Ekonomik Gelişmeler Özet Değerlendirme Raporu, Eylül 2008-I,II

advertisement
TÜRKİYE KALKINMA BANKASI A.Ş.
EKONOMİK GELİŞMELER
ÖZET DEĞERLENDİRME RAPORU
EYLÜL 2008/I-II
HAZIRLAYANLAR
Mustafa ŞİMŞEK
Fulya BAYRAKTAR
Mustafa TOSUN
EKONOMİK VE SOSYAL ARAŞTIRMALAR MÜDÜRLÜĞÜ
Eylül 2008
Ekonomik Gelişmeler Özet Değerlendirme Raporu (EG ÖDR)
Eylül 2008/I-II
Ağustos ayının son haftası ile Eylül ayının ilk üç haftasında ekonomide yaşanan
gelişmeler ve bunun piyasalara yansımaları açıklanan son veriler doğrultusunda
aşağıda özetlenmiştir.*
Yurtiçi Piyasaları Etkileyen Gelişmeler
•
TCMB Para Politikası Kurulu, 18 Eylül 2008 tarihli toplantısında; Banka
bünyesindeki Bankalararası Para Piyasası ve İstanbul Menkul Kıymetler Borsası
Repo-Ters Repo Pazarı’nda uygulanmakta olan kısa vadeli faiz oranının, %16.75
olarak sabit tutulmasına karar vermiştir. Kurul tarafından yapılan açıklamaya
göre; son dönemde açıklanan veriler iktisadi faaliyetteki yavaşlamanın
belirginleştiğine işaret etmektedir. Uluslararası kredi piyasalarındaki ve küresel
ekonomideki sorunlar iç ve dış talebi sınırlamaya devam edecektir. Bunun
yanında, gıda fiyatlarındaki olumlu görünüm ve petrol fiyatlarında gözlenen
keskin düşüş enflasyonu olumlu etkileyecektir. Bu çerçevede, enflasyonun
kademeli olarak düşmeye devam edeceği öngörülmektedir. Kurul ayrıca, petrol
ve gıda fiyatlarının Temmuz Enflasyon Raporu’ndaki iyimser senaryoya yakın
seyrettiği ve kısa vadeli faizlerin mevcut seviyesinin enflasyondaki düşüşü
desteklediği değerlendirmesinde bulunmuştur.
•
TCMB Başkanı Durmuş Yılmaz, Para Politikası Kurulu'nun (PPK) Eylül ayından
itibaren ölçülü faiz indirimi de olmak üzere bütün politika seçeneklerini göz önüne
alacağını söyledi. Merkez Bankası'nın 2009, 2010 ve 2011 yılı enflasyon
hedeflerinin sırasıyla %7.5, %6.5 ve %5.5 olarak belirlendiğini hatırlatan Yılmaz,
Temmuz ayının sonunda yayımlanan enflasyon raporunda yenilenen bu
hedeflerin ulaşılabilir olduğu tespitinin yapıldığını ve son dönemde enflasyondaki
beklentilerde ortaya çıkan kötüleşmenin, parasal sıkılaştırmanın etkisiyle
durduğunun gözlenmekte olduğunu ifade etti.
•
TCMB Başkanı Durmuş Yılmaz, 1 Ocak 2009 tarihinden itibaren paradan "yeni"
ibaresinin kaldırılacağını ve yeniden "Türk Lirası"na geçileceğini açıkladı. Yeni
paranın daha güvenli ve farklı özelliklere sahip olacağını vurgulayan Yılmaz,
YTL'den TL'ye dönüşüm sürecinin 1 yıl alacağını, 2009 yılı boyunca TL ve YTL
banknotların birlikte kullanılacağını kaydetti.
•
Devlet Planlama Teşkilatı (DPT), mevcut trendin devam etmesi halinde yılsonu
enflasyonunun %11,5 seviyesini aşacağının tahmin edildiğini açıkladı. DPT
tarafından yayınlanan raporda, "TÜFE'de bazı çekirdek göstergelerdeki geçici
gerilemeye rağmen diğer çekirdek göstergelerde ve hizmetlerdeki enflasyonunun
yüksek seyri, enflasyonun gelecekteki seyrine ilişkin olumsuz sinyaller
vermektedir. Nitekim mevcut trendin devam etmesi halinde yılsonu
enflasyonunun %11,5 seviyesini aşacağı tahmin edilmektedir" denildi.
•
ABN AMRO tarafından yapılan açıklamaya göre, Türkiye imalat sanayi
sektörünün durumu hakkında bilgi vermek üzere tasarlanmış bileşik bir gösterge
olan ABN AMRO Türkiye Satın Alma Yöneticileri Endeksi (PMI), sektördeki
daralmanın hızlandığına işaret ederek Temmuz ayındaki 49.4 seviyesinden
Ağustos ayında 48.3’e geriledi. İmalat sanayi istihdamındaki azalmanın yedi
*
Rapor 19 Eylül 2008 tarihinden önceki gelişmeleri içermektedir.
1
Ekonomik Gelişmeler Özet Değerlendirme Raporu (EG ÖDR)
Eylül 2008/I-II
aydır devam ettiği belirtilen açıklamada, Ağustos ayı verilerinin sektördeki
enflasyonist baskılarda, dikkate değer bir azalma olduğunu gösterdiği kaydedildi.
Girdi fiyatları enflasyonunun Şubat ayından bu yana gözlenen en düşük
seviyesine gerilediği vurgulanan açıklamada, fiyatının yükseldiği belirtilen
girdilerin genellikle petrol ve kimyevi maddeleri kapsadığı ifade edildi. Türkiye
PMI endeksi 2008 yılının başından bu yana 50 seviyesinin altında seyrediyor.
•
Uluslararası kredi derecelendirme kuruluşu Fitch yayınladığı raporda,
gelişmekte olan Avrupa ekonomilerinin ve finansman koşullarının görünümlerinin,
küresel ekonomideki yavaşlama, güçlü enflasyonist baskılar ve kırılgan
finansman koşulları nedeniyle kötüleştiğini açıkladı. Raporda ayrıca, Fitch'in cari
işlemler açığı, doğrudan yabancı yatırımlar, dış borç geri ödemeleri
projeksiyonlarına göre bir kırılganlık endeksi oluşturduğu belirtilirken, bu endekse
göre, Letonya, Hırvatistan, Litvanya, Türkiye, Estonya, Bulgaristan ve Romanya
en kırılgan ülkeler oldular.
Uluslararası Piyasalardaki Gelişmeler
•
ABD Merkez Bankası (FED) Başkanı Ben Bernanke, yaptığı açıklamada, ABD
enflasyon görünümünü çok belirsiz olarak nitelendirerek merkez bankası
yetkililerinin fiyat istikrarını korumak için yapmaları gerekenleri yapacaklarını
söyledi. Emtia fiyatlarında son zamanlardaki düşüş ve ABD dolarının istikrar
kazanmasının cesaret verici olduğunu söyleyen Bernanke, ayrıca tersine
dönmezse bu gelişmelerin bir süre daha potansiyelin altında kalması beklenen
büyüme hızının da etkisiyle bu yılın sonlarında ve gelecek yıl enflasyonun
yatışmasına yol açabileceğini belirtti.
•
ABD Merkez Bankası (FED) yaptığı faiz konulu toplantıda aldığı kararla,
gösterge faiz oranlarını beklentilerin aksine değiştirmeyerek %2.0 seviyesinde
sabit bıraktı. FED Açık Piyasa Kurulu toplantısının ardından yapılan açıklamada,
finansal piyasalardaki bozulmanın sürdüğü ve iş piyasasının daha da zayıfladığı
belirtildi. Açıklamada hane halkı harcamalarındaki bozulmadan dolayı büyümede
bir yavaşlama olduğu, sıkı kredi koşulları, konut piyasasındaki bozulma ve
ihracattaki yavaşlamanın önümüzdeki birkaç çeyrek daha ekonomik büyüme
üzerindeki ağırlığının devam etmesinin beklendiği belirtildi. Para politikasının
gevşetilmesi ve piyasalardaki likiditenin artırılmasına yönelik önlemlerin makul bir
büyümeyi sağlayabileceği kaydedildi. Kurul, enflasyonun bu yılsonunda ve
gelecek yıl düşük seyretmesini beklediğini yineledi ancak enflasyon
görünümünün hayli belirsiz olduğunu vurguladı.
•
ABD Merkez Bankası (FED), Avrupa Merkez Bankası (ECB), İngiltere Merkez
Bankası (BOE), Japonya Merkez Bankası (BOJ), İsviçre Merkez Bankası ve
Kanada Merkez Bankası ile piyasaları yatıştırmaya dönük önlemler açıkladı. ECB
tarafından yapılan açıklamaya göre, ECB gecelik vadede BOJ ile ortak fonlama
yapacak ve ECB'nin dolar fonlaması 40 milyar dolara kadar olacak. İngiltere
Merkez Bankası da piyasaya gecelik vadede dolar fonlaması yapacağını ve
piyasaya başlangıç olarak 40 milyar dolara kadar para vereceğini açıkladı. FED
ise geçici döviz swap düzenlemesinde 180 milyar dolarlık genişlemeyi onayladı.
FED, BOJ ile 60 milyar dolara kadar ve Kanada Merkez Bankası ile 10 milyar
dolara kadar geçici döviz swap anlaşması yaptığını açıkladı. FED, yaptığı bütün
2
Ekonomik Gelişmeler Özet Değerlendirme Raporu (EG ÖDR)
Eylül 2008/I-II
karşılıklı geçici döviz swap anlaşmalarının 30 Ocak 2009'a kadar geçerli
olacağını açıkladı.
•
ABD Chicago Merkez Bankası (FED) tarafından yapılan açıklamaya göre,
ABD’deki mevcut ekonomik faaliyetler ve enflasyon baskıları ile ilgili bilgi
sağlayan önemli bir gösterge olan Ulusal Faaliyet Endeksi Temmuz ayında -0.67
değerini aldı. Açıklamada ayrıca bir önceki ayda -0.60 değerini alan veri -0.59
olarak revize edildi. Ulusal Faaliyet Endeksinin, 2007 yılının Ağustos ayından beri
ekside seyretmesi, büyümede aşağı yönlü bir eğilime işaret etmektedir.
•
ABD Hükümeti, hem konut piyasasına destek sağlamak hem de dünya finans
piyasalarında daha fazla çalkantının önüne geçmek için ABD’nin en büyük konut
finansman şirketleri Fannie Mae ve Freddie Mac'e el koyduğunu açıkladı.
•
ABD Hazine Bakanlığı, ülkenin para piyasası fonu sektörüne destek vermek için
büyük bir program açıkladı. Programın hedefi, global krizin etkilemeye başladığı
geleneksel olarak güvenli varlıklar olarak bilinen bu fonlara piyasa güveninin
artırılması olarak ifade edildi. Program çerçevesinde ABD Hazinesi, halka açık
para piyasası fonlarının pozisyonlarını sigorta da edecek. Fonlar bu programda
yer almak için ücret ödeyecekler.
•
ABD Ticaret Bakanlığı tarafından yapılan açıklamaya göre, ekonomi kötü
durumdayken düşeceği ve iyi durumdayken de artacağı tahmin edilen yeni konut
satışları Temmuz ayında bir önceki aya göre %2.4 artışla 515,000 adet olarak
gerçekleşti. Beklentiler verinin 530,000 adet olması yönündeydi.
•
ABD’de ikinci el konut satışları Temmuz ayında beklentilerden yüksek gelerek
%3.1 arttı ve yıllık bazda 5.0 milyon adete yükseldi. Beklentiler verinin 4.9 milyon
adet olarak açıklanması yönündeydi.
•
ABD’de, sözleşmeleri imzalanan ve bekleyen konut satışları endeksi Temmuz
ayında %3.2 gerileyerek beklentilerin üzerinde düşüş gösterdi. Beklentiler verinin
%1.0 gerilemesi yönündeydi.
•
ABD’de konut başlangıçları Ağustos ayında beklentilerin oldukça altında %6.2
azalarak 895,000’e geriledi. Beklentiler verinin 950,000’e gerilemesi yönündeydi.
Ayrıca Temmuz ayında %11 düşüş olarak açıklanan veri %12.4 düşüş olarak
revize edildi.
•
ABD Ticaret Bakanlığı tarafından yapılan açıklamaya göre, dayanıklı mal
siparişleri Temmuz ayında bir önceki aya göre %1.3 artış göstererek beklentilerin
üzerinde açıklandı. Beklentiler verinin bir önceki aya göre değişmemesi
yönündeydi.
•
ABD Ticaret Bakanlığı tarafından yapılan açıklamaya göre, ABD’de Gayri Safi
Yurtiçi Hâsıla (GSYH) 2. çeyrekte geçici verilere göre %3.3 artış olarak revize
edildi. ABD ekonomisi 2007 yılının toplamında %2.2 büyürken, 2008 yılının 1.
çeyreğinde büyüme oranı %0.9 olarak gerçekleşmişti.
•
ABD Çalışma Bakanlığı tarafından yapılan açıklamaya göre, ABD çekirdek
kişisel tüketim harcamaları (PCE) Temmuz ayında %0.3 artarken, kişisel gelirler
%0.7 azaldı. Beklentiler çekirdek PCE’nin Temmuz ayında %0.3 artması ve
kişisel gelirlerin değişmemesi yönündeydi. Gıda ve enerji harcamalarının da dahil
edildiği PCE endeksi ise Temmuz ayında %0.6, yıllık bazda da %4.5 artış
gösterdi.
3
Ekonomik Gelişmeler Özet Değerlendirme Raporu (EG ÖDR)
Eylül 2008/I-II
•
ABD’de işsizlik ve tarım dışı istihdam verilerinin ön göstergesi niteliğindeki ADP
ulusal istihdam raporuna göre; ABD’de özel sektörde istihdam, Ağustos ayında
beklentilere yakın olarak 33,000 kişi azalış gösterdi.
•
ABD’de, tüketici güven endeksi Ağustos ayında 56.9 değerini alarak beklentilerin
üzerinde gerçekleşti. Endeks geçen ay 51.9 düzeyindeydi.
•
ABD'de Ağustosta tarım dışı istihdam 75 bin kişi beklentisine karşın 84 bin kişi
olarak açıklandı. Temmuz ayında 51,000 azalış olarak açıklanan veri 60,000
azalış olarak revize edildi.
•
ABD’de %5.8 olarak beklenen Ağustos ayı işsizlik oranı %6.1'e çıkarak Eylül
2003'ten bu yana en yüksek seviyeye ulaştı.
•
ABD’de toptan satışlar Temmuz ayında %0.3 gerilerken, toptan satış stokları
%1.4 artış gösterdi. Beklentiler toptan satış stoklarının %0.7 artması yönündeydi.
•
ABD Ticaret Bakanlığı tarafından yapılan açıklamaya göre, petrol fiyatlarının
Temmuz ayında rekor seviyeye yükselmesiyle, ABD’nin dış ticaret açığı Temmuz
ayında beklentilerin oldukça üzerinde 62.2 milyar dolar olarak gerçekleşti.
Beklentiler verinin 58 milyar dolar olması yönündeydi.
•
ABD’de cari işlemler açığı 2. çeyrekte 183.1 milyar dolar olarak beklentilerin
üzerinde gerçekleşti. Beklentiler verinin 180 milyar dolar olması yönündeydi.
Ayrıca 2008 yılının 1. çeyreğinde 176.4 milyar dolar olarak açıklanan cari açık
verisi 175.6 milyar dolar olarak revize edildi.
•
ABD’de üretici fiyatları endeksi (ÜFE) Ağustos ayında beklentilerden daha fazla
gerileyerek %0.9 düşüş gösterdi. Temmuz ayında %1.2 artan ÜFE’nin Ağustos
ayında %0.5 gerilemesi bekleniyordu. Böylece geçen ay yıllık bazda %9.8 ile
1981 yılından bu yana en yüksek seviyeye ulaşan ÜFE artışı Ağustos ayında
%9.6’ya geriledi. Gıda ve enerji fiyatları hariç tutularak hesaplanan çekirdek ÜFE
ise bir önceki aya göre beklentilere paralel olarak %0.2 artış gösterdi. Veri geçen
ay %0.7 artmıştı.
•
ABD’de tüketici fiyat endeksi (TÜFE) Ağustos ayında %0.1 ve çekirdek TÜFE
%0.2 artarak beklentilerle paralel gerçekleşti. Temmuz ayında TÜFE %0.8,
çekirdek TÜFE ise %0.3 artış göstermişti.
•
ABD’de perakende satışlar Ağustos ayında bir önceki aya göre %0.3, dalgalı
seyreden otomobil fiyatları hariç tutularak hesaplanan çekirdek perakende
satışlar %0.7 düşüş gösterdi. Beklentiler perakende satışların bir önceki aya göre
%0.2 artması, çekirdek perakende satışların ise %0.2 gerilemesi yönündeydi.
•
ABD’de, sanayi üretimi Ağustos ayında %1.1 azalırken, kapasite kullanımı %78.7
oldu. Beklentiler sanayi üretiminin %0.3 azalması, kapasite kullanımının ise
%79.6 olması yönündeydi.
•
ABD’de öncü göstergeler endeksi Ağustos ayında %0.5 düşüş göstererek
beklentilerden daha fazla geriledi. Temmuz ayında %0.7 gerileyen verinin
Ağustos ayında %0.2 gerilemesi bekleniyordu.
•
ABD’nin en büyük yatırım bankası Goldman Sachs, üçüncü çeyrekte kârının
geçen senenin aynı dönemine göre rekor seviyede %70 düşerek geçen seneki
2.85 milyar dolar seviyesinden 845 milyon dolar seviyesine gerilediğini açıkladı.
Şirketin hisse başına kârı ise geçen seneki 6.13 dolar seviyesinden 1.81 dolar
seviyesine düştü.
4
Ekonomik Gelişmeler Özet Değerlendirme Raporu (EG ÖDR)
Eylül 2008/I-II
•
ABD’nin en büyük dördüncü yatırım bankası olan Lehman Brothers’ın iflas
etmesi, Merrill Lynch’in Bank of America tarafından satın alınması ve sigorta
şirketi AIG’nin üzerindeki baskıların artması ABD finans sistemiyle ilgili kaygıları
artırdı.
•
Avrupa Merkez Bankası (ECB), faiz oranlarını beklendiği gibi %4.25
seviyesinde değiştirmeden bıraktı. ECB Başkanı Jean-Claude Trichet faiz
kararının nedenlerinin açıklandığı basın toplantısında, enflasyonda yukarı yönlü
riskler bulunduğunu ve seviyenin endişe verici olduğunu söyledi. Mevcut para
politikasının hedeflerine ulaşmaya katkıda bulunacağını belirten Trichet, yıllık
enflasyonun uzun süre fiyat istikrarı düzeyinin üzerinde kalacağını belirtti. Trichet
ayrıca 2008 için Euro bölgesi büyüme tahminini %1.8’den 1.4’e, enflasyon
tahminini %3,4’ten 3,5’e revize etti. Trichet’in açıklamalarından sonra euro
uluslararası piyasalarda hızla gerilemeye başladı ve Euro/Dolar paritesi 1.42,
Euro/Yen paritesi de 150 seviyelerini test etti.
•
Avrupa Komisyonu yılda iki defa açıklanan ekonomi tahminlerinde, finans
piyasalarındaki çalkantılar, yükselen emtia fiyatları ve konut piyasasındaki şoklar
sonrasında Euro bölgesinde ekonomik büyümenin beklenenden çok daha düşük,
enflasyonun ise daha yüksek olmasını beklediğini açıkladı. Avrupa Komisyonu
tarafından yapılan açıklamada Euro kullanan 15 ülkeden oluşan Euro bölgesinde
2008 yılı GSYH artışı beklentisinin Nisan'da açıklanan %1.7 oranından, %1.3'e
düşürüldüğü belirtildi. Avrupa Komisyonu, 2008 için enflasyon tahminini ise
%3.1'den %3.6'ya yükseltti.
•
Eurostat, Euro bölgesinde Gayri Safî Yurtiçi Hasılanın (GSYH) 2. çeyrekte %0.2
azaldığını açıkladı. Daha önce de geçici verilere göre GSYH’nin 2. çeyrekte %0.2
azaldığı açıklanmıştı.
•
Eurostat tarafından yapılan açıklamaya göre, Euro bölgesinde perakende
satışlar Temmuz ayında aylık bazda %0.4 ve yıllık bazda %2.8 düşüş gösterdi.
Beklentiler verinin Temmuz’da aylık bazda değişmemesi, yıllık bazda ise %2.1
gerilemesi yönündeydi.
•
Euro bölgesi hizmetler PMI (satın alma yöneticileri endeksi) endeksi Ağustos
ayında 48.5 değerini aldı. Geçen ay 48.3 değerini alarak 2003 yılının Haziran
ayından bu yana en düşük seviyeye gerileyen verinin Ağustos ayında 48.2
olması bekleniyordu. PMI endeksinin 50’den büyük olması hizmet sektöründe
büyümenin olduğu, 50’den düşük olması da bir daralma olduğu anlamına geliyor.
•
Eurostat tarafından yapılan açıklamaya göre, sanayi üretiminin ve dolayısıyla
genel ekonomik faaliyetin önemli bir göstergesi olan Euro bölgesi sanayi
siparişleri, Haziran ayında bir önceki aya göre %0.3 ve yıllık bazda %7.4 azaldı.
Beklentiler verinin Haziran ayında %1.1, yıllık bazda ise %6.3 gerilemesi
yönündeydi.
•
Eurostat tarafından yapılan açıklamaya göre, Euro bölgesinde işsizlik oranı
Temmuz ayında beklentilere paralel olarak %7.3 oldu. Veri geçen ay da %7.3
düzeyinde gerçekleşmişti.
•
Euro bölgesindeki imalat sektörü PMI (satın alma yöneticileri endeksi) endeksi
Ağustos ayında 47.6 olarak açıklandı. Beklentiler endeksin Temmuz ayındaki
47.4 seviyesinin ardından Ağustos ayında 47.5 olarak gerçekleşmesi
yönündeydi.
5
Ekonomik Gelişmeler Özet Değerlendirme Raporu (EG ÖDR)
Eylül 2008/I-II
•
Eurostat tarafından yapılan açıklamaya göre, Euro bölgesinde üretici fiyatları
endeksi (ÜFE), Temmuz ayında %1.1 arttı. Beklentiler verinin %1.3 artacağı
yönündeydi. Açıklanan son rakamla birlikte Euro bölgesinde ÜFE artışı yıllık
olarak %9.0’a yükseldi. Enerji fiyatlarının hariç tutulduğu çekirdek ÜFE ise
Temmuz ayında %0.5, yıllık bazda %4.3 artış gösterdi. Geçen ay çekirdek ÜFE
aylık bazda %0.4 artmış ve yıllık bazda ÜFE artışı %4.0 olmuştu.
•
Eurostat tarafından yapılan açıklamaya göre, Euro bölgesi sanayi üretimi
Temmuz ayında %0.3, yıllık bazda %1.7 azalarak beklentilerden daha fazla
geriledi. Beklentiler verinin aylık bazda %0.2, yıllık bazda %0.7 azalması
yönündeydi.
•
Eurostat tarafından yapılan açıklamaya göre, Euro bölgesinde tüketici fiyatları
Ağustos ayında %0.1 azaldı ve yıllık bazda %3.8 olarak gerçekleşti. Enerji, gıda
fiyatlarının dahil edilmediği çekirdek enflasyon ise Ağustos ayında %0.3 arttı ve
yıllık bazdaki artış %2.6 olarak gerçekleşti.
•
Eurostat tarafından yapılan açıklamaya göre, Temmuz ayında Euro bölgesinde
2.3 milyar euro dış ticaret açığı verildi. Geçen ay 0.1 milyar açık olarak açıklanan
veri 0.2 milyar euro açık olarak revize edildi.
•
İngiltere Merkez Bankası (BOE), faiz oranlarını piyasa beklentileri
doğrultusunda %5.0 seviyesinde değiştirmeden bıraktı. Enflasyonun Temmuz ayı
itibariyle %2 olan hedeften oldukça saparak %4.4 seviyesine ulaşması ve yüksek
seyreden gıda ve enerji fiyatlarının etkisiyle artma eğiliminde olması nedeniyle
beklentiler de BOE’nin faiz oranlarını değiştirmeyeceği yönündeydi.
•
Japonya Merkez Bankası (BOJ), genel beklentiye uygun olarak faiz oranlarını
%0.5'te tutarken, ekonomiyle ilgili görüşünü korudu. Yapılan açıklamada, küresel
finansal piyasalardaki bozulmanın arttığı ve dünya ekonomik büyümesinde aşağı
yönlü risklerin olduğu belirtildi.
•
Brezilya Merkez Bankası, enflasyon kaygıları nedeniyle, %13.0 seviyesinde
bulunan faiz oranlarını beklentilerle paralel olarak 75 baz puan artırarak %13.75
seviyesine çıkardı. Brezilya Merkez Bankası faiz oranlarını en son Temmuz
ayında yine 75 baz puan artırmıştı.
•
IMF Başkanı Dominique Strauss-Kahn, global finans krizinin en kötü döneminin
henüz geçmediğini ve finans sektöründe daha fazla konsolidasyon olabileceğini
açıkladı. Finansal krizin sonuçlarının henüz görülmediğini ancak ana sebeplerinin
geride kaldığını belirten Strauss-Kahn, kamu parasının yalnızca global
ekonomiye yönelik bir tehdit oluştuğunda kullanılması gerektiğini vurguladı.
•
Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) tarafından yayınlanan
raporda, Avrupa ekonomisinin beklenenden fazla yavaşlayacağı, İngiltere'nin ise
bölgedeki büyük ekonomiler arasında resesyona en yakın ülke olduğu açıklandı.
OECD raporunda, ABD'de ikinci çeyreğin daha iyi geçmesine rağmen, süregelen
konut krizi sebebiyle ekonominin ciddi bir şekilde zayıfladığı belirtildi. Rapora
göre OECD, ABD'nin yıllık ekonomik büyüme tahminini Haziran ayında
yayınlanan raporda açıklanan %1.2'den %1.8'e yükseltirken, Euro bölgesi için
%1.7 olan büyüme tahminini %1.3'e, Japonya için büyüme tahminini de %1.7'den
%1.2'ye düşürdü. İngiltere, G7 ülkeleri arasında 2008'in ikinci yarısında hem
üçüncü, hem de dördüncü çeyreklerde küçüleceği tahmin edilen tek ülke oldu.
6
Ekonomik Gelişmeler Özet Değerlendirme Raporu (EG ÖDR)
Eylül 2008/I-II
Son Açıklanan Veriler
•
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından açıklanan geçici verilere göre,
2008 yılı Temmuz ayında;
%
Karşılama oranı (ihracat/ithalat)
geçen yılın aynı ayına göre
ihracat
%40.8
oranında 80.0
artarak 12.6 milyar dolar,
69.2 68.1
68.1
ithalat ise %35 oranında 70.0 65.1
64.3 64.7 62.9
62.5 63.3
61.3
artarak 20.5 milyar dolar
67.3 67.7
olarak gerçekleşmiştir. Aynı 60.0
63.7 61.2
62.0
60.4 58.7
60.3
59.5
dönemde dış ticaret açığı
%26.7 oranında artarak 6.3 50.0
milyar dolardan 7.9 milyar
dolara
yükselmiştir.
2007 40.0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10 11 12
Temmuz ayında %58.7 olan
2007
2008
Aylar
ihracatın ithalatı karşılama
oranı, 2008 Temmuz ayında %61.3’e yükselmiştir.
2008 Ocak-Temmuz döneminde; 2007 yılının aynı dönemine göre ihracat %39
oranında artarak 81.4 milyar dolar, ithalat ise %36.6 oranında artarak 126.4
milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. 2007 Ocak-Temmuz döneminde 34.0 milyar
dolar olan dış ticaret açığı, 2008 yılının aynı döneminde %32.4 oranında artarak
45.0 milyar dolara yükselmiştir.
2008 yılı Temmuz ayı itibarıyla Avrupa Birliği’nin (AB) ihracattaki ağırlığı devam
etmekte olup, toplam ihracat içindeki payı %48.4’tür. Geçen yılın aynı ayına göre
AB ülkelerine yapılan ihracat %23.3 oranında artarak 6.1 milyar dolar düzeyinde
gerçekleşmiştir.
2008 yılı Temmuz ayında, fasıllar bazında en büyük ihracat kalemi kara taşıtları
ve bunların aksam ve parçaları (1.9 milyar dolar) olurken; bu faslı demir-çelik (1.9
milyar dolar), mineral yakıtlar, mineral yağlar (1.1 milyar dolar), makineler,
mekanik cihazlar, kazanlar, aksam ve parçaları (0.9 milyar dolar) izlemiştir. Aynı
ayda, ithalatta ise en büyük kalemler, sırasıyla, mineral yakıtlar, mineral yağlar
(5.1 milyar dolar), demir ve çelik (2.9 milyar dolar) ve makineler, mekanik
cihazlar, kazanlar, aksam ve parçaları (2.2 milyar dolar) olmuştur.
•
TÜİK tarafından açıklanan geçici verilere göre; 2008 yılı Temmuz ayında bir
önceki yılın aynı ayına göre ihracat miktar endeksi %11 oranında, ithalat
miktar endeksi %1.6 oranında artış gösterirken, ihracat birim değer endeksi
%26.8 oranında ve ithalat birim değer endeksi de %32.9 oranında artış
göstermiştir.
Ana sektörler itibarıyla, Temmuz ayında, bir önceki yılın aynı ayına göre ihracat
miktar endeksleri; tarım ve ormancılık sektöründe %6.1, balıkçılık sektöründe
%8.3, madencilik ve taşocakçılığı sektöründe %24.4, imalat sanayii sektöründe
ise %11.1 oranında artış göstermiştir. İthalat miktar endeksleri de aynı ayda;
madencilik ve taşocakçılığı sektöründe %4.5 oranında artış, tarım ve ormancılık
sektöründe %10.8 düşüş kaydederken, imalat sanayii sektöründe ise bir
değişiklik kaydetmemiştir. Temmuz ayında, bir önceki yılın aynı ayına göre
ihracat birim değer endeksleri; tarım ve ormancılık sektöründe %0.3 oranında
düşüş, balıkçılık sektöründe %22, madencilik ve taşocakçılığı sektöründe %16.4
7
Ekonomik Gelişmeler Özet Değerlendirme Raporu (EG ÖDR)
Eylül 2008/I-II
ve imalat sanayii sektöründe %27.6 oranında artış kaydederken, lokomotif sektör
olarak adlandırılan tekstil ürünlerinde %10.4, giyim eşyasında ise %12.2
oranında artmıştır. İthalat birim değer endeksleri de aynı ayda, tarım ve
ormancılık sektöründe %43.4, madencilik ve taşocakçılığı sektöründe %66.8 ve
imalat sanayii sektöründe %22.9 oranında artmıştır.
Bu gelişmelerden sonra, 2008
yılının Nisan ayından itibaren
ithalat lehine devam eden dış
ticaret hadleri Temmuz ayında
ihracat lehine gerçekleşmiştir.
Temmuz ayında, bir önceki
aya göre ihracat fiyatlarının
(%3.92) ithalat fiyatlarına göre
(%3.59) daha fazla artması dış
ticaret haddinin bir önceki aya
göre 0.3 puan artışla 93.6
seviyesinde ihracat lehine
dönmesine sebep olmuştur.
•
%
Dış Ticaret Hadleri (%)
100.0
98.0
98.2
98.1 98.1
98.0
97.6 97.6 97.6
96.1 96.3
96.6
96.0
97.2
97.6 97.3
96.9
96.7
94.6 94.5
93.6
94.0
93.3
92.0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10 11 12
Aylar
2007
2008
TÜİK tarafından açıklanan verilere göre; 2008 yılının Ağustos ayında Üretici
Fiyatları (ÜFE) bir önceki aya göre %2.34 oranında, Tüketici Fiyatları (TÜFE)
ise %0.24 oranında düşüş %
Yıllık Enflasyon
göstermiştir.
Böylece,
bir 20
17.03 18.41
önceki yılın aynı ayına göre 18
ÜFE
TÜFE
16.53
14.67
14.56
enflasyon üretici fiyatlarıyla 16
14
12.06
%14.67, tüketici fiyatlarıyla ise 12
9.10
8.39
10.50
11.77
8.40
%11.77 oranında gerçekleşmiş 10 7.39
8.17
7.70
10.74 10.61
7.12
9.66
8
oldu.
8.15 9.15
5.65 5.94
6
4
2
0
6.44
•
08/08
08/07
08/06
08/05
08/04
08/03
08/02
08/01
07/12
07/11
07/10
07/09
07/08
2008 yılının Ağustos ayında,
5.02 4.41
3.72
ÜFE’de alt sektörler itibarıyla
en yüksek aylık artışlar %6.16
ile elektrik, gaz üretimi ve
Aylar
dağıtımı, %2.45 ile suyun
toplanması, arıtımı ve dağıtımı sektörlerinde gerçekleşirken, TÜFE’deki en
yüksek aylık artışlar ise %23.56 ile konut, %14.92 ile lokanta ve oteller
gruplarında gerçekleşmiştir.
T.C. Merkez Bankası tarafından hazırlanan Ağustos Ayı Fiyat Gelişmeleri
Raporu’na göre; 2008 yılı Ağustos ayında, işlenmiş gıda fiyatlarının yıllık artış
oranı beklendiği gibi gerilemeye başlarken, işlenmemiş gıda fiyatlarındaki
düzeltme devam etmiştir. Petrol fiyatlarındaki düşüşler akaryakıt fiyatlarını olumlu
etkilerken doğalgaz ve su fiyatlarındaki artışlar enerji grubunun yıllık
enflasyonundaki gerilemeyi geciktirmiştir. Gıda ve enerji gruplarının yıllık
enflasyona katkısı Ağustos ayında 7,69 puana gerilemiştir. Kiranın yıllık artış
oranındaki istikrarlı yavaşlama sürerken, arz yönlü şokların gecikmeli etkileri
ulaştırma ve yemek hizmetleri fiyatlarını olumsuz etkilemeye devam etmiştir. Özel
kapsamlı göstergelerin yıllık enflasyonlarında baz etkisi nedeniyle artış gözlense
de mevsimsellikten arındırılmış rakamlar temel eğilimin aşağı yönlü olduğuna
işaret etmektedir. Petrol ve gıda fiyatlarındaki olumlu görünümün sürmesi halinde
8
Ekonomik Gelişmeler Özet Değerlendirme Raporu (EG ÖDR)
Eylül 2008/I-II
önümüzdeki dönemde enflasyonun kademeli olarak düşmeye devam etmesi
beklenmektedir
•
T.C. Merkez Bankası tarafından, Ödemeler Dengesine ilişkin yayınlanan son
verilere göre; 2007 yılı Temmuz ayında 2,871 milyon dolar olarak gerçekleşen
cari işlemler açığı, bu yılın Temmuz ayında %43.4 oranında artarak 4,117
milyon dolara yükselmiştir. Alt kalemler itibarıyla bakıldığında; ödemeler dengesi
tablosundaki dış ticaret açığı bir önceki yılın aynı ayına göre %32.6 oranında
artarak 6,480 milyon dolara, hizmetler dengesindeki net gelirler %26.2 oranında
artarak 2,618 milyon dolara, gelir dengesinden kaynaklanan net giderler %7.2
oranında artarak 464 milyon dolara yükselmiştir. Cari transferlerden
kaynaklanan girişler ise %44 oranında azalarak 209 milyon dolara düşmüştür.
Bu gelişmeler sonucunda 2008 yılının Ocak-Temmuz döneminde cari açık, bir
önceki yılın aynı dönemiyle karşılaştırıldığında %42.5 oranında artmış ve 22,140
milyon dolardan 31,554 milyon dolara yükselmiştir.
2008 yılının Ocak-Temmuz döneminde gerçekleşen 22,140 milyon dolarlık cari
açığın finansmanına baktığımızda, finans hesaplarında gerçekleşen net sermaye
girişinin, bir önceki yılın aynı dönemine oranla %79.7 artarak 35,917 milyon dolar
olarak gerçekleştiği görülmektedir. Bu dönemde gözlemlenen başlıca gelişmeler
şu şekilde özetlenebilir; Doğrudan yatırımlar kalemindeki net sermaye girişi, bir
önceki yılın aynı dönemine göre %40.9 oranında azalarak 7,529 milyon dolar
olarak gerçekleşmiştir. Bir önceki yılın aynı döneminde 8,530 milyon dolar net
sermaye girişi olan portföy yatırımlarında, bu dönemde 2,535 milyon dolar net
giriş gerçekleşmiştir. Ticari ve nakit krediler ile mevduatlardan oluşan diğer
yatırımlar kaleminde ise bir önceki yılın aynı döneminde 6,569 milyon dolar net
giriş gerçekleşmişken, bu dönemde 26,512 milyon dolar net giriş olmuştur. Bu
gelişmeler sonucu resmi rezervler 2007 yılının ilk yedi ayında 7,863 milyon dolar
artmışken, bu yılın aynı döneminde 659 milyon dolar artış göstermiştir.
•
TÜİK tarafından açıklanan, 1997=100 temel yıllı Aylık Sanayi Üretim Endeksi,
2008 yılı Temmuz ayında, bir önceki yılın aynı ayına göre %3.4 oranında artarak
153.4 olmuştur. Sanayinin alt
%
Aylık Sanayi Üretim Endeksi Değişimi
sektörleri düzeyinde, bir önceki
20.0
yılın
aynı
ayına
göre
15.0
15.0
madencilik sektörü endeksi
8.4
%9.1, imalat sanayi sektörü
8.1
10.0 11.4
6.3
8.1
6.3 5.9
endeksi %3.1, elektrik, gaz ve
3.7
4.5
7.5
2.9
5.0
su sektörü endeksi ise %4.0
2.5
2.5
2.8 2.4
0.8 3.4
oranında artış göstermiştir.
0.0
-1.0
2008
yılının
yedi
aylık
-5.0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10 11 12
ortalaması bir önceki yılın yedi
2007
2008
Aylar
aylık
ortalaması
ile
karşılaştırıldığında, toplam sanayi sektörü endeksinin %4.7, madencilik sektörü
endeksinin %9.0, imalat sanayi sektörü endeksinin %4.2 ve elektrik, gaz ve su
sektörü endeksinin ise %7.2 oranında arttığı görülmektedir.
2008 yılı Temmuz ayında, bir önceki yılın aynı ayına göre imalat sanayi üretim
endeksinde en yüksek yüzde artış %58.1 ile diğer ulaşım araçları imalatında
gerçekleşirken, bunu %29.2 ile tütün ürünleri imalatı ve %26.4 ile de b.y.s.
elektrikli makine cihazı imalatı takip etmiştir.
9
Ekonomik Gelişmeler Özet Değerlendirme Raporu (EG ÖDR)
•
Eylül 2008/I-II
TÜİK tarafından yapılan açıklamaya göre; 2007 yılı Ağustos ayında %80.3
düzeyinde olan üretim değeri
ağırlıklı
İmalat
Sanayi
%
İmalat Sanayi KKO
88
Kapasite Kullanım Oranı
83.3 83.5
(KKO), 2008 yılı Ağustos
83.2
84
82.0
82.6
81.9
81.7
ayında 4.1 puan azalarak
80.3
80.3
80.1
83.1 81.1
%76.2 olarak gerçekleşmiştir.
81.7 82.4 82.3
80
81.2
İşyerlerinin tam kapasite ile
80.0
79.3
çalışmamasının
nedenleri
78.3
76.2
76
olarak, önem sırasına göre;
talep yetersizliği ilk sırada yer
72
alırken, hammadde yetersizliği,
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
mali imkânsızlıklar, işçilerle
Aylar
2007
2008
ilgili meseleler ve enerji
yetersizliği diğer nedenler olmuştur. KKO, 2008 yılı Temmuz ayında ise %80.0
seviyesindeydi.
Ağustos ayında, bir önceki aya göre, işyerlerindeki üretim miktarı %4.0, satış
miktarı %4.6, satış fiyatları %1.3 ve hammadde fiyatları da %1.2 oranında
azalmıştır. 2008 yılı Eylül ayında, üretim miktarının %10.0, satış miktarının %8.8
oranında artması beklenirken, satış ve hammadde fiyatlarının da %0.1 oranında
azalması beklenmektedir.
•
TÜİK tarafından açıklanan, Hanehalkı İşgücü Araştırması 2008 Haziran
Dönemi (Mayıs, Haziran, Temmuz 2008) Sonuçları’na göre; 2008 yılı Haziran
döneminde, kurumsal olmayan çalışma çağındaki nüfus geçen yılın aynı
dönemine göre 768 bin kişi artarak 49 milyon 946 bin kişiye ulaşmıştır. İstihdam
edilenlerin sayısı, geçen yılın aynı dönemine göre 462 bin kişi artarak 22 milyon
557 bin kişiye yükselirken, işgücüne katılma oranı %49.6 olarak gerçekleşmiştir.
Türkiye genelinde işsiz sayısı,
Aylık İşsizlik Oranı (%)
%
geçen yılın aynı dönemine
13
göre 96 bin kişi artarak 2
12
milyon
237
bin
kişiye
11
yükselirken, işsizlik oranı 0.2
10
puanlık
artış
ile
%9
seviyesinde, tarım dışı işsizlik
9
oranı da %11.7 seviyesinde
8
gerçekleşmiştir. Bu dönemde,
Aylar
7
istihdam edilenlerin %27.6’sı
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
9.9
8.8
8.8
8.8
9.1
9.1
9.3
9.6
10.5
2006 11.8 11.9 10.9
tarım, %19.4’ü sanayi, %6.3'ü
9.8
8.9
8.8
8.8
9.2
9.3
9.7
10.1 10.6
2007 11.0 11.4 10.4
inşaat, %46.8’i de hizmetler
9.6
8.9
9.0
2008 11.3 11.6 10.7
sektöründedir. Önceki yılın
aynı dönemi ile karşılaştırıldığında, tarım sektöründe istihdamın payının 0.8 puan
azaldığı, buna karşılık sanayi sektörünün payının 0.4 puan, hizmetler sektörünün
payının 0.5 puan arttığı, inşaat sektörünün payının ise değişmediği
görülmektedir.
•
TÜİK tarafından yapılan açıklamaya göre; 2008 yılının ikinci üç aylık döneminde,
gayri safi yurtiçi hasıla (GSYİH) değeri bir önceki yılın aynı dönemine göre, sabit
fiyatlarla %1.9’luk artış göstererek 25,1 milyar YTL ve cari fiyatlarla da %14.7
oranında artış göstererek 240,9 milyar YTL olarak gerçekleşmiştir.
10
Ekonomik Gelişmeler Özet Değerlendirme Raporu (EG ÖDR)
Eylül 2008/I-II
Güncelleme yapılan, 2007 yılı gayri safi yurtiçi hasıla değeri cari fiyatlarla
%12.6’lık artışla 853,6 milyar YTL, sabit fiyatlarla %4.6’lık artışla 101,2 milyar
YTL olurken, kişi başına gayri safi yurtiçi hasıla değeri de cari fiyatlarla 12,094
YTL, ABD doları cinsinden ise 9,305 dolar olarak hesaplanmıştır.
•
•
•
•
•
•
TÜİK tarafından yapılan açıklamaya göre; 2008 yılının Ağustos ayında, yeni
kurulan şirket ve kooperatif sayısı, geçen yılın aynı ayına göre %21.4
oranında azalarak 4407’den 3462’ye düşmüştür. Kapanan şirket ve kooperatif
sayısı ise bir önceki yılın aynı ayına göre %1.0 oranında artarak 598’den 604’e
yükselmiştir.
Türkiye İstatistik Kurumu ve T.C. Merkez Bankası işbirliği ile yürütülen Aylık
Tüketici Eğilim Anketi’ne göre, 2008 yılının Temmuz ayında 77.01 olan
Tüketici Güven Endeksi, 2008 yılının Temmuz ayında, %3.69 oranında artarak
79.85 değerine yükselmiştir. Ankete göre, güven endeksindeki artış, tüketicilerin
mevcut ve gelecek dönem satın alma gücü, gelecek dönem genel ekonomik
durum ve gelecek dönem iş bulma olanaklarına ilişkin değerlendirmelerinin
iyileşmesinden kaynaklanmaktadır.
T.C. Merkez Bankası tarafından yapılan açıklamaya göre; 2008 yılının Temmuz
ayında 96.1 düzeyinde olan Reel Kesim Güven Endeksi (Endekse konu olan
sektörel katma değerler üretici fiyatları yerine temel fiyatlarla hesaplanmaya
başlanmış ve hesaplamalar geçmişe de yansıtılmıştır), Ağustos 2008’de bir
önceki aya göre 1.6 puan azalarak 94.5 düzeyinde gerçekleşmiştir. Ağustos
ayında, son üç aydaki toplam sipariş miktarı, sabit sermaye yatırım harcaması,
gelecek üç aydaki üretim hacmi, ihracat sipariş miktarı, toplam istihdam ve
mevcut toplam sipariş miktarına ilişkin beklentiler endeksi azalış yönünde
etkilerken, genel gidişat eğilimi ve mevcut mamul mal stok miktarına ilişkin
beklentiler endeksi artış yönünde etkileyen faktörler olmuştur.
Hazine Müsteşarlığı’ndan yapılan açıklamaya göre; 2008 yılı Ağustos ayı
Hazine nakit gerçekleşmelerine ilişkin geçici sonuçlar alınmış olup, bu
sonuçlara göre; Ağustos ayında nakit bazda toplam 24.5 milyar YTL gelir elde
edilmiş, 12.5 milyar YTL faiz dışı harcama yapılmış ve 12 milyar YTL faiz dışı
fazla oluşmuştur. Toplam 4 milyar YTL özelleştirme geliri ve toplam 8.3 milyar
YTL faiz ödemesinden sonra Hazine nakit dengesi 7.7 milyar YTL fazla vermiştir.
Hazine Müsteşarlığı Eylül - Ekim dönemini kapsayacak “İç Borlanma
Stratejisi” raporunu yayınladı. Hazine, Eylül ayında iç piyasalara yapılacak olan
4.1 milyar YTL’lik itfaya karşılık, iç piyasalardan 3 milyar YTL borçlanma
yapacağını açıkladı. Aynı dönemde toplam 5.1 milyar YTL’lik iç borç servisine
karşılık toplam 3.2 milyar YTL iç borçlanma gerçekleştirilmesi planlanıyor.
Hazine, Ekim ayında iç piyasalara yapılacak olan 8.2 milyar YTL’lik itfaya karşılık,
iç piyasalardan 6 milyar YTL borçlanma yapacağını açıkladı. Aynı dönemde
toplam 8.6 milyar YTL’lik iç borç servisine karşılık toplam 6.4 milyar YTL iç
borçlanma gerçekleştirilmesi planlanıyor. Hazine, Ekim ayında toplamda dört
tane ihale gerçekleştirecek.
Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) tarafından yapılan açıklamaya göre, ihracat
Ağustos ayında geçen yılın aynı dönemine göre %27.6 artışla 10.9 milyar dolara
yükselirken, Ocak-Ağustos döneminde ihracat %35.3 artışla 90.3 milyar dolara
çıktı. Açıklamada Ağustos ayı itibariyle son bir yıllık ihracatın ise %31.1 artışla
129.5 milyar dolara ulaştığı bildirildi. Açıklamada ayrıca en fazla ihracat
11
Ekonomik Gelişmeler Özet Değerlendirme Raporu (EG ÖDR)
Eylül 2008/I-II
gerçekleştiren sektörlerin 2.55 milyar dolar ile demir çelik, 1.4 milyar dolar ile
otomotiv ve 1.35 milyar dolar ile hazır giyim olduğu belirtildi.
•
Maliye Bakanlığı’ndan yapılan açıklamaya göre; 2007 yılı Ağustos ayında
yaklaşık olarak 3.5 milyar YTL fazla veren Merkezi Yönetim Bütçesi, 2008 yılı
Ağustos ayında geçen yılın aynı ayına göre %70.3 oranında artarak yaklaşık 6
milyar YTL fazla vermiştir. Yine 2007 yılı Ağustos ayında, faiz dışı fazla yaklaşık
7.8 milyar YTL dolayında iken, 2008 yılı Ağustos ayında bu rakam yaklaşık 14.2
milyar YTL’ye yükselmiştir. Faiz dışı fazla hedefinin %37.2’si bu ayda
gerçekleşmiştir. 2008 yılı Ağustos ayında, bütçe harcamaları 20.4 milyar YTL,
bütçe gelirleri ise 26.4 milyar YTL olarak gerçekleşmiştir. Faiz harcamalarının 8.1
milyar YTL olduğu bu ayda, vergi gelirleri 18.9 milyar YTL ile merkezi yönetim
bütçe gelirlerinin yaklaşık %71.5’ini oluşturmuştur.
Ocak-Ağustos 2007 döneminde 8.4 milyar YTL açık veren merkezi yönetim
bütçesi, 2008 yılının aynı döneminde %154.7 oranında iyileşme göstererek 4.6
milyar YTL fazla vermiştir. 2008 yılı için öngörülen yaklaşık 38 milyar YTL’lik faiz
dışı fazla hedefi aşılarak, Ağustos ayı itibarıyla 40.9 milyar YTL’ye ulaşmıştır.
2008 yılı Ocak-Ağustos döneminde, geçen yılın aynı dönemine göre bütçe
gelirleri %15.3 oranında, bütçe giderleri ise %4.7 oranında artmıştır.
•
•
T.C. Merkez Bankası’nın mali ve reel sektörden katılımcılarla gerçekleştirdiği
2008 Yılı Eylül Ayı I. Dönem Beklenti Anketi sonuçlarına göre; Türkiye
ekonomisinin 2008 yılında %4.1 büyüyeceği, tüketici fiyatlarının %10.72 oranında
artacağı, cari işlemler açığının 51 milyar 302 milyon dolar ve dolar kurunun
1.2624 YTL civarında gerçekleşeceği tahmin edilmektedir. Önümüzdeki 12 ve 24
ay sonrasının yıllık TÜFE beklentileri ise sırasıyla %8.55 ve %7.37 düzeyindedir.
12 ay sonrası için, 6 ay vadeli hazine bonosunun yıllık bileşik getirisi %17.11, 5
yıl vadeli, 6 ayda bir ödemeli devlet tahvillerinin yıllık bileşik getirisi de %17.38
olarak beklenmektedir. Eylül I. Dönem Beklenti Anketi genelinde, bir önceki
döneme göre, TÜFE’nin ve 6 ay vadeli hazine bonosunun yıllık bileşik getirisinin
düşeceği, yıllık büyüme oranının değişmeyeceği, diğer ekonomik göstergelerin
ise artacağı tahmin edilmektedir.
Merkez Bankası Analitik Bilânçosu Ana Kalemlerindeki Gelişmeler
22 Ağustos – 12 Eylül 2008 döneminde Merkez Bankası Analitik Bilânçosu aktif
büyüklüğü, %2.34 oranında genişleyerek 110,379 milyon YTL düzeyine
yükselmiştir. Bu dönemde Dış Varlıklar kalemi %5.30 oranında artarken, İç
Varlıklar kalemi %20.79 düzeyinde azalış göstermiştir.
Bilânçonun pasif kalemleri incelendiğinde ise bu dönemde Merkez Bankası
Toplam Döviz Yükümlülüklerinin %5.89 oranında arttığı görülmektedir. Toplam
Döviz Yükümlülükleri kaleminin alt ayırımına bakıldığında, Dış Yükümlülükler
kaleminin %5.89, İç Yükümlülükler kaleminin de ‰5.5 oranında artış kaydettiği
göze çarpmaktadır.
Temmuz ayının ikinci yarısıyla Ağustos ayının ilk yarısını kapsayan inceleme
döneminde %7.75 oranında artış kaydeden Rezerv Para kaleminde, bu dönemde
de %1.10 seviyesinde genişleme sağlandığı görülmektedir. Sözkonusu bu artışla
Rezerv Para kalemi, 49 milyar YTL düzeyini geçerken, Emisyon hacminde de
%1.42 oranında bir artışın gerçekleştiği göze çarpmaktadır.
12
Ekonomik Gelişmeler Özet Değerlendirme Raporu (EG ÖDR)
Eylül 2008/I-II
Merkez Bankası Analitik Bilânçosu Ana Kalemleri (Milyon YTL.)
AKTİFLER
1.DIŞ VARLIKLAR
2.İÇ VARLIKLAR
PASİFLER
1.TOPLAM DÖVİZ YÜKÜMLÜKLERİ
1.1. DIŞ YÜKÜMLÜKLER
1.2. İÇ YÜKÜMLÜKLER
1.2.1. Döv. Ol. Takip Ol. Mev.
1.2.2. Bankaların Döviz Mevduatı
2.MERKEZ BANKASI PARASI
2.1. REZERV PARA
2.1.1. Dolaşıma Çıkan Banknot
2.1.2. Bankalar Mevduatı
2.1.3. Diğer Kalemler
2.2. DİĞER MB PARASI
2.2.1. APİ’den Doğan Borçlar
2.2.2. Kamu Mevduatı
TCMB Brüt Döviz Rezervleri (Milyon $)
31.08.07
22.08.08
12.09.08
113,702
100,440
13,261
113,702
62,290
21,917
40,373
19,131
21,242
51,412
38,554
25,857
12,519
178
12,858
5,540
7,318
71,875
107,860
95,607
12,253
107,860
58,108
18,768
39,340
18,675
20,665
49,752
48,522
30,337
18,077
108
1,230
-5,556
6,786
75,462
110,379
100,673
9,706
110,379
61,533
18,871
42,662
21,615
21,047
48,846
49,056
30,769
18,166
121
-210
-4,996
4,786
75,209
Değişim
Son Yıl Dönem
-3,323
2,519
233
5,066
-3,555
-2,547
-3,323
2,519
-757
3,425
-3,046
103
2,289
3,322
2,484
2,940
-195
382
-2,566
-906
10,502
534
4,912
432
5,647
89
-57
13
-13,068
-1,440
-10,536
560
-2,532
-2,000
3,334
-253
Kaynak: TCMB
Geçen dönem itibariyle 1,230 milyon YTL düzeyinde bulunan Merkez
Bankası’nın politika araçlarının oluşturduğu Diğer Merkez Bankası Parası kalemi,
bu dönem %117.07 oranında azalarak -210 milyon YTL seviyesine inmiştir. Diğer
Merkez Bankası Parası kaleminin alt başlıklarından birisi olan ve 22 Ağustos
tarihi itibariyle -5,556 milyon YTL düzeyinde bulunan Açık Piyasa İşlemleri kalemi
ise 560 milyon YTL artış göstererek -5 milyar YTL seviyesine ulaşmıştır. Diğer bir
ifade ile Ağustos ayının ilk yarısı itibariyle Merkez Bankası Açık Piyasa İşlemleri
yoluyla piyasaya verdiği borç miktarı 5.6 milyar YTL iken, bu dönemde piyasaya
verilen borç stoku tutarı 5 milyar YTL seviyesine gerilemiştir. Diğer yandan
Merkez Bankası’nın bir diğer politika aracı olan Kamu Mevduatı kalemi ise
%29.47 oranında azalış göstererek 4.8 milyar YTL seviyesine inmiştir.
22 Ağustos – 12 Eylül 2008 döneminde TCMB brüt döviz rezervleri, 253 milyon
dolar azalarak 75,209 milyon dolar seviyesine gerilemiştir.
Tahvil-Bono Piyasası
Ağustos ayının üçüncü haftasını %18.68 seviyesinden kapatan piyasanın
gösterge kağıdı niteliğindeki 14 Nisan 2010 itfa tarihli tahvilin yıllık bileşik faizi,
Ağustos ayının son haftasında
Gösterge tahvilin yıllık bileşik getirisi
uluslararası
borsalarda
20.00
görülen satış baskısına paralel
14.04. 2010 itfa tarihli tahvil
olarak 15 baz puan artışla
19.50
%18.83 düzeyine yükseldi.
Eylül ayının ilk günlerinde de
19.00
yurtiçinde
doların
yükselmesine bağlı olarak
18.50
tahvil-bono piyasasındaki satış
18.00
baskısının
devam
ettiği
görüldü. Sözkonusu satışlar
Tarih
sonucunda Eylül ayının ilk
13
19.09
17.09
15.09
11.09
09.09
05.09
03.09
01.09
28.08
26.08
22.08
Getiri oranı (%)
•
Ekonomik Gelişmeler Özet Değerlendirme Raporu (EG ÖDR)
Eylül 2008/I-II
haftasını 24 baz puan artışla %19.11 düzeyine yükselerek tamamlayan gösterge
tahvilin yıllık bileşik faizi, Eylül ayının ikinci haftasında ABD hükümetinin finans
sektörüne yönelik olarak gerçekleştirdiği müdahale sonrasında tekrar %19
seviyesinin altına geriledi. Eylül ayının ikinci haftasını %18.81 düzeyinden
kapatan gösterge tahvilin yıllık bileşik faizi, Eylül ayının üçüncü haftasında yine
ABD’den gelen haberlerle yükselişe geçti. ABD’nin en büyük yatırım
bankalarından Lehman Brothers’ın 15 Eylül tarihinde iflasını açıklamasının
ardından tüm dünya borsaları gibi tahvil-bono piyasasında da yoğun satışların
yaşanmasına bağlı olarak 14 Nisan 2010 itfa tarihli tahvilin yıllık bileşik faizi, %20
sınırına dayandı. Haftanın son işlem günü ABD hükümetinin açıkladığı finans
sistemini kurtarma planı sonrasında uluslararası borsalara paralel olarak kısmi bir
toparlanma yaşanan tahvil-bono piyasasında faizler hızla gerilerken, gösterge
tahvilin yıllık bileşik faizi haftayı %19.20 seviyesine inerek tamamladı.
Döviz Piyasası
19.09
17.09
15.09
11.09
09.09
05.09
03.09
01.09
28.08
26.08
Ağustos ayının üçüncü haftasını 1.1856 YTL seviyesinden kapatan dolar,
Ağustos ayının son haftasının ilk günlerinde, Euro bölgesinden gelen olumsuz
makro
ekonomik
verilerin
YTL
ABD Dolar Denge Kuru
etkisiyle
uluslararası 1.30
piyasalarda paritede görülen 1.28
olarak 1.26
gerilemeye
bağlı
Merkez Bankası gösterge 1.24
1.22
kurları itibariyle 1.1917 YTL 1.20
düzeyine
kadar
yükseldi. 1.18
Ancak Ağustos ayının son 1.16
1.14
günlerinde paritede görülen
ters yönlü hareket, yurtiçinde
Tarih
doların değer kaybetmesine
neden oldu ve dolar Ağustos ayını 1.1803 YTL seviyesine kadar gerileyerek
kapattı. Eylül ayının ilk günlerinde yatay bir seyir izleyen dolar, ilerleyen günlerde
Avrupa Merkez Bankası başkanı Trichet’in Euro alanı ekonomisine ilişkin olarak
çizdiği karamsar tablo ve petrol fiyatlarındaki gerileme sonucunda paritede
görülen düşüşün etkisiyle hızlı bir yükseliş gösterdi. Hafta ortasında 1.20 YTL
seviyesini geçen dolar, haftanın son işlem gününde yoğunlaşan alımlar
sonucunda Eylül ayının ilk haftasını Merkez Bankası gösterge kurları itibariyle
1.2422 YTL düzeyine kadar yükselerek kapattı. Eylül ayının ikinci haftasının ilk
günlerinde, alternatif piyasalarda etkili olan alımlar döviz piyasasına satış
yönünde yansırken, dolar kuru 1,2216 YTL seviyesine kadar geriledi. Ancak
haftanın ilerleyen günlerinde küresel ekonomiye ilişkin kaygıların yeniden etkili
olmasına bağlı olarak tırmanışa geçen dolar, Eylül ayının üçüncü haftasında da
Lehman Brothers’ın iflas haberi sonrasında yükselişini ivme kazanarak sürdürdü.
Merkez Bankası gösterge kurları itibariyle 1.28 YTL düzeyine kadar yükselen
dolar, haftanın son işlem gününde ABD’den gelen hükümetin finans sistemini
kurtarmaya yönelik çalışmaları haberlerinin ardından bir miktar dengelendi ve
Eylül ayının üçüncü haftasını 1.2564 YTL seviyesine gerileyerek kapattı. Dolar,
bu dönemde YTL karşısında %6 oranında değer kazanırken, Euro’nun değer
artışı ise %1.48 olarak gerçekleşmiştir.
22.08
•
Ağustos ayının son haftasına 1.4841 düzeyinden başlayan €/$ paritesi, başta
Almanya olmak üzere Euro alanından gelen olumsuz makro ekonomik verilerin
etkisiyle haftayı 1.4740 seviyesine gerileyerek kapattı. Eylül ayının ilk günlerinde
14
Ekonomik Gelişmeler Özet Değerlendirme Raporu (EG ÖDR)
Eylül 2008/I-II
de Avrupa Merkez Bankası Başkanı Trichet’in açıklamaları ve petrol fiyatlarında
görülen düşüş sonucunda paritedeki gerilemenin hızlanarak sürdüğü görüldü.
Özellikle haftanın son işlem gününde artan volatilite sonucunda parite, Eylül
ayının ilk haftasını Merkez Bankası gösterge kurları itibariyle 1.4247 seviyesine
gerileyerek kapattı. Eylül ayının ikinci haftasında ABD`deki mortgage kredilerinin
yarısını veren ülkenin en büyük iki konut finansman şirketi Fannie Mae ve
Freddie Mac’e ABD hükümetinin el koymasının ardından gerilemesini sürdüren
parite, 1.40 seviyesinin altına indi. Ancak 15 Eylül tarihinde gelen Lehman
Brothers’ın iflas haberinin ardından yükselişe geçtiği görülen €/$ paritesi Eylül
ayının üçüncü haftasını Merkez Bankası gösterge kurları itibariyle 1.4211
düzeyinden kapattı.
•
İstanbul Menkul Kıymetler Borsası (İMKB)
19.09
17.09
15.09
11.09
09.09
05.09
03.09
01.09
28.08
26.08
22.08
E ndeks
Ağustos ayının üçüncü haftasını 40,894 düzeyinden kapatan İMKB Bileşik
Endeksi, yurtdışı borsalardaki satış baskısının etkisiyle Ağustos ayını 39,844
puana gerileyerek tamamladı.
İMKB Bileşik Endeksi
Eylül ayının ilk haftasında ise
42000
bileşik endeksin dalgalı bir
40000
seyir izlediği görüldü. Hafta
38000
başında
gerileyen
petrol
36000
fiyatlarının etkisiyle tekrar 40
34000
bin puan seviyesini geçen
İMKB
Bileşik
Endeksi,
32000
ilerleyen günlerde küresel
30000
ekonomiye ilişkin kaygıların
yeniden yoğunlaşmasına bağlı
Tarih
olarak yönünü tekrar aşağıya
çevirdi. Haftanın son işlem gününde yoğunlaşan satışlarla bileşik endeks, Eylül
ayının ilk haftasını 39,116 seviyesine gerileyerek kapattı. Eylül ayının ikinci
haftasının ilk günlerinde ABD hükümetinin Fannie Mae ve Freddie Mac’e el
koyması haberiyle bileşik endeks sınırlı bir toparlanma sonucunda 40 bin puanın
üzerine çıksa da ilerleyen günlerde yine ABD’den gelen finans piyasasına ilişkin
olumsuz haberlerle yönünü aşağıya çevirdi. Eylül ayının ikinci haftasını 37,034
puandan kapatan bileşik endeks, 15 Eylül tarihinde açıklanan Lehman
Brothers’ın iflas haberinin ardından düşüşünü dramatik bir biçimde devam ettirdi.
30,971 puana kadar gerileyen bileşik endeks, haftanın son işlem gününde gelen
ABD hükümetin finans sistemini kurtarmaya yönelik çalışmaları haberlerinin
ardından gün içerisinde %12.89 ile tarihi yükselişlerinden birisini gerçekleştirerek
Eylül ayının üçüncü haftasını 36,370 puandan kapattı.
Bileşik Endeks, bu dönemde %11.06 oranında değer kaybederken, yabancı
portföylerin piyasa içerisindeki payı da %69.08 düzeyinden %68.78 seviyesine
gerilemiştir.
•
Türk Bankacılık Sektörü Gelişmeleri
17.07.2008 ile 20.08.2008 tarihleri arasındaki yaklaşık bir aylık dönemde ‰9
oranında azalış gösteren bankacılık sektörü toplam mevduat hacmi, geçtiğimiz
üç haftayı aşan bu dönem boyunca %2.5 seviyesinde genişleyerek 422 milyar
YTL düzeyine ulaşmıştır. Bankacılık sektörü toplam mevduat hacminin alt
ayrımına bakıldığında ise vadeli mevduatlarda kaydedilen %3.2 seviyesindeki
artışa karşılık, vadesiz mevduatlardaki ‰9.1 oranındaki azalma dikkat
15
Ekonomik Gelişmeler Özet Değerlendirme Raporu (EG ÖDR)
Eylül 2008/I-II
çekmektedir. Ancak dönem sonu tarihinin, kamu maaş ödemelerine rastladığı
hususu göz önüne alındığında, vadesiz mevduatlardaki bu azalışın ay
içerisindeki normal bir hareket olduğu anlaşılmaktadır.
Bir yıla yakın bir süredir düzenli biçimde artışını sürdüren bankacılık sektörü
toplam kredi hacminin, bu dönemde de %2.8 düzeyinde genişleme göstererek,
357 milyar YTL düzeyine yaklaştığı görülmektedir. Toplam kredilerin alt ayrımına
bakıldığında; YTL kredilerde %2.0 oranındaki genişlemeye karşılık, yabancı para
cinsinden kredilerde %5.3 düzeyine ulaşan artış dikkat çekmektedir. Ancak döviz
sepetinin aynı dönem itibariyle %4.1 oranında değer kazandığı göz önüne
alındığında, yabancı para cinsinden kredilerdeki artışın esas olarak, döviz
kurlarındaki artıştan kaynaklandığı anlaşılmaktadır.
17 Temmuz – 20 Ağustos 2008 dönemimde %1.5 düzeyinde artış gösteren
bankacılık sektörü takipteki alacaklar hacmi, bu dönemde de ‰8 oranında
genişleme kaydetmiştir. Bankacılık sektörü takipteki alacaklar hacmindeki bu
artışa karşın takipteki alacakların kredilere oranının %3.0 seviyesine gerilediği
dikkati çekmektedir.
Bankacılık Sektörü İle İlgili Seçilmiş Göstergeler (Milyon YTL.)
31.12.07 20.08.08 15.09.08
MEVDUAT VE FONLAR
TOPLAM MEVDUAT VE FONLAR
Vadeli
Vadesiz
KREDİLER
TOPLAM KREDİLER
YTL
YP
YP Krediler/Toplam Krediler (%)
*
Krediler /Mevduat (%)
Takipteki Alacaklar (Brüt)
Takipteki Alacaklar / Krediler (%)
Menkul Değerler Portföyü
MDP/ Mevduat (%)
Değişim (%)
Yıl Sonuna
Dönem
Göre
369,633
308,635
60,999
411,513
347,987
63,526
421,973
359,027
62,946
14.2
16.3
3.2
2.5
3.2
-0.9
289,048
218,725
70,323
24.3
81.0
10,314
3.5
164,384
44.5
347,210
262,574
84,636
24.4
84.4
11,027
3.2
174,228
42.3
356,895
267,812
89,083
25.0
87.2
11,115
3.0
177,765
42.1
23.5
22.4
26.7
2.8
2.0
5.3
7.8
0.8
8.1
2.0
(*): Krediler=Toplam Krediler+Takipteki Alacaklar (Brüt)
Kaynak: BDDK
17.07.2008 ile 20.08.2008 tarihleri arasındaki yaklaşık bir aylık periyotta ‰5
oranında azalan bankacılık sektörü menkul değerler portföyü hacminin, bu
dönemde %2.0 oranında genişleyerek 177.8 milyar YTL düzeyine çıktığı
görülmektedir. Bankacılık sektörü menkul değerler portföyü hacminde kaydedilen
bu artış, son dönemde tahvil-bono faizlerinde kaydedilen yükselişler ve mali
piyasaları etkisi altına alan belirsizlik ortamı sonucunda, sabit getirili yatırım
araçlarına doğru bir yönelmenin gerçekleştiğini ortaya koymaktadır. Bankacılık
sektörü menkul değerler portföyü hacmindeki bu artışa rağmen bu dönem
mevduat hacminin daha yüksek bir oranda artış kaydetmesi nedeniyle
MDP/Mevduat oranı %42.1 seviyesine gerilemiştir.
İletişim Bilgileri
Oktay Küçükkiremitçi
Mustafa Şimşek
Fulya Bayraktar
Mustafa Tosun
Müdür
Müdür Yardımcısı
Kıdemli Uzman
Kıdemli Uzman
0312 4179200/2340
0312 4179200/2340
0312 4179200/2356
0312 4179200/2355
16
oktay.kucukkiremitci@kalkinma.com.tr
mustafa.simsek@kalkinma.com.tr
fulya.bayraktar@kalkinma.com.tr
mustafa.tosun@kalkinma.com.tr
Ekonomik Gelişmeler Özet Değerlendirme Raporu (EG ÖDR)
Eylül 2008/I-II
MAKRO EKONOMİK GÖSTERGELER
2006
GSYİH (Milyon $)
Büyüme Oranı (1998 sabit fiyatlarla)
2007
2007
Eylül
Ekim
2008
Kasım
Aralık
Ocak
Mart
Şubat
Nisan
Mayıs
Haziran
Temmuz Ağustos
526,429
6.9
656,670
4.6
*
3.3
-
-
*
3.6
-
-
*
6.7
-
-
*
1.9
-
-
81.0
9.9
81.8
9.9
83.2
9.3
83.1
9.7
82.6
10.1
81.2
10.6
80.3
11.3
79.3
11.6
81.2
10.7
81.7
9.6
82.4
8.9
82.3
9.0
80.0
-
76.2
-
11.58
9.65
5.94
8.39
5.02
7.12
4.41
7.70
5.65
8.40
5.94
8.39
6.44
8.17
8.15
9.10
10.50
9.15
14.56
9.66
16.53
10.74
17.03
10.61
18.41
12.06
14.67
11.77
TÜFE Bazlı Reel Kur Endeksi
Cari İşlemler Dengesi (Milyon $)
160.1
-31,893
190.3
-37,684
178.3
-2,286
187.2
-3,225
187.1
-3,249
190.3
-5,147
191.0
-4,086
189.3
-3,829
176.1
-4,219
168.0
-5,050
178.2
-4,713
180.0
-5,540
181.4
-4,117
194.0
-
Dış Ticaret Dengesi (Milyon $)
-54,041
-62,800
-5,421
-5,734
-5,313
-6,396
-5,704
-4,939
-5,368
-6,497
-6,810
-7,710
-7,954
-
85,535
107,262
9,038
9,892
11,319
9,724
10,635
11,088
11,444
11,392
12,495
11,761
12,583
-
139,576
61.3
170,063
63.1
14,459
62.5
15,627
63.3
16,632
68.1
16,120
60.3
16,339
65.1
16,027
69.2
16,812
68.1
17,889
63.7
19,305
64.7
19,471
60.4
20,537
61.3
-
İmalat Sanayi KKO (%)
İşsizlik Oranı (%)
Enflasyon (ÜFE) (%) (yıllık)
Enflasyon (TÜFE) (%) (yıllık)
- İhracat-FOB (Milyon $)
- İthalat-CIF (Milyon $)
Karşılama Oranı (%) İhracat/İthalat
-Bütçe Gelirleri (Milyon YTL)
171,309
189,617
14,396
14,152
18,749
14,930
15,781
17,628
13,779
17,562
19,212
18,544
17,920
26,447
- Vergi Gelirleri (Milyon YTL)
137,554
152,832
12,335
12,176
16,756
12,242
14,159
15,177
10,920
12,902
16,902
12,691
13,778
18,920
- Diğer Gelirler (Milyon YTL)
Bütçe Harcamaları (Milyon YTL)
33,756
175,304
36,785
203,501
2,061
18,142
1,975
14,254
1,993
16,189
2,688
19,099
1,623
16,306
2,452
16,608
2,858
18,649
4,660
18,638
2,310
15,823
5,852
14,566
4,142
21,237
7,528
20,437
- Faiz Harcamaları (Milyon YTL)
- Faiz Hariç Harcamalar (Milyon YTL)
Bütçe Dengesi (Milyon YTL)
45,945
129,359
-3,995
48,732
154,769
-13,883
5,793
12,349
-3,746
1,914
12,340
-102
2,276
13,912
2,561
1,769
17,329
-4,169
4,283
12,023
-524
4,714
11,893
1,021
4,753
13,895
-4,870
4,166
14,472
-1,076
1,681
14,141
3,389
1,142
13,424
3,978
7,436
13,801
-3,317
8,140
12,297
6,010
- Faiz Dışı Denge (Milyon YTL)
41,951
34,848
Merkezi Yönetim Toplam
178,906 219,207
İç Borç Stoku (Milyon $)
Merkezi Yönetim Toplam
66,576
67,117
Dış Borç Stoku (Milyon $)
*: Çeyrek dönemler itibariyledir.
Kaynak: TÜİK, TCMB, Hazine Müsteşarlığı, DPT
2,047
1,812
4,837
-2,400
3,759
5,735
-117
3,090
5,070
5,120
4,119
14,150
214,369
217,143
216,878
219,207
220,498
222,672
208,756
210,406
216,555
213,287
220,323
-
68,882
66,599
66,841
67,120
66,694
67,764
67,817
67,269
70,642
71,247
71,412
-
17
Download