir.
RİA’NIN OLUMSUZ YÖNLERİ
1.
2.
3.
4.
5.
Ancak sağlık kuruluşlarında
uygulanabilir ve çıkarılabilir.
Cinsel yolla bulaşan hastalığı olan
kişilerde sakıncalı olabilir.
İlk aylarda daha fazla olmak üzere, adet
kanaması, lekeleme ve ağrıya yol
açabilir.
Nedeni belirsiz kanaması veya tedavi
olmamış cinsel yolla bulaşan hastalığı
olanlara uygulanmaz.
Dış gebelik riski vardır.
RİA’NIN KİMLERE UYGULANMASI
SAKINCALIDIR?
• Gebelik şüphesi olan kadınlara,
• Genital enfeksiyon geçirme açısından yüksek risk altında olan
kadınlara,
• Muayenede rahmin çok küçük yada büyük olduğunun belirlenmesi
durumunda,
• Normal dışı kanaması olan kadınlarda,
• Vücut direncini düşüren durumlarda,
• (AIDS, uyuşturucu kullanımı ve kortizon tedavisi gibi).
KONDOM
• Cinsel ilişki sırasında ereksiyon
halindeki penisin üzerine
geçirilen, kauçuktan yapılmış
ince bir kılıftır.
KONDOM
• Erkeğin spermlerinin vajinaya girmesini engeller.
• Kondom gebeliği önlemede etkili bir yöntem olduğu kadar cinsel
yolla bulaşan enfeksiyon hastalıklarına karşı da etkili bir araçtır.
KONDOMUN OLUMLU YÖNLERİ (I)
•
•
•
•
Yan etki ve sağlık riskleri yoktur.
Doğru kullanıldığında koruyucu etkinliği yüksektir.
Hemen etkilidir, önceden başlanması gerekmez.
Tıbbi kontrol gerektirmez.
KONDOMUN OLUMLU YÖNLERİ (II)
•
•
•
•
Ucuzdur ve kolay bulunur.
Erken boşalmanın önlenmesine yardımcı olabilir.
Cinsel yolla bulaşan hastalıkların geçişini önler.
Doğum sonrasında ve diğer yöntemler arasındaki geçiş
dönemlerinde kullanışlıdır.
KONDOMUN OLUMSUZ YÖNLERİ
1.
2.
3.
4.
Cinsel ilişkide kesintiye sebep olabilir.
Bazı erkeklerde duyarlılığın azalmasına bağlı olumsuzluk
yaşanabilir.
Bazı kişilerde allerjik etki yapabilir.
Nadiren, yanlış kullanılması durumunda yırtılabilir.
DİYAFRAM
• Yumuşak kauçuktan yapılmış
vajinaya yerleştirilen kenarları
esnek, daire şeklinde bir
araçtır.
DİYAFRAMIN OLUMLU YÖNLERİ
1.
2.
3.
4.
Spermlerin üst genital kanala geçmesini engelleyerek gebeliği
önler.
Kadınlar sağlık kuruluşlarında nasıl kullanılacağını öğrendikten
sonra kendi kendilerine uygulayabilirler.
Cinsel yolla bulaşan bazı hastalıklara karşı koruyuculuğu vardır.
Kadınların çoğu için uygun bir yöntemdir.
DİYAFRAMIN OLUMSUZ YÖNLERİ
1.
2.
3.
4.
Bazı kadınları, vajina içine bir şey koymak rahatsız edebilir; bazen de
içine yerleştirmesi güç olabilir.
Diyaframa başlamak için bir sağlık kuruluşunda muayene olmak
gerekir.
Diyafram kullanan bazı kadınlarda idrar yolu iltihaplanmalarının
görülme sıklığı artabilir.
Spermleri öldürücü (Spermisit) kremlerle kullanılması koruyuculuk
oranını yükseltir.
SPERMİSİTLER
• Kimyasal etki
göstererek, spermlerin
üreme sistemine
geçişini engelleyerek etki
eder.
* Cinsel ilişkiden önce vajinaya yerleştirilir.
* Köpük,tablet, sünger ve kremler spermi etkisiz hale getiren
spermisitler içerir.
* Sperm öldürücü tablet veya kremler, kondom veya diyaframla
birlikte kullanılırsa etkinliği yükselmektedir.
SPERMİSİTLERİN OLUMLU YÖNLERİ
1- Vücuda herhangi bir olumsuz etkisi yoktur.
2- Kadınlar kendi kendilerine uygulayabilirler.
3- Cinsel yolla bulaşan bazı hastalıklara karşı koruyucudur.
4- Ayrıca vajinayı kayganlaştırıcı etkisi vardır.
SPERMİSİTLERİN OLUMSUZ YÖNLERİ
1. Sperm öldürücüler tek başına kullanıldıklarında gebe kalma riski çok
yüksektir.
2. Hap, norplant, iğne, RİA ve diğer modern yöntemlere göre gebelikten
koruyucu etkileri daha düşüktür.
3. Spermisitler, diyafram ve kondom (kılıf, prezervatif) ile kullanıldığında
koruyuculuk etkisi artar.
4. Bazı kadınlar spermisitleri rahat kullanmazlar cinsel organlarında
yanma ve kızarıklık yapabilir.
TÜP LİGASYONU
(TÜPLERİN BAĞLANMASI)
• Tüp ligasyonu karında yapılan
küçük bir kesi ile fallop
tüplerine ulaşarak her iki
tüpün mekanik olarak
kapatılmasıdır.
• Kadında üretilen ovum (yumurta) fallop tüplerine geçerek
spermlerle karşılaşmayacak ve gebelik oluşmayacaktır.
TÜP LİGASYONU
(TÜPLERİN BAĞLANMASI)
OLUMLU YÖNLERİ
•
•
•
•
Gebelikten kesin korur.
Cinsel ilişkiyi etkilemez.
Çok etkili ve güvenle kullanılabilecek bir yöntemdir.
Kadının cinsel isteğinde, adet döngüsünün düzeninde, vücut
yapısında herhangi bir değişiklik oluşturmaz, bütün olaylar eskisi gibi
devam eder.
TÜP LİGASYONU
(TÜPLERİN BAĞLANMASI)
OLUMSUZ YÖNLERİ
•
1- Kalıcı, geriye dönüşümü olmayan bir yöntemdir.
•
2- Çok düşük oranda da olsa dış gebelik olasılığı vardır.
•
3- Uygulama sırasında ve sonrasında uygulama yerinde
birkaç gün hafif ağrı olabilir.
•
İleride çocuk sahibi olmak isteyip, istemediğinden emin
olmayanlar, evlilik sorunları olanlar, ileride pişmanlık duyabilecek
olanlar için uygun bir yöntem değildir.
VAZEKTOMİ (TOHUM KANALLARININ
BAĞLANMASI)
• Erkeğin tohum kanallarının
ameliyatla bağlanması
yöntemidir.
VAZEKTOMİ (TOHUM KANALLARININ BAĞLANMASI)
OLUMLU YÖNLERİ
• Tohum kanallarının bağlanması çok etkili ve güvenle kullanılabilecek bir
yöntemdir.
• Gebelikten kesin korur, cinsel ilişkiyi etkilemez.
• Uzun dönemde ortaya çıkabilecek herhangi bir yan etkisi yoktur.
• Erkeğin cinsel istediğinde, ilişkisinde, boşalmasında ve vücut yapısında
herhangi bir değişiklik oluşturmaz.
VAZEKTOMİ (TOHUM KANALLARININ BAĞLANMASI)
OLUMSUZ YÖNLERİ
•
Kalıcı geriye dönüşümü olmayan bir yöntemdir.
•
Uygulama sırasında veya hemen sonrasında uygulama yerinde
hafif ağrı, şişlik ve iltihap olabilir.
•
İleride çocuk sahibi olmak isteyip istemediğinden emin
olmayanlar, evlilik sorunları olanlar, ileri de pişmanlık duyabilecek
olanlar için uygun bir yöntem değildir.
SONUÇ OLARAK;
Kadında Tüp Ligasyonunda;
Kadının cinsel isteğinde, âdet döngüsünün düzeninde, vücut
yapısında herhangi bir değişiklik oluşturmaz, bütün olaylar eskisi
gibi devam eder.
Erkekte Vazektomi Yönteminde
Erkeğin cinsel istediğinde, ilişkisinde, boşalmasında ve vücut
yapısında herhangi bir değişiklik oluşturmaz.
HER İKİ YÖNTEM DE;
• İleride çocuk sahibi olmak isteyip istemediğinden emin olmayanlar,
evlilik sorunları olanlar, ileri de pişmanlık duyabilecek olanlar için
uygun bir yöntem değildir.
DOĞAL YÖNTEMLER
•
•
•
•
•
•
GERİ ÇEKME
TAKVİM YÖNTEMİ
BAZAL VÜCUT ISISI
EMZİRME
İLİŞKİYE GİRMEME
VAJENİN(HAZNE) YIKANMASI
DOĞAL YÖNTEMLER
Geri çekme
•
Cinsel ilişki sırasında erkeğin cinsel organının (penis), meninin
gelmesinden önce vajinadan çıkarılarak, meninin vajina dışına
boşaltılmasına dayanan bir yöntemdir.
DOĞAL YÖNTEMLER
GERİ ÇEKME
OLUMSUZ YÖNLERİ
• Etkinliği son derece düşüktür. Çünkü kadının yumurtlama dönemine
rastlayan günlerdeki bir cinsel ilişkide, dışarı boşalmadan önce
erkeğin tohum kanallarından kadının vajinasına ve rahmine
geçebilecek olan tek bir erkek tohum hücresi (sperm) bile gebeliğe
neden olabilir.
DOĞAL YÖNTEMLER
Takvim yöntemi
•
•
•
•
•
Çiftlerin kadının adet döngüsünde, yumurtlamanın olduğu
günlerde cinsel ilişkiden kaçınmasıdır.
Çok düzenli adet döngüsü olan kadınlar için uygundur.
Koruyuculuğu düşük bir yöntemdir.
Gebeliği önlemek yerine gebe kalmak için uygun günlerin
saptanmasında kullanılması daha uygundur.
Kadının adet döngülerinin düzenini önceden kaydetmesi gerekir.
DOĞAL YÖNTEMLER
Bazal Vücut Isısı
• Kadında yumurtlama sonrası vücut ısısı yükselir.
Bu ısı artışı yumurtlamanın olduğunu gösterir
• Fakat yumurtlamanın ne zaman olacağı önceden bilinemez.
• Vücut ısısı, hastalık, stres, uyku bozuklukları gibi değişik
faktörlerden etkilenebildiği için, ısı değişikliklerinin çok titiz
yorumlanması şarttır.
• Bu nedenle gebelikten koruyucu etkisi düşüktür.
DOĞAL YÖNTEMLER
Emzirme
• Emzirme döneminde üreme hormonları
etkisiyle menstruasyon (adet kanaması)
olmaz .
• Emzirme çok düzenli devam ederse
gebelikten korur. Ovulasyonun
(yumurtlama) ve adet görmeye başlama
gecikir.
• Ne kadar sık ve uzun süre meme verilirse ovulasyon (yumurtlama) o
kadar engellenir.
• Adet kanaması başlamasa da doğumdan altı ay sonra ovulasyon
(yumurtlama) başlayabilir.
• Bir çok anne sütün gebelikten koruma etkisine güvenerek tekrar
gebe kalabilir.
EMZİRME
Emzirmenin koruyucu olabilmesi için aşağıdaki koşullar yerine
getirilmelidir:
• Doğumdan sonraki ilk aylarda annenin adet kanamaları başlamamış
olması,
• Bebeğin 6 aydan küçük olması ,
• “Tam” olarak (bebek her istediğinde,gece gündüz) sık sık ve uzun
süre anne sütü ile besleniyorsa,
• Bebeğin sadece anne sütüyle beslenmesi, ek gıda verilmemesi
•İLİŞKİYE GİRMEME
•VAJENİN (HAZNE) YIKANMASI
Cinsel ilişkiden hemen sonra su ile yıkanmasıyla meninin vajenden
uzaklaştırılmasıdır.
Gebelikten korunma oranı düşüktür.
SONUÇ OLARAK AİLE PLANLAMASI;
• AİLENİN PAYLAŞTIĞI BİR KARAR
SORUMLULUĞU VE İRADESİ VARDIR.
• AİLE İÇİ SEVGİNİN KORUNMASI VE AİLE
SAĞLIĞI İÇİN GEREKLİDİR.
TEŞEKKÜRLER.