Ekonomik Gelişmeler Özet Değerlendirme Raporu, Eylül 2008-I,II
advertisement
TÜRKİYE KALKINMA BANKASI A.Ş. EKONOMİK GELİŞMELER ÖZET DEĞERLENDİRME RAPORU EYLÜL 2008/I-II HAZIRLAYANLAR Mustafa ŞİMŞEK Fulya BAYRAKTAR Mustafa TOSUN EKONOMİK VE SOSYAL ARAŞTIRMALAR MÜDÜRLÜĞÜ Eylül 2008 Ekonomik Gelişmeler Özet Değerlendirme Raporu (EG ÖDR) Eylül 2008/I-II Ağustos ayının son haftası ile Eylül ayının ilk üç haftasında ekonomide yaşanan gelişmeler ve bunun piyasalara yansımaları açıklanan son veriler doğrultusunda aşağıda özetlenmiştir.* Yurtiçi Piyasaları Etkileyen Gelişmeler • TCMB Para Politikası Kurulu, 18 Eylül 2008 tarihli toplantısında; Banka bünyesindeki Bankalararası Para Piyasası ve İstanbul Menkul Kıymetler Borsası Repo-Ters Repo Pazarı’nda uygulanmakta olan kısa vadeli faiz oranının, %16.75 olarak sabit tutulmasına karar vermiştir. Kurul tarafından yapılan açıklamaya göre; son dönemde açıklanan veriler iktisadi faaliyetteki yavaşlamanın belirginleştiğine işaret etmektedir. Uluslararası kredi piyasalarındaki ve küresel ekonomideki sorunlar iç ve dış talebi sınırlamaya devam edecektir. Bunun yanında, gıda fiyatlarındaki olumlu görünüm ve petrol fiyatlarında gözlenen keskin düşüş enflasyonu olumlu etkileyecektir. Bu çerçevede, enflasyonun kademeli olarak düşmeye devam edeceği öngörülmektedir. Kurul ayrıca, petrol ve gıda fiyatlarının Temmuz Enflasyon Raporu’ndaki iyimser senaryoya yakın seyrettiği ve kısa vadeli faizlerin mevcut seviyesinin enflasyondaki düşüşü desteklediği değerlendirmesinde bulunmuştur. • TCMB Başkanı Durmuş Yılmaz, Para Politikası Kurulu'nun (PPK) Eylül ayından itibaren ölçülü faiz indirimi de olmak üzere bütün politika seçeneklerini göz önüne alacağını söyledi. Merkez Bankası'nın 2009, 2010 ve 2011 yılı enflasyon hedeflerinin sırasıyla %7.5, %6.5 ve %5.5 olarak belirlendiğini hatırlatan Yılmaz, Temmuz ayının sonunda yayımlanan enflasyon raporunda yenilenen bu hedeflerin ulaşılabilir olduğu tespitinin yapıldığını ve son dönemde enflasyondaki beklentilerde ortaya çıkan kötüleşmenin, parasal sıkılaştırmanın etkisiyle durduğunun gözlenmekte olduğunu ifade etti. • TCMB Başkanı Durmuş Yılmaz, 1 Ocak 2009 tarihinden itibaren paradan "yeni" ibaresinin kaldırılacağını ve yeniden "Türk Lirası"na geçileceğini açıkladı. Yeni paranın daha güvenli ve farklı özelliklere sahip olacağını vurgulayan Yılmaz, YTL'den TL'ye dönüşüm sürecinin 1 yıl alacağını, 2009 yılı boyunca TL ve YTL banknotların birlikte kullanılacağını kaydetti. • Devlet Planlama Teşkilatı (DPT), mevcut trendin devam etmesi halinde yılsonu enflasyonunun %11,5 seviyesini aşacağının tahmin edildiğini açıkladı. DPT tarafından yayınlanan raporda, "TÜFE'de bazı çekirdek göstergelerdeki geçici gerilemeye rağmen diğer çekirdek göstergelerde ve hizmetlerdeki enflasyonunun yüksek seyri, enflasyonun gelecekteki seyrine ilişkin olumsuz sinyaller vermektedir. Nitekim mevcut trendin devam etmesi halinde yılsonu enflasyonunun %11,5 seviyesini aşacağı tahmin edilmektedir" denildi. • ABN AMRO tarafından yapılan açıklamaya göre, Türkiye imalat sanayi sektörünün durumu hakkında bilgi vermek üzere tasarlanmış bileşik bir gösterge olan ABN AMRO Türkiye Satın Alma Yöneticileri Endeksi (PMI), sektördeki daralmanın hızlandığına işaret ederek Temmuz ayındaki 49.4 seviyesinden Ağustos ayında 48.3’e geriledi. İmalat sanayi istihdamındaki azalmanın yedi * Rapor 19 Eylül 2008 tarihinden önceki gelişmeleri içermektedir. 1 Ekonomik Gelişmeler Özet Değerlendirme Raporu (EG ÖDR) Eylül 2008/I-II aydır devam ettiği belirtilen açıklamada, Ağustos ayı verilerinin sektördeki enflasyonist baskılarda, dikkate değer bir azalma olduğunu gösterdiği kaydedildi. Girdi fiyatları enflasyonunun Şubat ayından bu yana gözlenen en düşük seviyesine gerilediği vurgulanan açıklamada, fiyatının yükseldiği belirtilen girdilerin genellikle petrol ve kimyevi maddeleri kapsadığı ifade edildi. Türkiye PMI endeksi 2008 yılının başından bu yana 50 seviyesinin altında seyrediyor. • Uluslararası kredi derecelendirme kuruluşu Fitch yayınladığı raporda, gelişmekte olan Avrupa ekonomilerinin ve finansman koşullarının görünümlerinin, küresel ekonomideki yavaşlama, güçlü enflasyonist baskılar ve kırılgan finansman koşulları nedeniyle kötüleştiğini açıkladı. Raporda ayrıca, Fitch'in cari işlemler açığı, doğrudan yabancı yatırımlar, dış borç geri ödemeleri projeksiyonlarına göre bir kırılganlık endeksi oluşturduğu belirtilirken, bu endekse göre, Letonya, Hırvatistan, Litvanya, Türkiye, Estonya, Bulgaristan ve Romanya en kırılgan ülkeler oldular. Uluslararası Piyasalardaki Gelişmeler • ABD Merkez Bankası (FED) Başkanı Ben Bernanke, yaptığı açıklamada, ABD enflasyon görünümünü çok belirsiz olarak nitelendirerek merkez bankası yetkililerinin fiyat istikrarını korumak için yapmaları gerekenleri yapacaklarını söyledi. Emtia fiyatlarında son zamanlardaki düşüş ve ABD dolarının istikrar kazanmasının cesaret verici olduğunu söyleyen Bernanke, ayrıca tersine dönmezse bu gelişmelerin bir süre daha potansiyelin altında kalması beklenen büyüme hızının da etkisiyle bu yılın sonlarında ve gelecek yıl enflasyonun yatışmasına yol açabileceğini belirtti. • ABD Merkez Bankası (FED) yaptığı faiz konulu toplantıda aldığı kararla, gösterge faiz oranlarını beklentilerin aksine değiştirmeyerek %2.0 seviyesinde sabit bıraktı. FED Açık Piyasa Kurulu toplantısının ardından yapılan açıklamada, finansal piyasalardaki bozulmanın sürdüğü ve iş piyasasının daha da zayıfladığı belirtildi. Açıklamada hane halkı harcamalarındaki bozulmadan dolayı büyümede bir yavaşlama olduğu, sıkı kredi koşulları, konut piyasasındaki bozulma ve ihracattaki yavaşlamanın önümüzdeki birkaç çeyrek daha ekonomik büyüme üzerindeki ağırlığının devam etmesinin beklendiği belirtildi. Para politikasının gevşetilmesi ve piyasalardaki likiditenin artırılmasına yönelik önlemlerin makul bir büyümeyi sağlayabileceği kaydedildi. Kurul, enflasyonun bu yılsonunda ve gelecek yıl düşük seyretmesini beklediğini yineledi ancak enflasyon görünümünün hayli belirsiz olduğunu vurguladı. • ABD Merkez Bankası (FED), Avrupa Merkez Bankası (ECB), İngiltere Merkez Bankası (BOE), Japonya Merkez Bankası (BOJ), İsviçre Merkez Bankası ve Kanada Merkez Bankası ile piyasaları yatıştırmaya dönük önlemler açıkladı. ECB tarafından yapılan açıklamaya göre, ECB gecelik vadede BOJ ile ortak fonlama yapacak ve ECB'nin dolar fonlaması 40 milyar dolara kadar olacak. İngiltere Merkez Bankası da piyasaya gecelik vadede dolar fonlaması yapacağını ve piyasaya başlangıç olarak 40 milyar dolara kadar para vereceğini açıkladı. FED ise geçici döviz swap düzenlemesinde 180 milyar dolarlık genişlemeyi onayladı. FED, BOJ ile 60 milyar dolara kadar ve Kanada Merkez Bankası ile 10 milyar dolara kadar geçici döviz swap anlaşması yaptığını açıkladı. FED, yaptığı bütün 2 Ekonomik Gelişmeler Özet Değerlendirme Raporu (EG ÖDR) Eylül 2008/I-II karşılıklı geçici döviz swap anlaşmalarının 30 Ocak 2009'a kadar geçerli olacağını açıkladı. • ABD Chicago Merkez Bankası (FED) tarafından yapılan açıklamaya göre, ABD’deki mevcut ekonomik faaliyetler ve enflasyon baskıları ile ilgili bilgi sağlayan önemli bir gösterge olan Ulusal Faaliyet Endeksi Temmuz ayında -0.67 değerini aldı. Açıklamada ayrıca bir önceki ayda -0.60 değerini alan veri -0.59 olarak revize edildi. Ulusal Faaliyet Endeksinin, 2007 yılının Ağustos ayından beri ekside seyretmesi, büyümede aşağı yönlü bir eğilime işaret etmektedir. • ABD Hükümeti, hem konut piyasasına destek sağlamak hem de dünya finans piyasalarında daha fazla çalkantının önüne geçmek için ABD’nin en büyük konut finansman şirketleri Fannie Mae ve Freddie Mac'e el koyduğunu açıkladı. • ABD Hazine Bakanlığı, ülkenin para piyasası fonu sektörüne destek vermek için büyük bir program açıkladı. Programın hedefi, global krizin etkilemeye başladığı geleneksel olarak güvenli varlıklar olarak bilinen bu fonlara piyasa güveninin artırılması olarak ifade edildi. Program çerçevesinde ABD Hazinesi, halka açık para piyasası fonlarının pozisyonlarını sigorta da edecek. Fonlar bu programda yer almak için ücret ödeyecekler. • ABD Ticaret Bakanlığı tarafından yapılan açıklamaya göre, ekonomi kötü durumdayken düşeceği ve iyi durumdayken de artacağı tahmin edilen yeni konut satışları Temmuz ayında bir önceki aya göre %2.4 artışla 515,000 adet olarak gerçekleşti. Beklentiler verinin 530,000 adet olması yönündeydi. • ABD’de ikinci el konut satışları Temmuz ayında beklentilerden yüksek gelerek %3.1 arttı ve yıllık bazda 5.0 milyon adete yükseldi. Beklentiler verinin 4.9 milyon adet olarak açıklanması yönündeydi. • ABD’de, sözleşmeleri imzalanan ve bekleyen konut satışları endeksi Temmuz ayında %3.2 gerileyerek beklentilerin üzerinde düşüş gösterdi. Beklentiler verinin %1.0 gerilemesi yönündeydi. • ABD’de konut başlangıçları Ağustos ayında beklentilerin oldukça altında %6.2 azalarak 895,000’e geriledi. Beklentiler verinin 950,000’e gerilemesi yönündeydi. Ayrıca Temmuz ayında %11 düşüş olarak açıklanan veri %12.4 düşüş olarak revize edildi. • ABD Ticaret Bakanlığı tarafından yapılan açıklamaya göre, dayanıklı mal siparişleri Temmuz ayında bir önceki aya göre %1.3 artış göstererek beklentilerin üzerinde açıklandı. Beklentiler verinin bir önceki aya göre değişmemesi yönündeydi. • ABD Ticaret Bakanlığı tarafından yapılan açıklamaya göre, ABD’de Gayri Safi Yurtiçi Hâsıla (GSYH) 2. çeyrekte geçici verilere göre %3.3 artış olarak revize edildi. ABD ekonomisi 2007 yılının toplamında %2.2 büyürken, 2008 yılının 1. çeyreğinde büyüme oranı %0.9 olarak gerçekleşmişti. • ABD Çalışma Bakanlığı tarafından yapılan açıklamaya göre, ABD çekirdek kişisel tüketim harcamaları (PCE) Temmuz ayında %0.3 artarken, kişisel gelirler %0.7 azaldı. Beklentiler çekirdek PCE’nin Temmuz ayında %0.3 artması ve kişisel gelirlerin değişmemesi yönündeydi. Gıda ve enerji harcamalarının da dahil edildiği PCE endeksi ise Temmuz ayında %0.6, yıllık bazda da %4.5 artış gösterdi. 3 Ekonomik Gelişmeler Özet Değerlendirme Raporu (EG ÖDR) Eylül 2008/I-II • ABD’de işsizlik ve tarım dışı istihdam verilerinin ön göstergesi niteliğindeki ADP ulusal istihdam raporuna göre; ABD’de özel sektörde istihdam, Ağustos ayında beklentilere yakın olarak 33,000 kişi azalış gösterdi. • ABD’de, tüketici güven endeksi Ağustos ayında 56.9 değerini alarak beklentilerin üzerinde gerçekleşti. Endeks geçen ay 51.9 düzeyindeydi. • ABD'de Ağustosta tarım dışı istihdam 75 bin kişi beklentisine karşın 84 bin kişi olarak açıklandı. Temmuz ayında 51,000 azalış olarak açıklanan veri 60,000 azalış olarak revize edildi. • ABD’de %5.8 olarak beklenen Ağustos ayı işsizlik oranı %6.1'e çıkarak Eylül 2003'ten bu yana en yüksek seviyeye ulaştı. • ABD’de toptan satışlar Temmuz ayında %0.3 gerilerken, toptan satış stokları %1.4 artış gösterdi. Beklentiler toptan satış stoklarının %0.7 artması yönündeydi. • ABD Ticaret Bakanlığı tarafından yapılan açıklamaya göre, petrol fiyatlarının Temmuz ayında rekor seviyeye yükselmesiyle, ABD’nin dış ticaret açığı Temmuz ayında beklentilerin oldukça üzerinde 62.2 milyar dolar olarak gerçekleşti. Beklentiler verinin 58 milyar dolar olması yönündeydi. • ABD’de cari işlemler açığı 2. çeyrekte 183.1 milyar dolar olarak beklentilerin üzerinde gerçekleşti. Beklentiler verinin 180 milyar dolar olması yönündeydi. Ayrıca 2008 yılının 1. çeyreğinde 176.4 milyar dolar olarak açıklanan cari açık verisi 175.6 milyar dolar olarak revize edildi. • ABD’de üretici fiyatları endeksi (ÜFE) Ağustos ayında beklentilerden daha fazla gerileyerek %0.9 düşüş gösterdi. Temmuz ayında %1.2 artan ÜFE’nin Ağustos ayında %0.5 gerilemesi bekleniyordu. Böylece geçen ay yıllık bazda %9.8 ile 1981 yılından bu yana en yüksek seviyeye ulaşan ÜFE artışı Ağustos ayında %9.6’ya geriledi. Gıda ve enerji fiyatları hariç tutularak hesaplanan çekirdek ÜFE ise bir önceki aya göre beklentilere paralel olarak %0.2 artış gösterdi. Veri geçen ay %0.7 artmıştı. • ABD’de tüketici fiyat endeksi (TÜFE) Ağustos ayında %0.1 ve çekirdek TÜFE %0.2 artarak beklentilerle paralel gerçekleşti. Temmuz ayında TÜFE %0.8, çekirdek TÜFE ise %0.3 artış göstermişti. • ABD’de perakende satışlar Ağustos ayında bir önceki aya göre %0.3, dalgalı seyreden otomobil fiyatları hariç tutularak hesaplanan çekirdek perakende satışlar %0.7 düşüş gösterdi. Beklentiler perakende satışların bir önceki aya göre %0.2 artması, çekirdek perakende satışların ise %0.2 gerilemesi yönündeydi. • ABD’de, sanayi üretimi Ağustos ayında %1.1 azalırken, kapasite kullanımı %78.7 oldu. Beklentiler sanayi üretiminin %0.3 azalması, kapasite kullanımının ise %79.6 olması yönündeydi. • ABD’de öncü göstergeler endeksi Ağustos ayında %0.5 düşüş göstererek beklentilerden daha fazla geriledi. Temmuz ayında %0.7 gerileyen verinin Ağustos ayında %0.2 gerilemesi bekleniyordu. • ABD’nin en büyük yatırım bankası Goldman Sachs, üçüncü çeyrekte kârının geçen senenin aynı dönemine göre rekor seviyede %70 düşerek geçen seneki 2.85 milyar dolar seviyesinden 845 milyon dolar seviyesine gerilediğini açıkladı. Şirketin hisse başına kârı ise geçen seneki 6.13 dolar seviyesinden 1.81 dolar seviyesine düştü. 4 Ekonomik Gelişmeler Özet Değerlendirme Raporu (EG ÖDR) Eylül 2008/I-II • ABD’nin en büyük dördüncü yatırım bankası olan Lehman Brothers’ın iflas etmesi, Merrill Lynch’in Bank of America tarafından satın alınması ve sigorta şirketi AIG’nin üzerindeki baskıların artması ABD finans sistemiyle ilgili kaygıları artırdı. • Avrupa Merkez Bankası (ECB), faiz oranlarını beklendiği gibi %4.25 seviyesinde değiştirmeden bıraktı. ECB Başkanı Jean-Claude Trichet faiz kararının nedenlerinin açıklandığı basın toplantısında, enflasyonda yukarı yönlü riskler bulunduğunu ve seviyenin endişe verici olduğunu söyledi. Mevcut para politikasının hedeflerine ulaşmaya katkıda bulunacağını belirten Trichet, yıllık enflasyonun uzun süre fiyat istikrarı düzeyinin üzerinde kalacağını belirtti. Trichet ayrıca 2008 için Euro bölgesi büyüme tahminini %1.8’den 1.4’e, enflasyon tahminini %3,4’ten 3,5’e revize etti. Trichet’in açıklamalarından sonra euro uluslararası piyasalarda hızla gerilemeye başladı ve Euro/Dolar paritesi 1.42, Euro/Yen paritesi de 150 seviyelerini test etti. • Avrupa Komisyonu yılda iki defa açıklanan ekonomi tahminlerinde, finans piyasalarındaki çalkantılar, yükselen emtia fiyatları ve konut piyasasındaki şoklar sonrasında Euro bölgesinde ekonomik büyümenin beklenenden çok daha düşük, enflasyonun ise daha yüksek olmasını beklediğini açıkladı. Avrupa Komisyonu tarafından yapılan açıklamada Euro kullanan 15 ülkeden oluşan Euro bölgesinde 2008 yılı GSYH artışı beklentisinin Nisan'da açıklanan %1.7 oranından, %1.3'e düşürüldüğü belirtildi. Avrupa Komisyonu, 2008 için enflasyon tahminini ise %3.1'den %3.6'ya yükseltti. • Eurostat, Euro bölgesinde Gayri Safî Yurtiçi Hasılanın (GSYH) 2. çeyrekte %0.2 azaldığını açıkladı. Daha önce de geçici verilere göre GSYH’nin 2. çeyrekte %0.2 azaldığı açıklanmıştı. • Eurostat tarafından yapılan açıklamaya göre, Euro bölgesinde perakende satışlar Temmuz ayında aylık bazda %0.4 ve yıllık bazda %2.8 düşüş gösterdi. Beklentiler verinin Temmuz’da aylık bazda değişmemesi, yıllık bazda ise %2.1 gerilemesi yönündeydi. • Euro bölgesi hizmetler PMI (satın alma yöneticileri endeksi) endeksi Ağustos ayında 48.5 değerini aldı. Geçen ay 48.3 değerini alarak 2003 yılının Haziran ayından bu yana en düşük seviyeye gerileyen verinin Ağustos ayında 48.2 olması bekleniyordu. PMI endeksinin 50’den büyük olması hizmet sektöründe büyümenin olduğu, 50’den düşük olması da bir daralma olduğu anlamına geliyor. • Eurostat tarafından yapılan açıklamaya göre, sanayi üretiminin ve dolayısıyla genel ekonomik faaliyetin önemli bir göstergesi olan Euro bölgesi sanayi siparişleri, Haziran ayında bir önceki aya göre %0.3 ve yıllık bazda %7.4 azaldı. Beklentiler verinin Haziran ayında %1.1, yıllık bazda ise %6.3 gerilemesi yönündeydi. • Eurostat tarafından yapılan açıklamaya göre, Euro bölgesinde işsizlik oranı Temmuz ayında beklentilere paralel olarak %7.3 oldu. Veri geçen ay da %7.3 düzeyinde gerçekleşmişti. • Euro bölgesindeki imalat sektörü PMI (satın alma yöneticileri endeksi) endeksi Ağustos ayında 47.6 olarak açıklandı. Beklentiler endeksin Temmuz ayındaki 47.4 seviyesinin ardından Ağustos ayında 47.5 olarak gerçekleşmesi yönündeydi. 5 Ekonomik Gelişmeler Özet Değerlendirme Raporu (EG ÖDR) Eylül 2008/I-II • Eurostat tarafından yapılan açıklamaya göre, Euro bölgesinde üretici fiyatları endeksi (ÜFE), Temmuz ayında %1.1 arttı. Beklentiler verinin %1.3 artacağı yönündeydi. Açıklanan son rakamla birlikte Euro bölgesinde ÜFE artışı yıllık olarak %9.0’a yükseldi. Enerji fiyatlarının hariç tutulduğu çekirdek ÜFE ise Temmuz ayında %0.5, yıllık bazda %4.3 artış gösterdi. Geçen ay çekirdek ÜFE aylık bazda %0.4 artmış ve yıllık bazda ÜFE artışı %4.0 olmuştu. • Eurostat tarafından yapılan açıklamaya göre, Euro bölgesi sanayi üretimi Temmuz ayında %0.3, yıllık bazda %1.7 azalarak beklentilerden daha fazla geriledi. Beklentiler verinin aylık bazda %0.2, yıllık bazda %0.7 azalması yönündeydi. • Eurostat tarafından yapılan açıklamaya göre, Euro bölgesinde tüketici fiyatları Ağustos ayında %0.1 azaldı ve yıllık bazda %3.8 olarak gerçekleşti. Enerji, gıda fiyatlarının dahil edilmediği çekirdek enflasyon ise Ağustos ayında %0.3 arttı ve yıllık bazdaki artış %2.6 olarak gerçekleşti. • Eurostat tarafından yapılan açıklamaya göre, Temmuz ayında Euro bölgesinde 2.3 milyar euro dış ticaret açığı verildi. Geçen ay 0.1 milyar açık olarak açıklanan veri 0.2 milyar euro açık olarak revize edildi. • İngiltere Merkez Bankası (BOE), faiz oranlarını piyasa beklentileri doğrultusunda %5.0 seviyesinde değiştirmeden bıraktı. Enflasyonun Temmuz ayı itibariyle %2 olan hedeften oldukça saparak %4.4 seviyesine ulaşması ve yüksek seyreden gıda ve enerji fiyatlarının etkisiyle artma eğiliminde olması nedeniyle beklentiler de BOE’nin faiz oranlarını değiştirmeyeceği yönündeydi. • Japonya Merkez Bankası (BOJ), genel beklentiye uygun olarak faiz oranlarını %0.5'te tutarken, ekonomiyle ilgili görüşünü korudu. Yapılan açıklamada, küresel finansal piyasalardaki bozulmanın arttığı ve dünya ekonomik büyümesinde aşağı yönlü risklerin olduğu belirtildi. • Brezilya Merkez Bankası, enflasyon kaygıları nedeniyle, %13.0 seviyesinde bulunan faiz oranlarını beklentilerle paralel olarak 75 baz puan artırarak %13.75 seviyesine çıkardı. Brezilya Merkez Bankası faiz oranlarını en son Temmuz ayında yine 75 baz puan artırmıştı. • IMF Başkanı Dominique Strauss-Kahn, global finans krizinin en kötü döneminin henüz geçmediğini ve finans sektöründe daha fazla konsolidasyon olabileceğini açıkladı. Finansal krizin sonuçlarının henüz görülmediğini ancak ana sebeplerinin geride kaldığını belirten Strauss-Kahn, kamu parasının yalnızca global ekonomiye yönelik bir tehdit oluştuğunda kullanılması gerektiğini vurguladı. • Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) tarafından yayınlanan raporda, Avrupa ekonomisinin beklenenden fazla yavaşlayacağı, İngiltere'nin ise bölgedeki büyük ekonomiler arasında resesyona en yakın ülke olduğu açıklandı. OECD raporunda, ABD'de ikinci çeyreğin daha iyi geçmesine rağmen, süregelen konut krizi sebebiyle ekonominin ciddi bir şekilde zayıfladığı belirtildi. Rapora göre OECD, ABD'nin yıllık ekonomik büyüme tahminini Haziran ayında yayınlanan raporda açıklanan %1.2'den %1.8'e yükseltirken, Euro bölgesi için %1.7 olan büyüme tahminini %1.3'e, Japonya için büyüme tahminini de %1.7'den %1.2'ye düşürdü. İngiltere, G7 ülkeleri arasında 2008'in ikinci yarısında hem üçüncü, hem de dördüncü çeyreklerde küçüleceği tahmin edilen tek ülke oldu. 6 Ekonomik Gelişmeler Özet Değerlendirme Raporu (EG ÖDR) Eylül 2008/I-II Son Açıklanan Veriler • Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından açıklanan geçici verilere göre, 2008 yılı Temmuz ayında; % Karşılama oranı (ihracat/ithalat) geçen yılın aynı ayına göre ihracat %40.8 oranında 80.0 artarak 12.6 milyar dolar, 69.2 68.1 68.1 ithalat ise %35 oranında 70.0 65.1 64.3 64.7 62.9 62.5 63.3 61.3 artarak 20.5 milyar dolar 67.3 67.7 olarak gerçekleşmiştir. Aynı 60.0 63.7 61.2 62.0 60.4 58.7 60.3 59.5 dönemde dış ticaret açığı %26.7 oranında artarak 6.3 50.0 milyar dolardan 7.9 milyar dolara yükselmiştir. 2007 40.0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Temmuz ayında %58.7 olan 2007 2008 Aylar ihracatın ithalatı karşılama oranı, 2008 Temmuz ayında %61.3’e yükselmiştir. 2008 Ocak-Temmuz döneminde; 2007 yılının aynı dönemine göre ihracat %39 oranında artarak 81.4 milyar dolar, ithalat ise %36.6 oranında artarak 126.4 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. 2007 Ocak-Temmuz döneminde 34.0 milyar dolar olan dış ticaret açığı, 2008 yılının aynı döneminde %32.4 oranında artarak 45.0 milyar dolara yükselmiştir. 2008 yılı Temmuz ayı itibarıyla Avrupa Birliği’nin (AB) ihracattaki ağırlığı devam etmekte olup, toplam ihracat içindeki payı %48.4’tür. Geçen yılın aynı ayına göre AB ülkelerine yapılan ihracat %23.3 oranında artarak 6.1 milyar dolar düzeyinde gerçekleşmiştir. 2008 yılı Temmuz ayında, fasıllar bazında en büyük ihracat kalemi kara taşıtları ve bunların aksam ve parçaları (1.9 milyar dolar) olurken; bu faslı demir-çelik (1.9 milyar dolar), mineral yakıtlar, mineral yağlar (1.1 milyar dolar), makineler, mekanik cihazlar, kazanlar, aksam ve parçaları (0.9 milyar dolar) izlemiştir. Aynı ayda, ithalatta ise en büyük kalemler, sırasıyla, mineral yakıtlar, mineral yağlar (5.1 milyar dolar), demir ve çelik (2.9 milyar dolar) ve makineler, mekanik cihazlar, kazanlar, aksam ve parçaları (2.2 milyar dolar) olmuştur. • TÜİK tarafından açıklanan geçici verilere göre; 2008 yılı Temmuz ayında bir önceki yılın aynı ayına göre ihracat miktar endeksi %11 oranında, ithalat miktar endeksi %1.6 oranında artış gösterirken, ihracat birim değer endeksi %26.8 oranında ve ithalat birim değer endeksi de %32.9 oranında artış göstermiştir. Ana sektörler itibarıyla, Temmuz ayında, bir önceki yılın aynı ayına göre ihracat miktar endeksleri; tarım ve ormancılık sektöründe %6.1, balıkçılık sektöründe %8.3, madencilik ve taşocakçılığı sektöründe %24.4, imalat sanayii sektöründe ise %11.1 oranında artış göstermiştir. İthalat miktar endeksleri de aynı ayda; madencilik ve taşocakçılığı sektöründe %4.5 oranında artış, tarım ve ormancılık sektöründe %10.8 düşüş kaydederken, imalat sanayii sektöründe ise bir değişiklik kaydetmemiştir. Temmuz ayında, bir önceki yılın aynı ayına göre ihracat birim değer endeksleri; tarım ve ormancılık sektöründe %0.3 oranında düşüş, balıkçılık sektöründe %22, madencilik ve taşocakçılığı sektöründe %16.4 7 Ekonomik Gelişmeler Özet Değerlendirme Raporu (EG ÖDR) Eylül 2008/I-II ve imalat sanayii sektöründe %27.6 oranında artış kaydederken, lokomotif sektör olarak adlandırılan tekstil ürünlerinde %10.4, giyim eşyasında ise %12.2 oranında artmıştır. İthalat birim değer endeksleri de aynı ayda, tarım ve ormancılık sektöründe %43.4, madencilik ve taşocakçılığı sektöründe %66.8 ve imalat sanayii sektöründe %22.9 oranında artmıştır. Bu gelişmelerden sonra, 2008 yılının Nisan ayından itibaren ithalat lehine devam eden dış ticaret hadleri Temmuz ayında ihracat lehine gerçekleşmiştir. Temmuz ayında, bir önceki aya göre ihracat fiyatlarının (%3.92) ithalat fiyatlarına göre (%3.59) daha fazla artması dış ticaret haddinin bir önceki aya göre 0.3 puan artışla 93.6 seviyesinde ihracat lehine dönmesine sebep olmuştur. • % Dış Ticaret Hadleri (%) 100.0 98.0 98.2 98.1 98.1 98.0 97.6 97.6 97.6 96.1 96.3 96.6 96.0 97.2 97.6 97.3 96.9 96.7 94.6 94.5 93.6 94.0 93.3 92.0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Aylar 2007 2008 TÜİK tarafından açıklanan verilere göre; 2008 yılının Ağustos ayında Üretici Fiyatları (ÜFE) bir önceki aya göre %2.34 oranında, Tüketici Fiyatları (TÜFE) ise %0.24 oranında düşüş % Yıllık Enflasyon göstermiştir. Böylece, bir 20 17.03 18.41 önceki yılın aynı ayına göre 18 ÜFE TÜFE 16.53 14.67 14.56 enflasyon üretici fiyatlarıyla 16 14 12.06 %14.67, tüketici fiyatlarıyla ise 12 9.10 8.39 10.50 11.77 8.40 %11.77 oranında gerçekleşmiş 10 7.39 8.17 7.70 10.74 10.61 7.12 9.66 8 oldu. 8.15 9.15 5.65 5.94 6 4 2 0 6.44 • 08/08 08/07 08/06 08/05 08/04 08/03 08/02 08/01 07/12 07/11 07/10 07/09 07/08 2008 yılının Ağustos ayında, 5.02 4.41 3.72 ÜFE’de alt sektörler itibarıyla en yüksek aylık artışlar %6.16 ile elektrik, gaz üretimi ve Aylar dağıtımı, %2.45 ile suyun toplanması, arıtımı ve dağıtımı sektörlerinde gerçekleşirken, TÜFE’deki en yüksek aylık artışlar ise %23.56 ile konut, %14.92 ile lokanta ve oteller gruplarında gerçekleşmiştir. T.C. Merkez Bankası tarafından hazırlanan Ağustos Ayı Fiyat Gelişmeleri Raporu’na göre; 2008 yılı Ağustos ayında, işlenmiş gıda fiyatlarının yıllık artış oranı beklendiği gibi gerilemeye başlarken, işlenmemiş gıda fiyatlarındaki düzeltme devam etmiştir. Petrol fiyatlarındaki düşüşler akaryakıt fiyatlarını olumlu etkilerken doğalgaz ve su fiyatlarındaki artışlar enerji grubunun yıllık enflasyonundaki gerilemeyi geciktirmiştir. Gıda ve enerji gruplarının yıllık enflasyona katkısı Ağustos ayında 7,69 puana gerilemiştir. Kiranın yıllık artış oranındaki istikrarlı yavaşlama sürerken, arz yönlü şokların gecikmeli etkileri ulaştırma ve yemek hizmetleri fiyatlarını olumsuz etkilemeye devam etmiştir. Özel kapsamlı göstergelerin yıllık enflasyonlarında baz etkisi nedeniyle artış gözlense de mevsimsellikten arındırılmış rakamlar temel eğilimin aşağı yönlü olduğuna işaret etmektedir. Petrol ve gıda fiyatlarındaki olumlu görünümün sürmesi halinde 8 Ekonomik Gelişmeler Özet Değerlendirme Raporu (EG ÖDR) Eylül 2008/I-II önümüzdeki dönemde enflasyonun kademeli olarak düşmeye devam etmesi beklenmektedir • T.C. Merkez Bankası tarafından, Ödemeler Dengesine ilişkin yayınlanan son verilere göre; 2007 yılı Temmuz ayında 2,871 milyon dolar olarak gerçekleşen cari işlemler açığı, bu yılın Temmuz ayında %43.4 oranında artarak 4,117 milyon dolara yükselmiştir. Alt kalemler itibarıyla bakıldığında; ödemeler dengesi tablosundaki dış ticaret açığı bir önceki yılın aynı ayına göre %32.6 oranında artarak 6,480 milyon dolara, hizmetler dengesindeki net gelirler %26.2 oranında artarak 2,618 milyon dolara, gelir dengesinden kaynaklanan net giderler %7.2 oranında artarak 464 milyon dolara yükselmiştir. Cari transferlerden kaynaklanan girişler ise %44 oranında azalarak 209 milyon dolara düşmüştür. Bu gelişmeler sonucunda 2008 yılının Ocak-Temmuz döneminde cari açık, bir önceki yılın aynı dönemiyle karşılaştırıldığında %42.5 oranında artmış ve 22,140 milyon dolardan 31,554 milyon dolara yükselmiştir. 2008 yılının Ocak-Temmuz döneminde gerçekleşen 22,140 milyon dolarlık cari açığın finansmanına baktığımızda, finans hesaplarında gerçekleşen net sermaye girişinin, bir önceki yılın aynı dönemine oranla %79.7 artarak 35,917 milyon dolar olarak gerçekleştiği görülmektedir. Bu dönemde gözlemlenen başlıca gelişmeler şu şekilde özetlenebilir; Doğrudan yatırımlar kalemindeki net sermaye girişi, bir önceki yılın aynı dönemine göre %40.9 oranında azalarak 7,529 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. Bir önceki yılın aynı döneminde 8,530 milyon dolar net sermaye girişi olan portföy yatırımlarında, bu dönemde 2,535 milyon dolar net giriş gerçekleşmiştir. Ticari ve nakit krediler ile mevduatlardan oluşan diğer yatırımlar kaleminde ise bir önceki yılın aynı döneminde 6,569 milyon dolar net giriş gerçekleşmişken, bu dönemde 26,512 milyon dolar net giriş olmuştur. Bu gelişmeler sonucu resmi rezervler 2007 yılının ilk yedi ayında 7,863 milyon dolar artmışken, bu yılın aynı döneminde 659 milyon dolar artış göstermiştir. • TÜİK tarafından açıklanan, 1997=100 temel yıllı Aylık Sanayi Üretim Endeksi, 2008 yılı Temmuz ayında, bir önceki yılın aynı ayına göre %3.4 oranında artarak 153.4 olmuştur. Sanayinin alt % Aylık Sanayi Üretim Endeksi Değişimi sektörleri düzeyinde, bir önceki 20.0 yılın aynı ayına göre 15.0 15.0 madencilik sektörü endeksi 8.4 %9.1, imalat sanayi sektörü 8.1 10.0 11.4 6.3 8.1 6.3 5.9 endeksi %3.1, elektrik, gaz ve 3.7 4.5 7.5 2.9 5.0 su sektörü endeksi ise %4.0 2.5 2.5 2.8 2.4 0.8 3.4 oranında artış göstermiştir. 0.0 -1.0 2008 yılının yedi aylık -5.0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 ortalaması bir önceki yılın yedi 2007 2008 Aylar aylık ortalaması ile karşılaştırıldığında, toplam sanayi sektörü endeksinin %4.7, madencilik sektörü endeksinin %9.0, imalat sanayi sektörü endeksinin %4.2 ve elektrik, gaz ve su sektörü endeksinin ise %7.2 oranında arttığı görülmektedir. 2008 yılı Temmuz ayında, bir önceki yılın aynı ayına göre imalat sanayi üretim endeksinde en yüksek yüzde artış %58.1 ile diğer ulaşım araçları imalatında gerçekleşirken, bunu %29.2 ile tütün ürünleri imalatı ve %26.4 ile de b.y.s. elektrikli makine cihazı imalatı takip etmiştir. 9 Ekonomik Gelişmeler Özet Değerlendirme Raporu (EG ÖDR) • Eylül 2008/I-II TÜİK tarafından yapılan açıklamaya göre; 2007 yılı Ağustos ayında %80.3 düzeyinde olan üretim değeri ağırlıklı İmalat Sanayi % İmalat Sanayi KKO 88 Kapasite Kullanım Oranı 83.3 83.5 (KKO), 2008 yılı Ağustos 83.2 84 82.0 82.6 81.9 81.7 ayında 4.1 puan azalarak 80.3 80.3 80.1 83.1 81.1 %76.2 olarak gerçekleşmiştir. 81.7 82.4 82.3 80 81.2 İşyerlerinin tam kapasite ile 80.0 79.3 çalışmamasının nedenleri 78.3 76.2 76 olarak, önem sırasına göre; talep yetersizliği ilk sırada yer 72 alırken, hammadde yetersizliği, 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 mali imkânsızlıklar, işçilerle Aylar 2007 2008 ilgili meseleler ve enerji yetersizliği diğer nedenler olmuştur. KKO, 2008 yılı Temmuz ayında ise %80.0 seviyesindeydi. Ağustos ayında, bir önceki aya göre, işyerlerindeki üretim miktarı %4.0, satış miktarı %4.6, satış fiyatları %1.3 ve hammadde fiyatları da %1.2 oranında azalmıştır. 2008 yılı Eylül ayında, üretim miktarının %10.0, satış miktarının %8.8 oranında artması beklenirken, satış ve hammadde fiyatlarının da %0.1 oranında azalması beklenmektedir. • TÜİK tarafından açıklanan, Hanehalkı İşgücü Araştırması 2008 Haziran Dönemi (Mayıs, Haziran, Temmuz 2008) Sonuçları’na göre; 2008 yılı Haziran döneminde, kurumsal olmayan çalışma çağındaki nüfus geçen yılın aynı dönemine göre 768 bin kişi artarak 49 milyon 946 bin kişiye ulaşmıştır. İstihdam edilenlerin sayısı, geçen yılın aynı dönemine göre 462 bin kişi artarak 22 milyon 557 bin kişiye yükselirken, işgücüne katılma oranı %49.6 olarak gerçekleşmiştir. Türkiye genelinde işsiz sayısı, Aylık İşsizlik Oranı (%) % geçen yılın aynı dönemine 13 göre 96 bin kişi artarak 2 12 milyon 237 bin kişiye 11 yükselirken, işsizlik oranı 0.2 10 puanlık artış ile %9 seviyesinde, tarım dışı işsizlik 9 oranı da %11.7 seviyesinde 8 gerçekleşmiştir. Bu dönemde, Aylar 7 istihdam edilenlerin %27.6’sı 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 9.9 8.8 8.8 8.8 9.1 9.1 9.3 9.6 10.5 2006 11.8 11.9 10.9 tarım, %19.4’ü sanayi, %6.3'ü 9.8 8.9 8.8 8.8 9.2 9.3 9.7 10.1 10.6 2007 11.0 11.4 10.4 inşaat, %46.8’i de hizmetler 9.6 8.9 9.0 2008 11.3 11.6 10.7 sektöründedir. Önceki yılın aynı dönemi ile karşılaştırıldığında, tarım sektöründe istihdamın payının 0.8 puan azaldığı, buna karşılık sanayi sektörünün payının 0.4 puan, hizmetler sektörünün payının 0.5 puan arttığı, inşaat sektörünün payının ise değişmediği görülmektedir. • TÜİK tarafından yapılan açıklamaya göre; 2008 yılının ikinci üç aylık döneminde, gayri safi yurtiçi hasıla (GSYİH) değeri bir önceki yılın aynı dönemine göre, sabit fiyatlarla %1.9’luk artış göstererek 25,1 milyar YTL ve cari fiyatlarla da %14.7 oranında artış göstererek 240,9 milyar YTL olarak gerçekleşmiştir. 10 Ekonomik Gelişmeler Özet Değerlendirme Raporu (EG ÖDR) Eylül 2008/I-II Güncelleme yapılan, 2007 yılı gayri safi yurtiçi hasıla değeri cari fiyatlarla %12.6’lık artışla 853,6 milyar YTL, sabit fiyatlarla %4.6’lık artışla 101,2 milyar YTL olurken, kişi başına gayri safi yurtiçi hasıla değeri de cari fiyatlarla 12,094 YTL, ABD doları cinsinden ise 9,305 dolar olarak hesaplanmıştır. • • • • • • TÜİK tarafından yapılan açıklamaya göre; 2008 yılının Ağustos ayında, yeni kurulan şirket ve kooperatif sayısı, geçen yılın aynı ayına göre %21.4 oranında azalarak 4407’den 3462’ye düşmüştür. Kapanan şirket ve kooperatif sayısı ise bir önceki yılın aynı ayına göre %1.0 oranında artarak 598’den 604’e yükselmiştir. Türkiye İstatistik Kurumu ve T.C. Merkez Bankası işbirliği ile yürütülen Aylık Tüketici Eğilim Anketi’ne göre, 2008 yılının Temmuz ayında 77.01 olan Tüketici Güven Endeksi, 2008 yılının Temmuz ayında, %3.69 oranında artarak 79.85 değerine yükselmiştir. Ankete göre, güven endeksindeki artış, tüketicilerin mevcut ve gelecek dönem satın alma gücü, gelecek dönem genel ekonomik durum ve gelecek dönem iş bulma olanaklarına ilişkin değerlendirmelerinin iyileşmesinden kaynaklanmaktadır. T.C. Merkez Bankası tarafından yapılan açıklamaya göre; 2008 yılının Temmuz ayında 96.1 düzeyinde olan Reel Kesim Güven Endeksi (Endekse konu olan sektörel katma değerler üretici fiyatları yerine temel fiyatlarla hesaplanmaya başlanmış ve hesaplamalar geçmişe de yansıtılmıştır), Ağustos 2008’de bir önceki aya göre 1.6 puan azalarak 94.5 düzeyinde gerçekleşmiştir. Ağustos ayında, son üç aydaki toplam sipariş miktarı, sabit sermaye yatırım harcaması, gelecek üç aydaki üretim hacmi, ihracat sipariş miktarı, toplam istihdam ve mevcut toplam sipariş miktarına ilişkin beklentiler endeksi azalış yönünde etkilerken, genel gidişat eğilimi ve mevcut mamul mal stok miktarına ilişkin beklentiler endeksi artış yönünde etkileyen faktörler olmuştur. Hazine Müsteşarlığı’ndan yapılan açıklamaya göre; 2008 yılı Ağustos ayı Hazine nakit gerçekleşmelerine ilişkin geçici sonuçlar alınmış olup, bu sonuçlara göre; Ağustos ayında nakit bazda toplam 24.5 milyar YTL gelir elde edilmiş, 12.5 milyar YTL faiz dışı harcama yapılmış ve 12 milyar YTL faiz dışı fazla oluşmuştur. Toplam 4 milyar YTL özelleştirme geliri ve toplam 8.3 milyar YTL faiz ödemesinden sonra Hazine nakit dengesi 7.7 milyar YTL fazla vermiştir. Hazine Müsteşarlığı Eylül - Ekim dönemini kapsayacak “İç Borlanma Stratejisi” raporunu yayınladı. Hazine, Eylül ayında iç piyasalara yapılacak olan 4.1 milyar YTL’lik itfaya karşılık, iç piyasalardan 3 milyar YTL borçlanma yapacağını açıkladı. Aynı dönemde toplam 5.1 milyar YTL’lik iç borç servisine karşılık toplam 3.2 milyar YTL iç borçlanma gerçekleştirilmesi planlanıyor. Hazine, Ekim ayında iç piyasalara yapılacak olan 8.2 milyar YTL’lik itfaya karşılık, iç piyasalardan 6 milyar YTL borçlanma yapacağını açıkladı. Aynı dönemde toplam 8.6 milyar YTL’lik iç borç servisine karşılık toplam 6.4 milyar YTL iç borçlanma gerçekleştirilmesi planlanıyor. Hazine, Ekim ayında toplamda dört tane ihale gerçekleştirecek. Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) tarafından yapılan açıklamaya göre, ihracat Ağustos ayında geçen yılın aynı dönemine göre %27.6 artışla 10.9 milyar dolara yükselirken, Ocak-Ağustos döneminde ihracat %35.3 artışla 90.3 milyar dolara çıktı. Açıklamada Ağustos ayı itibariyle son bir yıllık ihracatın ise %31.1 artışla 129.5 milyar dolara ulaştığı bildirildi. Açıklamada ayrıca en fazla ihracat 11 Ekonomik Gelişmeler Özet Değerlendirme Raporu (EG ÖDR) Eylül 2008/I-II gerçekleştiren sektörlerin 2.55 milyar dolar ile demir çelik, 1.4 milyar dolar ile otomotiv ve 1.35 milyar dolar ile hazır giyim olduğu belirtildi. • Maliye Bakanlığı’ndan yapılan açıklamaya göre; 2007 yılı Ağustos ayında yaklaşık olarak 3.5 milyar YTL fazla veren Merkezi Yönetim Bütçesi, 2008 yılı Ağustos ayında geçen yılın aynı ayına göre %70.3 oranında artarak yaklaşık 6 milyar YTL fazla vermiştir. Yine 2007 yılı Ağustos ayında, faiz dışı fazla yaklaşık 7.8 milyar YTL dolayında iken, 2008 yılı Ağustos ayında bu rakam yaklaşık 14.2 milyar YTL’ye yükselmiştir. Faiz dışı fazla hedefinin %37.2’si bu ayda gerçekleşmiştir. 2008 yılı Ağustos ayında, bütçe harcamaları 20.4 milyar YTL, bütçe gelirleri ise 26.4 milyar YTL olarak gerçekleşmiştir. Faiz harcamalarının 8.1 milyar YTL olduğu bu ayda, vergi gelirleri 18.9 milyar YTL ile merkezi yönetim bütçe gelirlerinin yaklaşık %71.5’ini oluşturmuştur. Ocak-Ağustos 2007 döneminde 8.4 milyar YTL açık veren merkezi yönetim bütçesi, 2008 yılının aynı döneminde %154.7 oranında iyileşme göstererek 4.6 milyar YTL fazla vermiştir. 2008 yılı için öngörülen yaklaşık 38 milyar YTL’lik faiz dışı fazla hedefi aşılarak, Ağustos ayı itibarıyla 40.9 milyar YTL’ye ulaşmıştır. 2008 yılı Ocak-Ağustos döneminde, geçen yılın aynı dönemine göre bütçe gelirleri %15.3 oranında, bütçe giderleri ise %4.7 oranında artmıştır. • • T.C. Merkez Bankası’nın mali ve reel sektörden katılımcılarla gerçekleştirdiği 2008 Yılı Eylül Ayı I. Dönem Beklenti Anketi sonuçlarına göre; Türkiye ekonomisinin 2008 yılında %4.1 büyüyeceği, tüketici fiyatlarının %10.72 oranında artacağı, cari işlemler açığının 51 milyar 302 milyon dolar ve dolar kurunun 1.2624 YTL civarında gerçekleşeceği tahmin edilmektedir. Önümüzdeki 12 ve 24 ay sonrasının yıllık TÜFE beklentileri ise sırasıyla %8.55 ve %7.37 düzeyindedir. 12 ay sonrası için, 6 ay vadeli hazine bonosunun yıllık bileşik getirisi %17.11, 5 yıl vadeli, 6 ayda bir ödemeli devlet tahvillerinin yıllık bileşik getirisi de %17.38 olarak beklenmektedir. Eylül I. Dönem Beklenti Anketi genelinde, bir önceki döneme göre, TÜFE’nin ve 6 ay vadeli hazine bonosunun yıllık bileşik getirisinin düşeceği, yıllık büyüme oranının değişmeyeceği, diğer ekonomik göstergelerin ise artacağı tahmin edilmektedir. Merkez Bankası Analitik Bilânçosu Ana Kalemlerindeki Gelişmeler 22 Ağustos – 12 Eylül 2008 döneminde Merkez Bankası Analitik Bilânçosu aktif büyüklüğü, %2.34 oranında genişleyerek 110,379 milyon YTL düzeyine yükselmiştir. Bu dönemde Dış Varlıklar kalemi %5.30 oranında artarken, İç Varlıklar kalemi %20.79 düzeyinde azalış göstermiştir. Bilânçonun pasif kalemleri incelendiğinde ise bu dönemde Merkez Bankası Toplam Döviz Yükümlülüklerinin %5.89 oranında arttığı görülmektedir. Toplam Döviz Yükümlülükleri kaleminin alt ayırımına bakıldığında, Dış Yükümlülükler kaleminin %5.89, İç Yükümlülükler kaleminin de ‰5.5 oranında artış kaydettiği göze çarpmaktadır. Temmuz ayının ikinci yarısıyla Ağustos ayının ilk yarısını kapsayan inceleme döneminde %7.75 oranında artış kaydeden Rezerv Para kaleminde, bu dönemde de %1.10 seviyesinde genişleme sağlandığı görülmektedir. Sözkonusu bu artışla Rezerv Para kalemi, 49 milyar YTL düzeyini geçerken, Emisyon hacminde de %1.42 oranında bir artışın gerçekleştiği göze çarpmaktadır. 12 Ekonomik Gelişmeler Özet Değerlendirme Raporu (EG ÖDR) Eylül 2008/I-II Merkez Bankası Analitik Bilânçosu Ana Kalemleri (Milyon YTL.) AKTİFLER 1.DIŞ VARLIKLAR 2.İÇ VARLIKLAR PASİFLER 1.TOPLAM DÖVİZ YÜKÜMLÜKLERİ 1.1. DIŞ YÜKÜMLÜKLER 1.2. İÇ YÜKÜMLÜKLER 1.2.1. Döv. Ol. Takip Ol. Mev. 1.2.2. Bankaların Döviz Mevduatı 2.MERKEZ BANKASI PARASI 2.1. REZERV PARA 2.1.1. Dolaşıma Çıkan Banknot 2.1.2. Bankalar Mevduatı 2.1.3. Diğer Kalemler 2.2. DİĞER MB PARASI 2.2.1. APİ’den Doğan Borçlar 2.2.2. Kamu Mevduatı TCMB Brüt Döviz Rezervleri (Milyon $) 31.08.07 22.08.08 12.09.08 113,702 100,440 13,261 113,702 62,290 21,917 40,373 19,131 21,242 51,412 38,554 25,857 12,519 178 12,858 5,540 7,318 71,875 107,860 95,607 12,253 107,860 58,108 18,768 39,340 18,675 20,665 49,752 48,522 30,337 18,077 108 1,230 -5,556 6,786 75,462 110,379 100,673 9,706 110,379 61,533 18,871 42,662 21,615 21,047 48,846 49,056 30,769 18,166 121 -210 -4,996 4,786 75,209 Değişim Son Yıl Dönem -3,323 2,519 233 5,066 -3,555 -2,547 -3,323 2,519 -757 3,425 -3,046 103 2,289 3,322 2,484 2,940 -195 382 -2,566 -906 10,502 534 4,912 432 5,647 89 -57 13 -13,068 -1,440 -10,536 560 -2,532 -2,000 3,334 -253 Kaynak: TCMB Geçen dönem itibariyle 1,230 milyon YTL düzeyinde bulunan Merkez Bankası’nın politika araçlarının oluşturduğu Diğer Merkez Bankası Parası kalemi, bu dönem %117.07 oranında azalarak -210 milyon YTL seviyesine inmiştir. Diğer Merkez Bankası Parası kaleminin alt başlıklarından birisi olan ve 22 Ağustos tarihi itibariyle -5,556 milyon YTL düzeyinde bulunan Açık Piyasa İşlemleri kalemi ise 560 milyon YTL artış göstererek -5 milyar YTL seviyesine ulaşmıştır. Diğer bir ifade ile Ağustos ayının ilk yarısı itibariyle Merkez Bankası Açık Piyasa İşlemleri yoluyla piyasaya verdiği borç miktarı 5.6 milyar YTL iken, bu dönemde piyasaya verilen borç stoku tutarı 5 milyar YTL seviyesine gerilemiştir. Diğer yandan Merkez Bankası’nın bir diğer politika aracı olan Kamu Mevduatı kalemi ise %29.47 oranında azalış göstererek 4.8 milyar YTL seviyesine inmiştir. 22 Ağustos – 12 Eylül 2008 döneminde TCMB brüt döviz rezervleri, 253 milyon dolar azalarak 75,209 milyon dolar seviyesine gerilemiştir. Tahvil-Bono Piyasası Ağustos ayının üçüncü haftasını %18.68 seviyesinden kapatan piyasanın gösterge kağıdı niteliğindeki 14 Nisan 2010 itfa tarihli tahvilin yıllık bileşik faizi, Ağustos ayının son haftasında Gösterge tahvilin yıllık bileşik getirisi uluslararası borsalarda 20.00 görülen satış baskısına paralel 14.04. 2010 itfa tarihli tahvil olarak 15 baz puan artışla 19.50 %18.83 düzeyine yükseldi. Eylül ayının ilk günlerinde de 19.00 yurtiçinde doların yükselmesine bağlı olarak 18.50 tahvil-bono piyasasındaki satış 18.00 baskısının devam ettiği görüldü. Sözkonusu satışlar Tarih sonucunda Eylül ayının ilk 13 19.09 17.09 15.09 11.09 09.09 05.09 03.09 01.09 28.08 26.08 22.08 Getiri oranı (%) • Ekonomik Gelişmeler Özet Değerlendirme Raporu (EG ÖDR) Eylül 2008/I-II haftasını 24 baz puan artışla %19.11 düzeyine yükselerek tamamlayan gösterge tahvilin yıllık bileşik faizi, Eylül ayının ikinci haftasında ABD hükümetinin finans sektörüne yönelik olarak gerçekleştirdiği müdahale sonrasında tekrar %19 seviyesinin altına geriledi. Eylül ayının ikinci haftasını %18.81 düzeyinden kapatan gösterge tahvilin yıllık bileşik faizi, Eylül ayının üçüncü haftasında yine ABD’den gelen haberlerle yükselişe geçti. ABD’nin en büyük yatırım bankalarından Lehman Brothers’ın 15 Eylül tarihinde iflasını açıklamasının ardından tüm dünya borsaları gibi tahvil-bono piyasasında da yoğun satışların yaşanmasına bağlı olarak 14 Nisan 2010 itfa tarihli tahvilin yıllık bileşik faizi, %20 sınırına dayandı. Haftanın son işlem günü ABD hükümetinin açıkladığı finans sistemini kurtarma planı sonrasında uluslararası borsalara paralel olarak kısmi bir toparlanma yaşanan tahvil-bono piyasasında faizler hızla gerilerken, gösterge tahvilin yıllık bileşik faizi haftayı %19.20 seviyesine inerek tamamladı. Döviz Piyasası 19.09 17.09 15.09 11.09 09.09 05.09 03.09 01.09 28.08 26.08 Ağustos ayının üçüncü haftasını 1.1856 YTL seviyesinden kapatan dolar, Ağustos ayının son haftasının ilk günlerinde, Euro bölgesinden gelen olumsuz makro ekonomik verilerin YTL ABD Dolar Denge Kuru etkisiyle uluslararası 1.30 piyasalarda paritede görülen 1.28 olarak 1.26 gerilemeye bağlı Merkez Bankası gösterge 1.24 1.22 kurları itibariyle 1.1917 YTL 1.20 düzeyine kadar yükseldi. 1.18 Ancak Ağustos ayının son 1.16 1.14 günlerinde paritede görülen ters yönlü hareket, yurtiçinde Tarih doların değer kaybetmesine neden oldu ve dolar Ağustos ayını 1.1803 YTL seviyesine kadar gerileyerek kapattı. Eylül ayının ilk günlerinde yatay bir seyir izleyen dolar, ilerleyen günlerde Avrupa Merkez Bankası başkanı Trichet’in Euro alanı ekonomisine ilişkin olarak çizdiği karamsar tablo ve petrol fiyatlarındaki gerileme sonucunda paritede görülen düşüşün etkisiyle hızlı bir yükseliş gösterdi. Hafta ortasında 1.20 YTL seviyesini geçen dolar, haftanın son işlem gününde yoğunlaşan alımlar sonucunda Eylül ayının ilk haftasını Merkez Bankası gösterge kurları itibariyle 1.2422 YTL düzeyine kadar yükselerek kapattı. Eylül ayının ikinci haftasının ilk günlerinde, alternatif piyasalarda etkili olan alımlar döviz piyasasına satış yönünde yansırken, dolar kuru 1,2216 YTL seviyesine kadar geriledi. Ancak haftanın ilerleyen günlerinde küresel ekonomiye ilişkin kaygıların yeniden etkili olmasına bağlı olarak tırmanışa geçen dolar, Eylül ayının üçüncü haftasında da Lehman Brothers’ın iflas haberi sonrasında yükselişini ivme kazanarak sürdürdü. Merkez Bankası gösterge kurları itibariyle 1.28 YTL düzeyine kadar yükselen dolar, haftanın son işlem gününde ABD’den gelen hükümetin finans sistemini kurtarmaya yönelik çalışmaları haberlerinin ardından bir miktar dengelendi ve Eylül ayının üçüncü haftasını 1.2564 YTL seviyesine gerileyerek kapattı. Dolar, bu dönemde YTL karşısında %6 oranında değer kazanırken, Euro’nun değer artışı ise %1.48 olarak gerçekleşmiştir. 22.08 • Ağustos ayının son haftasına 1.4841 düzeyinden başlayan €/$ paritesi, başta Almanya olmak üzere Euro alanından gelen olumsuz makro ekonomik verilerin etkisiyle haftayı 1.4740 seviyesine gerileyerek kapattı. Eylül ayının ilk günlerinde 14 Ekonomik Gelişmeler Özet Değerlendirme Raporu (EG ÖDR) Eylül 2008/I-II de Avrupa Merkez Bankası Başkanı Trichet’in açıklamaları ve petrol fiyatlarında görülen düşüş sonucunda paritedeki gerilemenin hızlanarak sürdüğü görüldü. Özellikle haftanın son işlem gününde artan volatilite sonucunda parite, Eylül ayının ilk haftasını Merkez Bankası gösterge kurları itibariyle 1.4247 seviyesine gerileyerek kapattı. Eylül ayının ikinci haftasında ABD`deki mortgage kredilerinin yarısını veren ülkenin en büyük iki konut finansman şirketi Fannie Mae ve Freddie Mac’e ABD hükümetinin el koymasının ardından gerilemesini sürdüren parite, 1.40 seviyesinin altına indi. Ancak 15 Eylül tarihinde gelen Lehman Brothers’ın iflas haberinin ardından yükselişe geçtiği görülen €/$ paritesi Eylül ayının üçüncü haftasını Merkez Bankası gösterge kurları itibariyle 1.4211 düzeyinden kapattı. • İstanbul Menkul Kıymetler Borsası (İMKB) 19.09 17.09 15.09 11.09 09.09 05.09 03.09 01.09 28.08 26.08 22.08 E ndeks Ağustos ayının üçüncü haftasını 40,894 düzeyinden kapatan İMKB Bileşik Endeksi, yurtdışı borsalardaki satış baskısının etkisiyle Ağustos ayını 39,844 puana gerileyerek tamamladı. İMKB Bileşik Endeksi Eylül ayının ilk haftasında ise 42000 bileşik endeksin dalgalı bir 40000 seyir izlediği görüldü. Hafta 38000 başında gerileyen petrol 36000 fiyatlarının etkisiyle tekrar 40 34000 bin puan seviyesini geçen İMKB Bileşik Endeksi, 32000 ilerleyen günlerde küresel 30000 ekonomiye ilişkin kaygıların yeniden yoğunlaşmasına bağlı Tarih olarak yönünü tekrar aşağıya çevirdi. Haftanın son işlem gününde yoğunlaşan satışlarla bileşik endeks, Eylül ayının ilk haftasını 39,116 seviyesine gerileyerek kapattı. Eylül ayının ikinci haftasının ilk günlerinde ABD hükümetinin Fannie Mae ve Freddie Mac’e el koyması haberiyle bileşik endeks sınırlı bir toparlanma sonucunda 40 bin puanın üzerine çıksa da ilerleyen günlerde yine ABD’den gelen finans piyasasına ilişkin olumsuz haberlerle yönünü aşağıya çevirdi. Eylül ayının ikinci haftasını 37,034 puandan kapatan bileşik endeks, 15 Eylül tarihinde açıklanan Lehman Brothers’ın iflas haberinin ardından düşüşünü dramatik bir biçimde devam ettirdi. 30,971 puana kadar gerileyen bileşik endeks, haftanın son işlem gününde gelen ABD hükümetin finans sistemini kurtarmaya yönelik çalışmaları haberlerinin ardından gün içerisinde %12.89 ile tarihi yükselişlerinden birisini gerçekleştirerek Eylül ayının üçüncü haftasını 36,370 puandan kapattı. Bileşik Endeks, bu dönemde %11.06 oranında değer kaybederken, yabancı portföylerin piyasa içerisindeki payı da %69.08 düzeyinden %68.78 seviyesine gerilemiştir. • Türk Bankacılık Sektörü Gelişmeleri 17.07.2008 ile 20.08.2008 tarihleri arasındaki yaklaşık bir aylık dönemde ‰9 oranında azalış gösteren bankacılık sektörü toplam mevduat hacmi, geçtiğimiz üç haftayı aşan bu dönem boyunca %2.5 seviyesinde genişleyerek 422 milyar YTL düzeyine ulaşmıştır. Bankacılık sektörü toplam mevduat hacminin alt ayrımına bakıldığında ise vadeli mevduatlarda kaydedilen %3.2 seviyesindeki artışa karşılık, vadesiz mevduatlardaki ‰9.1 oranındaki azalma dikkat 15 Ekonomik Gelişmeler Özet Değerlendirme Raporu (EG ÖDR) Eylül 2008/I-II çekmektedir. Ancak dönem sonu tarihinin, kamu maaş ödemelerine rastladığı hususu göz önüne alındığında, vadesiz mevduatlardaki bu azalışın ay içerisindeki normal bir hareket olduğu anlaşılmaktadır. Bir yıla yakın bir süredir düzenli biçimde artışını sürdüren bankacılık sektörü toplam kredi hacminin, bu dönemde de %2.8 düzeyinde genişleme göstererek, 357 milyar YTL düzeyine yaklaştığı görülmektedir. Toplam kredilerin alt ayrımına bakıldığında; YTL kredilerde %2.0 oranındaki genişlemeye karşılık, yabancı para cinsinden kredilerde %5.3 düzeyine ulaşan artış dikkat çekmektedir. Ancak döviz sepetinin aynı dönem itibariyle %4.1 oranında değer kazandığı göz önüne alındığında, yabancı para cinsinden kredilerdeki artışın esas olarak, döviz kurlarındaki artıştan kaynaklandığı anlaşılmaktadır. 17 Temmuz – 20 Ağustos 2008 dönemimde %1.5 düzeyinde artış gösteren bankacılık sektörü takipteki alacaklar hacmi, bu dönemde de ‰8 oranında genişleme kaydetmiştir. Bankacılık sektörü takipteki alacaklar hacmindeki bu artışa karşın takipteki alacakların kredilere oranının %3.0 seviyesine gerilediği dikkati çekmektedir. Bankacılık Sektörü İle İlgili Seçilmiş Göstergeler (Milyon YTL.) 31.12.07 20.08.08 15.09.08 MEVDUAT VE FONLAR TOPLAM MEVDUAT VE FONLAR Vadeli Vadesiz KREDİLER TOPLAM KREDİLER YTL YP YP Krediler/Toplam Krediler (%) * Krediler /Mevduat (%) Takipteki Alacaklar (Brüt) Takipteki Alacaklar / Krediler (%) Menkul Değerler Portföyü MDP/ Mevduat (%) Değişim (%) Yıl Sonuna Dönem Göre 369,633 308,635 60,999 411,513 347,987 63,526 421,973 359,027 62,946 14.2 16.3 3.2 2.5 3.2 -0.9 289,048 218,725 70,323 24.3 81.0 10,314 3.5 164,384 44.5 347,210 262,574 84,636 24.4 84.4 11,027 3.2 174,228 42.3 356,895 267,812 89,083 25.0 87.2 11,115 3.0 177,765 42.1 23.5 22.4 26.7 2.8 2.0 5.3 7.8 0.8 8.1 2.0 (*): Krediler=Toplam Krediler+Takipteki Alacaklar (Brüt) Kaynak: BDDK 17.07.2008 ile 20.08.2008 tarihleri arasındaki yaklaşık bir aylık periyotta ‰5 oranında azalan bankacılık sektörü menkul değerler portföyü hacminin, bu dönemde %2.0 oranında genişleyerek 177.8 milyar YTL düzeyine çıktığı görülmektedir. Bankacılık sektörü menkul değerler portföyü hacminde kaydedilen bu artış, son dönemde tahvil-bono faizlerinde kaydedilen yükselişler ve mali piyasaları etkisi altına alan belirsizlik ortamı sonucunda, sabit getirili yatırım araçlarına doğru bir yönelmenin gerçekleştiğini ortaya koymaktadır. Bankacılık sektörü menkul değerler portföyü hacmindeki bu artışa rağmen bu dönem mevduat hacminin daha yüksek bir oranda artış kaydetmesi nedeniyle MDP/Mevduat oranı %42.1 seviyesine gerilemiştir. İletişim Bilgileri Oktay Küçükkiremitçi Mustafa Şimşek Fulya Bayraktar Mustafa Tosun Müdür Müdür Yardımcısı Kıdemli Uzman Kıdemli Uzman 0312 4179200/2340 0312 4179200/2340 0312 4179200/2356 0312 4179200/2355 16 oktay.kucukkiremitci@kalkinma.com.tr mustafa.simsek@kalkinma.com.tr fulya.bayraktar@kalkinma.com.tr mustafa.tosun@kalkinma.com.tr Ekonomik Gelişmeler Özet Değerlendirme Raporu (EG ÖDR) Eylül 2008/I-II MAKRO EKONOMİK GÖSTERGELER 2006 GSYİH (Milyon $) Büyüme Oranı (1998 sabit fiyatlarla) 2007 2007 Eylül Ekim 2008 Kasım Aralık Ocak Mart Şubat Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos 526,429 6.9 656,670 4.6 * 3.3 - - * 3.6 - - * 6.7 - - * 1.9 - - 81.0 9.9 81.8 9.9 83.2 9.3 83.1 9.7 82.6 10.1 81.2 10.6 80.3 11.3 79.3 11.6 81.2 10.7 81.7 9.6 82.4 8.9 82.3 9.0 80.0 - 76.2 - 11.58 9.65 5.94 8.39 5.02 7.12 4.41 7.70 5.65 8.40 5.94 8.39 6.44 8.17 8.15 9.10 10.50 9.15 14.56 9.66 16.53 10.74 17.03 10.61 18.41 12.06 14.67 11.77 TÜFE Bazlı Reel Kur Endeksi Cari İşlemler Dengesi (Milyon $) 160.1 -31,893 190.3 -37,684 178.3 -2,286 187.2 -3,225 187.1 -3,249 190.3 -5,147 191.0 -4,086 189.3 -3,829 176.1 -4,219 168.0 -5,050 178.2 -4,713 180.0 -5,540 181.4 -4,117 194.0 - Dış Ticaret Dengesi (Milyon $) -54,041 -62,800 -5,421 -5,734 -5,313 -6,396 -5,704 -4,939 -5,368 -6,497 -6,810 -7,710 -7,954 - 85,535 107,262 9,038 9,892 11,319 9,724 10,635 11,088 11,444 11,392 12,495 11,761 12,583 - 139,576 61.3 170,063 63.1 14,459 62.5 15,627 63.3 16,632 68.1 16,120 60.3 16,339 65.1 16,027 69.2 16,812 68.1 17,889 63.7 19,305 64.7 19,471 60.4 20,537 61.3 - İmalat Sanayi KKO (%) İşsizlik Oranı (%) Enflasyon (ÜFE) (%) (yıllık) Enflasyon (TÜFE) (%) (yıllık) - İhracat-FOB (Milyon $) - İthalat-CIF (Milyon $) Karşılama Oranı (%) İhracat/İthalat -Bütçe Gelirleri (Milyon YTL) 171,309 189,617 14,396 14,152 18,749 14,930 15,781 17,628 13,779 17,562 19,212 18,544 17,920 26,447 - Vergi Gelirleri (Milyon YTL) 137,554 152,832 12,335 12,176 16,756 12,242 14,159 15,177 10,920 12,902 16,902 12,691 13,778 18,920 - Diğer Gelirler (Milyon YTL) Bütçe Harcamaları (Milyon YTL) 33,756 175,304 36,785 203,501 2,061 18,142 1,975 14,254 1,993 16,189 2,688 19,099 1,623 16,306 2,452 16,608 2,858 18,649 4,660 18,638 2,310 15,823 5,852 14,566 4,142 21,237 7,528 20,437 - Faiz Harcamaları (Milyon YTL) - Faiz Hariç Harcamalar (Milyon YTL) Bütçe Dengesi (Milyon YTL) 45,945 129,359 -3,995 48,732 154,769 -13,883 5,793 12,349 -3,746 1,914 12,340 -102 2,276 13,912 2,561 1,769 17,329 -4,169 4,283 12,023 -524 4,714 11,893 1,021 4,753 13,895 -4,870 4,166 14,472 -1,076 1,681 14,141 3,389 1,142 13,424 3,978 7,436 13,801 -3,317 8,140 12,297 6,010 - Faiz Dışı Denge (Milyon YTL) 41,951 34,848 Merkezi Yönetim Toplam 178,906 219,207 İç Borç Stoku (Milyon $) Merkezi Yönetim Toplam 66,576 67,117 Dış Borç Stoku (Milyon $) *: Çeyrek dönemler itibariyledir. Kaynak: TÜİK, TCMB, Hazine Müsteşarlığı, DPT 2,047 1,812 4,837 -2,400 3,759 5,735 -117 3,090 5,070 5,120 4,119 14,150 214,369 217,143 216,878 219,207 220,498 222,672 208,756 210,406 216,555 213,287 220,323 - 68,882 66,599 66,841 67,120 66,694 67,764 67,817 67,269 70,642 71,247 71,412 - 17
